LUKE
Lat Inan Luke.angan Ump
1
1-2 Dear Theophilus,
Ngay lat inan ump-umpang nungk Jesus.an waaꞌāng nungk nil aak inganan wun-wun aak ngamparamangana. Pam wanch wiyangan kan thathin nunang meeꞌ thanttamang aak anpalman kaꞌathaman work iiy-iiy, aꞌ than kaꞌathangaman wik waaꞌ-waaꞌin nungantaman aꞌ puth wik min God.antaman thamp waaꞌ-waaꞌin. Puth nanpalana, than yotangan latang ngul ump-umpin nil Jesus.an want-wanttakan iiy-iiy. Ngurp min ngatharama, puth ngay thamp latang ump-umpang waaꞌ-waaꞌang nunang nil aak inganan wun-wuna. Ngay kaangk minam umpāng nungkar. Ngay min-min ngeey-ngeeyangan wik wiy al-alangan waaꞌ-waaꞌin nunang Jesus.an. Ngay puth wik inan kuchang nungka nint yipam meeꞌmiy iiyān nil want-wanttakan iiy-iiy aak ingan, aꞌ nintan yipam ngaantam-ngeeyān than wiyangan wik kan-kanaman nungkar waaꞌin.
Nil Ngaantiyongkan Zechariah.antan Wamp
Aak an-aniyangan-a, nil King Herod.angan aak namp Judea.an piꞌ-piꞌ-a, than priests yot iiy-iiyin. Than namp wuut mangk thanttamantang waaꞌwin. Puungk wiyiya Abijah waaꞌwin. Nil pam thonama Abijah.antaman priest thamp iiy-iiy, namp nungantiya Zechariah. Wanch thum nungantam namp Elizabeth, nil piip Elizabeth.antamana priest thamp iiy-iiy. Pul minam iiy-iiypul meeꞌ God.antang, aꞌ putha wik God.antamana ngeey-ngeeypul, keꞌam wik pip-pippul, yaꞌa. Puth pulana puk keꞌanang wun-wunpul. Nil Elizabeth.angana puk keꞌam uw, yaꞌ paththam. Puth pulana wuut wanchinth ngul weenpul.
8-9 Aꞌ aakan kanam wamp thant priests al-alantan Abijah alantaman work ngul iiyayn aawuch ngench thayanangan. Nil Zechariah.ana work iiy-iiy thanttang. Aꞌ than nunang miꞌin aak ngenchakan ngoonchow yuk awal min yipam altarangan kiingkow nungant God.antan. Aak thanttaman puth keꞌ yimanangan wun: than yuk dice.ang keeꞌin yipam miꞌayn nil weeꞌan nath pek ngoonchow aak altarakan. 10 Nil Zechariah.angana yuk awal minan kiingk-kiingk-a, than pam wanch anangan yoon than-thanin, God.antan meeꞌ-wuth-wuthanamin.
11 Aꞌ ngaantiyongk inpal kenyan uk nungant Zechariah.antan, aꞌ angman than-than maꞌ malang yuk altar thinth, angan yuk awal minan pench-pench. 12 Nil Zechariah.angan thath nunang-a, nilana ngangk ik aꞌ putha winynyang moꞌ nungantam. 13 Puth nil ngaantiyongkan thaw nungant, “Ayyang, Zechariah-ang, nint keꞌ winynyang moꞌāna. In ngeeya: nil piip God.angan prayer nungkaram kanam ngeey. Nil Elizabeth.angana, puk wuut many nungkaram kalowa. Aꞌ puth nintiya namp nungant John theeꞌāna. 14 Nil puk many ngulan aak-ngeeyow-a, nip ngangk min ngul wunow aꞌ pam wanch wiy anangan thamp ngangk min wunayn. 15 Niliy putha pam piꞌan ngul iiyow meeꞌ God.antangana. Aꞌ putha ngak way karkan, wine thakana keꞌ mungkow yaꞌ paththam. Aak amanamana, nil yippak thipangan wun-wunow kaath-kunchantangan-a, puk inana maꞌ nungantang Ngeen-Wiy Min God.antamang ngul iiyow. 16 Anpalana, nil pam ngulan iiyow-a, nil pam wanch Jews yot anangan woyan way anpalan weentathow thanang, than yipam God moom thanttaman monkan-wak-wakayn nunang. 17 Nilaniya wik God.antamana waaꞌ-waaꞌow thama keꞌ nil Elijah.angan waaꞌ-waaꞌ aꞌ putha nilana pam piꞌan aꞌ thayan paththam iiy-iiyow keꞌ Elijah anman. Aꞌ putha nil waaꞌow thant piipiy al-alantan than yipam keꞌ-ngul kul uwayn thant puk thanttamakan. Aꞌ nil woyan minak weentathow thanang pam wanch anangan wik min God.antam kaangk keꞌan ngeeyayn. Nil John.ana keenk iiyow, nil Lord.ana koy-koyyuw wampow. Nil John.angan-a, pam wanch maꞌ-aath-aathow thanang. Nil woyan yumpow nungant, Lord.antan, yipam wik ngeeyayn nunang, pam wanch nungantam al-alangan.”
