□22:1 «ئىزاھات» ــ داۋۇت پەيغەمبەر ھاياتىدا نۇرغۇن ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى تارتقان بولسىمۇ، لېكىن ئۇ بۇ كۈيدە ئېيتىلغان شۇنچىۋالا ئېغىر ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى تارتقان ئەمەس. شۇڭا شۈبھىسىزكى، داۋۇت ئۆزىدىن كېيىنكى بىرسىنىڭ تارتىدىغان ئازابلىرىنى كۆرسەتكەن بولسا كېرەك. ئوقۇرمەنلەر بۇ ئازابلارنىڭ كىمگە قارىتىلغانلىقى توغرۇلۇق ئۆزلىرى خۇلاسىگە كەلسۇن. ««ئايجەلەت-خاششاھار» (تاڭ سەھەردە كەلگەن مەدەت)» ــ بەزى ئالىملار: «تاڭ سەھەردىكى چىشى جەرەن» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. بۇ بەلكىم كۈينىڭ تېمىسىنىڭ ھەم ئۇنىڭ ئاھاڭىنىڭ نامى بولسا كېرەك.

■22:1 مات. 27‏:46؛ مار. 15‏:34

□22:2 «كېچىدىمۇ مەن شۇنداق پەرياد قىلىشتىن ئارام ئالالمايمەن» ــ ياكى «كېچىدىمۇ مەن پەرياد قىلسام، بىراق ئارام تاپمايمەن»

■22:2 مات. 27‏:45

■22:5 زەب. 25‏:2-3؛ 31‏:1؛ يەش. 49‏:23؛ رىم. 9‏:33

□22:6 «مەن بولسام ئادەم ئەمەس، بىر قۇرتمەن» ــ ئىبرانىي تىلىدا «قۇرت» «كوككۇس ئىلىكۇس» (قىزىل قۇرت) دېگەن قۇرتنى كۆرسىتىدۇ. بۇ خىل قۇرتنىڭ چىشىسى تۇخۇملىغاندا ئۆزىنى دەرەخكە چاپلاشتۇرۇپ، سالغان تۇخۇملىرىنى ئۆز بەدىنى بىلەن قوغدايدۇ. شۇنداق قىلىپ ئۇ ئۆلگۈچە چاپلاشقان يەردىن مىدىرلىماي تۇرىدۇ. ئۆلۈشى بىلەن ئۇنىڭدىن قىپقىزىل بىر سۇيۇقلۇق چىقىپ، ھەممە ئەتراپىنى قىزىل قىلىدۇ. ئادەملەر بۇ قىزىل سۇيۇقلۇقنى بوياق ئۈچۈن ئىشلىتىدۇ. بۇ ئىشلار مەسىھ ئەيسانىڭ كرېستكە مىخلىنىشىغا بېشارەت بولمامدۇ؟

■22:6 يەش. 41‏:14

■22:7 مات. 27‏:39

■22:8 مات. 27‏:43

■22:10 يەش. 49‏:1

□22:12 «باشاننىڭ كۈچلۈك بۇقىلىرى مېنى ئورىۋالدى» ــ پەلەستىننىڭ باشان رايونىدىكى بۇقىلار يوغان، كۈچلۈك ئىدى. بۇ يەردە يامان ئادەملەر ھەم ئۇلارنىڭ كەينىدە تۇرغان يامان جىن-روھلارنى كۆرسەتسە كېرەك.

■22:15 يـۇھ. 19‏:28

■22:16 مات. 27‏:35؛ مار. 15‏:24؛ لۇقا 23‏:33؛ يـۇھ. 19‏:23،37؛ 20‏:25

□22:18 «كۆڭلىكىمگە ئېرىشىش ئۈچۈن چەك تاشلىشىۋاتىدۇ» ــ ياكى «چاپىنىمغا ئېرىشىش ئۈچۈن چەك تاشلىشىۋاتىدۇ».

