6
Israilning hakim-hökümdarlirigha way!
I Zionda xatirjem olturghanlar hem Samariye téghigha tayinip aman-ésen yashighanlar!
I ellerning kattisining erbabliri!
Israil jemeti silerni izdep kélidu —
— Silerning halinglargha way! Mis. 19:5; Yer. 2:3
Siler xelqqe: — «Kalneh shehirige bérip körünglar;
Shu yerdin «büyük Xamat» shehirige béringlar,
Andin Filistiylerning shehiri Gatqa chüshüp béqinglar;
Bular silerning ikki padishahliqinglardin ewzelmu?
Ularning chégrisi silerningkidin kengmu?» — dep maxtinip sözleysiler. «bular silerning ikki padishahliqinglardin ewzelmu?» — «ikki padishahliq» — birinchisi shimaliy padishahliq — Israil, paytexti Samariye; ikkinchisi jenubiy padishaliq — Yehuda, paytexti Yérusalém.
«Silér xelqqe:... maxtinip sözleysiler» dégen sözler eslidiki tékistte yoq. Bu ayette aydinglashturushqa tégishlik bir mesile bar: — ayettiki sözlerni Amos éytqanmu yaki Samariyediki emirler Samariyening bixeterliki toghruluq maxtinip éytqanmu? Bizningche Samariyediki emirler éytqan bolushi kérek; chünki eger peyghember agahlandurush terizide sorighan bolsa, soalning eksiche sorighan bolatti, — Yeni «Bu sheherler silerning ikki padishahliqinglardin ajizmu?» dep sorighan bolatti. Shunga bu sözlerni qoshtuq. Bu üch sheherning hemmisi düshmenning hujumigha duch kélip, andin ghulighan bolsa kérek — biraq hazirghiche bu ishlar toghruluq tarixiy xatiriler yoq.
I yaman künni kéchiktürmekchi bolghanlar!
Siler jebir-zulumning hökümranliqini ornitip, uni özünglargha yéqin qilmaqchi bolisiler, Ez. 12:27; Am. 5:18
Pil chishida neqishlen’gen kariwatlar üstide yatisiler,
Diwanliringlar üstide kérilip yatisiler,
Pada topidin paxlanlarni,
Kala qotanliridin mozayni tallap yeysiler,
Chiltar ahangigha tengkesh qilip éytisiler,
Dawuttek özünglargha sazlarni ijad qilisiler, Yesh. 5:12
Sharabni chinilep-chinilep ichisiler,
Özünglargha serxil mayliq etirlerni sürisiler,
— Biraq könglünglar Yüsüp jemetining ziyan-zexmiti üchün héch azablanmaydu! Yesh. 5:11,12
Shunga ular tunji esirge chüshkenler arisida esirge élinidu;
Kérilip yatqanlarning eysh-ishriti axirlishidu. «Shunga ular tunji esirge chüshkenler arisida esirge élinidu; kérilip yatqanlarning eysh-ishriti axirlishidu» — tarixiy melumatlardin qarighanda, Asuriye impériyesi melum bir yurtqa tajawuz qilghanda, awwal shu yurttiki mötiwerlerni esir qilip épkétish aditi bar idi.   Yesh. 5:13
Reb Perwerdigar Öz hayati bilen qesem qilghanki,
— deydu Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda,
— Men Yaqupning ghururidin bizar boldum,
Uning orda-istihkamliridin nepretlinimen;
Men bu sheherni, shundaqla uningdiki hemmini düshmen’ge tengla ötküzüp bérimen;
We emelge ashuruliduki,
Bir öyde on adem bolup qalsa, bu oneylenmu ölidu. «Bir öyde on adem bolup qalsa, bu oneylenmu ölidu» — 5:3ni körüng.
