Kitabo kya
Ntandiko
Kwanjula
Li̱i̱na Ntandiko likumani̱i̱si̱ya “ndu̱ghi̱i̱li̱lo.” Kitabo kini ki̱bu̱ghi̱yʼo kuhanguwa kwa nsi na eghulu, ndu̱ghi̱i̱li̱lo ya bantu, ntandiko ya kibhi ekyalu̱ghi̱yemu kubona-bona munsi. Ki̱bu̱ghi̱yʼo dhee ntegheka ya Luhanga ya kujuna bantu hamui na nkolangana ya Luhanga na bantu. Kitabo kini kilimu bi̱twi̱ke bibili byamaani̱.
Ki̱twi̱ke kyʼoku̱du̱bha kili mu nsuula 1—11. Ki̱twi̱ke eki ki̱bu̱ghi̱yʼo kuhanguwa kwa nsi, kughuwa kwa muntu, mulingo kibhi kyakaniiyemu munsi, kyaleeteleja Luhanga kuleka maasi ngatungeela munsi. Maasi agha ghaahwelekeeleli̱ya bu̱li̱ kintu, bantu, na bihanguwa byona. Aba ataahwelekeleei̱ye ni Nuha na baa ka yee, hamui na bihanguwa ebi Luhanga aamulaghiiye kutaaha nabiyo mu bwati̱. Ki̱bu̱ghi̱yʼo dhee Nuha na baasukulu be haanu̱ma ya kutungeela kwa maasi. Ki̱todhi̱ye kyabu̱ghʼo kuhanjaagukana kwa bantu, baaleka kukwela kibugha kya Bbabbeeli̱.
Ki̱twi̱ke kyakabili kili mu nsuula 12—50. Ki̱twi̱ke eki ki̱bu̱ghi̱yʼo byafaayo bya baataata baa Banai̱saaleeli̱. Taata wabo wʼoku̱du̱bha oghu ki̱bu̱ghi̱yʼo ni Ebbulahi̱mu̱, oghu akamanuwa haabwa ku̱hi̱ki̱li̱ja kuwe kandi na ku̱hu̱ti̱ya kuwe Luhanga. Du̱mbi̱ haalabhʼo byafaayo bya mutabani̱ wee I̱saka, na Yakobbo muusukulu wa Ebbulahi̱mu̱. Yakobbo baamughilaghamu dhee I̱saaleeli̱. Akaba ali na batabani̱ be eku̱mi̱ na babili. Batabani̱ be aba niibo baatandi̱ki̱i̱si̱ye ntu̱la eku̱mi̱ nʼebili sya I̱saaleeli̱. Kitabo kini ki̱bu̱ghi̱yʼo munu Yojeefu̱ omui mu batabani̱ baa Yakobbo, na ebyaleki̱ye Yakobbo na batabani̱ be banji na maka ghaabo baaghenda kuukala mu ehanga lya Mi̱si̱li̱.
Nankabha kitabo kini ki̱bu̱ghi̱yʼo byafaayo bya bantu, ki̱du̱bhi̱ye ku̱bu̱ghʼo munu mulimo oghu Luhanga aakoli̱ye ghwa kuhanga. Kitandi̱ki̱ye nki̱bu̱gha kwonini ngu Luhanga majima niiye akahanga nsi na eghulu kandi kyamaliilila na ndaghaano ngu Luhanga akweyongela kwoleka ngoku afu̱u̱yʼo bantu be.
Kitabo kini ni kimui haa bitabo bitaano ebi Musa aahandi̱i̱ki̱ye.
