Zenɛze
Fai Kpein Tɔɔzeizuʋɛ
Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti
Zenɛze laaseigi ʋoluʋɛ ɠa ga «Tɔɔzeizuʋɛ». Tɔ ɠa é ga Minazeɠe Pɔlɔmai ma zɛʋɛ mɔungi, GALA Daawoo Zɛʋɛi zu. Eɓulu woo mɔungi zu, tɔɔzeiʋɛ ga «Tɔɔzeizu mɔunpa». Sɛʋɛi ɠa anii kpein kulazuʋɛ lɛɛzu, ma un ge daa ma mɛɛ ga GALA ta nuɓusɛiti zɔɠɔzu vai lɔɔzei ʋelei. Kisiɛi ma mɔinmɔin ka é niizuʋɛ vaaɠwɛ nu wolaiti zea, é lo nui ʋa ɓaa nuiti ba, ti Zenɛze zɛʋɛ ɠɛai, ta yeeɠɛɠalai nii sɛʋɛai ma. Tanigaa ta ɠisiɛzu ga ma zɛʋɛi ɠaalɛɛʋɛ ba, é ɠula sɛʋɛ wɔlɔmai tanigaa zu Ɓaɓilɔne, é zo kona unnaanigɔi ma, é li undɔzitai (400-600) ʋɔ pelei, aisa Yesu Kilista ʋa zɔlɔɔ. Zɔiti ma, ti laaʋɛ kisiɛ wɔlɔmai la ga Moize ɓɔɠɔi ɠa é Zenɛze zɛʋɛa ta Ɛgezɔde, ta Levi Nuiti Ta-Zɛʋɛi, naa ʋɛɛ Gaalu Sɛʋɛi ʋa, ta Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi, é zo kona waagila unsaʋagɔi ma, é li waagila unnaanigɔi ʋɔ pelei (1.300-1.400), aisa Yesu Kilista ʋa zɔlɔɔ.
Kala mɔinmɔin ka Zenɛze zɛʋɛi zu, niiti ta ɓɔ keletiɛinti ba, ti GALA Daawoo Zɛʋɛi mɔtai ɠaaɠa, Minazeɠe Pɔlɔmai ʋɛɛ ma Niinɛi ʋa. Sɛʋɛi nii ɠa é naa lɛɛzu ga adeye, ʋelei kotoi lɔa la eteai zu, ta ʋelei nuɓusɛi kpɛdɛi ʋilɛgai la Kizo nu ʋa. Zenɛze zɛʋɛi ɠa dɛɛzu ɓalaa ga nɛɛʋɛ GALA bɛ ga é nuɓusɛiti kizo. Naa ɠulaʋɛ kɛlɛma faawokɛɛyeeluɠɔ ɓɔɛ mɔungi zu, é lo Yesu ʋa (3:15), ta GALA ná-minazeɠegi zu, nii é kɛɛni Abalaame ʋɛ, ga toɠa tuya loo ziiti pɛ bɛ eteai zu ga tɔun maaʋele (12:2-3).
Unsosuʋɛ
1. GALA ge eteai ɓɛtɛni, naa ʋɛɛ Adama ta Ɛve ʋa (1:1—2:25).
2. Adama ta Ɛve ta-ɠotoi, ta ti-mavofodaiti tɔnɔi (3:1—5:32).
3. Nowe ta ziɛve golai (6:1—9:29).
4. Yeeɠɛɠalai nii é ɠɛni Noweni ta Abalaame ti yɔɠɔzu, ta Ɓaɓɛle ziɠi gaaɠooza golai (10:1—11:32).
5. Abalaame ná-eteai zu vai (12:1—25:11).
6. Isemayɛle mavofodaiti (25:12-18).
7. Zakɔɓe ná-eteai zu vai (25:19—35:29).
8. Ezawu mavofodaiti (36:1-43).
9. Zozɛfe ná-eteai zu vai (37:1—50:26).
Eteai Ta Nuɓusɛi
Ta-Vai Lɔɔzei Ʋelei Eteai
Ta-Vai Lɔɔzei Ʋelei Eteai
1
(1:1—11:32)
Geeɠɔlɔgi ta zooi ɓɛtɛ vai
1 Tɔɔzeizu mɔunpa GALA ge geeɠɔlɔgi ta zooi ɓɛtɛni. 2 Kɛʋele ɠila ge la ɠɛni zooi ʋa, suɲakai ɠɛni de. Kpidii ʋɛɛni ziɛ zɛbɛlɛ golai ɠa. GALA Zɛnvui ɠɛni leʋeteʋesu ziɛi ɠa.
3 GALA ge ɠɛni ma: «Wozakalagi ɠula.» Wozakalagi ma ge ɠula. 4 GALA ge kaani ga wozakalagi ʋagɛ. GALA ge wozakalagi ta kpidii yeeɠaaɠwɛɛni. 5 GALA ge wozakalagi laasei pɛɛni ga foloi, é kpidii laasei pɛɛ ga kuai. Kpidii ʋɛɛni, geelaalao: naa ɠɛni ga folo mɔungi.
6 GALA ge ɠɛni ma: «Zɔɠɔzu ɠɛ ziɛiti ba, é ziɛiti zeeɠaaɠwɛ ta ziɛiti.» 7 GALA ge zɔɠɔzu ɠɛɛni ziɛiti ba, niiti ti buu ʋelei, ta niiti ti maazu ʋelei. Naa ɠɛɛni ɠana nɔ. 8 GALA ge zɔɠɔzuʋɛ laasei pɛɛni ga geeɠɔlɔgi. Kpidii ʋɛɛni, geelaalao: naa ɠɛni ga foloi velesiɛi.
