Ki Gempia Petenday Sinulat ni
LUCAS
Mendadi, kini su Gempia Petenday sinulat ni Lucas mekatag dini Isukristu, ki Meglegawen di tibaꞌan getaw. Suminulat dun si Lucas, getaw memulung. Metau gupia sumulat si Lucas, kaas pinungunen su kelaun gukiten di pinggulaula ni Isus genat di keksibaluy ni Isus kilawan sampay di kelentunen ditu gekbus langit. Pimantek ni Lucas dini sinulaten ki gembagel lelaat ni Isus tu nga getaw, pia su pubri, saꞌ su melubay, piaꞌ taꞌ alanduni kelegenayen. Maitaꞌ pa pagid dini sinulat kini su gembagel keliag nu getaw ditu kegigetaw ni Isus, labi na su keleliag nilan ditu ketubuꞌen puliꞌ genat matay.
Su suminulat dig libru kini si Lucas, iinig duma nu sala peneligan ni Isus si Pablo saꞌ mikpanaw si Pablo meksigwag di Gempia Petenday di kegawen ni Isus tu getaw. Asa si Lucas, kanaꞌ getaw Judea. Kaas pisuun ni Lucas dinig librunen kini sug lelaat ni Isus tu tibaꞌan bansa nu getaw, pisuun ni Lucas puꞌ si Isus su Meglegawen di salaꞌ nu kelaun bansa dinig dibabaw lumbang. Duuni metaas getaw si Teofilo, kanaꞌ dadema getaw Judea, iini piwitan ni Lucas sinulat kini. Mukaꞌ duun pa sala libru piwit ni Lucas dini Teopilo, Ki nga Pinggulaula nu nga Peneligan ni Isukristu,sala pa di ngag libru mipungun dinig libru Kig Begu Pasad. Miukit dia sala libru kia su mibianan nu nga sakup ni Isus dekag na pilentu ditu gekbus langit si Isus.
1
Piuna
1 Diniꞌa, pegbesaan Teofilo, ki sinulat kini, genat dini Lucas.
Mendadi Sir, ki kelaun pinggulaula ni Isukristu saananen pa dumuma dinita, melaun nai mikpulingkas meksumpatsumpat gukiten dun. 2 Dayun yami, pidengegan ami dun pa pagid nu nga mikaitaꞌ dun genat di puunanen, ilan dademai migukit di Gempia Petenday nu kepedasun tu salaꞌ nu getaw. 3 Naa kagina maꞌantu, naan dema, laung ku melengas saꞌ peksibaꞌan ku sumpatayi gukiten dun kini, puitu diniꞌa, uu pegbesaan Teofilo, kagina piksimaꞌu gupia sug launanen genat di pikpuunanen. 4 Kaas piwitu diniꞌa Sir ki sulat kini, adun mesuunan mu puꞌ ki pisuun diniꞌa kiin nu nga sakup ni Isus, naa lumbus metuud.
Pitenday Pedaan su Kegigetaw ni Juan su Memunag Tubig
5 Naa su timpu pa ni Herodes meglegadiꞌ ditu prubinsya Judea, sala tawan di ngag belian nu getaw Judea, si Zacarias, sakup nu pikumpungan belian sapuꞌ ni Abias. Iini sawa ni Zacarias si Elisabet, sapuꞌ dadema ni Aaron. 6 Ki senlangan kini, mekesuun ilan duaꞌ di pegitaꞌen nu Megbebayaꞌ, puꞌ ndaꞌiduni misulat palintanen ndaꞌ nilan dunutay. 7 Laak ndaꞌig bataꞌ nilan, puꞌ si Elisabet, ndiꞌ mapet bataꞌen, mukaꞌ megulang nailan duaꞌ.
