1 Sariapa Umanawunuꞌo Faadaa kian Stephen ati, “Mishiꞌo kaiwuruꞌu ĩparadan pudauꞌu kidaꞌoraz?”

2 Stephen dakoꞌatin ĩparadan kaikapaꞌa: “Õꞌinawuzunao, uabatan nii õparadan õdako iki aizii. Kotuaꞌa naa, Tominkaru umanawunuꞌoraz manawun aidinauzon wadarun Abraham ati, umashaapan donoꞌoraz zii Mesopotamia ii. 3 Uruu dono shaꞌatii ukian Abraham ati, ‘Pumako diꞌoraz puwiizi diꞌikiꞌi, naꞌiki puwaꞌaka puiribannao. Õnaꞌakan nii pugaru baꞌoran amazada iti.’*Genesis 12:1

4 “Uruu idi Abraham makon, naꞌiki uwaꞌakan pamashaapa-kizi tawuruꞌu Chaldiannao wiizaitapaniaz. Utuzutinan naa Haran iti, naꞌii zii ukawiizitinan, naꞌiaꞌa naa udaru mawakauzon. Uruu daunaꞌan shaꞌatii Tominkaru dyuudan naa koshan utuzutinan wuru idaꞌatiꞌi diꞌoraz amazadaꞌa unao mashaapa-kiziz naa. 5 Mazan uruu dono aonaꞌo zii shaꞌatii Tominkaru taan amazada Abraham idiwau nii. Mazan ukowaadan Abraham ati, pataan nii uꞌati naꞌiki ipai udainao ati, wuruꞌu diꞌoraz amazadaꞌa. Uruu dono aonaꞌo zii Abraham dani nii.

6 “Baꞌoran dono Tominkaru kian uꞌati, ‘Pudainao kawiizi-tinpan nii zii baꞌoran kaduz pidannao wiizi ii aka. Naꞌiaꞌo niꞌi naa ĩpoitoruitapa-kao, naꞌiki tuukiaꞌo nii ĩpatakaꞌuta-kao atii 400 wunu. 7 Mazan õpatakaꞌutan nii pidannao wuruꞌu poitoruitapainaouz ĩdyaun. Uruu daunaꞌan õkodita-kidan nii ipai pudani-daunnao Egypt iki, naꞌiki ĩwaꞌatin nii daꞌatiꞌi diꞌoraz amazada idaꞌati. Naꞌaꞌo niꞌi naa paꞌan ĩmanawuntapan õgaru,’ kiaꞌo wuruꞌu Tominkaru kiauzon uꞌati.†Genesis 15:13-14 8 Naꞌiki kaikapaꞌo koshan Tominkaru kiauzon Abraham atiꞌi:‡Tominkaru kiauzon Abraham atiꞌi: uruu dakota-kao covenant. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa. ‘Õaipan nii pugaru naꞌiki ipai pudainao daonaioranao choota-kidinan,§choota-kidinan: Putukapa ‘chootin-karu’ dauaꞌo, kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa. naꞌiki ipai ĩdainao diinaꞌitiꞌi, naꞌapaꞌo nii paꞌidiwaru ĩnaꞌapata-kao. Uruu idaꞌanaꞌo nii utukapa-kidan õpidanannao unao, naꞌiki mishi uizoꞌatin õparadan.’*Genesis 17:10-14 Naꞌapaꞌa naa mishi Abraham shaꞌapatan aimaakan. 8 kamoo udani Isaac shakatan daunaꞌan, uruꞌu naa uchoota-kidanuzu Tominkaru dyuudan kawanaꞌati. Aizii Isaac dani Jacob, naꞌapa kapam uchoota-kidanuzu. Aizii Jacob dainao 12 shaꞌatii daonaioranao, ipai ĩnao naꞌapa kapam ĩchoota-kao. Ĩnao diꞌikiꞌo shaꞌatii wadarunnao tominan.