9 GALA ge ɠɛni ma: «Ziɛiti ti geeɠɔlɔgi wu, naati ti ɠaalɛ ba ada ɠila, ada vɔɔi ɠula kɛlɛma.» Naa ɠɛɛni ɠana nɔ. 10 GALA ge ma vɔɔi laasei pɛɛni ga zooi. Ziɛiti ti ɠaalɛai ba, é naati daasei pɛɛ ga kpoloɗɛiti. GALA ge kaani ga naa ʋagɛ. 11 Naa ʋolu GALA ge ɠɛni ma: «Zooi pɔnɔba aniiti kula, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la: tufai nii ma waai su a ɠɛ ga ma zuwui, ta gwaa wuluiti, niiti ti-ma waai ti zu ta ɠɛ ga ma zuwui.» Naa ɠɛɛni ɠana nɔ. 12 Zooi pɔnɔba aniiti kulani, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la: tufai nii ma waai su a ɠɛ ga ma zuwui, ta gwaa wuluiti, niiti ti-ma waai ti zu ta ɠɛ ga ma zuwui. GALA ge kaani ga naa ʋagɛ. 13 Kpidii ʋɛɛni, geelaalao: naa ɠɛni ga foloi zaʋasiɛi.
14 GALA ge ɠɛni ma: «Wozakalagiti ti ɠɛ geezuʋɛ geei ɠaaʋɛ, ti foloi ta kuai yeeɠaaɠwɛ. Naati ti ɠɛ ga poogiti, é lo siɛgiti ba, ta foloiti, ta konagiti, 15 ti ɠɛ ga wozakalagiti geei ɠaaʋɛ, ti eteai zuɠala.» Naa ɠɛɛni ɠana nɔ. 16 GALA ge wozakala gola felegɔiti kpɛtɛni, ma wola gelei ɗa zei foloi unda, ma go gelei ɗa zei kuai unda. É somideɠaiti ɓalaa kpɛtɛni. 17 GALA ge ti zɛlɛni geei ɠaaʋɛ ga ti ɗa eteai zuɠala, 18 ti zei foloi ta kuai unda, ti wozakalagi ta kpidii yeeɠaaɠwɛ. GALA ge kaani ga naa ʋagɛ. 19 Kpidii ʋɛɛni, geelaalao: naa ɠɛni ga foloi naanisiɛi.
20 GALA ge ɠɛni ma: «Ziɛ wu ani vuluiti ti wola mɔin ziɛiti bu, wɔniiti ti ɗa ɠoʋe geezuʋɛ, zooi maazu.» 21 GALA ge kpoloɗɛ wu zua wolaiti kpɛtɛni, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la, ta zɛnvu anii ma ziiti kpein, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la, niiti ti leʋeteʋesu ziɛiti bu. É wɔniiti kpɛtɛni, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la. GALA ge kaani ga naa ʋagɛ. 22 GALA ge tuya looni ti ʋɛ, é ɠɛ ma: «À ɓuɠu, wo mɔin, wo kpoloɗɛiti buulaave, wɔniiti ti mɔin eteai zu.» 23 Kpidii ʋɛɛni, geelaalao: naa ɠɛni ga foloi lɔɔlusiɛi.
24 GALA ge ɠɛni ma: «Zooi fuluaniiti kula, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la: toganiiti, ta kpokpo ganiiti, ta dɔɓɔ zuaiti, eɠɛʋelei ti ɠilagilagi ti-ma ziiti ti la.» Naa ɠɛɛni ɠana nɔ. 25 GALA ge dɔɓɔ zuaiti kpɛtɛni, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la, toganiiti eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la, ta kpokpo ganiiti pɛ, eɠɛʋelei ti-ma ziiti ti la. GALA ge kaani ga naa ʋagɛ.
26 GALA ge ɠɛni ma: «Ade nuɓusɛi ɓɛtɛ ga ade-maaniinigi, é ɠɛ ga de-ʋaaɠulabai, é zei kaleiti unda, ta wɔniiti, ta toganiiti, ta eteai pɛ, ta aniiti kpein ti ɓokposu zooi ma.»
27 GALA ge nuɓusɛi ɓɛtɛni ga tɔ ɓɔɠɔi maaniinigi, é kpɛtɛni ga GALA maaniinigi. É zunui ta anzanui ɓɛtɛni.
28 GALA ge tuya looni ti ʋɛ, é ɠɛ ti ma: «À ɓuɠu, wo mɔin, wo eteai laave, wo maaɠolo. À zei kaleiti unda, ta wɔniiti, ta suai kpein é yɛnvuzu zooi ɠa.» 29 GALA ge ɠɛni ma: «Wɛlɛ, tufai nii ma waai su a ɠɛ ga ma zuwui, zooi ɠa ná pɛ, gè naa vea wo ʋɛ, ta gului nii ma waai su a ɠɛ ga ma zuwui, naa ɠa ɠɛ ga wo-laamianigi. 30 Gè tufa wundui vea ga daamianigi zou ɠa zuaiti pɛ bɛ, ta wɔniiti, ta nii kpein é ɓokposu zooi ma, nii nɔpɛ zɛnvu viilɛi su.» Naa ɠɛɛni ɠana nɔ. 31 GALA ge kaani ga nii kpein é kpɛtɛai, ti wola ʋagɛ. Kpidii ʋɛɛni, geelaalao: naa ɠɛni ga foloi lɔzitasiɛi.