7
Ordining ⱪuruluxi
Sulayman ɵz ordisini bolsa, on üq yilda yasap püttürdi.«Sulayman ɵz ordisini bolsa, on üq yilda yasap püttürdi» — Sulayman ibadǝthanini ⱪuruxⱪa 7 yil, ɵz ordisini ⱪuruxⱪa 13 yil waⱪit sǝrp ⱪildi. Pütkül Muⱪǝddǝs Kitabta «7» degǝn rǝⱪǝm bǝzidǝ Huda wǝ uning mukǝmmǝllikigǝ baƣliⱪ, «13» bolsa gunaⱨ wǝ asiyliⱪ bilǝn baƣliⱪ bolidu. Bizdǝ ⱨeq guman yoⱪki, Sulaymanning ɵz ordisiƣa 13 yil sǝrp ⱪilixi uning alliⱪaqan tǝkǝbbur bolup kǝtkǝnlikini puritip beridu. Ⱨeq bolmiƣanda, u kɵprǝk waⱪtini ɵz ɵyi üstigǝ sǝrp ⱪilƣan.  1Pad. 9:10
U yasiƣan bu «Liwan ormini sariyi»ning uzunluⱪini yüz gǝz, kǝnglikini ǝllik gǝz wǝ egizlikini ottuz gǝz ⱪildi. Kedir yaƣiqi tüwrükidin tɵt ⱪatar wǝ tüwrüklǝrning üstigǝ kedir limliri ⱪoyulƣanidi. «Liwan ormini sariyi» — Sulaymanning ordisining «Liwan ormini sariyi» dǝp atilixining sǝwǝbi uning ⱪuruluxida Liwandin kǝltürülgǝn qirayliⱪ kedir yaƣaqlirini kɵp ixlǝtkǝnliktin bolƣanidi. Orda iqidǝ «kedir yaƣiqi tüwrükidin tɵt ⱪatar» bolƣini üqün «ormandǝk» kɵrüngǝn bolsa kerǝk. Tüwrüklǝrning üstidiki lim kɵtürüp turƣan ɵgzisimu kedir yaƣiqidin idi. Limlar jǝmiy ⱪiriⱪ bǝx bolup ⱨǝr ⱪatarda on bǝxtin idi. Uning üq ⱪǝwǝt derizisi bar idi, üq ⱪǝwǝttiki derizilǝr bir-birigǝ udulmu’udul idi.«üq ⱪǝwǝttiki derizilǝr bir-birigǝ udulmu’udul idi» — bu ayǝttiki bǝzi ibraniy sɵzlǝr intayin az uqraydiƣan bolƣaqⱪa, mǝnisini pǝⱪǝt pǝrǝz ⱪilƣili bolidu. Baxⱪa bir tǝrjimisi bǝlkim: «üq ⱪǝwǝttiki ⱨǝrbir derizǝ kɵznǝklik idi».
Barliⱪ ixiklǝr wǝ kexǝklǝr tɵt qasiliⱪ ⱪilinƣandi; ixiklǝr üq kɵznǝklik bolup, ixiklǝr bir-birigǝ udulmu’udul idi.«ixiklǝr üq kɵznǝklik bolup, ixiklǝr bir-birigǝ udulmu’udul idi» — kɵp baxⱪa hil tǝrjimiliri uqriximu mumkin.
U uzunluⱪini ǝllik gǝz, toƣrisini ottuz gǝz ⱪilip, tüwrüklük bir dǝⱨliz yasidi; uning aldida yǝnǝ bir dǝⱨliz bar idi, wǝ uning aldida yǝnǝ tüwrüklük aywan bar idi.«uning aldida yǝnǝ bir dǝⱨliz bar idi, wǝ uning aldida yǝnǝ tüwrüklük aywan bar idi» — bu ayǝtning ikkinqi ⱪismidiki ibraniyqǝ ibarilǝr intayin az uqraydiƣan bolƣaqⱪa, mǝnisini pǝⱪǝt pǝrǝz ⱪilƣili bolidu. «...uning aldida yǝnǝ tüwrüklük aywan bar idi» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «...uning aldida yǝnǝ tüwrüklǝr wǝ pǝlǝmpǝy bar idi».
Andin keyin u soraⱪ soraydiƣan tǝhti üqün «Soraⱪ dǝⱨlizi» dǝp atalƣan yǝnǝ bir dǝⱨlizni yasidi. U dǝⱨlizning tegidin tartip torusning limliriƣiqǝ kedir yaƣiqi bilǝn ⱪaplanƣanidi.
Sulayman ɵzi olturidiƣan saray, yǝni dǝⱨlizning arⱪa ⱨoylisiƣa jaylaxaⱪan sarayning layiⱨisi «soraⱪ ɵyi»ningkigǝ ohxax idi. Sulayman ɵz ǝmrigǝ alƣan Pirǝwnning ⱪizi üqün xu dǝⱨlizgǝ ohxax bir sarayni yasatti. «...yǝni dǝⱨlizning arⱪa ⱨoylisiƣa jaylaxaⱪan sarayning...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «...yǝni xu ɵydin ayrim bolƣan, bir ⱨoyliliⱪ, dǝⱨliz iqigǝ jaylaxⱪan ɵyning...».  1Pad. 3:1  


