☰ Padixaⱨlar «2» 18
18
Ⱨǝzǝkiya Yǝⱨudaning üstidǝ ⱨɵküm süridu
2Tar. 29:1-2; 31:1
1 Elaⱨning oƣli, Israilning padixaⱨi Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining üqinqi yilida, Yǝⱨudaning sabiⱪ padixaⱨi Aⱨazning oƣli Ⱨǝzǝkiya Yǝⱨudaƣa padixaⱨ boldi. ■ 2 U padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ bǝx yaxta bolup, Yerusalemda yigirmǝ toⱪⱪuz yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Abi idi; u Zǝkǝriyaning ⱪizi idi.
3 Ⱨǝzǝkiya bolsa atisi Dawutning barliⱪ ⱪilƣinidǝk, Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilatti. 4 U «yuⱪiri jaylar»ni yoⱪitip, «but tüwrüklǝr»ni qeⱪip «Axǝraⱨ»larni kesip taxlap, Musa yasatⱪan mis yilanni qeⱪip parǝ-parǝ ⱪilip (qünki u qaƣⱪiqǝ Israillar uningƣa huxbuy yaⱪatti), uningƣa «Nǝⱨuxtan!» dǝp isim ⱪoydi. □  ■ 5 Ⱨǝzǝkiya Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigarƣa tayandi. Bu jǝⱨǝttǝ nǝ uningdin keyin kǝlgǝn nǝ uningdin ilgiri ɵtkǝn Yǝⱨuda padixaⱨlirining arisidiki ⱨeqbiri uningƣa yǝtmǝytti. □ 6 U Pǝrwǝrdigarƣa qing baƣlinip uningƣa ǝgixixtin qiⱪmay, bǝlki Pǝrwǝrdigar Musaƣa buyruƣan ǝmrlǝrni tutatti.
7 Pǝrwǝrdigar uning bilǝn billǝ idi; u ⱪaysila ixⱪa qiⱪsa xuningda rawajliⱪ bolatti. U Asuriyǝ padixaⱨining ⱨakimiyitigǝ ⱪarxi qiⱪip uningƣa beⱪindi boluxtin yandi. 8 U Filistiylǝrgǝ ⱨujum ⱪilip ularni Gaza xǝⱨiri wǝ uning ǝtrapidiki zeminliriƣiqǝ, kɵzǝt munaridin mustǝⱨkǝm ⱪorƣanƣiqǝ besip mǝƣlup ⱪildi.□  ■
9 Wǝ xundaⱪ boldiki, Ⱨǝzǝkiya padixaⱨning sǝltǝnitining tɵtinqi yilida, yǝni Israilning sabiⱪ padixaⱨi Elaⱨning oƣli Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining yǝttinqi yilida, Asuriyǝning padixaⱨi Xalmanǝzǝr Samariyǝgǝ ⱨujum ⱪilip uni ⱪamal ⱪildi. ■ 10 Üq yildin keyin ular xǝⱨǝrni aldi; Ⱨǝzǝkiyaning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, yǝni Israil padixaⱨi Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yilida, Samariyǝ ixƣal ⱪilindi. ■ 11 Andin Asuriyǝning padixaⱨi Israillarni Asuriyǝgǝ elip ketip, ularni Halaⱨda, Gozandiki Habor dǝryasining boylirida wǝ Medialarning xǝⱨǝrliridǝ makanlaxturdi. 12 Qünki ular ɵz Hudasi Pǝrwǝrdigarning awaziƣa itaǝt ⱪilmidi, bǝlki Uning ǝⱨdisigǝ, yǝni Pǝrwǝrdigarning ⱪuli Musa buyruƣanning ⱨǝmmisigǝ hilapliⱪ ⱪildi; ular yaki ⱪulaⱪ salmidi, yaki ǝmǝl ⱪilmidi.
 
Sǝnnaherib Yǝⱨudaƣa tajawuz ⱪilidu
2Tar. 32:1-9; Yǝx. 36:1-22
13 Ⱨǝzǝkiya padixaⱨning sǝltǝnitining on tɵtinqi yili, Asuriyǝning padixaⱨi Sǝnnaherib Yǝⱨudaning barliⱪ ⱪorƣanliⱪ xǝⱨǝrlirigǝ ⱨujum ⱪilip qiⱪip, ularni ixƣal ⱪildi. ■ 14 U waⱪitta Yǝⱨudaning padixaⱨi Ⱨǝzǝkiya Laⱪixⱪa adǝm ǝwǝtip, Asuriyǝning padixaⱨiƣa: Mǝn gunaⱨkar! Mǝndin qekingǝyla, üstümgǝ ⱨǝrnemǝ qüxürsilǝ xuni tɵlǝymǝn, — dedi.
