2
چېكەتكىلەرنىڭ ۋەيرانچىلىقى
زىئون تېغىدا كاناي چېلىڭلار،
مۇقەددەس تېغىمدا ئاگاھ سىگنالىنى ئاڭلىتىڭلار؛
زېمىندا تۇرغۇچى ھەممەيلەن دىر-دىر تىترىسۇن؛
چۈنكى پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى كېلىدۇ، ئۇ يېقىندىدۇر. «زىئون تېغىدا كاناي چېلىڭلار» ــ «زىئون» ياكى «زىئون تېغى» ــ يېرۇسالېم شەھىرى، جۈملىدىن مۇقەددەس ئىبادەتخانا جايلاشقان تاغدۇر. «زىئون» بەلكىم «كۆرۈنەرلىك» دېگەن مەنىدە. ئۇ دائىم خۇدانىڭ ئۆز خەلقىگە ھىمايە بولغىنىغا سىمۋول بولىدۇ. «كاناي چېلىڭلار» ــ ئىبرانىي تىلىدا «بۇرغا چېلىڭلار».   يو. 1‏:15؛ زەف. 1‏:14، 15
ئۇ كۈن بولسا قاراڭغۇ ھەم سۈر كۈن،
بۇلۇتلار قاپلانغان ھەم قاپقاراڭغۇ زۇلمەت كۈن، ــ تاڭ سەھەر تاغلار ئۈستىگە يېيىلغاندەك،
زور ھەم كۈچلۈك بىر خەلق كېلىدۇ؛
ئۇلارغا ئوخشاش بولغۇچىلار بولۇپ باقمىغان،
ئۇلاردىن كېيىنمۇ، دەۋردىن-دەۋرگە يەنە بولمايدۇ.
ئۇلارنىڭ ئالدىدا كۆيدۈرگۈچى ئوت ماڭىدۇ،
ئۇلارنىڭ كەينىدە بولسا بىر يالقۇن كۆيدۈرۈپ ئۆتىدۇ؛
كېلىشتىن بۇرۇن زېمىن «ئېرەن باغچىسى»دەك،
بىراق ئۇلارنىڭ تاپىنى تەگكەندىن كېيىن گۈل-گىياھسىز چۆل-باياۋان بولىدۇ؛
بەرھەق، ئۇلاردىن ھېچنېمە قېچىپ قۇتۇلالمايدۇ.
ئۇلارنىڭ قىياپىتى ئاتقا ئوخشايدۇ،
ئاتلىق لەشكەردەك چاپىدۇ.
جەڭ ھارۋىلىرى گۈلدۈرلىگەندەك سادا بىلەن ئۇلار تاغ چوققىلىرىدىن سەكرەپ ئۆتىدۇ؛
پاخالنى پاراسلاپ كۆيدۈرگەن ئوت ئاۋازىدەك تاراسلاپ ماڭىدۇ،
دەبدەبىلىك سەپ تۈزەپ تۇرغان كۈچلۈك قوشۇندەك يۈرىدۇ،
ئۇلارنىڭ ئالدىدا ئەللەر قاتتىق ئازابلىنىدۇ،
ھەممە چىراي تاتىرىپ كېتىدۇ.
ئۇلار پالۋانلاردەك يۈگۈرىدۇ؛
جەڭچىلەردەك سېپىلدىن ئارتىلىپ ئۆتىدۇ؛
ھەممىسى ئۆز ئالدىغا قاراپ يۈرۈش قىلىدۇ؛
سەپلىرىنى ھېچ بۇزمايدۇ.
ھېچقايسىسى ئۆز قېرىندىشىنى قىستىمايدۇ؛
ھەرقايسىسى ئۆز يولىدا ماڭىدۇ؛
قوراللارغا ئېتىلسىمۇ، يارىلانماي ئۆتۈپ ماڭىدۇ؛ «قوراللارغا ئېتىلسىمۇ، يارىلانماي ئۆتۈپ ماڭىدۇ» ــ بىرنەچچە خىل تەرجىمىسى بولۇشى مۇمكىن. ئىبرانىي تىلىنى چۈشىنىش تەس.
شەھەرنىڭ ھەممە يېرىگە چېپىشىدۇ؛
سېپىل ئۈستىدە يۈگۈرۈپ يۈرىدۇ؛
ئۆيلەرگە يامىشىپ چىقىدۇ؛
دېرىزىلەردىن ئوغرىدەك كىرىدۇ.
10 ئۇلار ئالدىدا يەر-زېمىننى تىترەك باسىدۇ،
ئاسمانلار تەۋرىنىپ كېتىدۇ؛
قۇياش ھەم ئاي قاراڭغۇلىشىپ كېتىدۇ،
يۇلتۇزلار جۇلاسىنى قايتۇرۇۋالىدۇ. يەش. 13‏:10؛ ئ‍ەز. 32‏:7؛ يو. 2‏:31، 3‏:15
11 پەرۋەردىگار ئۆز قوشۇنى ئالدىدا ئاۋازىنى قويۇۋېتىدۇ،
چۈنكى ئۇنىڭ بارگاھى پايانسىزدۇر؛
ئۇنىڭ سۆزىنى ئورۇنلىغۇچى كۈچلۈكتۇر؛
چۈنكى پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى ئۇلۇغ، ئىنتايىن دەھشەتلىكتۇر؛
كىم ئۇنى كۆتۈرەلىسۇن؟ يەر. 30‏:7؛ ئام. 5‏:18؛ زەف. 1‏:15
12 بىراق ھەتتا ھازىرمۇ، ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار،