18 Aꞌ nil Zechariah.an thaw nungant, “Ngay puth want-wanttak thiiching wik inan kan-kanaman e? Puth ngay in pam wuut ngula, aꞌ putha wanch ngatharamana wanchinth ngul.” 19 Aꞌ puth nil ngaantiyongkan thaw nungant, “Ngay in Gabriela, ngay work God.antan iiy-iiyanga; nil kuch ngayang wik min inan waaꞌāng nungk. 20 Puth nintiya man-ngeeyan ngayang. Aakan kan-ngulan wampow-a, nil God.angan miꞌ-a, an-aniyangan nint engkanang ngul thathān wik ngatharam anangan kan-kanam a! Puth nint man-ngeeyan ngayang, yaa, inpalmana nintiya keꞌ-ngul wik thaw-thawān yaꞌa, wik keꞌanang iiyāna, aak-aakanakaman puk manyan aak-ngeeyow.”
21 Pam wanch anangan yoonan than-thanin-a, an yaam kuup-kuupin Zechariah.antan. Thanan ngaantam-ngeeyin thanttakaman, “Nil ngeenam yaam an pek aawuch ngench thayanangan e?” 22 Aꞌ amanamaniya, nilam paththam pent puth nilana keꞌ-ngul wik thaw thant yaꞌa. Yaa, than pam wanch yotamana meeꞌmiy ngul nil ngaantiyongk piip God.antaman angan wamp nungant. Nil Zechariah.angan mal wooꞌ yump thant puth nilan keꞌ-ngul wik thaw, yaꞌa.
23 Anpal ngulana, nil Zechariah.angan work nungantaman kanan minchath aawuch ngench thayanangan-a, nilaniya koyam ngul iiy aak nungantamak. 24-25 Anpalan ngula, nil wanch nungantam Elizabeth.ana iimpanang ngul iiy. Aꞌ nil thaw nungantakaman, “Nil Piip God.ana minam iiyanara. Puth imanam ngulana pam wanchangan keꞌ-ngul thaaꞌ-thengkathayn ngayanga, ngay puth puk tham ngula.” Aꞌ nil aawuch pulantamang angman nyiin-nyiin kep five.akama.
