9
Xebaning ayal padixaⱨi danaliⱪni izdǝp kelidu
1Pad. 10:1-3
1 Xebaning ayal padixaⱨi bolsa Sulaymanning dangⱪ-xɵⱨritini anglap, uni ⱪiyin qigix-soallar bilǝn siniƣili Yerusalemƣa kǝldi. U huxbuy buyumlar, intayin tola altun wǝ yaⱪut-gɵⱨǝrlǝr artilƣan tɵgilǝrni elip, qong dǝbdǝbǝ bilǝn kǝldi. Sulaymanning ⱪexiƣa kǝlgǝndǝ ɵz kɵngligǝ pükkǝn ⱨǝmmǝ ix toƣruluⱪ uning bilǝn sɵzlǝxti. 2 Sulayman uning ⱨǝmmǝ soriƣanliriƣa jawab bǝrdi. Ⱨeqnemǝ Sulaymanƣa ⱪarangƣu ǝmǝs idi, bǝlki ⱨǝmmisidǝ uningƣa jawab bǝrdi.
3 Xebaning ayal padixaⱨi Sulaymanning danaliⱪiƣa, yasiƣan orda-sarayƣa, 4 dastihandiki taamlarƣa, ǝmǝldarlarning ⱪatar-ⱪatar olturuxliriƣa, hizmǝtkarlirining ⱪatar-ⱪatar turuxliriƣa, ularning kiygǝn kiyimlirigǝ, uning saⱪiyliri wǝ ularning kiygǝn kiyimlirigǝ wǝ uning Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ atap sunƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪliriƣa ⱪarap, üni iqigǝ qüxüp kǝtti.□«üni iqigǝ qüxüp kǝtti» — ibraniy tilida «uningda roⱨ ⱪalmidi». Demǝk, intayin ⱨǝyran ⱪaldi.
5 U padixaⱨⱪa: — Mǝn ɵz yurtumda silining ixliri wǝ danaliⱪliri toƣrisida angliƣan hǝwǝr rast ikǝn; 6 ǝmma mǝn kelip ɵz kɵzlirim bilǝn kɵrmigüqǝ bu sɵzlǝrgǝ ixǝnmigǝnidim; wǝ mana, mǝn ⱨǝtta yeriminimu anglimiƣan ikǝnmǝn; silining danaliⱪliri bilǝn bǝrikǝt-bayaxatliⱪliri mǝn angliƣan hǝwǝrdin ziyadǝ ikǝn. 7 Silining adǝmliri nemidegǝn bǝhtlik-ⱨǝ! Ⱨǝmixǝ silining aldilirida turup danaliⱪlirini anglaydiƣan bu hizmǝtkarliri nǝⱪǝdǝr bǝhtliktur! 8 Silidin sɵyüngǝn, silini ɵzi üqün Israilning tǝhtigǝ olturƣuzƣan Pǝrwǝrdigar Hudaliri mubarǝktur! Hudaliri Israilƣa baƣliƣan muⱨǝbbiti üqün, ularni mǝnggü mǝzmut tursun dǝp U silini toƣra ⱨɵküm wǝ adalǝt sürgili ular üstigǝ padixaⱨ ⱪildi, dedi.
