3
ياشلارغا سەمىمىي ئاگاھلاندۇرۇش
ئى ئوغلۇم، تەلىمىمنى ئۇنتۇما،
دېگەنلىرىمنى ھەمىشە كۆڭلۈڭدە چىڭ تۇت.«چىڭ تۇت» ــ دېگەن سۆز ئىبرانىي تىلىدا: «قوغدا، مۇداپىئە قىل» دېگەن مەنىنىمۇ بىلدۈرىدۇ.
چۈنكى ئۇ ساڭا بەرىكەتلىك كۈنلەر، ئۇزۇن ئۆمۈر ۋە خاتىرجەملىك قوشۇپ بېرىدۇ.«بەرىكەتلىك كۈنلەر» ــ ئىبرانىي تىلىدا «كۈنلەرنىڭ ئۇزۇنلۇقى».  قان. 8‏:1؛ 30‏:20
مېھرىبان ۋە ھەق-سەمىمىي بولۇشتىن ۋاز كەچمە،
بۇلارنى بوينۇڭغا ئېسىۋال،
قەلبىڭگە پۈتىۋال.«قەلبىڭگە پۈتىۋال» ــ ئىبرانىي تىلىدا «قەلبىڭدىكى تاختايغا پۈتۈۋال» (مۇسا پەيغەمبەرگە تاپشۇرۇلغان مۇقەددەس قانۇن ئىككى تاش تاختايغا پۈتۈلگەنىدى).  مىس. 13‏:9؛ قان. 6‏:8
شۇنداق قىلغاندا خۇدا ۋە بەندىلەرنىڭ نەزىرىدە ئىلتىپاتقا لايىق بولىسەن، دانىشمەن ھېسابلىنىسەن.«ئىلتىپاتقا لايىق بولىسەن» ــ مۇشۇ يەردە ئىبرانىي تىلىدا «ئىلتىپات» دېگەن سۆز ئىككى بىسلىق بولۇپ، ئىككىنچى مەنىسى «گۈزەللىك»تۇر.
 