ــ چىن كۆڭلۈڭلەر بىلەن، روزىلار بىلەن، يىغىلار بىلەن ماتەم تۇتۇپ مېنىڭ يېنىمغا قايتىپ كېلىڭلار؛ يەر. 4‏:1
13 كىيىم-كېچىكىڭلارنى ئەمەس، بەلكى يۈرەك-باغرىڭلارنى تىلىپ،
پەرۋەردىگار خۇدايىڭلارنىڭ يېنىغا قايتىپ بېرىڭلار؛
چۈنكى ئۇ مېھىر-شەپقەتلىك ھەم رەھىمدىل،
ئاسان غەزەپلەنمەيدۇ، زور مېھىر-مۇھەببەتلىكتۇر،
يامانلىقتىن يانىدىغان خۇدادۇر. «كىيىم-كېچىكىڭلارنى ئەمەس، بەلكى يۈرەك-باغرىڭلارنى تىلىپ،...» ــ كونا زامانلاردا قاتتىق قايغۇ-ھەسرەتنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن خەقلەر كىيىملىرىنى يىرتاتتى.   مىس. 34‏:6؛ زەب. 86‏:15؛ يۇن. 4‏:2
14 كىم بىلىدۇ، ئۇ جازالاشتىن يېنىپ، رەھىم قىلىپ بىرەر بەرىكەتنى،
پەرۋەردىگار خۇدايىڭلارغا سۇنغۇدەك بىرەر «ئاشلىق ھەدىيە» ھەم «شاراب ھەدىيە»نى قالدۇرۇپ كېتەمدۇ تېخى؟ يۇن. 3‏:9
15 زىئون تېغىدا كاناي چېلىڭلار،
«روزا تۇتايلى» دەپ خۇداغا مەخسۇس بىر مەزگىلنى ئايرىڭلار،
جامائەتكە مەخسۇس يىغىلىمىز، دەپ جاكارلاڭلار؛ «كاناي چېلىڭلار» ــ ئىبرانىي تىلىدا «بۇرغا چېلىڭلار».   يو. 1‏:14
16 ئەلنى يىغىڭلار، جامائەتنى پاكلاندۇرۇڭلار،
ئاقساقاللارنى جەم قىلىڭلار، بالىلارنى، ئېمىۋاتقانلارنىمۇ يىغىڭلار؛
توي قىلىۋاتقان يىگىت ئۆز ئۆيىدىن،
ياتلىق بولىدىغان قىز ھۇجرىسىدىن چىقسۇن؛ «ئەلنى يىغىڭلار، جامائەتنى پاكلاندۇرۇڭلار» ــ مۇشۇ «پاكلاندۇرۇش» بەلكىم ھەربىر ئادەمنى مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن مۇقەددەس قانۇندا بېكىتىلگەن ھەربىر ھارام نەرسىدىن ئايرىۋېتىش دېگەنلىكتۇر. «توي قىلىۋاتقان يىگىت ئۆز ئۆيىدىن، ياتلىق بولىدىغان قىز ھۇجرىسىدىن چىقسۇن» ــ «قان.» 7:20، 5:24 بىلەن سېلىشتۇرساق، ۋەزىيەتنىڭ جىددىيلىقى تېخىمۇ ئېنىق كۆرۈنىدۇ.
17 كاھىنلار، يەنى پەرۋەردىگارنىڭ خىزمەتچىلىرى ئايۋان بىلەن قۇربانگاھ ئوتتۇرىسىدا يىغا-زار كۆتۈرسۇن،
ئۇلار ئېيتسۇنكى، «ئى پەرۋەردىگار، ئۆز خەلقىڭگە ئىچىڭنى ئاغرىتقايسەن،
ئۆز مىراسىڭنى خورلۇقتىن ساقلاپ،
ئۇلارنى ئەللەرگە سۆز-چۆچەك بولۇشقا قويمىغايسەن؛
ئەل-يۇرتلار ئارىسىدا: «ئۇلارنىڭ خۇداسى قېنى؟» دېيىلمىسۇن». «(ئىبادەتخانىدىكى) ئايۋان بىلەن قۇربانگاھ ئوتتۇرىسىدا يىغا-زار كۆتۈرۈڭلار» ــ نېمىشقا ئاشۇ جايدا شۇنداق قىلىش كېرەك؟ پىكرىمىزچە، بۇ ئەمر بىرنەچچە يىل ئىلگىرىكى بىر ۋەقە بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك، يەنى يەھۇدانىڭ پادىشاھى يوئاش زەكەرىيا دېگەن كاھىن-پەيغەمبەرنى دەل ئاشۇ يەردە ئۆلتۈرۈۋەتكەن («2تار.» 21:24 ھەم «مات.» 35:23نى كۆرۈڭ). «ئۆز مىراسىڭنى خورلۇقتىن ساقلاپ... » ــ «پەرۋەردىگارنىڭ مىراسى» مۇشۇ يەردە، شۈبھىسىزكى، ئۆز خەلقىنى كۆرسىتىدۇ.   زەب. 42‏:10؛ 79‏:10؛ 115‏:2
 