■22:18 لۇقا 23‏:34؛ يـۇھ. 19‏:24

□22:20 «مېنىڭ يالغۇز جېنىم» ــ ياكى «مېنىڭ كىچىك جېنىم» ياكى «مېنىڭ قىممەتلىك جېنىم». سۆزلىگۈچى ئېغىر يالغۇزلۇق ھېس قىلىۋاتقان بولسا كېرەك.

□22:21 «...ئىلتىجالىرىمنى ئىجابەت قىلىپ ياۋا كالىلارنىڭ مۈڭگۈزلىرىدىن قۇتقۇزغانسەن!» ــ «ياۋا كالا» ھازىر نەسلى قۇرۇغان. ئۇلار ئەسلى ئىنتايىن كۈچلۈك، ئادەتتىكى كالىدىن ئىككى ھەسسە چوڭ ئىدى. مۇشۇ يەردە «ياۋا كالىلار» ئەشەددىي رەزىل ئادەملەرگە ياكى جىن-شەيتانلارغا سىمۋول بولىدۇ.

■22:22 ئىبر. 2‏:12

□22:23 «ياقۇپنىڭ بارلىق نەسىللىرى» ــ ئىسرائىل خەلقى، ئەلۋەتتە. «ئىسرائىلنىڭ ئەۋلادلىرى» ــ خۇدا ياقۇپنىڭ ئىسمىنى «ئىسرائىل»غا ئۆزگەرتكەن، شۇنىڭ بىلەن ئۇ «ئىسرائىل قوۋمىنىڭ ئەجدادى» بولغان.

□22:25 «چوڭ جامائەت ئىچىدە ماڭا ئوقۇلغان مەدھىيىلەر ئۆزۈڭدىندۇر» ــ باشقا ئىككى خىل تەرجىمىسى «چوڭ جامائەتتە مېنىڭ مەدھىيىلىرىمنىڭ تېمىسى سەندىن چىققاندۇر...» ياكى «چوڭ جامائەتتە مېنىڭ ساڭا مەدھىيىلەرنى ئوقۇشقا مۇيەسسەر بولغانلىقىم سەندىن چىققاندۇر...».

■22:25 زەب. 18‏:49؛ 35‏:18؛ 52‏:9؛ 111‏:1

□22:26 «ئاجىز مۆمىنلەر قورسىقى تويغۇچە تاماقلىنىدۇ» ــ «تاماقلىنىدۇ» دېگەن بۇ سۆز مۇشۇ يەردە ھېيت قۇربانلىقلىرىدىن ياكى «تەشەككۈر قۇربانلىقلىرى» («رەھمەت قۇربالىقلىرى»)دىن تاماقلىنىشنى كۆرسىتىشى مۇمكىن.

■22:26 قان. 4‏:29؛ زەب. 69‏:32؛ 149‏:4؛ يەش. 25‏:6؛ زەف. 2‏:2؛ يـۇھ. 11‏:26

■22:27 زەب. 2‏:8؛ 72‏:10-11؛ 86‏:9

□22:29 «جاھاندىكى بايلارمۇ ...» ــ ئىبرانىي تىلىدا «جاھاندىكى سېمىزلەرمۇ...» ــ كۆچمە مەنىسى «بايلار» بولۇشى مۇمكىن. «تۇپراققا كىرەي دەپ قالغانلارمۇ، ھەتتا ئۆز جېنىنى ساقلىيالمايدىغانلارمۇ ئۇنىڭغا سەجدە قىلىدۇ» ــ دېمەك، ھەم بايلار ھەم مىسكىنلەر (كۈيدە بېشارەت بېرىلگەن ئىشلار تۈپەيلىدىن) خۇداغا ئىبادەت قىلىدۇ.

■22:30 يەش. 53‏:8، 10؛ يەش. 8‏:18‏: زەب.89‏:29؛ مات. 1‏:1؛ يۇھ 12‏:24؛ رىم. 5‏:18، 19؛ 1پېت. 2‏:9

■22:31 زەب. 52‏:9؛ 102‏:18؛ لۇقا 24‏:46، 47؛ رىم. 3‏:22-25