8 Naa su timpu nu pikumpungan ni Abias meguit tu kektamuy ditug Balay Pengedapan tu Megbebayaꞌ, iinig belian mikanu, si Zacarias kini. 9 Saꞌ mekanu, betad nu ngag belian, pekteliin su mektutung pelinan. Mendadi, duuni gendaw piktali si Zacarias mektutung pelinan. Saꞌ maꞌnia, sumiled ditu Pengedapan si Zacarias. 10 Su melaun getaw pelum, minenabi ilan diag liu, selian mektutung pelinan diag dialem. 11 Mendadi benaꞌ miktutung pelinan si Zacarias, mitekaw duuni mituaꞌ dia niin, masiꞌ sesuguꞌen nu Kaunutan Megbebayaꞌ getaw langit, pegindeg dia dapit lintu nu pektutungan pelinan. 12 Dekag minitaꞌ ni Zacarias, mitekawan dun, mipatiꞌ mendek. 13 Laak dagid kaliꞌ pektaluꞌ su getaw langit, “Ndiꞌa mendek, Zacarias, puꞌ midengeg nu Megbebayaꞌ su kenenabi mu. Kaas megbataꞌ amu nu sawa mu kiin si Elisabet, bataꞌlaki. Iini baal niu ngalan nu gembataꞌ kiin, si Juan. 14 Naa mpatiꞌa leliagay dun ki kegigetawen, gempia ki ginaa mu, dakus leliagen dun dademai melaun getaw! 15 Ki gembataꞌ niu kiin, metaas di pegitaꞌen nu Kaunutan Megbebayaꞌ. Subay ndiꞌ minum mekebulek. Dekag pa pegigetaw, pengepuꞌan na nug Balakat nu Megbebayaꞌ. 16 Kaas kini si Juan, melaun samasapuꞌen dini Israel pepuliꞌenen sug delendeman nilan ditu Kaunutan nilan Megbebayaꞌ. 17 Iini metenduꞌ mauna ditu Kaunutan metuaꞌ, iini mandam dig biananen. Begayan tuꞌu ginuung nug Balakat nu Megbebayaꞌ, maaꞌ nu sala tawan dengantu pimuunan nu Megbebayaꞌ si Elias, adun pegeksudenen diadia su gembataꞌ megulang migbanta, mukaꞌ pesikesuunenen puliꞌ su getaw mimilas. Maꞌantu, pepengendamenen su getaw tu kedateng nu Kaunutan.”
18 Kaliꞌ saak si Zacarias tu getaw langit, “Paa, alandun bai kesuun ku dun puꞌ metuud, megbataꞌ ami? Puꞌ naan, megulang nau. Su sawau, megulang dadema.”
19 Kaliꞌ sembag su getaw langit, “Naan si Gabriel, dituunu metatap pegindeg gedapan nu Megbebayaꞌ. Sinuguꞌu niin medini niꞌa adun petendayu diniꞌa ki kepianan kini. 20 Naa genat nandaw, megbeeda, sampay di gendaw menuudi tinaluꞌu keni, sabaꞌ ndaꞌa metuuday dini pitendayu diniꞌa. Puꞌ menuud da tuꞌu saꞌ metektak nai sesaꞌen.”
21 Naa saꞌ maꞌantu, pigelatan si Zacarias nu nga getaw diag liu nu Pengedapan tu Megbebayaꞌ. Misebuꞌan ilan ditu kilengananen dia seled. 22 Laak saꞌ gumiwaꞌ na si Zacarias, ndaꞌ mekekabit dinilan. Kaas misimaꞌ nilan puꞌ duuni pinitaꞌ nu Megbebayaꞌ diniin dia seled nu Pengedapan. Laak miksinyas dinilan, sabaꞌ nu kegbeeden kia.
23 Naa saꞌ mitubus mekanu si Zacarias, minuliꞌ dayun tug balayen. 24 Naa benaꞌ ndaꞌ maiben, migbedes tuꞌu su sawa ni Zacarias, si Elisabet. Lima bulan pegbedes, ndaꞌ pegleleguaꞌ diag balay si Elisabet. Laungen, 25 “Aa naa, dekag pa milelaat dinaan su Kaunutan Megbebayaꞌ, kaas maꞌninii pinggulaulanen dinaan, adun mawaꞌi piidan ku di nga getaw!”
