Injiili eya
MARIIKO
Amangʼana ku owuimpi
Awantu waingirizia mbwe ebuuki eya *injiili eno yajojwa ni Yowaana Mariiko agati eya emiaka egia 45–55, andi ne ebuuki eya Mathaayo emiire okujojwa. Lwona kufwana mbwe Mariiko iye yajojeranga Awakristo awatari *Awayaudi aeniki kukawa mbwe akola na amangʼana amangi agari mu Injiili eya Mathaayo, ni areka agandi agatari no owuzito ku awantu awatari Awayaudi. Lwona afwola amangʼana agaema ku enkola ezia Awayaudi, aga awantu awatari Awayaudi ngawaesa okuwurra wuangu, geeza kandi ku owuliire. Mariiko yawanga omuwuuka olwa ya-agaana kandi aingizia amangʼana aga Yesu, ni yawanga ku omugizi ogwa Yerusaleemu. Ku amiire amangi, yawanga na atunzia Petro mu emirimo giae, kutio amangʼana gandi agari mu ebuuki yaae eno, yawurra ku Petro. Lunyima yagenda-genda ni Paulo ni Baranabaasi mu olugendo lwawu olwa kuluweri olwa okulanzia injiili.
Mariiko agamba-gamba kuwungi ku ewintu ewia Yesu yakola okukira ewia yawoola. Awoola mbwe Yesu alagana amaani aga okununula, okutunzia no okulamia awantu. Kutio, Yesu no Omuzia owa Katonda kuwuene nikulondokana ne emirimo giae egia amankono, okufumia *ewikeeno, okulamia awantu no okurekera awantu owuoni. Wino wilagana geeza mbwe *Owuami owua Katonda wumiire okuuza ku ekialo. Owulamu, emirimo no olumbe olwa Yesu wilaganiwua ki ewiiza okutunzia awantu woona ku ekialo. Mariiko akola na amangʼana aga Olugiriiki ‘*Kristo’ no Oluibrania ‘*Meesia’ agalagana ‘omuntu *owakrwe amavuta,’ okulagana mbwe Yesu nio omuntu, owa Katonda alowoole kandi aeere emirimo emilowole. Yesu nio Omwami ooza okununula awantu, owa Awayaudi waawanga ni wamiire okuwa ni warindirra ku emiaka emingi. Amangʼana aga owugambi agaema mu *Endagano Enkulu aga Mariiko akola nago, galagana Yesu ki omuntu owa Katonda yaifuuwa okutuma okununula awantu. Mala kiomo Oluibrania lutoola ekingʼana ‘omuzia’ okulagana mbwe ekintu kifwanana ne ekindi nintio lwona Mariiko akola ne ekingʼana ekio okulagana mbwe Yesu afwana ni Katonda, na amueta mbwe ‘Omuzia owa Katonda.’ Lwona aeta awantu awaganyire ku Kristo mbwe awaana awa Katonda, okulagana mbwe katio wari awaae kandi wamufwanana mu enkola.
1
Yowaana Omubatiisi alonga engira
(Math 3:1–12; Luuk 3:1–18; Yowa 1:19–28)
Gano na amangʼana amalootu agari kuwuene ku ewintu ewia Yesu *Kristo Omuzia owa Katonda yakola ku ekialo. Mari 3:11; 14:61; 15:39; Awat 10:37–40; Awaib 2:3
Kiomo Katonda yawoola mu ebuuki eya *awagambi* Amatu gandi gawoola ebuuki eya *Omugambi Isaaya. otino,
“Wona, nyiza okutuma *omutumwa wange emberi waao,
ooza okukulongera engira yaao.” Mala 3:1 Luuk 1:76
“Omwoyo ogwa omuntu oetana mu ekeewa otino,
‘Mulongere Omwami engira,
mumugololre engira ewe enyigolovu.’ ” Isaa 40:3
Omuntu oyo yawanga Yowaana, yafuma mu ekeewa atanika okulanzizia awantu mbwe wagaluke wareke amawi, wabatiiswe kugere Katonda awarekere owuoni wuawu. Awantu awangi ino awa mu ekialo ekia Yudeea no omugizi ogwa Yerusaleemu waagia ku Yowaana. Waawoola amawi gaawu owuyanga, nikwo Yowaana yawabatiisa mu oluuzi olwa Yordaani. Yowaana yawanga na aiwoya enguwo ezia owuvwiri owua engamia, kandi yawanga no omukanda ogwa iseero mu ensinzi yaae. Yarianga amadeede no owuuki owua mu isaka. 2Awaam 1:8 Yawalanzizia otino, “Omuntu ooza enyima wange ari omukaate okunkira, owa ngʼasugre namba okuikirra okusiwula engoe ezia ewiraato wiae. Inze mbabatiisa na amanzi, ni iye aaza okuwabatiisa no *Omwoyo Omweru.” Zabu 51:7, 10–12