9 U padixaⱨⱪa bir yüz yigirmǝ talant altun, intayin kɵp huxbuy buyumlar wǝ yaⱪut-gɵⱨǝrlǝrni sowƣa ⱪildi. Xebaning ayal padixaⱨi Sulayman padixaⱨⱪa sunƣan xunqǝ zor miⱪdardiki huxbuy buyumlar xuningdin keyin ⱨeq kɵrüngǝn ǝmǝs 10 (Ofirdin altunlarni ǝpkelidiƣan Ⱨuramning hizmǝtkarliri wǝ Sulaymanning hizmǝtkarliri yǝnǝ intayin zor miⱪdardiki sǝndǝl yaƣiqini wǝ yaⱪut-gɵⱨǝrlǝrnimu elip kǝldi. 11 Padixaⱨ sǝndǝl yaƣiqidin Pǝrwǝrdigarning ɵyi üqün wǝ padixaⱨning ordisi üqün pǝlǝmpǝylǝr yasap ⱨǝm nǝƣmǝ-nawaqilar üqün qiltarlar wǝ sazlarni xuningdin yasatti. Xundaⱪ esil sǝndǝl yaƣiqi Yǝⱨuda zeminida bu waⱪitⱪiqǝ ⱨeq kɵrülüp baⱪmiƣanidi). □«xundaⱪ esil sǝndǝl yaƣiqi» — yaki «undaⱪ sazlar». 12 Sulayman padixaⱨ Xebaning ayal padixaⱨiƣa uning ɵzigǝ ⱪilƣan sowƣiliridin axurup sowƣa tutti, ayal padixaⱨning kɵngli tartⱪan ⱨǝmmini — nemǝ sorisa, xuni bǝrdi; andin u hizmǝtkarliri bilǝn yolƣa qiⱪip ɵz yurtiƣa ⱪaytip kǝtti.
Sulaymanning bayliⱪliri
1Pad. 10:14-29
13 Sulaymanƣa ⱨǝr yili kǝltürülgǝn altunning ɵzi altǝ yüz atmix altǝ talant idi. □«altǝ yüz atmix altǝ talant» — 666 talant, 22 tonna. 14 Bu kirimdin baxⱪa, oⱪǝtqi-tijarǝtqilǝr, barliⱪ ǝrǝb padixaⱨlar wǝ ɵz zeminidiki ǝmǝldarlarmu altun-kümüxlǝrni elip Sulaymanƣa tapxuratti.
15 Sulayman padixaⱨ ikki yüz qong siparni soⱪturdi wǝ ⱨǝr siparƣa altǝ yüz xǝkǝl altun kǝtti . □«altǝ yüz xǝkǝl» — 600 xǝkǝl bǝlkim 7 kilogramƣa yeⱪin. 16 Xundaⱪla üq yüz ⱪalⱪanni yapilaⱪlanƣan altundin yasidi; ⱨǝrbir ⱪalⱪanni yasaxⱪa üq yüz xǝkǝl altun ixlitildi; padixaⱨ ularni «Liwan ormini sariyi»ƣa esip ⱪoydi.□«üq yüz xǝkǝl» — 300 xǝkǝl bǝlkim 3.5 kilogramƣa yeⱪin. «Liwan ormini sariyi» — Sulaymanning ordisining «Liwan ormini sariyi» dǝp atilixining sǝwǝbi uning ⱪuruluxida Liwandin kǝltürülgǝn qirayliⱪ kedir yaƣaqlirini kɵp ixlǝtkǝnliktin bolƣanidi. Orda iqidǝ «kedir yaƣiqi tüwrükidin tɵt ⱪatar» bolƣini üqün «ormandǝk» kɵrüngǝn bolsa kerǝk.
17 Padixaⱨ pil qixliridin qong bir tǝht yasap, uni sap altun bilǝn ⱪaplatti. 18 Tǝhtning altǝ ⱪǝwǝtlik pǝlǝmpiyi bar idi, uning bir altun putpǝrisi tǝht bilǝn tutixip turatti; orunduⱪning ikki yenida tayanƣuqisi bar idi, ⱨǝrbir tayanƣuqning yenida birdin ɵrǝ turƣan xirning ⱨǝykili bar idi. 19 Altǝ ⱪǝwǝtlik pǝlǝmpǝyning üstidǝ, ong wǝ sol tǝripidǝ ɵrǝ turƣan on ikki xirning ⱨǝykili bolup, ⱨǝrbir basⱪuqning ong-sol tǝripidǝ birdin bar idi; baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ǝldǝ uningƣa ohxax yasalƣini yoⱪ idi.