Hǝritǝ - Sulatman padixaⱨ ⱪurƣan «Lewan ormini ordisi», qong ordisi wǝ ibadǝthana
Bu imarǝtlǝrning ⱨǝmmisi iqkiriki tamliridin tartip qong ⱨoylining tamliriƣiqǝ, ulidin tartip ɵgzining pǝwaziƣiqǝ ⱪimmǝt taxlardin, yǝni ɵlqǝm boyiqǝ oyulup andin iq-texi ⱨǝrǝ bilǝn kesilgǝn taxlardin yasalƣanidi. 10  Ulliri bolsa qong wǝ ⱪimmǝt taxlardin, uzunluⱪi on gǝz wǝ sǝkkiz gǝz bolƣan taxlardin ⱪilinƣanidi. 11  Ullarning üstigǝ yǝnǝ bekitilgǝn ɵlqǝm boyiqǝ oyulƣan ⱪimmǝt esil taxlar wǝ kedir limliri ⱪoyulƣanidi. 12  Qong ⱨoylining qɵrisidiki tam üq ⱪǝwǝt oyulƣan tax wǝ bir ⱪǝwǝt yonulƣan kedir limliridin yasalƣanidi. Pǝrwǝrdigarning ibadǝthanisining iqkiriki ⱨoylisining temi wǝ yǝnǝ ordidiki dǝⱨlizining temimu xundaⱪ yasalƣanidi.«ordidiki dǝⱨlizining temi...» — yaki «ibadǝthanidiki aywinining temi...»
 
