5
Namratlarning nalisi
U qaƣda halayiⱪ wǝ ularning hotunliri ɵz ⱪerindaxliri bolƣan Yǝⱨudalar üstidin xikayǝt ⱪilip ⱪattiⱪ dad-pǝryad kɵtürüxti. Bǝzilǝr: — Biz wǝ oƣul-ⱪizlirimizning jan sanimiz kɵp, kün kǝqüriximiz üqün toyƣudǝk axliⱪ almisaⱪ bolmaydu, deyixti. Yǝnǝ bǝzilǝr: — Biz aqarqiliⱪta ⱪalƣan waⱪtimizda axliⱪ elip yǝymiz dǝp etizlirimiz, üzümzarliⱪlirimizni wǝ ɵylirimizni rǝnigǝ berixkǝ mǝjbur bolduⱪ, deyixti. Wǝ yǝnǝ bǝzilǝr: — Padixaⱨning etizlirimiz wǝ üzümzarliⱪlirimiz üstigǝ salƣan baj-seliⱪni tapxuruxⱪa pul ⱪǝrz alduⱪ. «Padixaⱨning etizlirimiz wǝ üzümzarliⱪlirimiz üstigǝ salƣan baj-seliⱪni tapxuruxⱪa pul ⱪǝrz alduⱪ» — yaki «padixaⱨning baj-seliⱪini tɵlǝxkǝ etizlirimiz wǝ üzümzarliⱪlirimizni rǝnigǝ berip pul ⱪǝrz alduⱪ». Gǝrqǝ bǝdǝnlirimiz ⱪerindaxlirimizning bǝdǝnlirigǝ, pǝrzǝntlirimiz ularning pǝrzǝntlirigǝ ohxax bolsimu, lekin oƣul-ⱪizlirimizni ⱪul-dedǝk boluxⱪa tapxurmay amalimiz bolmidi; ǝmǝliyǝttǝ ⱪizlirimizdin bǝziliri alliⱪaqan dedǝk bolupmu kǝtti; ularni bǝdǝl tɵlǝp ⱨɵrlükkǝ qiⱪirixⱪa ⱪurbimiz yǝtmidi, qünki bizning etizlar wǝ üzümzarliⱪlirimiz ⱨazir baxⱪilarning ⱪolididur, — deyixti.
 