ئۆز ئەقلىڭگە تايانماي، پەرۋەردىگارغا چىن قەلبىڭ بىلەن تايانغىن؛
قانداقلا ئىش قىلساڭ، پەرۋەردىگارنى تونۇشقا ئىنتىل؛
ئۇ ساڭا توغرا يوللارنى كۆرسىتىدۇ.«قانداقلا ئىش قىلساڭ،...» ــ ئىبرانىي تىلىدا «بارلىق يوللىرىڭدا...».  1تار. 28‏:9
ئۆزۈڭنى ئەقىللىق سانىما؛
پەرۋەردىگاردىن ئەيمىنىپ، يامانلىقتىن يىراق بول.رىم. 12‏:16
شۇنداق قىلغىنىڭدا، بۇ ئىشلار دەردىڭگە دەرمان،
ئۇستىخانلىرىڭغا يىلىك بولىدۇ.«دەردىڭگە دەرمان... بولىدۇ» ــ ئىبرانىي تىلىدا «كىندىكىڭگە سالامەتلىك.... بولىدۇ».
پەرۋەردىگارنىڭ ھۆرمىتىنى قىلىپ مال-دۇنيايىڭدىن ھەدىيەلەرنى سۇنغىن،
ئېتىزىڭدىن تۇنجى چىققان مەھسۇلاتلىرىڭدىن ئۇنىڭغا ئاتىغىن؛مىس. 23‏:19؛ 34‏:26؛ قان. 26‏:2-11؛ مال. 3‏:10؛ لۇقا 14‏:13
10 شۇنداق قىلغىنىڭدا، ئامبارلىرىڭ ئاشلىققا تولۇپ تاشىدۇ،
شاراب كۆلچەكلىرىڭدە يېڭى شاراب ئېشىپ-تېشىپ تۇرىدۇ.قان. 28‏:8
11 ئى ئوغلۇم، پەرۋەردىگارنىڭ تەربىيىسىگە بىپەرۋالىق قىلما،
ئۇنىڭ تەنبىھىدىن بەزمە.ئايۇپ 5‏:17؛ ئىبر. 12‏:5
12 چۈنكى، ئاتا ئەزىز كۆرگەن ئوغلىغا تەنبىھ-تەربىيە بەرگەندەك،
پەرۋەردىگار كىمنى سۆيگەن بولسا ئۇنىڭغا تەنبىھ-تەربىيە بېرىدۇ.ۋەھ. 3‏:19
13 دانالىققا مۇيەسسەر بولغان كىشى،
يورۇقلۇققا ئىگە بولغان كىشى نېمىدېگەن بەختلىك-ھە!
14 چۈنكى دانالىقنىڭ پايدىسى كۈمۈشنىڭ پايدىسىدىن كۆپتۇر،
قىممىتى ساپ ئالتۇننىڭكىدىنمۇ زىيادىدۇر.ئايۇپ 28‏:15؛ زەب. 19‏:10؛ پەند. 8‏:11،19؛ 16‏:16
15 ئۇ لەئەل-ياقۇتلاردىن قىممەتلىكتۇر،
ئىنتىزار بولغان ھەرقانداق نەرسەڭدىن ھېچبىرىمۇ ئۇنىڭغا تەڭ كەلمەستۇر.پەند. 8‏:11
16 دانالىقنىڭ ئوڭ قولىدا ئۇزۇن ئۆمۈر،
سول قولىدا بايلىق ۋە شۆھرەت باردۇر.
17 ئۇنىڭ يوللىرى ساڭا خۇش پۇراق تۇيۇلۇر،
ئۇنىڭ بارلىق تەرىقىلىرى سېنى ئارام تاپقۇزۇر.
18 ئۇ ئۆزىنى تاپقان ئادەمگە «ھاياتلىق دەرىخى»دۇر،
ئۇنى چىڭ تۇتقان كىشى نېمىدېگەن بەختلىك!«ھاياتلىق دەرىخى» ــ شۈبھىسىزكى، «ئېرەن باغچىسى»دىكى ئادەمئاتىمىز ۋە ھاۋائانىمىزنىڭ بەھرىمەن بولۇشىغا تەييارلانغان «ھاياتلىق دەرىخى»نى كۆرسىتىدۇ (تەۋرات، «يار.» 9:2).
19 پەرۋەردىگار دانالىق بىلەن يەر-زېمىننى بەرپا قىلدى،
ھېكمەت بىلەن ئاسماننى ئورناتتى.
20 ئۇنىڭ بىلىمى بىلەن يەرنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىرى يېرىلدى،
ھەمدە بۇلۇتلاردىن شەبنەم چۈشتى.«يەرنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىرى يېرىلدى» ــ بەلكىم نۇھ پەيغەمبەرنىڭ ۋاقتىدىكى «چوڭ توپان» بىلەن مۇناسىۋەتلىك بەزى ئىشلارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن («يار.» 11:7)  يار. 1‏:9،10
21 ئى ئوغلۇم! دانالىق بىلەن بىلىمنى كۆزۈڭدىن چىقارما،
پىشقان ھېكمەت ۋە پەم-پاراسەتنى چىڭ تۇت.
22 شۇنىڭ بىلەن ئۇلار جېنىڭغا جان قوشىدۇ،
بوينۇڭغا ئېسىلغان ئېسىل مارجاندەك ساڭا گۈزەللىك قوشىدۇ.
23 شۇ چاغدا يولۇڭدا ئامان-ئېسەن ماڭالايسەن،
يولدا پۇتلاشمايسەن.زەب. 37‏:23-24؛ 91‏:9-12
24 ياتقاندا ھېچ نېمىدىن قورقمايسەن،
يېتىشىڭ بىلەنلا تاتلىق ئۇخلايسەن.لاۋ. 6‏:19؛ ئايۇپ 11‏:19؛ زەب. 3‏:5؛ 4‏:8؛ 91‏:5، 6
25 بېشىڭغا دەھشەتلىك ۋەھىمە چۈشكەندە قورقمىغىن،
رەزىللەرنىڭ ۋەيرانچىلىقىدىن غەم قىلمىغىن!«رەزىللەرنىڭ ۋەيرانچىلىقىدىن غەم قىلمىغىن!» ــ ياكى «رەزىللەرنىڭ بېشىغا چۈشكەن ۋەيرانچىلىقتىن غەم قىلمىغىن!».  ئايۇپ 5‏:21
26 چۈنكى پەرۋەردىگار سېنىڭ تايانچىڭدۇر،
ئۇ پۇتۇڭنى قاپقانلاردىن نېرى قىلىدۇ.
 