18 ئاندىن پەرۋەردىگار ئۆز زېمىنىغا ئوتلۇق مۇھەببىتىنى،
ئۆز خەلقىگە رەھىم-شەپقەتنى كۆرسەتتى؛
19 پەرۋەردىگار جاۋابەن ئۆز خەلقىگە مۇنداق دېدى: ــ
«مانا، مەن سىلەرگە بۇغداي، يېڭى شاراب ۋە زەيتۇن مېيىنى ئەۋەتىمەن،
سىلەر بۇلاردىن قاندۇرۇلىسىلەر؛
ۋە مەن سىلەرنى قايتىدىن ئەللەر ئارىسىدا شەرمەندە قىلىپ قويمايمەن؛ «ئاندىن پەرۋەردىگار ... رەھىم-شەپقىتىنى كۆرسەتتى (18-ئايەت)... ئۆز خەلقىگە مۇنداق دېدى: ... » ــ قارىغاندا خەلق خۇدانىڭ سۆزى بويىچە دۇئا-تىلاۋەت قىلغان، خۇدا دەرۋەقە ئۇلارنىڭ دۇئاسىغا ھازىر جاۋاب بېرىدۇ.
بەزى ئالىملار بۇ سۆزلەرنى: «ئاندىن پەرۋەردىگار ... رەھىم-شەپقەتنى كۆرسىتىدۇ... بەرھەق مۇنداق دەيدۇ: ... » دەپ تەرجىمە قىلىدۇ.
20 ھەم شىمالدىن كەلگۈچىنى سىلەردىن يىراق قىلىپ،
ئۇنىڭ ئالدى قىسمىنى شەرقىي دېڭىزغا،
كەينى قىسمىنى غەربىي دېڭىزغا قوغلىۋېتىمەن؛
ئۇنى چۆل بىر زېمىنغا ھەيدىۋېتىمەن؛
ئۇنىڭ سېسىقلىقى پۇراپ تۇرىدۇ،
پاسىق ھىدى چىقىدۇ؛
چۈنكى ئۇ «چوڭ ئىشلارنى قىلغۇچىمەن» دەپ ئۆزىنى ئۇلۇغ قىلماقچى بولىدۇ. «ھەم شىمالدىن كەلگۈچىنى سىلەردىن يىراق قىلىپ،...» ــ «شىمالدىن كەلگۈچى» بولسا بەلكىم بىرلا ۋاقىتتا بىزگە ئىككى بېشارەتنى تەڭ كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بىرىنچىدىن، يوئېل پەيغەمبەرنىڭ زامانىدىكى، شىمالدىن كەلگەن «چېكەتكە قوشۇنى»نى كۆرسىتىدۇ؛ ئىككىنچىدىن، ئاخىرقى زاماندىكى، شىمالدىن كېلىدىغان، ئىسرائىل خەلقىگە ھۇجۇم قىلىدىغان، شەيتان قوزغايدىغان چوڭ بىر قوشۇننىمۇ كۆرسىتىدۇ. «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنىمۇ كۆرۈڭ. «ئۇنىڭ ئالدى قىسمىنى شەرقىي دېڭىزغا، كەينى قىسمىنى غەربىي دېڭىزغا...» ــ «شەرقىي دېڭىز» «ئۆلۈك دېڭىز»نى، «غەربىي دېڭىز» «ئوتتۇرا دېڭىز»نى كۆرسىتىدۇ. «چۈنكى ئۇ (پەرۋەردىگار) «چوڭ ئىشلارنى قىلغۇچىمەن...» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «چۈنكى ئۇ (پەرۋەردىگار) ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىۋاتىدۇ» (21-ئايەتتىكىدەك).
21 قورقما، ئى زېمىن؛
شادلىنىپ خۇشال بول؛
چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلغان. «چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلغان» ــ ياكى «چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىۋاتىدۇ».
22 ئى دالادىكى ھايۋانلار، قورقماڭلار؛
چۈنكى چۆللۈكتىكى ئوت-چۆپلەر بەرق ئۇرماقتا؛
دەرەخ مېۋىسىنى بەرمەكتە،
ئەنجۈر دەرىخى، ئۈزۈم تېلى تولۇق ھوسۇل بېرىدۇ.
23 ھەم سىلەر، زىئوننىڭ بالىلىرى، شادلىنىپ پەرۋەردىگار خۇدايىڭلاردىن خۇرسەن بولۇڭلار؛
چۈنكى ئۇ ھەققانىيلىق بويىچە سىلەرگە «ئاۋۋالقى يامغۇرلار»نى بېرىدۇ؛
ئۇ سىلەرگە ھۆل-يېغىن بېرىدۇ،
يەنى باشتا بولغاندەك «ئاۋۋالقى يامغۇرلار» ھەم «كېيىنكى يامغۇرلار»نى ياغدۇرىدۇ. «چۈنكى ئۇ ھەققانىيلىق بويىچە سىلەرگە «ئاۋۋالقى يامغۇرلار»نى بېرىدۇ» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «چۈنكى ئۇ سىلەرگە «ھەققانىيلىقنى ئۆگەتكۈچى»نى ئەۋىتىدۇ، ھۆل-يېغىن بېرىدۇ». ئىككى تەرجىمىسى بەلكىم تەڭ ئىناۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن؛ ئۇنداقتا «ھەققانىيلىقنى ئۆگەتكۈچى» قۇتقۇزغۇچى-مەسىھنى كۆرسىتىشى كېرەك بولىدۇ. «ئۇ سىلەرگە ھۆل-يېغىن بېرىدۇ، يەنى باشتا بولغاندەك «ئاۋۋالقى يامغۇرلار» ھەم «كېيىنكى يامغۇرلار»نى ياغدۇرىدۇ» ــ «ئاۋۋالقى يامغۇرلار» (ياكى «دەسلەپكى يامغۇرلار») قانائاندا 10-ئايدا ياغىدۇ ۋە ئۇنىڭ ۋاسىتىسى بىلەن تۇپراق يۇمشىتىلىپ، يەر ھەيدەش ئاندىن ئۇرۇق چېچىش مۇمكىن بولىدۇ. «كېيىنكى يامغۇرلار» ئىسرائىلدا 3- ياكى 4-ئايدا يېغىپ، ئەتىيازلىق زىرائەتلەرنى پىشۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. شۇڭا ھەربىر دېھقان «كېيىنكى يامغۇر»غا تەشنادۇر، ئۇنى بەك قەدىرلەيدۇ.
24 خامانلار بۇغدايغا تولغان بولىدۇ،
ئىدىش-كۈپلەر يېڭى شاراب ھەم مايلارغا تولۇپ تاشىدۇ.
25 ۋە مەن سىلەرگە چېكەتكىلەر، چېكەتكە لىچىنكىلىرى، «ۋەيرانچى قۇرت»لار، «چىشلىگۈچى قۇرت»لار،
يەنى مەن ئاراڭلارغا ئەۋەتكەن ئۇلۇغ قوشۇنۇم يېگەن يىللارنى قايتۇرۇپ بېرىمەن؛ يو. 1‏:4
26 سىلەر بولۇشىچە يەپ، قاندۇرۇلىسىلەر،
