26
ئىككى شەھەر ــ يېڭى يېرۇسالېم ۋە «دۇنيانىڭ شەھىرى»
شۇ كۈنىدە يەھۇدانىڭ زېمىنىدا مۇنۇ ناخشا ئېيتىلىدۇ: ــ
«مۇستەھكەم بىر شەھىرىمىز بار؛
ئۇ نىجاتلىقنى ئۇنىڭغا سېپىل ۋە تىرەكلەر قىلىپ بېكىتىپ قويىدۇ.«ئۇ نىجاتلىقنى ئۇنىڭغا سېپىل ۋە تىرەكلەر قىلىپ بېكىتىپ قويىدۇ» ــ «ئۇ» ــ رەب پەرۋەردىگارنى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە.  زەب. 46‏:4-5؛ 125‏:1؛ پەند. 18‏:10
ۋاپادارلىقتا چىڭ تۇرغان ھەققانىي ئەلنىڭ كىرىشى ئۈچۈن،
دەرۋازىلارنى ئېچىپ بېرىڭلار!
كىم ئۆزىنىڭ ئەقىدە، ئوي-خىيالى ساڭا باغلىغان بولسا،
سەن ئۇنى مۇتلەق خاتىرجەملىكتە ساقلايسەن؛
چۈنكى ئۇ ساڭا ئىشەنچ-ئېتىقاد باغلىغاندۇر.
مەڭگۈگە پەرۋەردىگارغا تايىنىڭلار؛
چۈنكى ياھ پەرۋەردىگار ھەقىقەتەن ئەبەدىلئەبەدلىك بىر قورام تاشتۇر. «ياھ» ــ بولسا «ياھۋەھ»نىڭ قىسقارتىلغان شەكلى (1:1-ئىزاھاتنى كۆرۈڭ).
چۈنكى ئۇ يۇقىرىدا تۇرغانلارنى پەسكە چۈشۈرىدۇ؛
ئاشۇ ئالىي شەھەرنى، ئۇ پەس قىلىدۇ؛
ئۇنى يەرگە چۈشۈرۈپ،
توپا-چاڭغا ئايلاندۇرىدۇ.«يۇقىرىدا تۇرغانلار» ــ بەلكىم 25-باب، 11-ئايەتتىكى «يۇقىرىدا تۇرغان قوشۇنلار»غا ئوخشاش، جىن-شەيتانلارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. «ئاشۇ ئالىي شەھەر» ــ بەلكىم دۇنيادىكى خۇداسىزلىققا ۋەكىللىك قىلىدىغان بابىل، يەنى يۇقىرىقى بابلاردىكى «مەنىسىز شەھەر» بولۇشى مۇمكىن.
ئۇ پۇت بىلەن چەيلىنىدۇ؛
ئۇ مۆمىنلەرنىڭ پۇتلىرى،
مىسكىنلەرنىڭ قەدەملىرى بىلەن چەيلىنىدۇ!
ھەققانىينىڭ يولى بولسا تۈزدۇر؛
ئى ئەڭ تۈز يوللۇق بولغۇچى،
سەن ھەققانىي ئادەم ئۈچۈن ئۇنىڭ يولىنى ئوڭ قىلىسەن.
ئى پەرۋەردىگار، بىز دەرھەقىقەت سېنىڭ ھۆكۈملىرىڭنىڭ يولىدا مېڭىپ، سېنى كۈتۈپ كەلدۇق؛
جېنىمىزنىڭ تەشنالىقى شۇدۇركى، نامىڭ ۋە شۆھرىتىڭ ئاشسۇن!
ۋۇجۇدۇم بىلەن كېچىلەردە ساڭا تەشنا بولدۇممەن؛
بەرھەق، تاڭ سەھەرلەردىمۇ روھىم بىلەن ئىچ-ئىچىمدىن سېنى ئىزدىدىم؛
چۈنكى ھۆكۈملىرىڭ يەر يۈزىدە كۆرۈنگەن بولسا،
يەر يۈزىدىكىلەر ھەققانىيلىقنى ئۆگىنىدۇ.«ھۆكۈملىرىڭ يەر يۈزىدە كۆرۈنگەن بولسا» ــ بۇ سۆزنىڭ ئىككى خىل مەنىسى بار: ــ بىرىنچىسى «ئادىل قانۇنلىرىڭ دۇنيادا (خەلقىڭنىڭ ياخشى قىلغانلىقى ئارقىلىق) ئايان قىلىنسا...».
ئىككىنچى مەنىسى «تەربىيىلىك جازا ھۆكۈملىرىڭ دۇنيادا پەيدا بولسا...». ئىككىلا مەنىسى، بولۇپمۇ ئىككىنچى مەنىسى توغرا بولسا كېرەك (10-ئايەتنى كۆرۈڭ).
10 رەزىل ئادەمگە رەھىم كۆرسىتىلسىمۇ،
ئۇ يەنىلا ھەققانىيلىقنى ئۆگەنمەيدۇ؛
ھەتتا دۇرۇسلۇق تۇرغان زېمىندىمۇ ئۇ يەنىلا ئادىلسىزلىق قىلىۋېرىدۇ،
پەرۋەردىگارنىڭ شانۇ-شەۋكىتىنى كۆرمەيدۇ.«ھەتتا دۇرۇسلۇق تۇرغان زېمىندىمۇ ئۇ (رەزىل ئادەم) يەنىلا ئادىلسىزلىق قىلىۋېرىدۇ» ــ ئادىللىقنى بەجا كەلتۈرۈش بىئادىل مۇھىت ئاستىدا تەس، ئەلۋەتتە. ئەتراپتىكىلەر ئادىل بولسا، ئۆزىنىڭ ئادىل بولمىقى ئاسانراق بولىدۇ. بىراق رەزىللەر يەنىلا بىئادىللىق قىلىدۇ.
11 ئى پەرۋەردىگار، قولۇڭ كۆتۈرۈلدى،
بىراق ئۇلار كۆرمەيدۇ.
ھالبۇكى، ئۆز خەلقىڭگە بولغان ئوتلۇق مۇھەببىتىڭنى ئۇلار كۆرىدۇ ھەم خىجىل بولىدۇ؛
كۈشەندىلىرىڭ ئۈچۈن تەييارلانغان ئوت ئۇلارنى بەرھەق يۇتۇۋېتىدۇ.
12 ئى پەرۋەردىگار، سەن بىزگە خاتىرجەملىك نېسىپ قىلىسەن؛
چۈنكى بىزنىڭ ئەمەللىرىمىزنىڭ ھەممىسىنى ئۆزۈڭ ۋۇجۇقا چىقارغانسەن.«چۈنكى بىزنىڭ ئەمەللىرىمىزنىڭ ھەممىسىنى ئۆزۈڭ ۋۇجۇقا چىقارغانسەن» ــ ياكى «چۈنكى ھەممە ئەمەللىرىمىزنى ئەمەلىيلەشتۈرگۈچى ئۆزۈڭدۇرسەن».
13 دەرۋەقە، ئى پەرۋەردىگار خۇدايىمىز، ئىلگىرى سەندىن باشقا «رەبلەر» ئۈستىمىزدىن ھۆكۈمرانلىق قىلغان؛
ئەمدىلىكتە پەقەت ساڭا تايىنىپلا نامىڭنى ئەسلەپ تىلغا ئالىمىز.«ئەمدىلىكتە پەقەت ساڭا تايىنىپلا نامىڭنى ئەسلەپ تىلغا ئالىمىز» ــ خۇدانىڭ «قالدىسى»ى، يەنى خۇداغا سادىق بولغانلار، «پەقەت سېنىڭ مېھىر-شەپقىتىڭ ئارقىلىقلا سادىق بولدۇق» دېگەندەك ئېتىراپ قىلىدۇ.
14 ئۇلار بولسا ئۆلدى، قايتىدىن ياشىمايدۇ؛
ئەرۋاھ بولۇپ كەتتى، قايتا تىرىلمەيدۇ؛
چۈنكى سەن ئۇلارنى جازالاپ يوقاتتىڭ،
ئۇلارنى ئادەملەرنىڭ ئېسىدىمۇ قىلچە قالدۇرمىدىڭ.«ئۇلار بولسا ئۆلدى» ــ مۇشۇ يەردە «ئۇلار» 13-ئايەتتىكى «باشقا رەبلەر»، يەر يۈزىدىكى پادىشاھلار ياكى ئىسرائىل چوقۇنغان بۇتلارنىڭ كەينىدە تۇرغان جىن-شەيتانلار بولسا كېرەك.
15 سەن ئەلنى ئۇلغايتقانسەن، ئى پەرۋەردىگار؛
ئەلنى ئۇلغايتقانسەن،
ئۆزۈڭگە شان-شەرەپ كەلتۈرگەنسەن؛
زېمىننىڭ چېگرالىرىنى ھەرتەرەپكە ئۇزارتقانسەن. «سەن ئەلنى... زېمىننىڭ ... ھەرتەرەپكە ئۇزارتقانسەن» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: ــ «سەن... ئەسلىدە ئۇلارنى (ئەلنى، يەنى ئىسرائىلنى) جاھاننىڭ ئەڭ چېتىگە سۈرگۈن قىلغانسەن».
 