Bikulu ebili mu kitabo kini
1. Byafaayo bya kuhanguwa (1:1—2:25)
2. Kibhi kyʼoku̱du̱bha na bu̱ji̱ndi̱ (3:1—4:16)
3. Baasukulu baa Adamu kutungeela kutakabaayʼo (4:17—5:32)
4. Nuha na kutungeela kwa maasi (6:1—9:28)
5. Baasukulu baa Nuha na ngbaali ya Bbabbeeli̱ (10:1—11:32)
6. Mukama naakoma Ebbulaamu (12:1-20)
7. Ebbulaamu na Looti̱ (13:1—14:24)
8. Mukama naakola ndaghaano na Ebbulaamu (15:1-21)
9. Ebbulaamu, Hagali̱, na Sumai̱li̱ (16:1-16)
10. Luhanga naahindula li̱i̱na lya Ebbulaamu kuba Ebbulahi̱mu̱ kandi naamulaghani̱ja mwana (17:1—18:15)
11. Ebbulahi̱mu̱, Looti̱, Sodomu, na Gomola (18:16—19:38)
12. Ebbulahi̱mu̱, Saala, na I̱saka (20:1—23:20)
13. Lebbeeka, mukali̱ wa I̱saka (24:1-67)
14. Ku̱ku̱wa kwa Ebbulahi̱mu̱ (25:1-18)
15. I̱saka na ka yee (25:19—28:9)
16. Yakobbo na ka yee (28:10—35:29)
17. Esau na ka yee (36:1-43)
18. Baana baani̱na Yojeefu̱ mbamu̱ghu̱li̱ya nga mu̱syana (37:1-36)
19. Yu̱da na Tamala (38:1-30)
20. Yojeefu̱ ali Mi̱si̱li̱ (39:1—41:57)
21. Yojeefu̱ na baana baani̱na wee (42:1—45:28)
22. Yakobbo na ka yee mbaghenda Mi̱si̱li̱ (46:1—47:31)
23. Yakobbo naaha ka yee mi̱gi̱sa kandi naaku̱wa (48:1—50:14)
24. Yojeefu̱ naaku̱wa (50:15-26)
1
Ntandiko ya bintu byona
1 Mu ntandiko, Luhanga akahanga eghulu na nsi. 2 Nsi ekaba eli kwonkaha, etalimu kantu. Mweli̱ma ghukaba ghu̱swi̱ki̱i̱ye nanja kandi Mwoyo wa Luhanga aakalagha naabunga eegu̱u̱li̱ ya maasi.
3 Du̱mbi̱ Luhanga aaghila ati, “Kyeleeli̱ kibʼo”*1:3 2 Bakoli̱nto 4:6 kandi kyeleeli̱ kyabʼo. 4 Luhanga aabona kyeleeli̱ eki kisemeeye, du̱mbi̱ aaghabani̱ja kyeleeli̱ na mweli̱ma. 5 Luhanga aaluka kyeleeli̱ “Ntangaali̱” kandi aaluka mweli̱ma “Mukilo.” Du̱mbi̱ haabʼo lwagholo na nkyambisi, kyaba kilo kyʼoku̱du̱bha.
6 Du̱mbi̱ Luhanga aaghila ati, “Haabʼo kintu haagati kibaghani̱je maasi aghali eegu̱u̱li̱ yakiyo na hansi yakiyo.” 7 Kandi niikuwo kyakabaaye. Luhanga aatʼo kintu kyabaghani̱ja maasi aghali hansi yakiyo na aghali eegu̱u̱li̱ yakiyo. 8 Luhanga aaluka kintu eki “Mwanya.” Haabʼo lwagholo na nkyambisi, kyaba kilo kyakabili. 9 Luhanga aaghila ati, “Maasi aghali hansi ya mwanya gheekumaani̱ye mu ki̱i̱kalo kimui kandi haabʼo etaka lyomi̱ye.” Kandi niikuwo kyakabaaye. 10 Luhanga aaluka etaka lyomi̱ye “Nsi,” aaluka maasi “Nanja.” Luhanga aabona eki kisemeeye. 11 Du̱mbi̱ Luhanga aaghila ati, “Etaka lituwʼo bi̱si̱ngo: bilimuwa ebikwanaghʼo bi̱ghu̱ma, hamui na biti ebikwanaghʼo bi̱ghu̱ma ebili na nsigho kusighikila haa mulingo ghwabiyo.” Kandi niikuwo kyakabaaye. 12 Etaka lyatuwʼo bi̱si̱ngo, na biti ebikwanamu bi̱ghu̱ma ebilimu nsigho, bu̱li̱ kimui mu kusighikila haa mulingo ghwakiyo. Luhanga aabona eki kisemeeye. 13 Haabʼo lwagholo na nkyambisi, kyaba kilo kyakasatu.