شۇنىڭدەك سىلەرگە كارامەت ئىشلارنى كۆرسەتكەن پەرۋەردىگار خۇدايىڭلارنىڭ نامىنى مەدھىيىلەيسىلەر؛
شۇنىڭ بىلەن مېنىڭ خەلقىم ھەرگىز يەنە خىجالەتكە قالمايدۇ.
27 سىلەر مېنىڭ ئىسرائىل ئىچىدە تۇرغانلىقىمنى،
شۇنداقلا مەنكى پەرۋەردىگار سىلەرنىڭ خۇدايىڭلار ئىكەنلىكىمنى،
مەندىن باشقا ھېچكىم بولمايدىغانلىقىنى بىلىسىلەر؛
شۇنىڭ بىلەن مېنىڭ خەلقىم ھەرگىز يەنە خىجالەتكە قالمايدۇ.
28 ھەم كېيىن، مەن ئۆز روھىمنى بارلىق ئەت ئىگىلىرى ئۈستىگە قۇيىمەن؛
سىلەرنىڭ ئوغۇل-قىزلىرىڭلار بېشارەت بېرىدۇ،
قېرىلىرىڭلار ئالامەت چۈشلەرنى كۆرىدۇ،
يىگىتلىرىڭلار غايىبانە ئالامەت كۆرۈنۈشلەرنى كۆرىدۇ؛ «سىلەرنىڭ ئوغۇل-قىزلىرىڭلار بېشارەت بېرىدۇ» ــ ياكى «سىلەرنىڭ ئوغۇل-قىزلىرىڭلار پەيغەمبەرلىك قىلىدۇ».   يەش. 44‏:3؛ ئ‍ەز. 39‏:29؛ روس. 2‏:17
29 بەرھەق، شۇ كۈنلەردە قۇللار ئۈستىگىمۇ، دېدەكلەر ئۈستىگىمۇ روھىمنى قۇيىمەن.
30 مەن ئاسمانلاردا، زېمىندە كارامەتلەرنى،
قان، ئوت، ئىس-تۈتەك تۈۋرۈكلىرىنى كۆرسىتىمەن.
31 پەرۋەردىگارنىڭ ئۇلۇغ ھەم دەھشەتلىك كۈنى كەلمىگۈچە،
قۇياش قاراڭغۇلۇققا،
ئاي قانغا ئايلاندۇرۇلىدۇ. يو. 2‏:10، 31؛ 3‏:15؛ يەش. 13‏:10؛ 24‏:23؛ ئام. 8‏:9؛ مات .24‏:29؛ روس. 2‏:20؛ ۋەھ. 6‏:12-13
32 ھەم شۇنداق ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدۇكى،
پەرۋەردىگارنىڭ نامىنى چاقىرىپ نىدا قىلغانلارنىڭ ھەممىسى قۇتقۇزۇلىدۇ؛
چۈنكى پەرۋەردىگار دېگىنىدەك، زىئون تېغىدا ھەم يېرۇسالېمدا،
ھەمدە پەرۋەردىگار چاقىرماقچى بولغان «قالدىسى»لار ئۈچۈن قۇتقۇزۇش-نىجات بولىدۇ. «پەرۋەردىگار چاقىرماقچى بولغان «قالدىسى»لار...» ــ ياكى «پەرۋەردىگار چاقىرىۋاتقان «قالدىسى»لار...». «(پەرۋەردىگارنىڭ) «قالدىسى»» ــ تەۋراتتا، پەيغەمبەرلەرنىڭ يازمىلىرىدا كۆپ كۆرۈلىدىغان تېما ياكى ماۋزۇدۇر. ئىسرائىل خەلقىنىڭ ھەم ئەللەرنىڭ كۆپ قىسمى خۇدادىن يىراقلىشىپ كەتكەن بولسىمۇ، ئۇلار ئارىسىدا خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتى بىلەن، ئۆزىگە سادىق بىر «قالدىسى»نىڭ ھامان ھەردائىم تېپىلىدىغانلىقى كۆرسىتىلىدۇ.   ئ‍وب. 17؛ رىم. 10‏:13
 