ئىسرائىل قانداق يول بىلەن ئازاد قىلىنغان؟
16 ئى پەرۋەردىگار، ئۇلار دەرد-ئەلەم ئىچىدە قالغاندا، سېنى ئىزدىدى؛
تەربىيىلىك جازالىشىڭ ئۇلارنىڭ بېشىغا چۈشكەندە،
ئۇلار ئاھ ئۇرۇپ، پىچىرلاپ بىر دۇئانى قىلدى: ــ
17 «بوشىنىش ئالدىدا تۇرغان، تولغىقى تۇتۇپ، ئاغرىقتىن ۋارقىرىغان بىر ھامىلىدار ئايالدەك،
بىز سېنىڭ ئالدىڭدا شۇنداق بولدۇق، ئى پەرۋەردىگار.يـۇھ. 16‏:21
18 بىز ئىككى قات بولۇپ،
تولغاققا چۈشتۇق،
بىراق پەقەت يەللا چىقاردۇق؛
يەر يۈزىدىكىلەر ئۈچۈن ھېچ نىجات-قۇتقۇزۇشنى يەتكۈزمىدۇق؛
دۇنيادىكى ئادەملەر ھېچ تۇغۇلمىدى». «دۇنيادىكى ئادەملەر ھېچ تۇغۇلمىدى» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «دۇنيادا تۇرغانلار ھېچ يىقىلمىدى» (دېمەك، ئۇرۇشتا بىزدە ھېچ غەلىبە بولمىدى). بىراق بىزنىڭچە يۇقىرىقى تەرجىمىسى توغرا. شۇنىڭ بىلەن مۇشۇ ئايەت خۇدانىڭ ئىسرائىل توغرۇلۇق بولغان چوڭقۇر مەقسىتى ئۈستىدە توختىلىدۇ، دەپ قارايمىز. ئۇ ئىسرائىل ئارقىلىق دۇنيادىكىلەرگە نىجات-قۇتقۇزۇش خەۋىرىنى يەتكۈزۈپ، ئۇلارنى يېڭى ھاياتقا، يەنى مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشتۈرۈپ، قايتىدىن تۇغدۇرماقچى. لېكىن ئىسرائىل خۇدانىڭ شۇ مەقسىتىگە قورال بولۇشقا لايىقەتسىز بولۇپ قالدى . شۇڭا خۇدا ئۆزى (19-20ئايەتلەر ۋە تۆۋەندىكى بابلارغا ئاساسەن) شۇ ئىشنى قىلىدۇ، دەيدۇ.
 