9 “Uruu Jacob dainao shaꞌatii tawuruꞌu selliauzoz padawuꞌichan Joseph Egypt iti poitorui nii ĩkishauzin idi uꞌati.†Genesis 37—50 Mazan karikaonan daꞌi Tominkaru kaminkaꞌutauzon uruu, 10 dikaudaꞌo aimaakan shaꞌapan an uꞌati. Aizii tawuruꞌu king, Egypt san dapada-kidauzon donoꞌoraz Joseph paꞌidaꞌati, Tominkaru tukapa-kida king‡king: ipai pidannao zaamata-kariwai king nii Egypt ii, ĩdakota-kao Pharoah kii. ati wuruꞌu Joseph, kaimanaꞌo naꞌiki aitapaabaꞌo pidan. Sariapa king zaamatan Joseph udaruꞌo naobanai nii, kazowautapaꞌo nii ipai Egypt Baara sannao, naꞌiki awunuutapaꞌo nii ipai ushaꞌapauz kida.

11 “Udaunaꞌan shaꞌatii zamazi kaawan ipai Egypt ii aka, naꞌiki ipai Canaan§Canaan: uruu dakota-kariwaiz Israel kii. ii aka. Tuukii shaꞌatii pidannao dopian. Naꞌiki wadarunnao, tuukii ĩdopian kapam, aonaꞌa naa ĩikodan pawanyukunuu nii. 12 Mazan Jacob abata kainaꞌa paꞌan wanyukunui, zaishi kaduz kida selliapa-kao Egypt ii. Uruu idi Jacob dyuudan paudainao, Joseph tuunizinao toriaꞌanan wanyukunui Egypt iti. 13 Baꞌoran dono ĩmakon koshan, uruu uꞌitamautannaa ĩtoriinaꞌanan naꞌiti. Uruu donoꞌo naa shaꞌatii Joseph kowaadan paꞌinawuzunao ati kanom wuruꞌu paugaruz. Naꞌiki naꞌapainiꞌi naa king abatan Joseph iribannao dauꞌan. 14-15 Uruu donoꞌo tawuruꞌu Joseph dapada-kidauzonuz padaru naꞌiki ipai pairibannao. 75 uiribannao baokopatinan, ipai ĩmakon Jacob tuma Egypt iti. Naꞌiaꞌa naa shaꞌatii Jacob mawakauzon, naꞌiki udainao ipai kapam ĩmawakan naꞌii. Ĩnao wuruꞌu wadarunnaouz. 16 Mazan ipai shaꞌatii ĩdani-daunnao naꞌakan ĩnanaa kida, daꞌatiꞌi wawiizi Shechem ati. Wuru idaꞌatiꞌi baaranaiz, Abraham toriauzoniaz Shechem ii, Hamor dainao ai, puraata idiꞌoraz ukawinipinaatauzon.

17 “Aizii wuruꞌu kamoo maonapatan donoꞌo naa, Tominkaru mishiaꞌazoonuz naa paparadan utauzoniaz Abraham ati, uruu dono iribaꞌoraꞌa naa utakaan-daunnao Egypt ii. 18 Naꞌiki naꞌapain baꞌoraniꞌi naa King-tinan Egypt ii, aonaꞌa naa uaitapan Joseph dauꞌan. 19 Uruu idi udorotan naa paꞌantamikita-kinaa nii wadarunnao. Uruu donoꞌo naa upatakaꞌutan naa ĩdyaun tuukiaꞌo idaꞌan, udyuudauzonuz ĩkabootan paudainao amazada iti shakatainaouz zii, ĩmawaka kizi.

20 “Uruu donoꞌo Moses shakatauzonuz, konaunam sodiꞌo koraidaonaa. Idikinaudaꞌu kauzu shaꞌatii padaronao taapan naꞌiki ĩdizapan uruu padapu ii, udaunaꞌan aonaa naꞌitim naa udiza-kao. 21 Uruu idi ĩkodita-kidan naazu padapu iki, mazan king dani zunaaba ikoda shaꞌatii wuruꞌu koraidaonaaz. Uruu idi ozaamatanuzu naꞌiki odyaupaitanuzu kaiman, naꞌapa paudani kawan manawun. 22 Kaimanaiman shaꞌatii tiichaanao tominapa-kidan Moses, ukauꞌan kaiman-daun uaitapan wuruꞌu Egypt Baara sannao aitapanii kidaz. Naꞌiki uruu paraabaꞌo manawun, naꞌiki uaitapa pashaꞌapatan pabiꞌinaaka kida aimaakan.