 

2:1 «زىئون تېغىدا كاناي چېلىڭلار» ــ «زىئون» ياكى «زىئون تېغى» ــ يېرۇسالېم شەھىرى، جۈملىدىن مۇقەددەس ئىبادەتخانا جايلاشقان تاغدۇر. «زىئون» بەلكىم «كۆرۈنەرلىك» دېگەن مەنىدە. ئۇ دائىم خۇدانىڭ ئۆز خەلقىگە ھىمايە بولغىنىغا سىمۋول بولىدۇ. «كاناي چېلىڭلار» ــ ئىبرانىي تىلىدا «بۇرغا چېلىڭلار».

2:1 يو. 1‏:15؛ زەف. 1‏:14، 15

2:8 «قوراللارغا ئېتىلسىمۇ، يارىلانماي ئۆتۈپ ماڭىدۇ» ــ بىرنەچچە خىل تەرجىمىسى بولۇشى مۇمكىن. ئىبرانىي تىلىنى چۈشىنىش تەس.

2:10 يەش. 13‏:10؛ ئ‍ەز. 32‏:7؛ يو. 2‏:31، 3‏:15

2:11 يەر. 30‏:7؛ ئام. 5‏:18؛ زەف. 1‏:15

2:12 يەر. 4‏:1

2:13 «كىيىم-كېچىكىڭلارنى ئەمەس، بەلكى يۈرەك-باغرىڭلارنى تىلىپ،...» ــ كونا زامانلاردا قاتتىق قايغۇ-ھەسرەتنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن خەقلەر كىيىملىرىنى يىرتاتتى.