Asuriyǝning padixaⱨi Ⱨǝzǝkiyaƣa üq yüz talant kümüx bilǝn ottuz talant altun tohtitip ⱪoydi. □ 15 Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki wǝ padixaⱨning ordisining hǝzinisidiki barliⱪ kümüxni elip bǝrdi. 16 Xuning bilǝn bir waⱪitta Yǝⱨudaning padixaⱨi Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarning ɵyining ixikliridin wǝ ɵzi ǝslidǝ ⱪaplatⱪan ixik kexǝkliridin altunni ajritip elip, Asuriyǝning padixaⱨiƣa bǝrdi.□
17 Xu qaƣda Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib Tartan, Rab-Saris wǝ Rab-Xakǝⱨlirini qong ⱪoxun bilǝn Laⱪix xǝⱨiridin Yerusalemƣa, Ⱨǝzǝkiyaning yeniƣa ǝwǝtti. Ular Yerusalemƣa qiⱪip kǝldi. Qiⱪⱪanda, ular kir yuƣuqilarning etizining boyidiki yolda, yuⱪiri kɵlqǝkning norining bexiƣa kelip turdi. □ 18 Ular padixaⱨni qaⱪirƣanda, Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, ordining diwanbegi Xǝbna wǝ Asafning oƣli, orda mirzibegi Yoaⱨlar ularning yeniƣa kǝldi. 19 Wǝ Rab-Xakǝⱨ ularƣa mundaⱪ dedi: —
«Silǝr Ⱨǝzǝkiyaƣa: — «Uluƣ padixaⱨ, yǝni Asuriyǝ padixaⱨi sanga mundaⱪ dedi, dǝnglar: —
Sening muxu ixǝngǝn tayanqing zadi nemidi?
20 Sǝn: «Urux ⱪilixⱪa tǝdbir-mǝsliⱨǝtimiz ⱨǝm küqimiz bar, dǝysǝn — bu pǝⱪǝt bir ⱪuruⱪ gǝp, halas! — Sǝn zadi kimgǝ tayinip manga ⱪarxi ɵktǝ ⱪopisǝn? □ 21 Mana ǝmdi sǝn yeriⱪi bar axu ⱪomux ⱨasa, yǝni Misirƣa tayinisǝn. Birsi uningƣa yɵlǝnsǝ, uning ⱪoliƣa sanjip kiridu; Misir padixaⱨi Pirǝwngǝ tayanƣanlarning ⱨǝmmisi xundaⱪ bolidu!■
22 Əgǝr silǝr manga: «Biz Hudayimiz bolƣan Pǝrwǝrdigarƣa tayinimiz» — desǝnglar, Ⱨǝzǝkiya ɵzi Yǝⱨudadikilǝrgǝ wǝ Yerusalemdikilǝrgǝ: «Silǝr pǝⱪǝt Yerusalemdiki muxu ibadǝtgaⱨ aldidila ibadǝt ⱪilixinglar kerǝk» dǝp, uningƣa atalƣan «yuⱪiri jaylar»ni ⱨǝm ⱪurbangaⱨlarni yoⱪ ⱪiliwǝttiƣu? Ular axu Pǝrwǝrdigarning yuⱪiri jayliri ǝmǝsmidi?□
23 Əmdi ⱨazir hojayinim Asuriyǝ padixaⱨi bilǝn bir tohtamƣa kelinglar: — «Əgǝr silǝrdǝ ularƣa minǝligüdǝk ǝskǝrliringlar bolsa, mǝn silǝrgǝ ikki ming atni bikarƣa berǝy!»□
24 Silǝrdǝ undaⱪlar bolmisa, hojayinimning ǝmǝldarlirining ǝng kiqiki bolƣan bir lǝxkǝr bexini ⱪandaⱪmu qekindürǝlǝysilǝr?! Gǝrqǝ silǝr jǝng ⱨarwiliri wǝ atlarni elix üqün Misirƣa tayinisilǝr! 25 Mǝn muxu yǝrni ⱨalak ⱪilix üqün Pǝrwǝrdigarsiz kǝldimmu? Qünki Pǝrwǝrdigar manga: «Muxu zeminni ⱨalak ⱪilixⱪa qiⱪⱪin» — dedi!».
 
26 Eliakim, Xǝbna wǝ Yoaⱨ Rab-Xakǝⱨgǝ: —
Peⱪirliriƣa aramiy tilida sɵzlisilǝ; biz buni qüxinimiz. Bizgǝ ibraniy tilida sɵzlimisilǝ, gǝpliri sepilda turƣanlarning ⱪuliⱪiƣa kirmisun! — dedi.□
27 Biraⱪ Rab-Xakǝⱨ: —
Hojayinim meni muxu gǝpni hojayininglarƣa wǝ silǝrgila eytixⱪa ǝwǝtkǝnmu? Muxu gǝpni silǝr bilǝn birliktǝ sepilda olturƣanlarƣa deyixkǝ ǝwǝtkǝn ǝmǝsmu? Qünki ular ɵz poⱪini yegüqi ⱨǝm ɵz süydükini iqküqi bolidu!» — dedi. □ 28 Andin Rab-Xakǝⱨ ibraniy tilida yuⱪiri awaz bilǝn: «Uluƣ padixaⱨ, yǝni Asuriyǝ padixaⱨining sɵzlirini anglap ⱪoyunglar!» — dǝp warⱪiridi.