23 “Baudaꞌapa kamoo, Moses makon uawunuutaꞌanan pairibannao Israelitenaouz. Uruu dono uikodaniꞌi naa 40 uwunun. 24 Ukaawan ĩkaudin-kizi iti, utukapa Egypt san baꞌiziautapan Israelite. Sariapa Moses kaunaatan wuruꞌu pairiban baꞌizii-kaoaz, uruu idi ubaꞌiziaꞌakan naa Egypt san atii umawakan. 25 Moses itiiman shaa pairibannao aitapan nii Tominkaru wuruꞌu dyuudaꞌoraz paugaru kazannaataꞌo nii ĩdyaun, mazan aonaa ĩdiꞌitinpan naꞌapa.

26 “Baꞌoran kamoo, Moses tukapan dyaꞌutam Israelitenao mizaataakapan. Sariapa umakon ĩꞌidiꞌiti utiwaan pakaimanaaka-kidan ĩdyaun. Ukian ĩꞌati, ‘Uabata õiribannao, aonaa umizaataakapaꞌanaꞌa, oo umashaapaꞌanaꞌa uiriban atiaaka kaikapaꞌa.’

27 “Mazan wuruꞌu baꞌiziautapaꞌoraz pairiban, sariapa ukidaꞌukaꞌakan Moses naꞌiki ukian uꞌati, ‘Aonaa puzaamata-kao kazowautapaꞌo nii waunao oo dyuudaꞌo nii naꞌapam washaꞌapatinan. 28 Puzowiaꞌazon shaꞌa õgaru, puzowian kawan Egypt san munumun?’*Exodus 2:14 29 Moses abatan idi unaꞌapan, sariapa utariaꞌakan. Uaitapa baꞌoran pidannao aitapaꞌakaniꞌi naa wuruꞌu uzowiinuz pidan. Sariapa Moses kidoopan Egypt iki, umakon atii Midian iti. Naꞌiaꞌa naa umashaapan, tawarai nii, atii umazidan naa naꞌii sanaaba tuma. Dyaꞌutam shaꞌatii ĩdainao daonaioranao.

30 “40 wunu daunaꞌan shaꞌatii, angel aidinauzon Moses ati, tikazi maodapan kazamakaꞌo koꞌoriꞌo diꞌiki, mapidantakaꞌo amazada baara ii, maonapaꞌoraz midukuo Sinai ii. 31 Tuukii shaꞌatii Moses diꞌitinpan, utukapan idi kazamakaꞌo maodapan udaru. Sariapa umaonapadinan naꞌiti, utukapaꞌazoonuzu kaimanaiman. Upuꞌu uabatan Naobanai Tominkaru paradan paꞌati. 32 ‘Õgaru pudarunnao Abraham, Isaac, naꞌiki Jacob Tominkarun,’ ukian. Tuukii Moses naka-nakaan patarian idi, naꞌiki aonaꞌa naa ukaꞌiitan paawunuupaꞌakan tikazi diꞌiti.†Exodus 3:6

33 “Udaunaꞌan Naobanai kian naa Moses ati, ‘Pusoꞌota pudazkida, umanawunuꞌo baaraꞌaꞌo wuruꞌu pukadishitapanuz, õkainaꞌan idi daꞌaꞌa. 34 Mishi õtukapa naꞌapam Egypt Baara sannao patakaꞌutan õpidanannao udawunuꞌiti manawun. Õabata ĩdopian tuukii õꞌati, uruu idiꞌo õaidinan puꞌati, õkazannaataꞌazon idi ĩdyaun. Aizii õdyuudan nii pumakon Egypt iti,’ kiaꞌo wuruꞌu Tominkaru kiauzon Moses ati.”‡Exodus 3:5, 7-8, 10