Nil Ngaantiyongk Gabriel.ana Mary.ant Wamp
26 Aꞌ kep thonang ngulan wantan-a, nil God.angana ngaantiyongk Gabriel anana putham ngul kuch nunang. Nil aak thonak ngul kuch nunang aak namp Nazareth.ak, Galilee.angan. 27 Nil Gabriel alangana wik wampath wanch komananta, namp nungantiya Mary, nilana pamantang keꞌaman wun. Nil Mary.ana than kaaꞌngakin nunang pam Joseph.anta ngentow nunangan. Wuut mangk Joseph.antamiya, King David.ana. 28 Nil ngaantiyongkan wamp nungant Mary.antan aꞌ thawant, “Ayyang, Mary-ang, nil Lord.ana ngangk min paththam wun nungkara; nil ngangk nungkarangan kan ngoonchow.” 29 Nil puth Mary.antan kuchek way wunant aꞌ nil ngaantam-ngeey nungantakamana, “An wik nil wanttak ngul thawar e?” 30 Aꞌ nil puth ngaantiyongkan thaw, “Marya, nintiya keꞌ winynyang moꞌāna. Nil piip God.ana min paththam iiy-iiyan nungkara. 31 Nint iimpanang ngul iiyāna, aꞌ puk many wuut kalān. Puth nintiy namp Jesus theeꞌān nungant. 32 Nilan puth nhengk God.antam, moom piꞌan paththam ngamparamana. Nil tham piꞌan paththam iiyowa. Nil piip God.angan-a, pam piꞌan King ngul yumpow nunang keꞌ wuut mangk nungantam David.ana, 33 aꞌ nil moom piꞌan ngul iiyow thant pam wanch Jews al-alantan, aꞌ puth nil pam wanch anangan maꞌ nungantamang piꞌ-piꞌow thanang aak umpuyam.” Nil ngaantiyongkan yimanangan wik thaw nungant, wanch koman Mary.antan.
34 Amanamaniya, nil Mary.an thaw nungant ngaantiyongk alantan, “Ngay ngul want-wanttak puk manyan uwāng a? Ngay pamantang keꞌam wunangan, yaꞌ yippaka.” 35 Aꞌ ngaantiyongkan thawant, “Nil Ngeen Wiy God.antaman wampow nungkara, aꞌ ngangkang ngoonchow nungkarang. Nil God piꞌan paththamana, ngul wampow nungk, aꞌ puth anpalana nintana puk kalāna, an puth puk many God.antama. Than pam wanchangan ngul waaꞌayn nunang, ‘nhengk God.antama.’ 36 Aꞌ putha inan thampa, nil kampan nungkaram Elizabeth.ana iimpanang thamp iiy-iiyana. Nil puth kaꞌathaman puk keꞌam kal, puth nungkway nil wanchinth ngul iiy-iiyan-a, nil God.angan puk kuch Elizabeth pulant Zechariah.angana. In kep six ngul nungant iimpanangan iiy-iiyan. 37 Nil God.an piꞌana, maꞌ-kuncha, nil maꞌmangkamana nilam thonamang yump-yumpan.” 38 Aꞌ nil Mary.an puth thawant, “Ngay puth maꞌ God.antang ngul iiy-iiyanga. Yaa, wik anangan nintan thawan ngathar-a, an mak wampow ngatha.” Aꞌ amanamaniya, nil ngaantiyongk alangan kan-ngul wantan.
Nil Mary.an Elizabeth.antan Iiy
39 Anpalana, nil Mary alangan way min nungantam anangan kan-ngul yalmath thanang aꞌ kan erkam iiy Elizabeth.ant. Nil yiip iiy aak town many thonak Judea.angan aak yoykathiyaniya. 40 Nil kanan wamp-a, nil aawuch Zechariah.antamak iiy, aꞌ pek ngoonch aꞌ Elizabeth.ant thaw, “Ayyang, ngay in wampang nungk.” 41 Nil Elizabeth.angan man awal Mary.antaman ngeey-a, puk many nungantaman thipangan yuupamant. Aꞌ anpalaniya nil Ngeen-Wiy God.antam ngangkang ngoonch nungantang Elizabeth.antang, 42 aꞌ nil paththam othamayan thaw, “Nil God.an min paththam iiy-iiyan nungkara, puth wanch wiyantan yaꞌa. Aꞌ nil minam tham iiy-iiyan puk many nungkaramakan nanan thipangan kal-kalangan. 43 Nil kaath Lord ngatharamantaman in wamp ngathar. An wanttak a! Nil God.an min ngathara tham iiy ey! 44 Ngay man awal nintangan ngeeyangan-a, puk many ngatharaman ngangk min wun aꞌ yuup-yuupam ngul. 45 Nintaniya ngangk minangam iiyāna puth nint wik Lord.antaman minam ngaantam-ngeeyan kan-kanam ngulan wampow nungkara.”