27 پەقەت قولۇڭدىن كەلسىلا، ھاجەتمەنلەردىن ياخشىلىقنى ئايىمىغىن.
28 قولۇم-قوشنىلىرىڭ سېنىڭدىن ئۆتنە سوراپ كىرسە، «قايتىپ كېتىپ، ئەتە كەلگىن، ئەتە بېرەي» ــ دېمىگىن.
29 قوشناڭغا زىيانكەشلىك نىيىتىدە بولما،
چۈنكى ئۇ ساڭا ئىشىنىپ يېنىڭدا خاتىرجەم ياشايدۇ.
30 بىرسى ساڭا زىيان يەتكۈزمىگەن بولسا،
ئۇنىڭ بىلەن سەۋەبسىز ماجىرالاشما.«سەۋەبسىز ماجىرالاشما» ــ ياكى «سەۋەبسىز دەۋالاشما».
31 زۇلۇمخور كىشىگە ھەسەت قىلما،
ئۇنىڭ يول-تەدبىرلىرىدىن ھېچنېمىنى تاللىما.زەب. 37‏:1؛ 73‏:3؛ پەند. 23‏:17
32 چۈنكى قىڭغىر يوللارنى ماڭىدىغانلار پەرۋەردىگارنىڭ نەزىرىدە يىرگىنچلىكتۇر،
لېكىن ئۇنىڭ سىرداش دوستلۇقى دۇرۇس ياشاۋاتقان ئادەمگە تەئەللۇقتۇر.ئايۇپ 29‏:4؛ زەب. 25‏:9،12،14
33 پەرۋەردىگارنىڭ لەنىتى رەزىللىك قىلغۇچىنىڭ ئۆيىدىدۇر،
لېكىن ئۇ ھەققانىي ئادەمنىڭ ئۆيىگە بەخت ئاتا قىلۇر.لاۋ. 26‏:14-45؛ قان. 28‏:15-68؛ مال. 2‏:2
34 بەرھەق، مەسخىرە قىلغۇچىلارنى ئۇ مەسخىرە قىلىدۇ،
لېكىن كىچىك پېئىل كىشىلەرگە شەپقەت كۆرسىتىدۇ.ياق. 4‏:6؛ 1پېت. 5‏:5
35 دانالار شۆھرەتكە ۋارىسلىق قىلىدۇ،
لېكىن ھاماقەتلەر رەسۋا قىلىنىدۇ.«لېكىن ھاماقەتلەر رەسۋا قىلىنىدۇ» ــ ياكى «لېكىن ئۇ (خۇدا) ھاماقەتلەرنى نومۇسقا قالدۇرىدۇ» (ئىبرانىي تىلىدا كىنايە ئىشلىتىپ، ئاخىرقى سۆز «كۆتۈرۈلىدۇ» بولىدۇ).
 
 

3:1 «چىڭ تۇت» ــ دېگەن سۆز ئىبرانىي تىلىدا: «قوغدا، مۇداپىئە قىل» دېگەن مەنىنىمۇ بىلدۈرىدۇ.

3:2 «بەرىكەتلىك كۈنلەر» ــ ئىبرانىي تىلىدا «كۈنلەرنىڭ ئۇزۇنلۇقى».

