Mwaluko
Chilongole
Ulonzi wa chikatali ulinguhola itagwa lya chitabu achi, Mwaluko, na changwaluka na ulonzi, “Aho mwaluko.” Ahyo achi ndo chitabu cha mwaluko cha Ilagano lya Katali. Chitabu achi changutulajila vinhu vyeng'ha kovilumbigwe, na vila Nguluwi navyoyaluche kilumba na wanhu. Wasomile zuwa lino wana majesa menji galivinji kwa chiwalo cha munhu ama wanhu nawandiche chitabu cha Mwaluko na ndo mhela wachi chitabu achi hochandichigwe. Wabaho walingijesa kota chitabu achi nachikungajizwa kulawa kuli vyandichigwe vilivinji vya katali, ako Babiloni, kuli mhela wa kaline ya kahano mbaka kaline ya sita, mhela Yesu loyang'hali pondigwa. Wanji wangikundiza kota Musa nakandika chitabu cha Mwaluko na kahi vitabu vinji viwele ndo Kulawa na Walawi na Hisabu na Chikumbuchilo hali mhela wa 1,300 ama 1,400 Yesu loyang'hali kupondigwa.
Chitabu cha mwaluko chimema mbuli ziwele zinojile ng'hatu zilinguwatanza Wakilistu kuvizela honhu hanji heng'ha ha Bibiliya, ziwe ndo za Ilagano lya Katali ama Ilagano Linyale. Chitabu cha Mwaluko, changutulajila vila gehile vyogenjile muisi na vila wanhu weng'ha vyowalinguganigwa kuloholigwa na Mlohozi. Chitabu achi kahi, changuwika hazelu Nguluwi vyoyalingiwika goya kuwalohola wanhu. Ali lyoweza kwenela kwa uloli wa mwaluko woulagule kumuwala Yesu (Mwaluko 3:15) na ilagano lya Nguluwi kwa Abulahamu kwa kuzitambichiza isi zeng'ha ziwele amu muisi (Mwaluko 12:3).
Gali mgati
1. Nguluwi nakalumba isi na kahi nakawalumba Adamu na Hawa kota vyoilingusimilwa kuli sula ya 1 na sula ya 2.
2. Sula ya 3 mbaka ya 5 yanguwasimila Adamu na Hawa na gehile ga hewo na lulelo lwao.
3. Sula ya 6 mbaka ya 9, yangusima mbuli ya Nuhu na yila nhonya ya mazi tendema.
4. Kulawila aho, chitabu cha Mwaluko changusima chila chilawile kuli mhela wa Nuhu mbaka mhela wa Abulahamu na mbuli za ilingo wa Babiloni kahi, kuli sula ya 10 na 11.
5. Sula ya 12 mbaka ya 50 zangumuwala Abulahamu na ivyazi lyake na mwaluko wa isi ya Isilaeli.
a. Ukomu wa Abulahamu na mchewake Sala gangusimigwa kulawa sula ya 12 mbaka sula ya 25.
b. Mbuli ya ukomu wa Isaka na mchewake Lebeka gangusimigwa kulawa kuli sula ya 21 mbaka 28 na kubagama kwa heye kwangusimigwa kuli sula ya 35.
c. Mbuli ya ukomu wa Yakobo na wanage na vyowalawile Kanaani kuza Misili gangusimigwa kuli sula ya 25 mbaka 50.
d. Sula ya 37 mbaka 50 imema mbuli za Yusufu, mwana yaganigwe na Yakobo, na vila vyoyezile kuditigwa kuwa chilongozi mkulu wa Misili.
1
Kulumbigwa kwa isi
1 Aho mwaluko, Nguluwi nakalumba kilanga na isi. 2 Isi nayali kota kugunuche na nayalihela chinhu. Jiza nayali igubiche mazi menji, na Muhe wa Nguluwi nayali yekale yenele mchanya mwa mazi menji.
3 Na Nguluwi nakalonga, “Kuwe kubunguzuche,” baho kubunguzuka. 4 Nguluwi nakona kubunguzuka kunoga. Hamba Nguluwi kalekaniza kubunguzuka na jiza. 5 Nguluwi nakaluchema lumuli “Nemisi” na jiza nakaichema “Nechilo.” Iwa matinazo na iwa mitondo, zuwa lya mwaluko.