29 — «Padixaⱨ mundaⱪ dǝydu: — Ⱨǝzǝkiya silǝrni aldap ⱪoymisun! Qünki u silǝrni padixaⱨning ⱪolidin ⱪutⱪuzalmaydu. 30 Uning silǝrni: — «Pǝrwǝrdigar bizni jǝzmǝn ⱪutⱪuzidu; muxu xǝⱨǝr Asuriyǝ padixaⱨining ⱪoliƣa qüxüp kǝtmǝydu» dǝp Pǝrwǝrdigarƣa tayanduruxiƣa yol ⱪoymanglar! 31 Ⱨǝzǝkiyaƣa ⱪulaⱪ salmanglar; qünki Asuriyǝ padixaⱨi mundaⱪ dǝydu: — Mǝn bilǝn sülⱨilixip, mǝn tǝrǝpkǝ ɵtünglar; xundaⱪ ⱪilsanglar ⱨǝrbiringlar ɵzünglarning üzüm baringidin ⱨǝm ɵzünglarning ǝnjür dǝrihidin mewǝ yǝysilǝr, ⱨǝrbiringlar ɵz su kɵlqikinglardin su iqisilǝr; 32 ta mǝn kelip silǝrni buƣdayliⱪ ⱨǝm xarabliⱪ bir zeminƣa, neni, üzümzarliri wǝ zǝytun dǝrǝhliri bar, ⱨǝsǝl qiⱪiridiƣan bir zeminƣa, yǝni zemininglarƣa ohxax bir zeminƣa apirip ⱪoyƣuqǝ yǝp-iqiweringlar! Xuning bilǝn silǝr tirik ⱪelip, ɵlmǝysilǝr! Ⱨǝzǝkiya silǝrgǝ: — «Pǝrwǝrdigar bizni ⱪutⱪuzidu» desǝ uningƣa ⱪulaⱪ salmanglar!□
33 Əl-yurtlarning ilaⱨ-butlirining biri ɵz zeminini Asuriyǝ padixaⱨining ⱪolidin ⱪutⱪuzƣanmu? 34 Hamat wǝ Arpad degǝn yurtlarning ilaⱨ-butliri ⱪeni? Sǝfarwaim, Hena wǝ Iwwaⱨ xǝⱨǝrlirining ilaⱨ-butliri ⱪeni? Ular Samariyǝni mening ⱪolumdin ⱪutⱪuzƣanmu?! 35 Muxu ǝl-yurtlarning ilaⱨ-butliridin ɵz zeminini ⱪutⱪuzƣan zadi kim bar? Xundaⱪ ikǝn, Pǝrwǝrdigar Yerusalemni mening ⱪolumdin ⱪutⱪuzalamdu?» — dedi.
36 Əmma hǝlⱪ süküt ⱪilip uningƣa jawabǝn ⱨeqⱪandaⱪ bir sɵz ⱪilmidi; qünki padixaⱨning buyruⱪi xuki: —
«Uningƣa jawab bǝrmǝnglar».
37 Andin Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, orda diwanbegi Xǝbna wǝ Asafning oƣli, orda mirzibegi Yoaⱨlar kiyim-keqǝklirini yirtixip, Ⱨǝzǝkiyaning yeniƣa kelip, Rab-Xakǝⱨning gǝplirini uningƣa uⱪturdi.