Pitenday Pedaan su Kegigetaw ni Isus
26 Naa di keꞌenem bulan nug bedesan ni Elisabet, sinuguꞌ puliꞌ nu Megbebayaꞌ su sesuguꞌenen kiin getaw langit, si Gabriel, mangay na pelum dig lunsud pegingelanan Nazaret, sakup Galilea. 27 Sinuguꞌ su getaw langit ditu sala tawan delaga, ngalanen si Maria. Kini si Maria, iini mimbeng diniin ki sala tawan begutaw, ngalanen si Jose. Si Jose, sapuꞌ ni Adiꞌ David. 28 Mendadi, benaꞌ mituaꞌ ditu ni Maria su getaw langit, kaliꞌ pektaluꞌ diniin, “Aa naa, gempia nai ginaa mu! Pigebangan ka nu Kaunutan Megbebayaꞌ! Pipianan ka niin gupia!”
29 Milibuleng patiꞌ si Maria di tinaluꞌ nu getaw langit. Migdelendem gupia si Maria, saꞌ taꞌ alandun saani maꞌanan nu tinaluꞌen kia. 30 Kaliꞌ pektaluꞌ su getaw langit, “Naa, ndiꞌa mendek, Maria, puꞌ pipianan ka nu Megbebayaꞌ. 31 Puꞌ ndiꞌ maiben, megbedesa. Dayun megbataꞌa, iinig bataꞌ mu, laki. Iini baal niu ngalanen, si Isus. 32 Metaas gupia su gelalen, paingalan dun iin sug Bataꞌ nu Tampusan Metaas Megbebayaꞌ. Baalen nu Kaunutan Megbebayaꞌ kaunutan maaꞌ nu ginepuꞌayen si David, 33 iin nai meglegadiꞌ di nga samasapuꞌen dini Jacob. Su keglekaunutanen, ndaꞌi kepapasen!”
34 Kaliꞌ saak si Maria tu getaw langit, “Naa, mekendutaꞌ mai kegbataꞌu, ndaꞌ pau siben pegawid duayan?”
35 Kaliꞌ sembag su getaw langit, “Sug Balakat nu Megbebayaꞌ, lumusad diniꞌa, melekleman ka di ginuung nu Tampusan Metaas Megbebayaꞌ, dayun megbataꞌa. Kaas sug bataꞌ mu, pimiliꞌ nu Megbebayaꞌ, paingalan dun sug Bataꞌ nu Megbebayaꞌ. 36 Puꞌ pegdelendem mu sug betaꞌan mu kiin si Elisabet. Pia megulang na, miapet dadema bataꞌen. Nandawi keꞌenem bulan na bedesanen, asa iini ndiꞌ daw mapet bataꞌen. 37 Puꞌ su Megbebayaꞌ, ndaꞌiduni ndiꞌen mesuꞌat baalay.”
38 Kaliꞌ sumpat si Maria, “Naa naan, sesuguꞌenu laak nu Kaunutan Megbebayaꞌ. Saꞌ maꞌnia, melengas menuud tuꞌu dinaan ki tinaluꞌ mu.” Dayun minawaꞌ dia si Gabriel, su sesuguꞌen nu Megbebayaꞌ getaw langit.
Mingumbelayan si Maria tu ni Elisabet
39 Tubus nituꞌ ndaꞌ maiben, migdedaliꞌ si Maria mangay di sala lunsud tug binentudan sakup prubinsya Judea. 40 Benaꞌ minateng si Maria dia, minundas diag balay ni nga Zacarias, sinabinen dayun si Elisabet. 41 Kaliꞌ medengeg ni Elisabet su taluꞌ ni Maria, mikuleg su gembataꞌ dia tian ni Elisabet. Pingepuꞌan dayun nug Balakat nu Megbebayaꞌ si Elisabet, 42 kaas minekeg mekabit, laungen dini Maria, “Yaꞌai pipianan nu Megbebayaꞌ di nga kelaun libun! Melengas pepianan dadema ki gembataꞌ dia tian mu! 43 Taꞌ alandun maig bentanganen, mingumbelayan ka ma dini naan, asa yaꞌai ginaꞌ nu Kaunutan ku? 44 Puꞌ sikna midengegu su taluꞌ mu, didialan ka nu gembataꞌ dini tian ku, kaas mikuleg. 45 Naa liliaga lai tuꞌu, puꞌ mituudan ka puꞌ ki pitenday nu Kaunutan Megbebayaꞌ diniꞌa, menuud!”