35 Stephen kian koshan ĩꞌati, “Uruu Moses tawuruꞌu kaminkaꞌutaꞌazoꞌoraz pairibannao Israelitenao. Mazan ĩkian shaꞌatii uꞌati, ‘Aonaa puzaamata-kao kazowautapaꞌo nii waunao oo dyuudaꞌo nii naꞌapam washaꞌapatinan.’ Mazan paaipan ati Tominkaru dyuudan Moses kazowautapaꞌo nii, naꞌiki kazannaataꞌo nii ĩdyaun ĩpatakaꞌuta-kao ai. Tominkaru zaamatan uruu, angel aidinan idaꞌan uꞌati tikazi maodapaꞌo diꞌii. 36 Ukauꞌan uruu Moses tawuruꞌu kodita-kidaꞌoraz wadarunnao Egypt iki. Tominkaru idaꞌan maꞌozaka shaꞌatii, Moses shaꞌapatan pabiꞌinaaka umanawun kidaꞌo aimaakan pakodita-kida-kinaa nii ĩdyaun Egypt iki, atii utarauka-kidan paran ĩꞌati, dakota-kariwaiz Red Sea kii. Naꞌikiꞌi naa shaꞌatii unaꞌakapan ĩdyaun mapidantakaꞌo amazada baara an. Ushaꞌapata umanawun kidaꞌo aimaakan naꞌiiꞌaka, atii 40 wunu. 37 Uruu Moses tawuruꞌu kiauzoz ipai Israelitenao ati kaikapaꞌa: ‘Tominkaru zaamatan nii pidan unao bii iki prophet nii, naꞌapa õgaru kawan.’§Deuteronomy 18:15 38 Naꞌiki uruu Moses tumaꞌo shaꞌatii tawuruꞌu wairibannao Israelite kasabaꞌukinauzonuz mapidantakaꞌo amazada baara ii. Uruu donoꞌo shaꞌatii angel Tominkaru diꞌikiꞌo paradauzonuz Moses ati midukuo Sinai paawa ii. Utaan donoꞌoraz Moses ati kakinaorii, kaimanaꞌo mashaapa-kinai niꞌo, udobata-kidan niꞌo wadarunnao ati, naꞌiki waunao atiꞌo kapam. 39 Mazan upuꞌu aonaꞌa naa ĩaipan Moses pazowaunaa nii, uruu idi aonaꞌa naa ĩizoꞌatiꞌizon uparadan. Mazan ĩnyukunuu Egypt iti paꞌidiwaru, tuukii ĩkiwaꞌazon powaa iti.

40 “Moses naꞌian puꞌu zii midukuo Sinai ii Tominkaru tuma, uruꞌu naa pidannao kian Aaron ati, ‘Putomaꞌa naa watominkarunnao nii, kazowautapaꞌo niꞌi naa waunao. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa waaitapan naꞌiam naa Moses kodita-kidaꞌoraz waunao Egypt iki,’ ĩkian.*Exodus 32:1 41 Uruu donoꞌoraꞌa naa tawuruꞌu ĩtomauzonuz patominkarun nii, ĩtomanuzu naꞌapa tapiꞌiza kawan. Udaunaꞌan ĩkawaodan naa kaznizo, pataan niꞌi naa patominkarun ati. Udaunaꞌan ĩkasabaꞌukinan naa udazaba an, uruu ĩkonaukiitin-kidan naa wuruꞌu patomaniaz patominkarun nii.

42 “Tuukii Tominkaru toꞌoran ĩꞌati. Uruu idi umarinaꞌataꞌakan naa ĩdyaun. Marii kiziꞌi naa ĩtoriinpan patominkarunnao ati kidaꞌa naa karikaonan, wuruꞌu doko ii kidaꞌoraz, kamoo, kauzu, naꞌiki wizinao kidaz. Uruu kawanaꞌatiꞌo tawuruꞌu Tominkaru prophetinnao saadauzoniaz. Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu usaadauzonii kianuz:

44 Stephen kian koshan, “Kotuaꞌa naa, wadokozu-daunnao chiꞌikapauzon donoꞌoraz mapidantakaꞌo amazada diꞌiiꞌaka, ĩnaꞌakapauzonii patuma Tominkaru kakinaori pakarannaa, padapunaa tuma. Uruu ĩnyukunuitapa-kinaa Tominkaru kainaꞌan patuma. Utoma-kao naꞌapa Tominkaru kowaadauzon kawanaꞌatiꞌo, naꞌiki uaida-kidan kawanaꞌatiꞌo Moses ati wuruꞌu ukakinaori pakarannaa dapunaa toma-kaoaz. 45 Kotuaꞌiki uruu daunaꞌan, Joshua naꞌakan naꞌiki ukazowautapan donoꞌo naa wadokozu-daunnao, taa-kariwaiꞌi naa shaꞌatii ĩꞌati Tominkaru kakinaori pakarannaa padapunaa tuma, ĩdarunnao dobata-kidaniꞌi naa ĩꞌati. Naꞌiki uruu donoꞌoraꞌa naa shaꞌatii tawuruꞌu Tominkaru waatauzonuz pawiizi ai Gentilenao. Uruu amazadaꞌa naa shaꞌatii wadarunnao zaamata pawiizi nii. Naꞌiki naꞌitiꞌi naa ĩnaꞌakauzon Tominkaru kakinaori pakarannaa, padapunaa tuma. Naꞌiaꞌa naa shaꞌatii utaapa-kao atii David king-tinan diꞌiti. 46 Kaiman shaꞌatii Tominkaru nyukunuu David ati, naꞌiki uruu pishauzoz Tominkaru, uaipan patoman kabaun uꞌati, Israelitenao Tominkarunuz. 47 Mazan David dani, Solomon atiꞌi naa paꞌan Tominkaru toma-kidauzon padapu nii.

