6
پادىشاھ دارىئۇسنىڭ ئىلگىرىكى پادىشاھنىڭ يارلىقىنى تېپىشى
ئاندىن پادىشاھ دارىئۇس بابىلدىكى دۆلەت-بايلىقلار ساقلانغان «ئارخىپلار ئۆيى»نى تەكشۈرۈپ چىقىشقا يارلىقلارنى چۈشۈردى. «ئارخىپلار ئۆيى» ــ ئارامىي تىلىدا «ئورام ئارخىپلار ئۆيى». مېدىئا ئۆلكىسىدىكى ئاخمېتا قەلئەسىدىن بىر ئورام قەغەز تېپىلدى، ئۇنىڭدا مۇنداق بىر خاتىرە پۈتۈلگەن: «ئاخمېتا» ــ تارىختا بۇ قەلئە ئادەتتە «ئەكباتانا» دېگەن نامى بىلەن تونۇلغان. «پادىشاھ قورەشنىڭ بىرىنچى يىلى، پادىشاھ قورەش يېرۇسالېمدىكى خۇدانىڭ ئۆيىگە دائىر مۇنداق بىر يارلىق چۈشۈرىدۇ: ــ «قۇربانلىق سۇنۇلىدىغان ئورۇن بولۇش ئۈچۈن بۇ ئۆي يېڭىۋاشتىن سېلىنسۇن؛ ئۇلى پۇختا سېلىنسۇن، ئۆينىڭ ئىگىزلىكى ئاتمىش گەز، كەڭلىكى ئاتمىش گەز بولسۇن. «ئۆينىڭ ئىگىزلىكى ئاتمىش گەز، كەڭلىكى ئاتمىش گەز...» ــ مۇقەددەس كىتابتا ئىشلىتىلگەن «گەز» قولنىڭ جەينەكتىن بارماقنىڭ ئۇچىغىچە بولغان ئارىلىقى (تەخمىنەن 45 سانتىمېتر) ئىدى. ئۈچ قەۋەت يوغان تاش، بىر قەۋەت يېڭى ياغاچ بىلەن سېلىنسۇن، بارلىق خىراجەت پادىشاھلىق خەزىنىسىدىن چىقىم قىلىنسۇن. ئەسلىدە نېبوقادنەسار يېرۇسالېمدىكى ئىبادەتخانىدىن ئېلىپ بابىلغا ئاپىرىپ قويغان، خۇدانىڭ ئۆيىدىكى ئالتۇن-كۈمۈش قاچا-قۇچىلارنىڭ ھەممىسى قايتۇرۇپ كېلىنىپ، يېرۇسالېمدىكى ئىبادەتخانىغا قايتىدىن يەتكۈزۈلۈپ، ھەربىرى ئۆز جايىغا قويۇلسۇن؛ ئۇلار خۇدانىڭ ئۆيىگە قۇيۇلسۇن!».
 