 
 
■ 18:1 2Tar. 28:27; 29:1 □ 18:4 «Nǝⱨuxtan!» — «bir parqǝ mis, halas!» degǝn mǝnidǝ. Bu yilan toƣruluⱪ «Qɵl.» 21:4-9ni kɵrüng. ■ 18:4 2Tar. 31:1 □ 18:5 «bu jǝⱨǝttǝ» — demǝk, Hudaƣa tayinix jǝⱨǝttǝ, iman-ixǝnqni ipadilǝx tǝrǝptǝ. □ 18:8 «kɵzǝt munaridin mustǝⱨkǝm ⱪorƣanƣiqǝ» — mǝnisi bǝlkim sepildiki munardin xǝⱨǝrning ǝng iqkirisidiki ⱪorƣanƣiqǝ — baxⱪiqǝ eytⱪanda, «sirttin iqkirigiqǝ». ■ 18:8 Yǝx. 14:29, 30 ■ 18:9 2Pad. 17:3 ■ 18:10 2Pad. 17:6 ■ 18:13 2Tar. 32:1; Yǝx. 36:1 □ 18:14 «yüz talant kümüx bilǝn ottuz talant altun» — bir talant bǝlkim 30.6 kilogram idi, xunga bu 9.06 tonna kümüx wǝ 0.906 tonna altun idi. □ 18:16 «Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarning ɵyining ixikliridin ... altunni ajritip elip...» — bu tekisttǝ «altun» degǝn sɵzning ɵzi yoⱪ. Lekin ibadǝthana iqidiki barliⱪ yaƣaqlarƣa qaplanƣan metal altun boluxi kerǝk idi («1Pad.» 6:32-35ni kɵrüng). □ 18:17 «Tartan» — Asuriyǝ ⱪoxunlirining bax sǝrdarining, «Rab-Saris» bax aƣwatning, «Rab-Xakǝⱨ» padixaⱨning mǝsliⱨǝtqisining unwani boluxi mumkin idi. «Ular kir yuƣuqilarning etizining boyidiki yolda, yuⱪiri kɵlqǝkning norining bexiƣa kelip turdi» — muxu yǝr dǝl Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Aⱨaz padixaⱨ bilǝn kɵrüxüp, Asuriyǝning tajawuzi toƣruluⱪ agaⱨlandurƣan yǝr («Yǝx.» 7-babni kɵrüng). □ 18:20 «urux ⱪilix tǝdbir-mǝsliⱨitimiz ⱨǝm küqimiz bar... sǝn zadi kimgǝ tayinip manga ⱪarxi ɵktǝ ⱪopisǝn?» — muxu gepigǝ ⱪariƣanda, Asuriyǝdikilǝrning Yǝxayaning «Pǝⱪǝt Pǝrwǝrdigarƣa tayiniximiz kerǝk» degǝn bexarǝtliridin hǝwiri bar ohxaydu. ■ 18:21 Yǝx. 36:6; Əz. 29:6, 7 □ 18:22 «... Ular axu Pǝrwǝrdigarning yuⱪiri jayliri ǝmǝsmidi?» — Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ wǝⱨiy ⱪilinƣan ⱪanunƣa asasǝn, Israillar pǝⱪǝt Yerusalemdiki ibadǝthanidiki ⱪurbangaⱨtila ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa bolatti. Əslidǝ Ⱨǝzǝkiya muxu pǝrmanƣa asasǝn butpǝrǝslik ⱪilidiƣan ⱪurbangaⱨlarni ⱨǝm hata yol bilǝn ⱪurulƣan, «Pǝrwǝrdigarƣa atap» ibadǝt ⱪilidiƣan «yuⱪiri jaylar»ni yoⱪatⱪan. Rab-Xakǝⱨ xu gǝp bilǝn uni angliƣuqi Israillarni ⱪaymuⱪturmaⱪqi idi, ǝlwǝttǝ. □ 18:23 «Əgǝr silǝrdǝ ularƣa minǝligüdǝk ǝskǝrliringlar bolsa, mǝn silǝrgǝ ikki ming atni bikarƣa berǝy!» — bu kinayilik, ⱨǝjwiy gǝp, ǝlwǝttǝ. Adǝttiki qaƣlarda Yǝⱨudada atlar naⱨayiti az idi. Urux waⱪtida tehimu azlap ketǝtti. Atliⱪ ǝskǝrlǝr ǝmǝs, ⱨǝtta addiy ǝskǝrlǝrmu naⱨayiti az idi. □ 18:26 «aramiy tili» — Suriyǝning kona ismi «Aram» idi. Kona zamanda «suriyǝ tili» «aramiy tili» deyilǝtti. Asuriyǝmu aramiy tilini ixlǝtkǝn. □ 18:27 «... Ular ɵz poⱪini yegüqi ⱨǝm ɵz süydükini iqküqi bolidu!» — xǝⱨǝr muⱨasirigǝ qüxüp, uningda ax wǝ su ⱪalmiƣan ⱨalǝttǝ hǝlⱪlǝr muxundaⱪ ⱪilixⱪa mǝjbur bolidu. □ 18:32 «...mǝn kelip silǝrni ... zemininglarƣa ohxax bir zeminƣa apirip ⱪoyƣuqǝ yǝp-iqiweringlar!» — muxu gǝplǝr qirayliⱪ bolƣini bilǝn mǝnisi eniⱪki: — «Mening ǝsirlirim, ⱪullirim bolisilǝr!» degǝnlik. Yuⱪirida eytⱪinimizdǝk, Asuriyǝ padixaⱨi uqiƣa qiⱪⱪan ⱨiyligǝr aldamqi idi.
☰