Yesu abatiisrwe na amanzi kandi no Omwoyo Omweru
(Math 3:13–17; Luuk 3:21–22)
Mu amiire ago, Yesu yaema Nazareeti mu ekialo ekia Galiili, kandi yagia abatiiswa ni Yowaana mu oluuzi olwa Yordaani. 10 Olwa Yesu yafuma mu amanzi otino, yawona igulu ni ri-iguka kandi Omwoyo Omweru ogwa Katonda yaika nawuno amuguirrako mu embonekano eya iemba-emba. 11 Kandi omwoyo gwaemera ku igulu ogwawoola gutino, “Iwue ni iwue omuzia wange owa ngonziizie, kandi owa nsangaarre nae.” Owut 22:2; Zabu 2:7; Isaa 42:1; Mari 9:7; 12:6; 2Pet 1:17
Yesu ageezaaniwua ne Ekikeeno
(Math 4:1–11; Luuk 4:1–13)
12 Nikuemao otino, Omwoyo Omweru yamutoola amuira mu ekeewa. 13 Yawa mu ekeewa eyo ku amiire amakumi ane ni *Sataani amugeezaania. Yawanga eyo ne entiangʼi ezia mu isaka, kandi *enyankoi waamutunzia. Okuf 24:18; Zabu 91:11–13; Awaib 4:15
Yesu atanika emirimo egia okulanzia amangʼana amalootu
(Math 4:12–17; Luuk 4:14–15)
14 Ni Yowaana yawanga na amiire okuingiziwua mu owusiwe, Yesu yaaza owaawu Galiili okulanzia amangʼana amalootu aga Katonda. Mari 6:17–18 15 Yawoolanga otino, “Enyinga zimiire okutuuka kandi *Owuami owua Katonda wuri ampi. Kutio mugaluke mureke amawi giinyu, muganye amangʼana amalootu aga Katonda.”
Yesu aetre awalonzi waae awa kuluweri
(Math 4:18–22)
16 Ni Yesu yawitanga ku omwalo ogwa enyanza eya Galiili, yawona Simioni ni wamwawu waae Andereeya ni wari mu enyanza ni watega engoe, aeniki waawanga awavuwi. 17 Nikuemao yawalaga otino, “Muuze mundonde, ni nyiza okuwagerera okuvuwa awantu ni muwandeetako.” 18 Waafuma wuangu-wuangu wareka engoe ziawu walonda Yesu.
19 Ni Yesu yagia emberi wutono, yawona Yakoobo ni wamwawu waae Yowaana, woona awazia awa Zebeedi, ni wari mu owuato wuawu wanawa engoe. 20 Ku enyinga ezio yawaeta, kandi waareka swawu Zebeedi na awemirimo waae mu owuato, wamulonda.
Yesu ari na amaani aga okufumia ewikeeno
21 Waairana Kapernaumu kandi olwa owuire owua *Sabato wuatuuka otino, Yesu yaingira mu *esinagoogi kandi atanika okugerera awantu. 22 Awantu awaamuwurra na agerera waaluguula ino, aeniki yagereranga geeza kandi na amaani, ni ngʼani ki *awagerezi awa endagirra. Math 7:28–29; Yowa 7:46
23 Enyinga ezio, yawangao omuntu owawanga ne ekikeeno ekiwiiwi mu esinagoogi yaawu omwo. 24 Omuntu oyo yarra wukalu otino, “Otuagalakooki, iwue Yesu Omunazareeti? Wuno oozre okutumala? Nkumanyire owa ori. Ni iwue Omweru oemere ku Katonda.” Math 8:29; Mari 3:11 25 Ni Yesu yasiagizia ekikeeno ekio na awoola otino, “Sarigira kiri, kandi fuma omuemeko!” 26 Ekikeeno ekiwiiwi ekio kiagera omuntu oyo aitaza-taza, kandi kiarra wukalu nikwo kifuma kimuemako. 27 Amangʼana ago ga-amba eminwa egia awantu awaawangao woona. Kutio waaiwuuzia agati yaawu watino, “Gano amangʼanaaki gano? Eno ne engerera empia efwana etie eno? Agamba-gambra namba *ewikeeno ewiwiiwi na amaani nawuno wiamuwurra.”
28 Kino kiagera eriina riae rimanyika kalala asi-uasi mu ewialo wiona ewiri ampi ni Galiili ao.