Usta miskǝr Ⱨiramning ibadǝthanidiki ixliri
2Tar. 3:15-17; 2Tar. 4; 2Tar. 5:1
13  Sulayman padixaⱨ adǝm ǝwǝtip Ⱨiramni turdin kǝltürdi. 2Tar. 2:12 14  U kixi Naftali ⱪǝbilisidin bolƣan bir tul hotunning oƣli bolup, atisi turluⱪ bir miskǝr idi. Ⱨiram miskǝrqiliktǝ türlük ixlarni ⱪilixⱪa tolimu usta, pǝm-parasǝtlik wǝ bilimlik idi. U Sulayman padixaⱨning ⱪexiƣa kelip, uning ⱨǝmmǝ ixini ⱪildi. Mis. 31:3 15  U ɵzi ikki tüwrükni mistin yasidi. Ⱨǝrbir tüwrükning egizliki on sǝkkiz gǝz bolup, aylanmisi on ikki gǝz idi.2Pad. 25:16, 17; Yǝr. 52:21
16  Bu tüwrüklǝrning üstigǝ ⱪoyux üqün mistin ikki tajni ⱪuyup yasap, uning üstigǝ ⱪoydi. Bir tajning egizliki bǝx gǝz, ikkinqi tajning egizlikimu bǝx gǝz idi. 17  Tüwrüklǝrning tɵpisidiki tajlar torlarƣa ohxax zinnǝtlinip, zǝnjirlǝr wǝ torlanƣan ⱨalⱪilar bilǝn toⱪuⱪluⱪ idi. Bir tajning xundaⱪ yǝttǝ ⱪatar tor ⱨalⱪiliri bar idi, ikkinqi tajningmu ⱨǝm xundaⱪ yǝttǝ ⱪur tor ⱨalⱪiliri bar idi. 18  U yǝnǝ anarlarni, yǝni tüwrüklǝrning üstidiki ⱨǝrbir tajni yepip turidiƣan tor ⱨalⱪilarning üstigǝ ikki ⱪatar anarni yasidi. U birinqi wǝ ikkinqi tajƣimu ohxaxla xundaⱪ ⱪildi. 19  Aywandiki tüwrüklǝrning üstidiki tajliri nilupǝr xǝkillik bolup, egizliki tɵt gǝzdin idi. 20  Ikki tüwrükning tajliridiki tor ⱨalⱪiliriƣa yeⱪin tompiyip qiⱪⱪan jayning üstidǝ ⱪǝwǝtmu-ⱪǝwǝt qɵridigǝn ikki yüz anar nushisi bar idi. Ikkinqi tajning qɵrisimu ohxax idi.
21  U tüwrüklǝrni ibadǝthanining aldidiki aywanƣa tiklidi. Ong tǝripigǝ birni tiklǝp namini «Yaⱪin», sol tǝripigǝ birni tiklǝp, namini «Boaz» atidi. «Ong tǝripigǝ birni tiklǝp namini «Yaⱪin», sol tǝripigǝ birni tiklǝp, namini «Boaz» atidi» — «Yaⱪin» degǝnning mǝnisi bǝlkim «u mustǝⱨkǝmlǝydu», «Boaz»ning mǝnisi bǝlkim «uningda küq bar». Ongdin solƣa oⱪuƣanda «U (Pǝrwǝrdigar) küq bilǝn uni (bu ɵyni) mustǝⱨkǝmlǝydu». 22  Tüwrüklǝrning üsti nilupǝr xǝklidǝ yasalƣanidi. Buning bilǝn tüwrüklǝrning ixliri pütkǝnidi.
23  U mistin «dengiz» dǝp atalƣan yoƣan das yasidi. Uning bir girwikidin yǝnǝ bir girwikigiqǝ on gǝz kelǝtti. Uning aylamisi ottuz gǝz idi. 2Tar. 4:2; Yǝr. 52:20 24  Dasning girwiki asti qɵridǝp ⱪapaⱪ nushiliri bilǝn zinnǝtlǝngǝnidi. Bular dasning qɵrisining ⱨǝrbir gezigǝ undin, ikki ⱪatar ⱪoyulƣan idi. Ular das bilǝn bir waⱪitta ⱪuyup qiⱪirilƣanidi. 2Tar. 4:3 25  Das on ikki buⱪa xǝkli üstidǝ turƣuzulƣanidi. Bularning üqi ximal tǝrǝpkǝ, üqi ƣǝrb tǝrǝpkǝ, üqi jǝnub tǝrǝpkǝ, üqi xǝrⱪ tǝrǝpkǝ yüzlǝngǝnidi. «dengiz» bularning üstidǝ idi; ularning arⱪisi iq tǝripidǝ idi. 26  Dasning ⱪelinliⱪi aliⱪanning kǝnglikidǝk bolup, uning girwiki piyalining girwikidǝk, xǝkli eqilƣan nilupǝrdǝk idi. Uningƣa ikki ming bat su siƣatti.«ikki ming bat» — bir bat 22 litr boluxi mumkin idi; undaⱪta 2000 bat 44000 litr idi. «Dengiz»ning xǝkli «dangⱪan xǝkli»diki das bolsa kerǝk.
27  Uningdin baxⱪa u mistin on tǝglikni yasidi. Ⱨǝrbir tǝglikning uzunluⱪi tɵt gǝz, kǝngliki tɵt gǝz bolup, egizliki üq gǝz idi. 28  Bu tǝgliklǝr xundaⱪ yasalƣanidiki, ularning rǝsimlik tahtiliri bar idi; tahtiliri ramkilar iqigǝ ornitilƣanidi. 29  Ramkilarning otturisidiki rǝsim tahtaylirida wǝ ramkilarning ɵzidimu xirlar, buⱪilar wǝ kerublarning sürǝtlik zinnǝtliri bar idi; xirlar wǝ buⱪilarning asti wǝ üsti zǝnjirsiman gül qǝmbirǝk xǝklidǝ zinnǝtlǝngǝnidi. «gül qǝmbirǝk xǝklidǝ zinnǝtlǝngǝnidi» — ibraniy tilidiki nushisida ⱪandaⱪ mǝnidǝ ixlitilgini bizgǝ tehi eniⱪ ǝmǝs. 30 Ⱨǝrbir tǝglikning mis oⱪliri bilǝn tɵt qaⱪi bar idi; tǝglikning dasni kɵtürüp turidiƣan tɵt burjikidǝ jazisi bar idi; das astidiki putlirining ⱨǝr tǝripidǝ torlanƣan ⱪuyma gül xahliri ornitilƣanidi. 31  Ⱨǝr tǝglikning iqidǝ qongⱪurluⱪi bir gǝz kelidiƣan «kiqik tǝglik» bolup, aƣzi dügilǝk idi; kiqik tǝglikning uzunluⱪi bir yerim gǝz idi; aƣzining ǝtrapida nǝⱪixlǝr bar idi; ularning ramkiliri dügilǝk ǝmǝs, bǝlki tɵt qasiliⱪ idi.«Ⱨǝr tǝglikning iqidǝ qongⱪurluⱪi bir gǝz kelidiƣan «kiqik tǝglik» bolup, ... ularning ramkiliri dügilǝk ǝmǝs, bǝlki tɵt qasiliⱪ idi» — pütkül ayǝtning mǝnisini alimlar tehi toluⱪ eniⱪliƣan ǝmǝs. Bizning «pǝrǝziy shema»mizni kɵrüng.