خۇدانىڭ ئىسرائىلنىڭ دۇئاسىغا بولغان جاۋابى
19 «ساڭا تەۋە ئۆلگەن ئادەملەر ياشايدۇ؛
مېنىڭ جەسىتىمنىڭ تىرىلىشى بىلەن تەڭ ئۇلارمۇ تىرىلىدۇ.
ئى توپا-چاڭدا ياتقانلار، ئويغىنىپ ناخشا ياڭرىتىڭلار!
شەبنىمىڭ تاڭ سەھەرنىڭ شەبنىمىدەكتۇر؛
يەر-زېمىن ئۆزىدە ئۆلگەنلەرنى تۇغۇپ بېرىدۇ.«ساڭا تەۋە ئۆلگەن ئادەملەر» ــ بۇ سۆزنى ئاڭلاۋاتقان «قالدى»لارنىڭ ئۆزى سۆيگەن مەرھۇملارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. «مېنىڭ جەسىتىمنىڭ تىرىلىشى بىلەن تەڭ ئۇلار تىرىلىدۇ» ــ بەزىدە ئىبرانىي تىلىدا بىرلىك سان كۆپلۈك ساننى بىلدۈرىدۇ؛ بىراق مۇشۇ ئايەت قۇتقۇزغۇچى-مەسىھنىڭ تىرىلىشى بىلەن باشقىلارمۇ تىرىلىدۇ، دېگەن بېشارەتلىك مەنىدە بولۇشىمۇ مۇمكىن (ئىنجىل، «مات.» 52:27نى، «رىم.»، 3:6-11نى كۆرۈڭ).
20 ئى خەلقىم، كېلىڭلار،
ئۆيۈڭلارغا كىرىپ، كەينىڭلاردىن ئىشىكلەرنى ئېتىپ قويۇڭلار؛
مېنىڭ دەرغەزىپىم ئۆتكۈچە، ئۆزۈڭنى بىر دەملىك يوشۇرۇۋال.2كور. 4‏:17
21 چۈنكى قارا،
پەرۋەردىگار ئۆز جايىدىن چىقىپ،
يەر يۈزىدىكىلەرنىڭ گۇناھىنى ئۆزلىرىگە قايتۇرماقچى؛
يەر بولسا ئۈستىگە تۆكۈلگەن قانلارنى ئاشكارىلايدۇ،
ئۆزىدە ئۆلتۈرۈلگەنلەرنى ھامان يېپىۋەرمەيدۇ.
 