Yesu alamiizie awantu awangi
(Math 8:14–17; Luuk 4:38–41)
29 Olwa yafuma mu esinagoogi otino, Yesu alala ni Yakoobo ni Yowaana, waagia waingira mu enyumba eya Simioni ni Andereeya. 30 Maaziala Simioni yawanga omwo na agona ku ekitanda no omuwiri guri omuyu le, alwala. Enkola eya *Awayaudi ngekalowera maaziala omuntu okugona omwa omukwe waae. Waamulaga mbwe omukazi oyo yawanga omulwire. 31 Yesu yamugiako amuamba okukono amuemia kungulu, kandi owulwire owuo wuamureka; kandi yatanika okuwa-aa okuria warie. Mari 5:41
32 Igulo olwo, ne enyanga egia okugwamo, waareetra Yesu awantu woona awaawanga awalwire namba awaawanga ne ewikeeno. 33 Awantu woona awa Kapernaumu waaikumia mu ekiriango ekia enyumba okuwona. 34 Yalamia awantu awangi awaalwalanga amalwire agagawukane-gawukaane kandi yawafumiamo ewikeeno ewingi. Ngakaganyira ewikeeno ewio okugamba-gamba, aeniki wiawanga ni wimumanyire.
Yesu alanzia amangʼana amalootu Galiili
(Math 4:23–25; Luuk 4:42–44)
35 Enkio walwo kunkio kungoko, Yesu yafuma omwene agia asi andi aa akawa omwene, kandi yasawa Katonda ao. Luuk 5:16 36 Lunyima, Simioni na awantu wandi awaawanga nae waafuma okumuagala aa ari. 37 Waamutuukra kandi wamuwuuzia watino, “Eno nio ori, na awantu woona wakuagala eria?” 38 Yesu yawairania otino, “Kutunigirizia mbwe tugie mu emigizi egiri emberi ano, kugere ndanzie amangʼana amalootu omwo mwona, aeniki ekio nikio ekiagera ni nyiza ku ekialo.”
39 Kutio yagenda-genda mu ekialo ekia Galiili kiona na alanzia mu amasinagoogi gaawu kandi na afumia ewikeeno ku awantu. Math 4:23
Yesu alamiizie omuntu owa owugenge
(Math 8:1–4; Luuk 5:12–16)
40 Ni Yesu yagenda-gendanga, omuntu owa owugenge yamugiako, amukubra amasigamo ansi kandi amusawa otino, “Nkusawa mbwe no oganyire, oesa okunyeruyia mbe omweru.” 41 Yesu yamuambra amasaasra, amugiako ampi kandi agolola okukono kwae amuamba na amulaga otino, “Ee, nganyire. Wa omulamu!” 42 Mu enyinga ziazane ezio, omuntu oyo, owugenge wuamuwuako chwe, alama.
43 Yesu yamureka agie enyinga ezio kandi amugaania wukalu 44 na amulaga otino, “Otaaza walaga omuntu ekia nkukoriire kino, ni gia oilagane ku *omuozia kandi ofumie omusango ogwa Muusa yasikirra awantu awalamre ku owugenge, kiwe ekilago ku awantu woona mbwe olamre.” Awal 14:2–32; Mari 5:43; Luuk 17:14
45 Kukawa mbwe Yesu yamugaania otio, iye yatanika okulaga awantu mbwe Yesu nio omulamiizie kandi amangʼana ago gaailanzia ino. Okuilanzia okwa amangʼana ago kwalowera Yesu okugia mu emigizi na awantu wamuwona. Yaweeranga aaiwisre. Ni kukawa kutio, awantu waaemanga mu ewialo wiona ni wamugiako. Mari 7:36

1:1 Mari 3:11; 14:61; 15:39; Awat 10:37–40; Awaib 2:3

*1:2 Amatu gandi gawoola ebuuki eya *Omugambi Isaaya.

1:2 Mala 3:1

1:2 Luuk 1:76

1:3 Isaa 40:3

1:6 2Awaam 1:8

1:8 Zabu 51:7, 10–12

1:11 Owut 22:2; Zabu 2:7; Isaa 42:1; Mari 9:7; 12:6; 2Pet 1:17

1:13 Okuf 24:18; Zabu 91:11–13; Awaib 4:15

1:14 Mari 6:17–18

1:22 Math 7:28–29; Yowa 7:46

1:24 Math 8:29; Mari 3:11

1:30 Enkola eya *Awayaudi ngekalowera maaziala omuntu okugona omwa omukwe waae.

1:31 Mari 5:41

1:35 Luuk 5:16

1:39 Math 4:23

1:44 Awal 14:2–32; Mari 5:43; Luuk 17:14

1:45 Mari 7:36