32  Tɵt qaⱪi rǝsimlik tahtayliri astida bolup, ularning oⱪliri tǝglikkǝ bekitilgǝnidi. Ⱨǝrbir qaⱪning egizliki bir yerim gǝz idi. 33  Qaⱪlarning ⱪurulmisi jǝng ⱨarwilirining qaⱪliridǝk idi. Ularning ⱪazanliri, ⱪasⱪanliri, qetiⱪliri wǝ oⱪlirining ⱨǝmmisi mistin ⱪuyulƣanidi. 34  Ⱨǝrbir tǝglikning tɵt burjikidǝ birdin tɵt tutⱪuqi bar idi; ular tǝgliktin qiⱪip turatti wǝ ular tǝglik bilǝn tǝng ⱪuyulƣan. «Ⱨǝrbir tǝglikning tɵt burjikidǝ birdin tɵt tutⱪuqi bar idi» — muxu yǝrdǝ ibraniy tilida «burjǝk» («müriliri») degǝn bu sɵzning muxu yǝrdǝ ⱪandaⱪ mǝnidǝ ixlitilgini tehi eniⱪ ǝmǝs. «Tutⱪuqi» degǝn mǝnisi eⱨtimalliⱪⱪa ǝng yeⱪin. 35  Ⱨǝrbir tǝglikning tɵpisidǝ egizliki yerim gǝz kelidiƣan bir yumilaⱪ jaza bar idi. Ⱨǝrbir tǝglikning tɵpisidǝ tirǝk wǝ rǝsimlik tahtaylar bar idi. Ular tǝglik bilǝn tǝng ⱪuyulƣan. 36  U muxu tirǝk wǝ rǝsim tahtayliridiki box orunlarƣa kerub, xir wǝ horma dǝrǝhlirining nushilirini wǝ qɵrisigǝ torlanƣan gül xahlirini nǝⱪix ⱪildi. 37  Xu tǝriⱪidǝ u muxu on tǝglikni yasap boldi. Ⱨǝmmisi bir nushida ⱪuyulup, ohxax qongluⱪta wǝ xǝkildǝ idi.
38  U mistin on das yasiƣan bolup, ⱨǝrbir dasⱪa ⱪiriⱪ bat su siƣatti; ⱨǝrbir dasning toƣrisi tɵt gǝz idi. On tǝglikning ⱨǝrbirining tɵpisidǝ birdin das bar idi. 2Tar. 4:6 39  U bǝx dasni ibadǝthanining ong yenida wǝ bǝxni ibadǝthanining sol yenida ⱪoydi; mis dengizni ibadǝthanining ong tǝripigǝ, yǝni xǝrⱪiy jǝnub tǝripigǝ ⱪoydi.
40  Ⱨiram xularƣa tǝǝlluⱪ das, kürǝk wǝ ⱪaqa-ⱪuqilarnimu yasap tǝyyar ⱪildi. Xundaⱪ ⱪilip Ⱨiram Sulayman padixaⱨ üqün Pǝrwǝrdigarning ɵyining barliⱪ ⱪurulux hizmitini pütküzdi: —
41  ikki tüwrük, ikki tüwrükning üstidiki apⱪursiman ikki bax wǝ bu ikki baxni yepip turidiƣan ikki torni yasitip püttürdi, 42  xu ikki tor üstigǝ ⱪayqilaxturulƣan tɵt yüz anarni yasatti. Bir torda ikki ⱪatar anar bolup, tüwrük üstidiki; apⱪursiman ikki baxni yepip turatti. 43  U on das tǝgliki wǝ das tǝglikigǝ ⱪoyulidiƣan on «yuyux desi»ni, 44  «mis dengiz» wǝ uning astidiki on ikki mis buⱪini yasatⱪuzdi, 45  ⱪazanlarni, kürǝklǝrni wǝ ⱪaqa-ⱪuqilarnimu tǝyyar ⱪildi. Ⱨiram Pǝrwǝrdigarning ɵyi üqün Sulayman padixaⱨning ǝmri bilǝn yasiƣan bu ⱨǝmmǝ nǝrsilǝr parⱪiraydiƣan mistin idi.
46  Padixaⱨ ularni Iordan tüzlǝnglikidǝ, Sukkot bilǝn Zarǝtanning otturisida, xu yǝrdiki seƣizlayda ⱪelip yasap, ⱪuydurup qiⱪti.
47  Bu nǝrsilǝr xunqǝ kɵp bolƣaqⱪa, Sulayman ularning eƣirliⱪini ɵlqimidi. Xuning bilǝn misning eƣirliⱪi mǝlum bolmidi.
48  Sulayman yǝnǝ Pǝrwǝrdigarning ɵyi iqidiki barliⱪ ǝswablarni yasatti: — yǝni altun huxbuygaⱨni, «tǝⱪdim nan» ⱪoyulidiƣan altun xirǝni, «tǝⱪdim nanlar» — baxⱪa hil tǝrjimiliri: «ⱨuzuriy nan»lar, «Hudaning ⱨuzuridiki nan»lar) yaki «tizilƣan nan». Ular wǝ altun xirǝ toƣruluⱪ «Mis.» 25:23-30 wǝ «Law.» 24:5-9ni kɵrüng.  Mis. 25:23; 30:1 49  Kalamhana aldida turidiƣan sap altun qiraƣdanlarni (bǝxni ong yenida, bǝxni sol yenida) yasatti; wǝ xularning gülsiman zinnǝtlirini, qiraƣlirini, qiraƣ ⱪisⱪuqlirini altundin yasatti; 50  das-piyalilirini, piqaⱪlirini, ⱪaqilirini, tǝhsilirini wǝ küldanlarning ⱨǝmmisini sap altundin yasatti; u iqkiriki hanining, yǝni ǝng muⱪǝddǝs jayning ⱪatlinidiƣan, ⱪox ⱪanatliⱪ ixiklǝrning girǝlirini wǝ ɵydiki muⱪǝddǝs jayning ixiklirining girǝlirini altundin yasatti.
51  Sulayman padixaⱨ Pǝrwǝrdigarning ɵyi üqün ⱪilduridiƣan ⱨǝmmǝ ⱪuruluxlar tamam bolƣanda, u atisi Dawut Hudaƣa atiƣan nǝrsilǝrni (yǝni kümüx, altun wǝ türlük baxⱪa buyumlarni) ǝkǝltürüp Pǝrwǝrdigarning ɵyining hǝzinilirigǝ ⱪoydurdi.2Sam. 8:7, 11; 2Tar. 5:1
 