 

26:1 «ئۇ نىجاتلىقنى ئۇنىڭغا سېپىل ۋە تىرەكلەر قىلىپ بېكىتىپ قويىدۇ» ــ «ئۇ» ــ رەب پەرۋەردىگارنى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە.

26:1 زەب. 46‏:4-5؛ 125‏:1؛ پەند. 18‏:10

26:4 «ياھ» ــ بولسا «ياھۋەھ»نىڭ قىسقارتىلغان شەكلى (1:1-ئىزاھاتنى كۆرۈڭ).

26:5 «يۇقىرىدا تۇرغانلار» ــ بەلكىم 25-باب، 11-ئايەتتىكى «يۇقىرىدا تۇرغان قوشۇنلار»غا ئوخشاش، جىن-شەيتانلارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. «ئاشۇ ئالىي شەھەر» ــ بەلكىم دۇنيادىكى خۇداسىزلىققا ۋەكىللىك قىلىدىغان بابىل، يەنى يۇقىرىقى بابلاردىكى «مەنىسىز شەھەر» بولۇشى مۇمكىن.

26:9 «ھۆكۈملىرىڭ يەر يۈزىدە كۆرۈنگەن بولسا» ــ بۇ سۆزنىڭ ئىككى خىل مەنىسى بار: ــ بىرىنچىسى «ئادىل قانۇنلىرىڭ دۇنيادا (خەلقىڭنىڭ ياخشى قىلغانلىقى ئارقىلىق) ئايان قىلىنسا...». ئىككىنچى مەنىسى «تەربىيىلىك جازا ھۆكۈملىرىڭ دۇنيادا پەيدا بولسا...». ئىككىلا مەنىسى، بولۇپمۇ ئىككىنچى مەنىسى توغرا بولسا كېرەك (10-ئايەتنى كۆرۈڭ).

26:10 «ھەتتا دۇرۇسلۇق تۇرغان زېمىندىمۇ ئۇ (رەزىل ئادەم) يەنىلا ئادىلسىزلىق قىلىۋېرىدۇ» ــ ئادىللىقنى بەجا كەلتۈرۈش بىئادىل مۇھىت ئاستىدا تەس، ئەلۋەتتە. ئەتراپتىكىلەر ئادىل بولسا، ئۆزىنىڭ ئادىل بولمىقى ئاسانراق بولىدۇ. بىراق رەزىللەر يەنىلا بىئادىللىق قىلىدۇ.