Nil Mary.ang God.an Thaaꞌ-Kuump-Kuump Nunang
46 Aꞌ nil Mary ngul thaw:
“Ngay Lord.an thaaꞌ-kuumpāng nunang.
47 Nil God.ang ngangk min yumpan ngayang, nil minam piꞌan ngayang.
48 Nil kan thath-thathan ngayanga,
ngay maꞌ nungantangan iiy-iiyang ngul,
ngay wanch piꞌan yaꞌa, ngay wanch many thonakam.
Puth aak imanam ngulana, pam wanch yotang waaꞌ-waaꞌayn nil God.an min-minam paththam iiy-iiyan ngathara,
49 nil puth work piꞌan paththam yump ngatha.
Nil God.aniya min-minam paththama!
50 Niliya min iiy-iiyan thant pam wanch al-alantan than wik nungantam minaman ngeey-ngeeyantan
aꞌ thant al-alantan thamp ngul-ngulan aak-ngeeyayn, than wik nungantaman minaman piꞌ-piꞌayn.
51 Puth than wiy anangan ulp-ulpanangan iiy-iiyantana keꞌ pam piꞌan yumpwuntan-a,
nil meenathan thant nilan thayan, aꞌ pal-puy yaarkathan thanang.
52 Wiyiya, nil moom piꞌan anangan kuchan thanang than yipam pam piꞌan keꞌ-ngul iiyayn
aꞌ work piꞌan ngul theeꞌan pam wanch al-alantan than pam piꞌanan keꞌaman yumpwuntan.
53 Nil may minh min paththamana pam wanch al-alantan theeꞌ-theeꞌan thant meechan wun-wuntan may keꞌanangan,
aꞌ putha nil pam wanch maꞌmangkiy anangan maꞌlip kuchan thanang.
54-55 Aꞌ nilan puth maꞌ-aath-aathan thanang pam wanch nungantam anangan, Jews anangan.
Puth nil keenkanaman thaw thant Abraham.ant aꞌ wuut mangk ngamparam wiy al-alantan,
nil minam piꞌow thanang aꞌ puth kaaꞌ-piichanathow thanang
aꞌ puth puk thanttam anangan ngulan aak-ngeey-ngeeyayn.
Nunangan puth keꞌam kon-ngathan wik anangan nilan thaw thant, yaꞌa.”
Nil wik yimanangan Mary.an thaw.
56 Amanamaniy-a, nil Mary.ana angman ngul wun nungantang Elizabeth.antang kep koꞌalamakama aꞌ kan-ngul koyam iiy aak nungantamakan.
Nil John.an Aak-Ngeey
57 Anpalana, aakan kan-ngul thinth wampant Elizabeth.antan puk manyan kalow aꞌ nil puk wuut many paththam kal. 58 Wik thooꞌan yaꞌ weꞌaram nil puk manyan kal. Than kampan nungantam al-alangan, aꞌ puth pam wanch wiy anangan aak thinthan wunin, than thampa wik thooꞌan ngeeyin nil God.an minan iiy-iiy Elizabeth.ant. Thanana puth ngangk min-minam paththam iiy-iiyin aꞌ putha aak nungantamakan wamp-wampin thama.
59 Kinch eightang kanan want nunang puk manyan-a, than ngeen-wiy nungantam peꞌanan umpina. Aꞌ pam wanch wiyangana keꞌ namp Zechariah waaꞌiythan nunang piip-kunchantanga, 60 puth nil Elizabeth kaath-kunchan thaw, “Yaꞌa, ngamp nunang John waaꞌāmp.” 61 Thanan puth thawin nunganta, “Wanttak a? Ngul kampan nungkaram namp John wuntan ey? Yaꞌa!” 62 Aꞌ thanan mal theeꞌin nungant Zechariah.antan, aꞌ engkin nungant namp wanttakan wunow nungant puk nhengk nungantam alantan. Puth Zechariah.ana wik keꞌanang yippak iiy-iiy. 63 Aꞌ nil mal anman theeꞌ thant latakan aꞌ nil ump, “Namp nungantiya Johna.” Than puth thaaꞌam ikin. 64 Aꞌ nil Zechariah.ana kan-ngul paththam wikan thaw aꞌ nil thaaꞌ-kuumpan nunang God.an.