14 Luhanga aaghila ati, “Haabʼo byeleeli̱ mu mwanya kubaghani̱ja ntangaali̱ na mukilo kandi byoleke bilo, bwile, na myaka. 15 Oleke bibe mu mwanya kubhaki̱yagha hansi.” Kandi niikuwo kyakabaaye. 16 Luhanga aahanga byeleeli̱ bibili byamaani̱, kyeleeli̱ kimui kyamaani̱ kulema ntangaali̱, kyeleeli̱ kinji kikee kulema mukilo. Aahanga dhee nsooli̱ya. 17 Kandi Luhanga aasita mu mwanya ku̱bbeni̱ya hansi, 18 kulema ntangaali̱ na mukilo kandi kubaghani̱ja kyeleeli̱ na mweli̱ma. Luhanga aabona eki kisemeeye. 19 Haabʼo lwagholo na nkyambisi, kyaba kilo kyakanaa.
20 Du̱mbi̱ Luhanga aaghila ati, “Oleke maasi ghaasulemu bihanguwa bwomi̱i̱li̱ kandi oleke noni̱ sihalale eghulu ya nsi mu mwanya.” 21 Du̱mbi̱ Luhanga aahanga bisolo biinamu̱li̱to byʼomu nanja na bihanguwa byona byomi̱i̱li̱ ebikuukalagha mu maasi, bu̱li̱ kimui kusighikila haa mulingo ghwakiyo, na bu̱li̱ noni̱ eghi eli na mapapa, kusighikila haa mulingo ghwayo. Luhanga aabona eki kisemeeye. 22 Luhanga aabiha mu̱gi̱sa, naaghila ati, “Mu̱byale kandi mukanile kimui, mu̱u̱su̱li̱ye nanja kandi oleke noni̱ sikanile kimui munsi.” 23 Haabʼo lwagholo na nkyambisi, kyaba kilo kyakataano.
24 Luhanga aaghila ati, “Oleke etaka li̱byale bihanguwa ebili na bwomi̱i̱li̱, kusighikila haa milingo yabiyo: bisolo bya mu maka, ebikwekuluulilagha haa etaka, bisolo bya mu kisaka, bu̱li̱ kimui kusighikila haa mulingo ghwakiyo.” Kandi niikuwo kyakabaaye. 25 Luhanga aakola bisolo bya mu kisaka kusighikila haa mulingo ghwabiyo, bisolo bya mu maka kusighikila haa mulingo ghwabiyo, na bihanguwa ebikwekuluulilagha haa etaka kusighikila haa mulingo ghwabiyo. Kandi niikuwo kyakabaaye.
26 Du̱mbi̱ Luhanga aaghila ati, “Oleke tuhange muntu mu kususa kwatu kandi oghu atu̱su̱si̱ye, niikuwo aleme nsu̱i̱ sya mu nanja, noni̱ sya mu mwanya, bisolo bya mu maka byona munsi yoona, na bihanguwa byona ebikwekuluulilagha haa etaka.” 27 Nahabweki Luhanga aahanga muntu amu̱su̱si̱ye kandi mu kisasani̱ kiye eenini, niimuwo aahangi̱ye musaasa na mukali̱.*1:27 Matayo 19:4; Maliko 10:6
28 Luhanga aabaha mu̱gi̱sa, aaghila ati, “Mu̱byale kandi mukanile kimui, mu̱u̱su̱li̱ye nsi kandi mughileme. Muleme nsu̱i̱ sya mu nanja, noni̱ sya mu mwanya, na bu̱li̱ kihanguwa kyona kyomi̱i̱li̱ ekikughendelagha hʼetaka.” 29 Du̱mbi̱ Luhanga aaghila ati, “Naakuhaaye bu̱li̱ kilimuwa kyona ekikwanaghamu nsigho munsi eni yoona, na bu̱li̱ kiti ekikwanaghamu bi̱ghu̱ma. Byona bilabaagha byokuliya byawe. 30 Kandi bisolo byona bya munsi, na noni̱ sya mu mwanya syona, na bihanguwa byona ebikwekuluulilagha hʼetaka ebili na lwoha lwa bwomi̱i̱li̱, naabihaaye bi̱si̱ngo bibisi kuba byokuliya byabiyo.” Kandi niikuwo kyakabaaye. 31 Luhanga aabona byona ebi aahangi̱ye, bisemeleeye kimui. Haabʼo lwagholo na nkyambisi, kyaba kilo kyamukaagha.