Nǝⱨǝmiyaning mɵtiwǝrlǝr bilǝn mǝnsǝpdarlarni ƣǝzǝp bilǝn ǝyiblixi
Mǝn ularning dad-pǝryadlirini wǝ eytⱪan bu gǝplirini angliƣandin keyin ⱪattiⱪ ƣǝzǝplǝndim. Kɵnglümdǝ birǝr ⱪur oyliniwalƣandin keyin, mɵtiwǝrlǝr bilǝn ǝmǝldarlarni ǝyiblǝp: — Silǝr ɵz ⱪerindaxliringlarƣa ⱪǝrz berip ulardin ɵsüm alidikǝnsilǝr-ⱨǝ! — dǝp tǝnbiⱨ bǝrdim. Andin ularning sǝwǝbidin qong bir yiƣin eqip Mis. 22:24 ularni: — Biz küqimizning yetixiqǝ yat taipilǝrgǝ setiwetilgǝn ⱪerindiximiz Yǝⱨudalarni ⱪayturup setiwalduⱪ, lekin silǝr bizni ularni ⱪayturup setiwalsun dǝp ⱪerindaxliringlarni yǝnǝ setiwǝtmǝkqi boluwatamsilǝr? — dǝp ǝyibliwidim, ular dǝydiƣan gǝp tapalmay, xük turup ⱪaldi. Andin mǝn ularƣa yǝnǝ: — Silǝrning bu ⱪilƣininglar ⱪamlaxmaptu. Silǝr düxmǝnlirimiz bolƣan taipilǝr aldida bizni aⱨanǝtkǝ ⱪaldurmay, Hudayimizning ⱪorⱪunqida mangsanglar bolmasmidi? 10 Mǝnmu, ⱪerindaxlirim wǝ hizmǝtkarlirim ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turup ɵsüm alsaⱪ alattuⱪ! Silǝrdin ɵtünimǝn, mundaⱪ ɵsüm elixtin waz keqǝyli! «Mǝnmu, ⱪerindaxlirim wǝ hizmǝtkarlirim ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turup ɵsüm alsaⱪ alattuⱪ» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — (1) «mǝnmu, ⱪerindaxlirim, hizmǝtkarlirimmu ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turuwatimiz» yaki: — (2) «mǝnmu, ⱪerindaxlirim, hizmǝtkarlirimmu ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turayli».
Nǝⱨǝmiyaning harakteri bǝk sehiy bolƣaqⱪa, bǝlkim ɵsümsiz ɵtnǝ-ⱪǝrzni kɵp bǝrgǝn boluxi mumkin idi. Uning üstigǝ, ⱪerindaxlarƣa ɵtnǝ berip ɵsüm elix Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ nazil ⱪilinƣiniƣa hilapliⱪ («Mis.» 22:25, «Pǝnd.» 15:5). Xunga bu ikkinqi hil tǝrjimini toƣra ǝmǝs, dǝp ⱪaraymiz. «mundaⱪ ɵsüm elixtin waz keqǝyli!» — yaki «muxundaⱪ ⱪǝrzgǝ rǝni elixtin waz keqǝyli!».
11 Ɵtünüp ⱪalay, silǝr dǝl bügün ularning etizlirini, üzümzarliⱪ, zǝytunzarliⱪ wǝ ɵylirini ⱪayturup beringlar, wǝ xuningdǝk silǝr ulardin ündürüwalƣan pul, axliⱪ, yengi mǝy-xarab wǝ yengi zǝytun maylirining ɵsümini ularƣa ⱪayturup beringlar, dedim. «...bügün ularning etizlirini, üzümzarliⱪ, zǝytunzarliⱪ wǝ ɵylirini ⱪayturup beringlar...» — muxu etiz ⱪatarliⱪ mülüklǝr ǝslidǝ ⱪǝrz-ɵtnilǝrgǝ «rǝnǝ» süpitidǝ ⱪoyulƣan bolup, ⱪǝrz igiliri ularni tartiwalƣan bolsa kerǝk. «pul, axliⱪ...wǝ yengi zǝytun maylirining ɵsümini» — ibraniy tilida «pul, axliⱪ, ...wǝ yengi zǝytun maylirining yüzdin biri» yaki «ɵsümi bir pirsǝnt» — ⱪandaⱪ tǝrjimǝ ⱪilinixtin ⱪǝt’iynǝzǝr, muxu sɵzlǝr qoⱪum ɵsümning ɵzini kɵrsitixi kerǝk.
12 Ular: — Ⱪayturup berimiz, ǝmdi ulardin ⱨeq ɵsüm almaymiz; sili nemǝ desilǝ, biz xundaⱪ ⱪilimiz, deyixti. Mǝn kaⱨinlarni qaⱪirtip kelip, ularni bu wǝdǝ boyiqǝ xundaⱪ ijra ⱪilixⱪa ⱪǝsǝm iqküzdüm. «Mǝn kaⱨinlarni qaⱪirtip kelip, ularni ... xundaⱪ ijra ⱪilixⱪa ⱪǝsǝm iqküzdüm» — kaⱨinlar ǝslidǝ ⱪǝrz igiliri ǝmǝs; ularning mǝs’uliyiti baxⱪilarning xu wǝdisini ada ⱪilixiƣa nazarǝtqilik ⱪilixtin ibarǝt idi. Əslidǝ kaⱨinlar ɵsüm berix toƣruluⱪ muⱪǝddǝs ⱪanun-bǝlgilimilǝrni bilixi kerǝk idi, xundaⱪla bundaⱪ wǝziyǝtkǝ yol ⱪoymasliⱪi kerǝk idi. 13 Mǝn tonumning pexini ⱪeⱪip turup: — Kim muxu wǝdini ada ⱪilmisa, Huda xu yol bilǝn uning ɵzini ɵz ɵyidin wǝ mal-mülkidin mǝⱨrum ⱪilip ⱪeⱪiwǝtsun! Xu yol bilǝn uning ⱨǝmmǝ nemisi ⱪuruⱪdilip ⱪalƣuqǝ ⱪeⱪiwetilsun! — dedim. Pütkül jamaǝt birdǝk: «Amin!» deyixti ⱨǝm Pǝrwǝrdigarƣa Ⱨǝmdusana oⱪuxti. Andin kɵpqilik xu wǝdisi boyiqǝ deginidǝk ⱪilixti.
 