26:12 «چۈنكى بىزنىڭ ئەمەللىرىمىزنىڭ ھەممىسىنى ئۆزۈڭ ۋۇجۇقا چىقارغانسەن» ــ ياكى «چۈنكى ھەممە ئەمەللىرىمىزنى ئەمەلىيلەشتۈرگۈچى ئۆزۈڭدۇرسەن».

26:13 «ئەمدىلىكتە پەقەت ساڭا تايىنىپلا نامىڭنى ئەسلەپ تىلغا ئالىمىز» ــ خۇدانىڭ «قالدىسى»ى، يەنى خۇداغا سادىق بولغانلار، «پەقەت سېنىڭ مېھىر-شەپقىتىڭ ئارقىلىقلا سادىق بولدۇق» دېگەندەك ئېتىراپ قىلىدۇ.

26:14 «ئۇلار بولسا ئۆلدى» ــ مۇشۇ يەردە «ئۇلار» 13-ئايەتتىكى «باشقا رەبلەر»، يەر يۈزىدىكى پادىشاھلار ياكى ئىسرائىل چوقۇنغان بۇتلارنىڭ كەينىدە تۇرغان جىن-شەيتانلار بولسا كېرەك.

26:15 «سەن ئەلنى... زېمىننىڭ ... ھەرتەرەپكە ئۇزارتقانسەن» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: ــ «سەن... ئەسلىدە ئۇلارنى (ئەلنى، يەنى ئىسرائىلنى) جاھاننىڭ ئەڭ چېتىگە سۈرگۈن قىلغانسەن».

26:17 يـۇھ. 16‏:21

26:18 «دۇنيادىكى ئادەملەر ھېچ تۇغۇلمىدى» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «دۇنيادا تۇرغانلار ھېچ يىقىلمىدى» (دېمەك، ئۇرۇشتا بىزدە ھېچ غەلىبە بولمىدى). بىراق بىزنىڭچە يۇقىرىقى تەرجىمىسى توغرا. شۇنىڭ بىلەن مۇشۇ ئايەت خۇدانىڭ ئىسرائىل توغرۇلۇق بولغان چوڭقۇر مەقسىتى ئۈستىدە توختىلىدۇ، دەپ قارايمىز. ئۇ ئىسرائىل ئارقىلىق دۇنيادىكىلەرگە نىجات-قۇتقۇزۇش خەۋىرىنى يەتكۈزۈپ، ئۇلارنى يېڭى ھاياتقا، يەنى مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشتۈرۈپ، قايتىدىن تۇغدۇرماقچى. لېكىن ئىسرائىل خۇدانىڭ شۇ مەقسىتىگە قورال بولۇشقا لايىقەتسىز بولۇپ قالدى . شۇڭا خۇدا ئۆزى (19-20ئايەتلەر ۋە تۆۋەندىكى بابلارغا ئاساسەن) شۇ ئىشنى قىلىدۇ، دەيدۇ.

26:19 «ساڭا تەۋە ئۆلگەن ئادەملەر» ــ بۇ سۆزنى ئاڭلاۋاتقان «قالدى»لارنىڭ ئۆزى سۆيگەن مەرھۇملارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. «مېنىڭ جەسىتىمنىڭ تىرىلىشى بىلەن تەڭ ئۇلار تىرىلىدۇ» ــ بەزىدە ئىبرانىي تىلىدا بىرلىك سان كۆپلۈك ساننى بىلدۈرىدۇ؛ بىراق مۇشۇ ئايەت قۇتقۇزغۇچى-مەسىھنىڭ تىرىلىشى بىلەن باشقىلارمۇ تىرىلىدۇ، دېگەن بېشارەتلىك مەنىدە بولۇشىمۇ مۇمكىن (ئىنجىل، «مات.» 52:27نى، «رىم.»، 3:6-11نى كۆرۈڭ).

26:20 2كور. 4‏:17