48 “Mazan waaitapa, aonaa Tominkaru umanawunuꞌoraz mashaapan kabaun pidan tomanii nazoꞌo. Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu prophet saadanii kian:

51 Udaunaꞌan Stephen kian koshan kootowapa-kidauzonao pidannao ati, “Mishi unao dadara unyukunuu. Aonaa umishidaꞌazon Tominkaru, naꞌiki aonaa uabataꞌazon uparadan. Naꞌiki tuukii udikintapan Kaimanaꞌo Doronaa, naꞌapa manawun unao, udarunnao kawan. 52 Ĩnao ipai ĩantamikitan Tominkaru prophetinnao. Atii ĩzowiauzo nii wunaouꞌu kowaadapauzonaouz Tominkaru dyuudaꞌazon dauꞌan Kaimanaꞌo Papoitoru. Udyuudaꞌa naa mishi wuruꞌu papoitoruz, uruꞌu naa tawuruꞌu unao zaamata-kidaniaz naꞌiki uzowii-kidaniaz. 53 Unao atiꞌo padamata ipai kakinaorii taa-kao, tawuruꞌu Tominkaru dyuudauzoniaz angelnao kowaada-kidan udokozu-daunnao ati. Mazan upuꞌu aonaa uizoꞌatiꞌizon wuruꞌu kakinaorii kidaz,” ukian.

54 Ĩabatan idi Stephen paradan naꞌapa, tuukii ĩtoꞌoraꞌakan uꞌati naꞌiki ĩkuzowan paudako. 55 Mazan maꞌozaka Stephen nyukunuu Kaimanaꞌo Doronaa aipan ati. Uawunuupan doko iti aokazi iti, utukapa kanada Tominkaru umanawunun kanadapan naꞌii, naꞌiki utukapa Jesus kadishitapan Tominkaru diwaꞌora antanapu. 56 Uruꞌu naa ukian kootowapa-kidauzonao pidannao ati, “Utukapa! Aokazi daꞌatinan, naꞌiki õtukapa Daonaiora Aokazi Ikiꞌo§Daonaiora Aokazi Ikiꞌo: Naꞌapaꞌo Jesus kiauzon padauꞌan. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa. kadishitapan Tominkaru diwaꞌora antanapu.”

57 Sariapa kootowapa-kidauzonao pidannao kadakoinaꞌakan, ĩtaratan pakinao kida uparadan ai. Naꞌiki ĩzaamataꞌakan naa uruu. 58 Udaunaꞌan ĩkozootaꞌakan naa uruu wiizai dawun iti. Naꞌiaꞌa naa ĩnarakaꞌakan naa pashooton kida. Kainaꞌa pidan, Saul kiaꞌo uꞌuu. Uruu atiꞌi naa ĩawunuutapa-kidan pashooton kida. Naꞌiaꞌa naa ĩboowautapan Stephen kuba idi, aonaa masakaudaꞌu mani.

59 Mazan upuꞌu Stephen toriinpan. Ukian, “Õnaobanaa Jesus, puzaamata õdoronaa.” 60 Udaunaꞌan ukodoruꞌukan naꞌiki uparadan diiwaꞌo idaꞌan. “Õnaobanaa, manaꞌa pupatakaꞌutaꞌanaꞌa ĩdyaun paꞌoian dikin ii,” ukian. Uruꞌu naa mazan umawakaꞌakan naa.