2:13 مىس. 34‏:6؛ زەب. 86‏:15؛ يۇن. 4‏:2

2:14 يۇن. 3‏:9

2:15 «كاناي چېلىڭلار» ــ ئىبرانىي تىلىدا «بۇرغا چېلىڭلار».

2:15 يو. 1‏:14

2:16 «ئەلنى يىغىڭلار، جامائەتنى پاكلاندۇرۇڭلار» ــ مۇشۇ «پاكلاندۇرۇش» بەلكىم ھەربىر ئادەمنى مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن مۇقەددەس قانۇندا بېكىتىلگەن ھەربىر ھارام نەرسىدىن ئايرىۋېتىش دېگەنلىكتۇر. «توي قىلىۋاتقان يىگىت ئۆز ئۆيىدىن، ياتلىق بولىدىغان قىز ھۇجرىسىدىن چىقسۇن» ــ «قان.» 7:20، 5:24 بىلەن سېلىشتۇرساق، ۋەزىيەتنىڭ جىددىيلىقى تېخىمۇ ئېنىق كۆرۈنىدۇ.

2:17 «(ئىبادەتخانىدىكى) ئايۋان بىلەن قۇربانگاھ ئوتتۇرىسىدا يىغا-زار كۆتۈرۈڭلار» ــ نېمىشقا ئاشۇ جايدا شۇنداق قىلىش كېرەك؟ پىكرىمىزچە، بۇ ئەمر بىرنەچچە يىل ئىلگىرىكى بىر ۋەقە بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك، يەنى يەھۇدانىڭ پادىشاھى يوئاش زەكەرىيا دېگەن كاھىن-پەيغەمبەرنى دەل ئاشۇ يەردە ئۆلتۈرۈۋەتكەن («2تار.» 21:24 ھەم «مات.» 35:23نى كۆرۈڭ). «ئۆز مىراسىڭنى خورلۇقتىن ساقلاپ... » ــ «پەرۋەردىگارنىڭ مىراسى» مۇشۇ يەردە، شۈبھىسىزكى، ئۆز خەلقىنى كۆرسىتىدۇ.

2:17 زەب. 42‏:10؛ 79‏:10؛ 115‏:2

2:19 «ئاندىن پەرۋەردىگار ... رەھىم-شەپقىتىنى كۆرسەتتى (18-ئايەت)... ئۆز خەلقىگە مۇنداق دېدى: ... » ــ قارىغاندا خەلق خۇدانىڭ سۆزى بويىچە دۇئا-تىلاۋەت قىلغان، خۇدا دەرۋەقە ئۇلارنىڭ دۇئاسىغا ھازىر جاۋاب بېرىدۇ. بەزى ئالىملار بۇ سۆزلەرنى: «ئاندىن پەرۋەردىگار ... رەھىم-شەپقەتنى كۆرسىتىدۇ... بەرھەق مۇنداق دەيدۇ: ... » دەپ تەرجىمە قىلىدۇ.

2:20 «ھەم شىمالدىن كەلگۈچىنى سىلەردىن يىراق قىلىپ،...» ــ «شىمالدىن كەلگۈچى» بولسا بەلكىم بىرلا ۋاقىتتا بىزگە ئىككى بېشارەتنى تەڭ كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بىرىنچىدىن، يوئېل پەيغەمبەرنىڭ زامانىدىكى، شىمالدىن كەلگەن «چېكەتكە قوشۇنى»نى كۆرسىتىدۇ؛ ئىككىنچىدىن، ئاخىرقى زاماندىكى، شىمالدىن كېلىدىغان، ئىسرائىل خەلقىگە ھۇجۇم قىلىدىغان، شەيتان قوزغايدىغان چوڭ بىر قوشۇننىمۇ كۆرسىتىدۇ. «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنىمۇ كۆرۈڭ. «ئۇنىڭ ئالدى قىسمىنى شەرقىي دېڭىزغا، كەينى قىسمىنى غەربىي دېڭىزغا...» ــ «شەرقىي دېڭىز» «ئۆلۈك دېڭىز»نى، «غەربىي دېڭىز» «ئوتتۇرا دېڭىز»نى كۆرسىتىدۇ. «چۈنكى ئۇ (پەرۋەردىگار) «چوڭ ئىشلارنى قىلغۇچىمەن...» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «چۈنكى ئۇ (پەرۋەردىگار) ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىۋاتىدۇ» (21-ئايەتتىكىدەك).