Pak-diyanǝtlik wǝ addiy-sadda Nǝⱨǝmiya
14 Xuningdǝk, Yǝⱨudiyǝ zeminida ularƣa waliy boluxⱪa tiklǝngǝn kündin buyan, yǝni padixaⱨ Artahxaxtaning yigirminqi yilidin ottuz ikkinqi yiliƣiqǝ bolƣan on ikki yil iqidǝ nǝ mǝn, nǝ mening uruⱪ-tuƣⱪanlirim waliyliⱪ nenini ⱨeq yemiduⱪ. 15 Mǝndin ilgiri waliy bolƣanlar hǝlⱪⱪǝ eƣirqilik selip, ulardin kündilik axliⱪ, mǝy-xarab wǝ xuningdǝk ⱪiriⱪ xǝkǝl kümüx elip kǝlgǝnikǝn; ⱨǝtta ularning hizmǝtkarlirimu hǝlⱪning üstidin ⱨoⱪuⱪwazliⱪ ⱪilip kǝlgǝnikǝn. Lekin mǝn Hudadin ⱪorⱪidiƣinim üqün undaⱪ ⱪilmidim. «ⱪiriⱪ xǝkǝl kümüx» — «xǝkǝl» eƣirliⱪ miⱪdari, bir xǝkǝl kümüx bolsa bǝlkim 11.4 gram idi. Muxu yǝrdǝ «ⱪiriⱪ xǝkǝl» bǝlkim ⱨǝrküni hǝlⱪtin alƣan pulni kɵrsitixi mumkin. 16 Mǝn dǝrwǝⱪǝ sepilning ⱪuruluxiƣila berilgǝqkǝ, biz ⱨǝtta birǝr etiznimu setiwalmiduⱪ; mening barliⱪ hizmǝtkarlirimmu ⱪuruluxta ixlǝxkǝ xu yǝrgǝ yiƣilatti. 17 Ətrapimizdiki yat ǝllǝrdin bizning yenimizƣa kǝlgǝnlǝrdin bɵlǝk, mening bilǝn bir dastihanda ƣiza yǝydiƣanlar Yǝⱨudiylar wǝ ǝmǝldarlardin bir yüz ǝllik kixi idi. 18 Ⱨǝrküni bir kala, hillanƣan altǝ ⱪoy tǝyyarlinatti, yǝnǝ manga bǝzi uqar ⱪuxlar tǝyyarlinatti; ⱨǝr on kündǝ bir ⱪetim ⱨǝrhil mol mǝy-xarab bilǝn tǝminlinǝtti. Xundaⱪ bolsimu mǝn yǝnila «waliy neni»ni tǝlǝp ⱪilmidim; qünki ⱪurulux Ixi hǝlⱪning üstidiki eƣir yük idi.
19 — Aⱨ Hudayim, mǝn muxu hǝlⱪ üqün ⱪilƣan barliⱪ iximni yad ǝtkǝysǝn, manga xapaǝt kɵrsǝtkǝysǝn!. Nǝⱨ. 13:22
 
 

5:4 «Padixaⱨning etizlirimiz wǝ üzümzarliⱪlirimiz üstigǝ salƣan baj-seliⱪni tapxuruxⱪa pul ⱪǝrz alduⱪ» — yaki «padixaⱨning baj-seliⱪini tɵlǝxkǝ etizlirimiz wǝ üzümzarliⱪlirimizni rǝnigǝ berip pul ⱪǝrz alduⱪ».