3:2 قان. 8‏:1؛ 30‏:20

3:3 «قەلبىڭگە پۈتىۋال» ــ ئىبرانىي تىلىدا «قەلبىڭدىكى تاختايغا پۈتۈۋال» (مۇسا پەيغەمبەرگە تاپشۇرۇلغان مۇقەددەس قانۇن ئىككى تاش تاختايغا پۈتۈلگەنىدى).

3:3 مىس. 13‏:9؛ قان. 6‏:8

3:4 «ئىلتىپاتقا لايىق بولىسەن» ــ مۇشۇ يەردە ئىبرانىي تىلىدا «ئىلتىپات» دېگەن سۆز ئىككى بىسلىق بولۇپ، ئىككىنچى مەنىسى «گۈزەللىك»تۇر.

3:6 «قانداقلا ئىش قىلساڭ،...» ــ ئىبرانىي تىلىدا «بارلىق يوللىرىڭدا...».

3:6 1تار. 28‏:9

3:7 رىم. 12‏:16

3:8 «دەردىڭگە دەرمان... بولىدۇ» ــ ئىبرانىي تىلىدا «كىندىكىڭگە سالامەتلىك.... بولىدۇ».

3:9 مىس. 23‏:19؛ 34‏:26؛ قان. 26‏:2-11؛ مال. 3‏:10؛ لۇقا 14‏:13

3:10 قان. 28‏:8

3:11 ئايۇپ 5‏:17؛ ئىبر. 12‏:5

3:12 ۋەھ. 3‏:19

3:14 ئايۇپ 28‏:15؛ زەب. 19‏:10؛ پەند. 8‏:11،19؛ 16‏:16

3:15 پەند. 8‏:11

3:18 «ھاياتلىق دەرىخى» ــ شۈبھىسىزكى، «ئېرەن باغچىسى»دىكى ئادەمئاتىمىز ۋە ھاۋائانىمىزنىڭ بەھرىمەن بولۇشىغا تەييارلانغان «ھاياتلىق دەرىخى»نى كۆرسىتىدۇ (تەۋرات، «يار.» 9:2).

3:20 «يەرنىڭ چوڭقۇر قاتلاملىرى يېرىلدى» ــ بەلكىم نۇھ پەيغەمبەرنىڭ ۋاقتىدىكى «چوڭ توپان» بىلەن مۇناسىۋەتلىك بەزى ئىشلارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن («يار.» 11:7)

3:20 يار. 1‏:9،10

3:23 زەب. 37‏:23-24؛ 91‏:9-12

3:24 لاۋ. 6‏:19؛ ئايۇپ 11‏:19؛ زەب. 3‏:5؛ 4‏:8؛ 91‏:5، 6

3:25 «رەزىللەرنىڭ ۋەيرانچىلىقىدىن غەم قىلمىغىن!» ــ ياكى «رەزىللەرنىڭ بېشىغا چۈشكەن ۋەيرانچىلىقتىن غەم قىلمىغىن!».

3:25 ئايۇپ 5‏:21

3:30 «سەۋەبسىز ماجىرالاشما» ــ ياكى «سەۋەبسىز دەۋالاشما».

3:31 زەب. 37‏:1؛ 73‏:3؛ پەند. 23‏:17

3:32 ئايۇپ 29‏:4؛ زەب. 25‏:9،12،14

3:33 لاۋ. 26‏:14-45؛ قان. 28‏:15-68؛ مال. 2‏:2

3:34 ياق. 4‏:6؛ 1پېت. 5‏:5

3:35 «لېكىن ھاماقەتلەر رەسۋا قىلىنىدۇ» ــ ياكى «لېكىن ئۇ (خۇدا) ھاماقەتلەرنى نومۇسقا قالدۇرىدۇ» (ئىبرانىي تىلىدا كىنايە ئىشلىتىپ، ئاخىرقى سۆز «كۆتۈرۈلىدۇ» بولىدۇ).