Su Kegenal ni Maria tu Megbebayaꞌ
46 Mendadi kini si Maria, kaliꞌ pektaluꞌ,
“Su Kaunutan Megbebayaꞌ, pegenalen ku iin dema tuꞌu,
47 pinleliagu sabaꞌ nu Megbebayaꞌ Meglegawen dinaan.
48 Puꞌ liningiꞌanu niin, asa gembabaꞌu laak getaw kini, sesuguꞌenu laak niin.
Kaas genat nandaw, paingalan dun dinaan nu nga getaw sumpat menumpat, pipiananu nu Megbebayaꞌ.
49 Puꞌ pipiananu tuꞌu nu Ginuungan Megbayaꞌ tug launan,
iin dadema su pinaas Megbebayaꞌ.
50 Lelaatanen su kelaunanen megbasa diniin,
pia sanu sumpat.
51 Pinitaꞌen su metaas ginuungen,
puꞌ su getaw mekpelabawlabaw, pibuluganen sug delendemanen.
52 Su nga metaas gadiꞌ, inawiꞌen su pegbayaꞌ nilan,
pitaasen sukli dun su nga gembabaꞌi tindegen.
53 Su nga mekegutem, pibesugen di gempia gaan.
Su nga mekegaꞌus, piuliꞌen, ndaꞌi miwit nilan.
54 Ita nug bansa Israel, su sesuguꞌenen, ibanganen,
pinuuden tuꞌu su pinasaden melelaat dinita.
55 Saꞌitada ndaꞌen selingaway ki pinasaden ditu ginepuꞌay ta si Abraham,
ki pinasaden dadema dinita nga sapuꞌen sampay menumpat menumpat!”
56 Naa saꞌ maꞌantu, migbebenwa pa si Maria ditu ni nga Elisabet duun saani telu bulan, puli pasiꞌ si Maria minuliꞌ.
Su Kegigetaw ni Juan su Memunag Tubig
57 Mendadi kini pelum si Elisabet, benaꞌ minateng na su kegbataꞌen, migbataꞌ tuꞌu. Iinig bataꞌen, bataꞌlaki. 58 Benaꞌ midengeg nu nga sumbalay ni Elisabet dakus nu ngag betaꞌanen ki gembagel lelaat kini nu Kaunutan Megbebayaꞌ diniin, didialan dadema nilan su kegigetaw nu gembataꞌ.
59 Mendadi di kewalu endawen genat di kegigetawen, minangay dia su nga getaw, puꞌ kitui gendaw peksirkunsisu ditu gembataꞌ.*1:59 Sug betad sirkunsisu, tinituluꞌ nu Megbebayaꞌ tu nga getaw Judea. Su gembataꞌ laki, saꞌ walu endaw genat di kegigetawen, tebiaꞌ tuliꞌen, puꞌ guluganen, tuꞌus puꞌ getaw Judea, saꞌitada getaw mektamuy tu Megbebayaꞌ. Mukaꞌ baalan da nilan dema ngalanen, pesangay sia di gamaꞌen kia si Zacarias. 60 Laak dagid laung nu ginaꞌ nu gembataꞌ, “Ndiꞌ lai mesuꞌat! Iini baal ta dun ngalan, si Juan.”
61 Kaliꞌ ilan sumpat dini Elisabet, “Mauma dema? Ndaꞌ ma lai betaꞌan mu mesangay di ngalan kiin!” 62 Miksinyas ilan dayun di gamaꞌen, beed pa buꞌ bengel pa, iin pelumi sinaakan nilan, saꞌ taꞌig baalen ngalan nug bataꞌen.