2:21 «چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلغان» ــ ياكى «چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىۋاتىدۇ».

2:23 «چۈنكى ئۇ ھەققانىيلىق بويىچە سىلەرگە «ئاۋۋالقى يامغۇرلار»نى بېرىدۇ» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «چۈنكى ئۇ سىلەرگە «ھەققانىيلىقنى ئۆگەتكۈچى»نى ئەۋىتىدۇ، ھۆل-يېغىن بېرىدۇ». ئىككى تەرجىمىسى بەلكىم تەڭ ئىناۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن؛ ئۇنداقتا «ھەققانىيلىقنى ئۆگەتكۈچى» قۇتقۇزغۇچى-مەسىھنى كۆرسىتىشى كېرەك بولىدۇ. «ئۇ سىلەرگە ھۆل-يېغىن بېرىدۇ، يەنى باشتا بولغاندەك «ئاۋۋالقى يامغۇرلار» ھەم «كېيىنكى يامغۇرلار»نى ياغدۇرىدۇ» ــ «ئاۋۋالقى يامغۇرلار» (ياكى «دەسلەپكى يامغۇرلار») قانائاندا 10-ئايدا ياغىدۇ ۋە ئۇنىڭ ۋاسىتىسى بىلەن تۇپراق يۇمشىتىلىپ، يەر ھەيدەش ئاندىن ئۇرۇق چېچىش مۇمكىن بولىدۇ. «كېيىنكى يامغۇرلار» ئىسرائىلدا 3- ياكى 4-ئايدا يېغىپ، ئەتىيازلىق زىرائەتلەرنى پىشۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. شۇڭا ھەربىر دېھقان «كېيىنكى يامغۇر»غا تەشنادۇر، ئۇنى بەك قەدىرلەيدۇ.

2:25 يو. 1‏:4

2:28 «سىلەرنىڭ ئوغۇل-قىزلىرىڭلار بېشارەت بېرىدۇ» ــ ياكى «سىلەرنىڭ ئوغۇل-قىزلىرىڭلار پەيغەمبەرلىك قىلىدۇ».

2:28 يەش. 44‏:3؛ ئ‍ەز. 39‏:29؛ روس. 2‏:17

2:31 يو. 2‏:10، 31؛ 3‏:15؛ يەش. 13‏:10؛ 24‏:23؛ ئام. 8‏:9؛ مات .24‏:29؛ روس. 2‏:20؛ ۋەھ. 6‏:12-13

2:32 «پەرۋەردىگار چاقىرماقچى بولغان «قالدىسى»لار...» ــ ياكى «پەرۋەردىگار چاقىرىۋاتقان «قالدىسى»لار...». «(پەرۋەردىگارنىڭ) «قالدىسى»» ــ تەۋراتتا، پەيغەمبەرلەرنىڭ يازمىلىرىدا كۆپ كۆرۈلىدىغان تېما ياكى ماۋزۇدۇر. ئىسرائىل خەلقىنىڭ ھەم ئەللەرنىڭ كۆپ قىسمى خۇدادىن يىراقلىشىپ كەتكەن بولسىمۇ، ئۇلار ئارىسىدا خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتى بىلەن، ئۆزىگە سادىق بىر «قالدىسى»نىڭ ھامان ھەردائىم تېپىلىدىغانلىقى كۆرسىتىلىدۇ.

2:32 ئ‍وب. 17؛ رىم. 10‏:13