65 Puth than yotana winynyang ngul moꞌin aꞌ popam anman nyiinin. 66 Than pam wanch al-alangamana wik thooꞌan puy-puyam ngul weꞌ-weꞌarathin pam wanch yotantan, aak yoykathiy Judea angan. Aꞌ thanan puth thanttakaman ngaantam-ngeeyin, “Puk many inan nil wanttak nath emowa? Nil emowan-a, nil pam piꞌan nath iiyowa.” Than puth kan meeꞌmiy nil God.an nungantang angman iiy-iiy, thayanaman piꞌ-piꞌan.
Nil Zechariah Alangan Wik God.antaman Waaꞌ-Waaꞌ Thant
67 Amanamaniya nil Ngeen-Wiy God.antamana ngangkang ngoonch piip-kunchantang Zechariah.antang, aꞌ nil wik God.antaman waaꞌ-waaꞌ thant:
68 “Ngamp yotamangana thaaꞌ-kuumpāmp nunang God ngamparamana.
Nilaniya ngul wampow yipam pam wanch nungantam anangan kaaꞌ-piichanathow thanang way thanttam anpalan,
aꞌ anpalaniya ngangk min wunow thant.
69 Nil pam ngul kuchow ngampangan kaaꞌ-piichanathow, nil pam thayan paththam.
Wuut mangk pam ilantamana, David, nil thamp pam God.antaman.
70-71 Than prophets al-alangan keenkanaman wik God.antaman wantin ngampar.
Thanan thawin nil God.angan kan-kanam kaaꞌ-piichanathow ngampang pam wanch al-alantaman thanan kaangk keꞌ ngampangan, aꞌ putha way thakan yumpantan ngampar.
72 Nil God.an kan-kanam thaw wuut mangk ngamparam al-alantan nil minan iiyow thant aꞌ ngampar tham.
Wik anangan keꞌam kon-ngath nunang nilan thaw thant.
73-74 Nilan kaaꞌngak nunang Abraham.an, nil kaaꞌ-piichanathowan ngampang
ngamp yipam keꞌ-ngul winynyang moꞌāmp nungantam God.antaman,
aꞌ putha work ngangk minangam iiy-iiyāmp nungant,
75 puth min anman iiy-iiyāmp meeꞌ nungantang ngulakam ngamp man-yetham yippakan iiy-iiyanamp.”
76 Aꞌ nil Zechariah.an thaw ngul puk many nungantam alantan John.ant, wik God.antaman waaꞌ nungant:
“Nintiya, nhengk ngatharama, nil God wuut piꞌan alangan work piꞌan theeꞌow nungk wik nungantaman yipam waaꞌān pam wanchantan.
Nintiy putha keenk ngul iiyān, aꞌ wik waaꞌān thant nil Lord.an ngulan wampow,
77 aꞌ puth waaꞌān thant pam wanch nungantam al-alantan nil ngulan kaaꞌ-piichanathow thanang
aꞌ puth way thanttaman ngul kon-ngathow nunangan.
78-79 Puth ngampaniya keꞌ aak ngaaꞌang yimanangan wunanamp, winynyang moꞌanamp, mulan kaangk keꞌ wunāmp.
Puth nil God ngamparaman min iiy-iiyan ngampar, nil ngangk mam-maman ngampang,
nil puth pamana anpal keny ngul kuchow ngampar.
Niliy keꞌ thum nganth yimanangan iiyow ngampara,
nil woyan God.antaman meenathow ngampar
aꞌ nil maꞌ-aath-aathow ngampang ngamp yipam woyan nungantaman ngangk minangam wak-wakāmp.”
Nil Zechariah.an yimanangan thaw.
80 Puk wuut many John.ana, piꞌan ngul em aꞌ ngangk minangam God.an monkan-wak-wak nunang. Nil pam ngulan iiy-a, nil kaꞌathaman aak pintalang wun-wun. Anpalana, nil wamp thant pam wanch aak Israel punchan al-alantan yipam wikan waaꞌow thant.