10 Eger melum bir ölgüchining tughqini, yeni ölgüchining jesitini köydürüshke mes’ul kishi ustixanlarni kötürüp öydin chiqiwétip, öy ichidiki yene birsidin:
— «Qéshingda yene birsi barmu?» dep sorisa, u «Yoq» deydu,
Andin tughqini yene: «Süküt! Perwerdigarning namini tilgha élishimizgha bolmaydu!» — deydu. «melum bir ölgüchining tughqini...» — ibraniy tilida «melum bir ölgüchining taghisi...».
«... Jesitini köydürüshke mes’ul kishi ustixanlarni kötürüp öydin chiqiwétip, öy ichidiki yene birsidin: — «qéshingda yene birsi barmu?» dep sorisa, u «yoq» deydu, andin tughqini yene: «süküt! Perwerdigarning namini tilgha élishimizgha bolmaydu!» — deydu» — Yehudiy xelqi adette jesetlerni kömidu, «jesetni köydürüsh»ni öch köridu. «Jesitini küydürüsh» dégen ish ularning béshigha nahayiti éghir apet chüshidighanliqini körsitidu; shuning bilen ularning jesetlerni kömüshke qet’iy waqti chiqmaydu, démekchi. Shunga bu bésharet Samariyening nahayiti jiddi, béchare ehwalgha chüshidighanliqini körsitidu. Uning üstige, jeset öyde uzun’ghiche turghan — hazir peqet «ustixanlar»la qalghan. Hayat qalghan kishiler shundaq qorqiduki, ular Perwerdigarning namini éytishqimu pétinalmaydighan bolup qalidu.
Qiziq bir ish shuki, uzundin tartip, bolupmu Yérusalémning Eysa Mesihning ölümidin kéyinki weyran qilinishidin kéyin, Yehudiylar «Yahweh» (Perwerdigar) dégen isimni ishlitishke pétinalmaydu.
11 Sewebi, Perwerdigar buyruq chüshüridu,
We chong öyni pare-pare qiliwétidu,
Kichik öynimu chak-chékidin yérip chéqiwétidu. «Perwerdigar... chong öyni pare-pare qiliwétidu, kichik öynimu chak-chékidin yérip chéqiwétidu» — hakim-hökümdarlarning, emeldarlarning gunahliri haman bashqilarni öz gunahlirigha chétildurup qoyidu; shu wejidin «kichik öyler»mu jazagha uchrap kétidu.
12 Atlar tash üstide chapalamdu?
Ademler ashu yerni kalilar bilen aghduralamdu?
Biraq siler adaletni öt süyige,
Heqqaniyliqning méwisini emen’ge aylandurghansiler — «...adaletni öt süyige, heqqaniyliqni emen’ge aylandurghansiler» — mushu ibarining menisi 5-bab, 7-ayetning menisige oxshashtur.   Am. 5:7
13 — Yoq bir nersidin shadlinip ketkensiler,
«Öz küchimizge tayinip qudretke ige bolghanmiz» — dégensiler. «Yoq bir nerse» — bizningche, shübhisizki, ularning butlirini körsitidu.
Pütkül ayetning bashqa birxil terjimisi: ««Lo-debar shehirini élip shadlan’ghaniduq, Karnaim shehirinimu öz küchimizge tayinip alduqqu?» — dégensiler».
14 Chünki mana, i Israil jemeti,
— deydu Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda,
— Men siler bilen qarshilishidighan bir elni turghuzimen;
Ular Xamat shehirining dawinidin Arabah éqimighiche silerni xarlaydu. «Men siler bilen qarshilishidighan bir elni turghuzimen» — «bir el» Asuriye impériyesini körsitidu.
 