63 Si Zacarias, minengi penulatan, sinulaten dayun su pitenday diniin kiin nu getaw langit paingalan dun, laungen, “Ngalanen si Juan.” Misebuꞌan ilan gelaꞌ di sinulaten kia. 64 Dekag pa miawaꞌ sug beed ni Zacarias, sampay sug bengelen. Miktaluꞌ dayun, inalen su Megbebayaꞌ.
65 Naa apelai, sug lumaun sumbalay ni nga Zacarias, mindek ilan patiꞌ. Genat itu, su tibaꞌan mipenggulaula, pegyegayegaan nu nga getaw tu tibuuk binentudan Judea. 66 Adinadin dayun su mikedengeg dun, pegdelendemenen gupia, laungen, “Ki gembataꞌ kini, taꞌ alandun ma saani gasalen?” Puꞌ gempantek, bigayan nu Kaunutan Megbebayaꞌ ginuung ki gembataꞌ kini, si Juan.
Pimuunan nu Megbebayaꞌ si Zacarias
67 Naa si Zacarias kiin, su gamaꞌ ni Juan, pingepuꞌan nug Balakat nu Megbebayaꞌ. Benaꞌ pimuunan, kaliꞌ pektaluꞌ,
68 “Mendadi, enalen su Kaunutan Megbebayaꞌ, su pektemuyen ta nu nga getaw Israel!
Liningiꞌan ita niin nga piglegetawanen, likat ita niin.
69 Pilusaden ki ginuungan Meglegawen dinita,
iini sapuꞌ ni David, su sesuguꞌen kitu nu Megbebayaꞌ.
70 Kinii kenuud nu pisulat pedaan nu Megbebayaꞌ tu nga getaw dengantu pimiliꞌen pemuunanen,
71 puꞌ guunen ita niin di nga kuntra ta,
di gengkeman nug lumaun memensengay dinita.
72 Minuud tuꞌu su tinaluꞌ nu Megbebayaꞌ puꞌ lelaatanen su ginepuꞌay ta,
mukaꞌ ndiꞌen selingawan su pasaden kiin,
73-74 ki sinapanen ditu ginepuꞌay ta si Abraham.
Iini pinasaden dini Abraham, lekaten ita niin di nga kuntra ta,
adun meketamuy ita diniin di ndaꞌ nai gendekan ta.
75 Kaas pegbetaden ta su mbantang tu getaw pinaas nu Megbebayaꞌ,
dakus mekesuun ita di pegitaꞌenen sampay di gendaw matengi gumul ta.”
76 Kaliꞌ padun pektaluꞌ si Zacarias,
“Mendadi yaꞌa ki Mbataꞌ, gelalen ka nu nga getaw,
pimuunan nu Tampusan Metaas Megbebayaꞌ.
Yaꞌa dademai tinduꞌ mauna ditu Kaunutan,
puꞌ adun pengendamen mu sug biananen,
77 saꞌitada pesuun mu tu nga piglegetawanen ki kegawen nu Megbebayaꞌ dinilan
pebian di kepedasunen di nga salaꞌ nilan.
78 Kiin, puun di gembagel lelaat nu Megbebayaꞌ, su pektemuyen ta.
Ki keglegawenen kiin dinita, maaꞌ nu kesebang nu gendaw.
79 Puꞌ nandaw, migbebenwa paita di medelem, saꞌitada mideleman ita di kepatay ndaꞌi tamanen.
Dagid ndiꞌ maiben, mesebang ditug langit ki gendaw di kegawenen dinita, dayun metiagan ita dun,
dakus magak ita ditug dalan pegangay tu kelinaw.”
80 Mendadi su gembataꞌ kia si Juan, tuminulin, mukaꞌ migiseg dademai sinuunanen. Laak migbebenwa tug limawaꞌ, sampay di gendaw minangay tu nga getaw Israel.
*1:59 1:59 Sug betad sirkunsisu, tinituluꞌ nu Megbebayaꞌ tu nga getaw Judea. Su gembataꞌ laki, saꞌ walu endaw genat di kegigetawen, tebiaꞌ tuliꞌen, puꞌ guluganen, tuꞌus puꞌ getaw Judea, saꞌitada getaw mektamuy tu Megbebayaꞌ.