20 Sulayman padixaⱨning barliⱪ jam-piyaliliri altundin yasalƣan; «Liwan ormini Sarayi»diki barliⱪ ⱪaqa-ⱪuqilar tawlanƣan altundin yasalƣan; Sulaymanning künliridǝ kümüx ⱨeqnemǝ ⱨesablinatti. 21 Qünki padixaⱨning kemiliri Ⱨuramning hizmǝtkarliri bilǝn billǝ Tarxixⱪa berip turatti; «Tarxix kemǝ»lǝr ⱨǝr üq yilda bir ⱪetim kelip altun-kümüx, pil qixliri, maymunlar wǝ tozlarni ǝkelǝtti.□«Tarxix — «Tarxix» degǝn isim Ispaniyǝ, ximaliy Afriⱪa yaki Britanniyǝni yaki üqining ⱨǝmmisini kɵrsitidu. «Tarxix kemǝ» — bǝlkim Tarxix degǝn portⱪa berip kelix sǝpirigǝ qidamliⱪ bolƣan kemini kɵrsitǝtti.
22 Sulayman padixaⱨ yǝr yüzidiki barliⱪ padixaⱨlardin bayliⱪta wǝ danaliⱪta üstün idi. 23 Hudaning Sulaymanning kɵngligǝ salƣan danaliⱪini anglax üqün yǝr yüzidiki barliⱪ padixaⱨlar uning bilǝn didarlixix arzusi bilǝn kelǝtti; 24 kǝlgǝnlǝrning ⱨǝmmisi ɵz sowƣitini elip kelǝtti; yǝni kümüx ⱪaqa-ⱪuqilar, altun ⱪaqa-ⱪuqilar, kiyim-keqǝklǝr, dubulƣa-sawutlar, tetitⱪular, atlar wǝ ⱪeqirlarni elip kelǝtti. Ⱨǝr yili ular bǝlgilik miⱪdarda xundaⱪ ⱪilatti. □«tetitⱪular» — yaki «huxbuy buyumlar».
25 Wǝ Sulaymanning jǝng ⱨarwisiƣa ⱪatidiƣan atliri üqün tɵt ming eƣili bar idi, xuningdǝk on ikki ming atliⱪ ǝskiri bar idi; u ularni «jǝng ⱨarwisi xǝⱨǝrliri»gǝ wǝ ɵzi turidiƣan Yerusalemƣa orunlaxturdi. □«jǝng ⱨarwisiƣa ⱪatidiƣan atliri üqün tɵt ming eƣil» — yaki «atlar üqün tɵt ming eƣili, jǝng ⱨarwiliri wǝ...». «on ikki ming atliⱪ ǝskiri» — yaki pǝⱪǝt «on ikki ming atliri». 26 Sulayman Əfrat dǝryasidin Filistiyǝ zeminiƣiqǝ taki Misirning qegrisiƣa ⱪǝdǝr bolƣan barliⱪ padixaⱨliⱪlar üstidin ⱨɵkümranliⱪ ⱪildi. 27 Padixaⱨ Yerusalemda kümüxni taxtǝk kɵp, kedir dǝrǝhlirini jǝnubiy tüzlǝngliktiki üjmǝ dǝrǝhlirigǝ ohxax nurƣun ⱪildi. □«kedir dǝrǝhliri» — yaki «kedir yaƣiqi». Lekin bizningqǝ Sulayman kedir yaƣiqini ixlitipla ⱪalmay, xu qirayliⱪ dǝrǝhlǝrdin Yerusalem ǝtrapiƣa kɵp tiktürdi («Top.» 2:5ni kɵrüng). «jǝnubiy tüzlǝnglik» — ibraniy tilida «Xǝfǝlaⱨ» — bu yǝr ismi. 28 Kixilǝr atlarni Misirdin wǝ ⱨǝrⱪaysi yurtlardin Sulaymanƣa yǝtküzüp berip turatti.