6 Nguluwi nakalonga, “Hawe honhu hagati ha mazi, ugawanuse mazi banzi mbili.” 7 Nguluwi nakadita honhu aho, kalekaniza mazi gawele kuchanya na mazi gawele hasi, iwa hihyo. 8 Nguluwi nakahachema “Ulanga.” Iwa matinazo na iwa mitondo, zuwa lya keli.
9 Nguluwi nakalonga, “Mazi gawele hasi ha ulanga, gawe honhu hamwe, isi ili kigongo ilawile.” Iwa hihyo. 10 Nguluwi nakahachema honhu aho kigongo “Isi” na nhing'hano ya mazi kahachema “Bahali”. Nakona kuta inoga.
11 Hamba Nguluwi nakalonga, “Isi nayote mizuchila, mizuchila jilingulela nyhule na migodi jilingulela mafuza gawele na nyhule, nyhule zilingulela mizuchila ja nhanzi yiyo.” Iwa hihyo. 12 Lelo isi yota mizuchila jilingulela nyhule za chila nhanzi na migodi jilingulela mafuza gawele na nyhule za chila nhanzi, Nguluwi nakona kota inoga. 13 Iwa matinazo, iwa mitondo, zuwa lya kadatu.
14 Nguluwi nakalonga, “Mimwemwesa jiwe kilanga, jilekanize nemisi na nechilo, jilajile mihela ja mnvina na zuwa na miyaka, 15 na lumwemwese kilanga na kuimwemwesela isi.” Iwa hihyo. 16 Lelo Nguluwi nakadita mimwemwesa mili mikulu, ula ukulu ulangaze nemisi, na ula udodo ulangaze nechilo, nakadita na nhondwe kahi. 17 Nguluwi nakawika mimwemwesa jiwele kilanga jimwemwesele isi, 18 iwe ilangaza nemisi na nechilo, na kulekaniza lumuli na jiza. Nguluwi nakona kota inoga. 19 Iwa matinazo, iwa mitondo, zuwa lya kane.
20 Nguluwi nakalonga, “Mazi nagalavye vilundo vya vilumbigwe viwele na ukomu, na kilanga kumemezwe videje vilinguguluka kuulanga.” 21 Lelo Nguluwi nakalumba migongolo ming'hangala ja bahali, chila chilumbigwe cha mli bahali na nhanzi zawo. Nakalumba chila videje na nhanzi zawo. Nguluwi nakona kota inoga. 22 Nguluwi nakavitambichiza, nakalonga, “Mlele miyonjeze, mmemeze mazi ga bahali, navyo videje vyonjezeche kuli isi.” 23 Iwa matinazo, iwa mitondo, zuwa lya kahano.
24 Kahi Nguluwi nakalonga, “Isi nailavye vilumbigwe vyeng'ha viwele vikomu, vyakudimigwa hakaye, vilingutambala, na vilingikala kisolo chila chilumbigwe kwa nhanzi zawo.” Iwa hihyo. 25 Lelo Nguluwi nakalumba nhanzi zeng'ha za migongolo ja kisolo na ja kufujigwa na vilingutambala. Nguluwi nakona kota inoga.
26 Hamba Nguluwi nakalonga, “Tumdite munhu kwa kiwhana na hetwe, yalongoze somba mli bahali na videje vya kilanga na migongolo ja kufujigwa hakaye hali isi yeng'ha na vilumbigwe vyeng'ha vilingutambala.” 27 Lelo Nguluwi nakalumba munhu kwa kiwhana na heye, ena, kwa kiwhana na heye Nguluwi nakamlumba. Nakawalumba mlume na mdala. 28 Nguluwi nakawatambichiza na kuwalonjela, “Muwe na wana mwonjezeche na mkaimemeze isi yeng'ha na kuilongoza, mlongoze somba ziwele mbahali na videje kuli ulanga na chila chilumbigwe chikomu chilingujenda muisi.”
29 Hamba Nguluwi nakalonga, “Mlole ndanguwapa chila izuchila muisi lilingulela nyhule, na chila igodi lilingulela mafuza gawele na nyhule, mafuza gake na nyhule zake zowa chilyo cha hemwe. 30 Na ajo migongolo jeng'ha na videje vyeng'ha viwele kuli ulanga na vilumbigwe vilingutambala, ena chila chilumbigwe chiwele na ukomu, chilyo chawo chowa mahamba geng'ha ga mizuchila.” Iwa hihyo. 31 Nguluwi nakona chila chinhu choyaditile kota ndo chinoga ng'hatu. Iwa matinazo, iwa mitondo, zuwa lya sita.