 

7:1 «Sulayman ɵz ordisini bolsa, on üq yilda yasap püttürdi» — Sulayman ibadǝthanini ⱪuruxⱪa 7 yil, ɵz ordisini ⱪuruxⱪa 13 yil waⱪit sǝrp ⱪildi. Pütkül Muⱪǝddǝs Kitabta «7» degǝn rǝⱪǝm bǝzidǝ Huda wǝ uning mukǝmmǝllikigǝ baƣliⱪ, «13» bolsa gunaⱨ wǝ asiyliⱪ bilǝn baƣliⱪ bolidu. Bizdǝ ⱨeq guman yoⱪki, Sulaymanning ɵz ordisiƣa 13 yil sǝrp ⱪilixi uning alliⱪaqan tǝkǝbbur bolup kǝtkǝnlikini puritip beridu. Ⱨeq bolmiƣanda, u kɵprǝk waⱪtini ɵz ɵyi üstigǝ sǝrp ⱪilƣan.

7:1 1Pad. 9:10

7:2 «Liwan ormini sariyi» — Sulaymanning ordisining «Liwan ormini sariyi» dǝp atilixining sǝwǝbi uning ⱪuruluxida Liwandin kǝltürülgǝn qirayliⱪ kedir yaƣaqlirini kɵp ixlǝtkǝnliktin bolƣanidi. Orda iqidǝ «kedir yaƣiqi tüwrükidin tɵt ⱪatar» bolƣini üqün «ormandǝk» kɵrüngǝn bolsa kerǝk.