5:7 Mis. 22:24

5:10 «Mǝnmu, ⱪerindaxlirim wǝ hizmǝtkarlirim ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turup ɵsüm alsaⱪ alattuⱪ» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — (1) «mǝnmu, ⱪerindaxlirim, hizmǝtkarlirimmu ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turuwatimiz» yaki: — (2) «mǝnmu, ⱪerindaxlirim, hizmǝtkarlirimmu ularƣa pul wǝ axliⱪ ɵtnǝ berip turayli». Nǝⱨǝmiyaning harakteri bǝk sehiy bolƣaqⱪa, bǝlkim ɵsümsiz ɵtnǝ-ⱪǝrzni kɵp bǝrgǝn boluxi mumkin idi. Uning üstigǝ, ⱪerindaxlarƣa ɵtnǝ berip ɵsüm elix Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ nazil ⱪilinƣiniƣa hilapliⱪ («Mis.» 22:25, «Pǝnd.» 15:5). Xunga bu ikkinqi hil tǝrjimini toƣra ǝmǝs, dǝp ⱪaraymiz. «mundaⱪ ɵsüm elixtin waz keqǝyli!» — yaki «muxundaⱪ ⱪǝrzgǝ rǝni elixtin waz keqǝyli!».

5:11 «...bügün ularning etizlirini, üzümzarliⱪ, zǝytunzarliⱪ wǝ ɵylirini ⱪayturup beringlar...» — muxu etiz ⱪatarliⱪ mülüklǝr ǝslidǝ ⱪǝrz-ɵtnilǝrgǝ «rǝnǝ» süpitidǝ ⱪoyulƣan bolup, ⱪǝrz igiliri ularni tartiwalƣan bolsa kerǝk. «pul, axliⱪ...wǝ yengi zǝytun maylirining ɵsümini» — ibraniy tilida «pul, axliⱪ, ...wǝ yengi zǝytun maylirining yüzdin biri» yaki «ɵsümi bir pirsǝnt» — ⱪandaⱪ tǝrjimǝ ⱪilinixtin ⱪǝt’iynǝzǝr, muxu sɵzlǝr qoⱪum ɵsümning ɵzini kɵrsitixi kerǝk.

5:12 «Mǝn kaⱨinlarni qaⱪirtip kelip, ularni ... xundaⱪ ijra ⱪilixⱪa ⱪǝsǝm iqküzdüm» — kaⱨinlar ǝslidǝ ⱪǝrz igiliri ǝmǝs; ularning mǝs’uliyiti baxⱪilarning xu wǝdisini ada ⱪilixiƣa nazarǝtqilik ⱪilixtin ibarǝt idi. Əslidǝ kaⱨinlar ɵsüm berix toƣruluⱪ muⱪǝddǝs ⱪanun-bǝlgilimilǝrni bilixi kerǝk idi, xundaⱪla bundaⱪ wǝziyǝtkǝ yol ⱪoymasliⱪi kerǝk idi.

5:15 «ⱪiriⱪ xǝkǝl kümüx» — «xǝkǝl» eƣirliⱪ miⱪdari, bir xǝkǝl kümüx bolsa bǝlkim 11.4 gram idi. Muxu yǝrdǝ «ⱪiriⱪ xǝkǝl» bǝlkim ⱨǝrküni hǝlⱪtin alƣan pulni kɵrsitixi mumkin.

5:19 Nǝⱨ. 13:22