پادىشاھنىڭ مۇقەددەس ئۆينى داۋاملىق يېڭىۋاشتىن سېلىشقا بۇيرۇق چۈشۈرۈشى
دارىئۇستىن يارلىق چۈشۈرۈلۈپ: «ــ شۇڭا، ئى دەريانىڭ شۇ تەرىپىنىڭ باش ۋالىيسى تاتتىناي ۋە شېتار-بوزناي ھەم سىلەرنىڭ ھەمراھلىرىڭلار، يەنى دەريانىڭ شۇ تەرىپىدىكى ئافارساقلىقلار، ئەمدى سىلەر ئۇ يەردىن نېرى كېتىڭلار! «دەريانىڭ شۇ تەرىپى» ــ ئەفرات دەرياسىنىڭ غەرب تەرىپىنى كۆرسىتىدۇ. خۇدانىڭ ئۆيىنىڭ قۇرۇلۇشى بىلەن كارىڭلار بولمىسۇن؛ يەھۇدىيلارنىڭ باش ۋالىيسى بىلەن يەھۇدىيلارنىڭ ئاقساقاللىرىنىڭ خۇدانىڭ بۇ ئۆيىنى ئەسلىدىكى ئورنىغا سېلىشىغا يول قويۇڭلار.
شۇنىڭدەك مەن خۇدانىڭ بۇ ئۆيىنىڭ سېلىنىشى ئۈچۈن يەھۇدالارنىڭ ئاقساقاللىرى توغرۇلۇق سىلەرگە بۇيرۇق چۈشۈردۇمكى: ــ دەريانىڭ غەرب تەرىپىدىن، پادىشاھلىق خەزىنىسىگە تاپشۇرۇلغان باج كىرىمىدىن سىلەر كېچىكتۈرمەي شۇ ئادەملەرگە تولۇق خىراجەت ئاجرىتىپ بېرىڭلار، قۇرۇلۇش ھېچ توختاپ قالمىسۇن. «كېچىكتۈرمەي...» ــ ياكى «ئەستايىدىللىق بىلەن...». ئۇلارغا نېمە كېرەك بولسا، جۈملىدىن ئاسماندىكى خۇداغا كۆيدۈرمە قۇربانلىق سۇنۇشقا، مەيلى ئەركەك تورپاق بولسۇن، قوچقار ياكى قوزىلار بولسىمۇ، شۇلار بېرىلسۇن؛ يەنە يېرۇسالېمدىكى كاھىنلارنىڭ بەلگىلىگىنى بويىچە بۇغداي، تۇز، شاراب ياكى زەيتۇن مايلار بولسۇن شۇلارنىڭ بىرىمۇ كەم قىلىنماي، ھەر كۈنى تەمىن ئېتىپ تۇرۇلسۇن. 10 شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئاسماندىكى خۇداغا خۇشبۇي قۇربانلىقلارنى كەلتۈرۈپ، پادىشاھقا ۋە پادىشاھنىڭ ئەۋلادلىرىغا ئۇزۇن ئۆمۈر تىلىسۇن. «پادىشاھنىڭ ئەۋلادلىرىغا ئۇزۇن ئۆمۈر تىلىسۇن» ــ ئارامىي تىلىدا «پادىشاھ ۋە ئۇنىڭ ئوغۇللىرىنىڭ ھاياتىنى تىلىسۇن». 11 مەن يەنە بۇيرۇيمەنكى، كىمكى بۇ يارلىقنى ئۆزگەرتسە، شۇ كىشىنىڭ ئۆيىنىڭ بىر تال لىمى سۇغۇرۇۋېلىنىپ تىكلەنگەندىن كېيىن، شۇ كىشى ئۇنىڭغا ئېسىپ مىخلاپ قويۇلسۇن، ئۆيى ئەخلەتخانىغا ئايلاندۇرۇۋېتىلسۇن! «ئەخلەتخانىغا ئايلاندۇرۇۋېتىلسۇن!» ــ ياكى «ھاجەتخانىغا ئايلاندۇرۇۋېتىلسۇن!». 12 ۋە ئۆزىنىڭ نامىنى شۇ يەردە قالدۇرغان خۇدا مۇشۇ يېرۇسالېمدىكى ئۆيىنى ئۆزگەرتىشكە ياكى بۇزۇشقا قول ئۇزارتقان ھەرقانداق پادىشاھ ياكى خەلقنى ھالاك قىلسۇن! مەن دارىئۇس مۇشۇ يارلىقنى چۈشۈردۇم، ئەستايىدىللىق بىلەن بەجا كەلتۈرۈلسۇن!» دېيىلدى.
 