7:4 «üq ⱪǝwǝttiki derizilǝr bir-birigǝ udulmu’udul idi» — bu ayǝttiki bǝzi ibraniy sɵzlǝr intayin az uqraydiƣan bolƣaqⱪa, mǝnisini pǝⱪǝt pǝrǝz ⱪilƣili bolidu. Baxⱪa bir tǝrjimisi bǝlkim: «üq ⱪǝwǝttiki ⱨǝrbir derizǝ kɵznǝklik idi».

7:5 «ixiklǝr üq kɵznǝklik bolup, ixiklǝr bir-birigǝ udulmu’udul idi» — kɵp baxⱪa hil tǝrjimiliri uqriximu mumkin.

7:6 «uning aldida yǝnǝ bir dǝⱨliz bar idi, wǝ uning aldida yǝnǝ tüwrüklük aywan bar idi» — bu ayǝtning ikkinqi ⱪismidiki ibraniyqǝ ibarilǝr intayin az uqraydiƣan bolƣaqⱪa, mǝnisini pǝⱪǝt pǝrǝz ⱪilƣili bolidu. «...uning aldida yǝnǝ tüwrüklük aywan bar idi» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «...uning aldida yǝnǝ tüwrüklǝr wǝ pǝlǝmpǝy bar idi».

7:8 «...yǝni dǝⱨlizning arⱪa ⱨoylisiƣa jaylaxaⱪan sarayning...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «...yǝni xu ɵydin ayrim bolƣan, bir ⱨoyliliⱪ, dǝⱨliz iqigǝ jaylaxⱪan ɵyning...».

7:8 1Pad. 3:1

7:12 «ordidiki dǝⱨlizining temi...» — yaki «ibadǝthanidiki aywinining temi...»

7:13 2Tar. 2:12

7:14 Mis. 31:3

7:15 2Pad. 25:16, 17; Yǝr. 52:21

7:21 «Ong tǝripigǝ birni tiklǝp namini «Yaⱪin», sol tǝripigǝ birni tiklǝp, namini «Boaz» atidi» — «Yaⱪin» degǝnning mǝnisi bǝlkim «u mustǝⱨkǝmlǝydu», «Boaz»ning mǝnisi bǝlkim «uningda küq bar». Ongdin solƣa oⱪuƣanda «U (Pǝrwǝrdigar) küq bilǝn uni (bu ɵyni) mustǝⱨkǝmlǝydu».

7:23 2Tar. 4:2; Yǝr. 52:20

7:24 2Tar. 4:3

7:26 «ikki ming bat» — bir bat 22 litr boluxi mumkin idi; undaⱪta 2000 bat 44000 litr idi. «Dengiz»ning xǝkli «dangⱪan xǝkli»diki das bolsa kerǝk.

7:29 «gül qǝmbirǝk xǝklidǝ zinnǝtlǝngǝnidi» — ibraniy tilidiki nushisida ⱪandaⱪ mǝnidǝ ixlitilgini bizgǝ tehi eniⱪ ǝmǝs.

7:31 «Ⱨǝr tǝglikning iqidǝ qongⱪurluⱪi bir gǝz kelidiƣan «kiqik tǝglik» bolup, ... ularning ramkiliri dügilǝk ǝmǝs, bǝlki tɵt qasiliⱪ idi» — pütkül ayǝtning mǝnisini alimlar tehi toluⱪ eniⱪliƣan ǝmǝs. Bizning «pǝrǝziy shema»mizni kɵrüng.

7:34 «Ⱨǝrbir tǝglikning tɵt burjikidǝ birdin tɵt tutⱪuqi bar idi» — muxu yǝrdǝ ibraniy tilida «burjǝk» («müriliri») degǝn bu sɵzning muxu yǝrdǝ ⱪandaⱪ mǝnidǝ ixlitilgini tehi eniⱪ ǝmǝs. «Tutⱪuqi» degǝn mǝnisi eⱨtimalliⱪⱪa ǝng yeⱪin.

7:38 2Tar. 4:6

7:48 «tǝⱪdim nanlar» — baxⱪa hil tǝrjimiliri: «ⱨuzuriy nan»lar, «Hudaning ⱨuzuridiki nan»lar) yaki «tizilƣan nan». Ular wǝ altun xirǝ toƣruluⱪ «Mis.» 25:23-30 wǝ «Law.» 24:5-9ni kɵrüng.

7:48 Mis. 25:23; 30:1

7:51 2Sam. 8:7, 11; 2Tar. 5:1