 

6:1 Mis. 19:5; Yer. 2:3

6:2 «bular silerning ikki padishahliqinglardin ewzelmu?» — «ikki padishahliq» — birinchisi shimaliy padishahliq — Israil, paytexti Samariye; ikkinchisi jenubiy padishaliq — Yehuda, paytexti Yérusalém. «Silér xelqqe:... maxtinip sözleysiler» dégen sözler eslidiki tékistte yoq. Bu ayette aydinglashturushqa tégishlik bir mesile bar: — ayettiki sözlerni Amos éytqanmu yaki Samariyediki emirler Samariyening bixeterliki toghruluq maxtinip éytqanmu? Bizningche Samariyediki emirler éytqan bolushi kérek; chünki eger peyghember agahlandurush terizide sorighan bolsa, soalning eksiche sorighan bolatti, — Yeni «Bu sheherler silerning ikki padishahliqinglardin ajizmu?» dep sorighan bolatti. Shunga bu sözlerni qoshtuq. Bu üch sheherning hemmisi düshmenning hujumigha duch kélip, andin ghulighan bolsa kérek — biraq hazirghiche bu ishlar toghruluq tarixiy xatiriler yoq.

6:3 Ez. 12:27; Am. 5:18

6:5 Yesh. 5:12

6:6 Yesh. 5:11,12

6:7 «Shunga ular tunji esirge chüshkenler arisida esirge élinidu; kérilip yatqanlarning eysh-ishriti axirlishidu» — tarixiy melumatlardin qarighanda, Asuriye impériyesi melum bir yurtqa tajawuz qilghanda, awwal shu yurttiki mötiwerlerni esir qilip épkétish aditi bar idi.

6:7 Yesh. 5:13

6:9 «Bir öyde on adem bolup qalsa, bu oneylenmu ölidu» — 5:3ni körüng.

6:10 «melum bir ölgüchining tughqini...» — ibraniy tilida «melum bir ölgüchining taghisi...». «... Jesitini köydürüshke mes’ul kishi ustixanlarni kötürüp öydin chiqiwétip, öy ichidiki yene birsidin: — «qéshingda yene birsi barmu?» dep sorisa, u «yoq» deydu, andin tughqini yene: «süküt! Perwerdigarning namini tilgha élishimizgha bolmaydu!» — deydu» — Yehudiy xelqi adette jesetlerni kömidu, «jesetni köydürüsh»ni öch köridu. «Jesitini küydürüsh» dégen ish ularning béshigha nahayiti éghir apet chüshidighanliqini körsitidu; shuning bilen ularning jesetlerni kömüshke qet’iy waqti chiqmaydu, démekchi. Shunga bu bésharet Samariyening nahayiti jiddi, béchare ehwalgha chüshidighanliqini körsitidu. Uning üstige, jeset öyde uzun’ghiche turghan — hazir peqet «ustixanlar»la qalghan. Hayat qalghan kishiler shundaq qorqiduki, ular Perwerdigarning namini éytishqimu pétinalmaydighan bolup qalidu. Qiziq bir ish shuki, uzundin tartip, bolupmu Yérusalémning Eysa Mesihning ölümidin kéyinki weyran qilinishidin kéyin, Yehudiylar «Yahweh» (Perwerdigar) dégen isimni ishlitishke pétinalmaydu.

6:11 «Perwerdigar... chong öyni pare-pare qiliwétidu, kichik öynimu chak-chékidin yérip chéqiwétidu» — hakim-hökümdarlarning, emeldarlarning gunahliri haman bashqilarni öz gunahlirigha chétildurup qoyidu; shu wejidin «kichik öyler»mu jazagha uchrap kétidu.

6:12 «...adaletni öt süyige, heqqaniyliqni emen’ge aylandurghansiler» — mushu ibarining menisi 5-bab, 7-ayetning menisige oxshashtur.

6:12 Am. 5:7

6:13 «Yoq bir nerse» — bizningche, shübhisizki, ularning butlirini körsitidu. Pütkül ayetning bashqa birxil terjimisi: ««Lo-debar shehirini élip shadlan’ghaniduq, Karnaim shehirinimu öz küchimizge tayinip alduqqu?» — dégensiler».

6:14 «Men siler bilen qarshilishidighan bir elni turghuzimen» — «bir el» Asuriye impériyesini körsitidu.