ئىبادەتخانىنىڭ پۈتكۈزۈلۈشى
13 ئاندىن دەريانىڭ غەرب تەرىپىنىڭ باش ۋالىيسى تاتتىناي، شېتار-بوزناي ۋە ئۇلارنىڭ ھەمراھلىرى پادىشاھ دارىئۇسنىڭ ئەۋەتكەن يوليورۇقى بويىچە ئەستايىدىللىق بىلەن شۇ ئىشنى بەجا كەلتۈردى. 14 يەھۇدىيلارنىڭ ئاقساقاللىرى قۇرۇلۇشنى داۋاملاشتۇرۇپ، ھاگاي پەيغەمبەر ۋە ئىددونىڭ ئوغلى زەكەرىيانىڭ بېشارەت بېرىشلىرى بىلەن شۇ ئىشتا روناق تاپتى. ئۇلار ئىسرائىلنىڭ خۇداسىنىڭ ئەمرى بويىچە، شۇنداقلا قورەش، دارىئۇس ۋە ئارتاخشاشتا قاتارلىق پارس پادىشاھلىرىنىڭ ئەمرى بويىچە ئىشلەپ، ئۆينى يېڭىۋاشتىن قۇرۇپ چىقىش ئىشىنى پۈتتۈردى. 15 بۇ ئۆي دارىئۇس پادىشاھى سەلتەنىتىنىڭ ئالتىنچى يىلى، ئادار ئېيىنىڭ ئۈچىنچى كۈنى پۈتكۈزۈلدى.
 
ئۆينىڭ خۇداغا ئاتىلىشى
16 ئىسرائىللار ــ كاھىنلار، لاۋىيلار ۋە قالغان سۈرگۈنلۈكتىن قايتىپ كەلگەن خەلقلەرنىڭ ھەممىسى خۇدانىڭ بۇ ئۆيىنى ئۇنىڭغا ئاتاش مۇراسىمىنى خۇشال-خۇراملىق بىلەن ئۆتكۈزدى. 17 ئۆينى خۇدانىڭ ئۆزىگە ئاتاش مۇراسىمىدا ئۇلار يۈز تورپاق، ئىككى يۈز قوچقار ۋە تۆت يۈز قوزا سۇندى ھەم ئىسرائىل قەبىلىلىرىنىڭ سانى بويىچە بارلىق ئىسرائىل ئۈچۈن گۇناھ قۇربانلىقى سۈپىتىدە ئون ئىككى تېكىنى سۇندى. 18 ئۇلار يەنە يېرۇسالېمدىكى خۇدانىڭ ئىبادەت-خىزمىتىنى ئۆتەشكە، مۇسانىڭ كىتابىدا يېزىلغىنى بويىچە، كاھىنلارنى ئۆز نۆۋىتى بويىچە، لاۋىيلارنى گۇرۇپپىلىرى بويىچە تۇرغۇزدى.«مۇسانىڭ كىتابى» ــ بەلكىم تەۋراتنىڭ 1-، 2-، 3-، 4- ۋە 5-قىسىملىرىنى كۆرسىتىدۇ.  چۆل. 3‏:6، 32؛ 8‏:11؛ 1تار. 24‏:1
 
ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ ئۆتكۈزۈلۈشى
19 بىرىنچى ئاينىڭ ئون تۆتىنچى كۈنى سۈرگۈنلۈكتىن قايتىپ كەلگەنلەر «ئۆتۈپ كېتىش ھېيتى»نى ئۆتكۈزدى. مىس. 12‏:1-28؛ لاۋ. 23‏:5؛ چۆل. 28‏:16؛ قان. 16‏:2 20 چۈنكى كاھىنلار ۋە لاۋىيلار بىر نىيەت بىلەن بىرلىكتە پاكلىنىش رەسىملىرىنى ئۆتكۈزۈپ، ھەممىسى پاكلاندى؛ ئاندىن ئۇلار بارلىق سۈرگۈنلۈكتىن قايتىپ كەلگەنلەر ۋە ئۇلارنىڭ قېرىندىشى بولغان كاھىنلار ۋە ھەم ئۆزلىرى ئۈچۈن ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىغا ئاتىغان قوزىلىرىنى سويدى. 21 سۈرگۈنلۈكتىن يېڭىلا قايتىپ كەلگەن ئىسرائىللار ۋە شۇنىڭدەك ئىسرائىلنىڭ خۇداسى پەرۋەردىگارنى ئىزدەپ، ئۆزلىرىنى زېمىندىكى يات ئەللىكلەرنىڭ بۇلغاشلىرىدىن ئايرىپ چىققان بارلىق كىشىلەر قوزا گۆشلىرىنى بىرلىكتە يېيىشتى. 22 ئۇلار پېتىر نان ھېيتىنى خۇشال-خۇراملىق ئىچىدە يەتتە كۈن ئۆتكۈزدى؛ چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلارنى خۇشاللىققا چۆمدۈردى ھەم ئاسۇرىيە پادىشاھىنىڭ كۆڭلىنى ئۇلارغا مايىل قىلىپ، ئۆزىنىڭ ئۆيىنى ــ ئىسرائىلنىڭ خۇداسىنىڭ ئۆيىنى قۇرۇشقا ئۇلارنىڭ قولىنى مۇستەھكەملىدى.«ئاسۇرىيە پادىشاھىنىڭ كۆڭلى» ــ پارس ئىمپېراتورىنى «ئاسۇرىيە پادىشاھى» دەپ ئاتاش قىزىق ئىش. شۈبھىسىزكى، پارس ئىمپېراتورى «بابىل پادىشاھى»، شۇنداقلا «ئاسۇرىيە پادىشاھى» دېگەن ئۇنۋانلارغا ۋارىسلىق قىلغان.
 
 

6:1 «ئارخىپلار ئۆيى» ــ ئارامىي تىلىدا «ئورام ئارخىپلار ئۆيى».

6:2 «ئاخمېتا» ــ تارىختا بۇ قەلئە ئادەتتە «ئەكباتانا» دېگەن نامى بىلەن تونۇلغان.

6:3 «ئۆينىڭ ئىگىزلىكى ئاتمىش گەز، كەڭلىكى ئاتمىش گەز...» ــ مۇقەددەس كىتابتا ئىشلىتىلگەن «گەز» قولنىڭ جەينەكتىن بارماقنىڭ ئۇچىغىچە بولغان ئارىلىقى (تەخمىنەن 45 سانتىمېتر) ئىدى.

6:6 «دەريانىڭ شۇ تەرىپى» ــ ئەفرات دەرياسىنىڭ غەرب تەرىپىنى كۆرسىتىدۇ.

6:8 «كېچىكتۈرمەي...» ــ ياكى «ئەستايىدىللىق بىلەن...».

6:10 «پادىشاھنىڭ ئەۋلادلىرىغا ئۇزۇن ئۆمۈر تىلىسۇن» ــ ئارامىي تىلىدا «پادىشاھ ۋە ئۇنىڭ ئوغۇللىرىنىڭ ھاياتىنى تىلىسۇن».

6:11 «ئەخلەتخانىغا ئايلاندۇرۇۋېتىلسۇن!» ــ ياكى «ھاجەتخانىغا ئايلاندۇرۇۋېتىلسۇن!».

6:18 «مۇسانىڭ كىتابى» ــ بەلكىم تەۋراتنىڭ 1-، 2-، 3-، 4- ۋە 5-قىسىملىرىنى كۆرسىتىدۇ.

6:18 چۆل. 3‏:6، 32؛ 8‏:11؛ 1تار. 24‏:1

6:19 مىس. 12‏:1-28؛ لاۋ. 23‏:5؛ چۆل. 28‏:16؛ قان. 16‏:2

6:22 «ئاسۇرىيە پادىشاھىنىڭ كۆڭلى» ــ پارس ئىمپېراتورىنى «ئاسۇرىيە پادىشاھى» دەپ ئاتاش قىزىق ئىش. شۈبھىسىزكى، پارس ئىمپېراتورى «بابىل پادىشاھى»، شۇنداقلا «ئاسۇرىيە پادىشاھى» دېگەن ئۇنۋانلارغا ۋارىسلىق قىلغان.