29 Sulaymanning baxⱪa ǝmǝlliri baxtin ahiriƣiqǝ «Natan pǝyƣǝmbǝrning bayanliri», «Xiloⱨluⱪ Ahiyaⱨning bixariti», xundaⱪla Nibatning oƣli Yǝroboam toƣruluⱪ «Aldin kɵrgüqi Iddo kɵrgün alamǝt kɵrünüxlǝr» degǝn kitablarƣa pütülgǝn ǝmǝsmidi? □«Natan pǝyƣǝmbǝrning bayanliri», «Xiloⱨluⱪ Ahiyaⱨning bixariti» wǝ «Aldin kɵrgüqi Iddo kɵrgün alamǝt kɵrünüxlǝr» — muxu üq kitabtin ⱨazir hǝwirimiz yoⱪ. ■1Pad. 11:41-43
30 Sulayman Yerusalemda turup pütün Israilning üstidin ⱪiriⱪ yil sǝltǝnǝt ⱪildi. 31 Sulayman ata-bowiliri arisida uhlidi; halayiⱪ uni atisi Dawutning xǝⱨiridǝ dǝpnǝ ⱪildi; uning oƣli Rǝⱨoboam uning orniƣa padixaⱨ boldi.□«Sulayman... ata-bowiliri arisida uhlidi» — muxu ibarǝ wǝ uningƣa ohxap ketidiƣan ibarilǝr üstidǝ «Padixaⱨlar»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.
□9:4 «üni iqigǝ qüxüp kǝtti» — ibraniy tilida «uningda roⱨ ⱪalmidi». Demǝk, intayin ⱨǝyran ⱪaldi.
□9:11 «xundaⱪ esil sǝndǝl yaƣiqi» — yaki «undaⱪ sazlar».
□9:13 «altǝ yüz atmix altǝ talant» — 666 talant, 22 tonna.
□9:15 «altǝ yüz xǝkǝl» — 600 xǝkǝl bǝlkim 7 kilogramƣa yeⱪin.
□9:16 «üq yüz xǝkǝl» — 300 xǝkǝl bǝlkim 3.5 kilogramƣa yeⱪin. «Liwan ormini sariyi» — Sulaymanning ordisining «Liwan ormini sariyi» dǝp atilixining sǝwǝbi uning ⱪuruluxida Liwandin kǝltürülgǝn qirayliⱪ kedir yaƣaqlirini kɵp ixlǝtkǝnliktin bolƣanidi. Orda iqidǝ «kedir yaƣiqi tüwrükidin tɵt ⱪatar» bolƣini üqün «ormandǝk» kɵrüngǝn bolsa kerǝk.
□9:21 «Tarxix — «Tarxix» degǝn isim Ispaniyǝ, ximaliy Afriⱪa yaki Britanniyǝni yaki üqining ⱨǝmmisini kɵrsitidu. «Tarxix kemǝ» — bǝlkim Tarxix degǝn portⱪa berip kelix sǝpirigǝ qidamliⱪ bolƣan kemini kɵrsitǝtti.
□9:24 «tetitⱪular» — yaki «huxbuy buyumlar».
□9:25 «jǝng ⱨarwisiƣa ⱪatidiƣan atliri üqün tɵt ming eƣil» — yaki «atlar üqün tɵt ming eƣili, jǝng ⱨarwiliri wǝ...». «on ikki ming atliⱪ ǝskiri» — yaki pǝⱪǝt «on ikki ming atliri».
□9:27 «kedir dǝrǝhliri» — yaki «kedir yaƣiqi». Lekin bizningqǝ Sulayman kedir yaƣiqini ixlitipla ⱪalmay, xu qirayliⱪ dǝrǝhlǝrdin Yerusalem ǝtrapiƣa kɵp tiktürdi («Top.» 2:5ni kɵrüng). «jǝnubiy tüzlǝnglik» — ibraniy tilida «Xǝfǝlaⱨ» — bu yǝr ismi.
□9:29 «Natan pǝyƣǝmbǝrning bayanliri», «Xiloⱨluⱪ Ahiyaⱨning bixariti» wǝ «Aldin kɵrgüqi Iddo kɵrgün alamǝt kɵrünüxlǝr» — muxu üq kitabtin ⱨazir hǝwirimiz yoⱪ.
□9:31 «Sulayman... ata-bowiliri arisida uhlidi» — muxu ibarǝ wǝ uningƣa ohxap ketidiƣan ibarilǝr üstidǝ «Padixaⱨlar»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.