LELE MALAPE
IPAKAWAAKANA
YAHYA
POGAU BHAA-BHAANA
I nuncana Lele Malape ipakawaakana Yahya sii, Isa atosarongi Firimanina Aulataʼala molagina momembalina maanusia tee amboore i tanga-tangata. Mboomo ipogauakana i nuncana boku sii, Lele Malape sii atoburi mamudhaakana manga mobacea amembali aparacaea ande o Isa o Raja Mopasalaamatina mopadhana ijanjiaka; Incia o Anana Aulataʼala. Yahya uka aburi Lele Malape sii mamudhaakana alaloi Firimanina, manga incia bheaparacaea i Isa tee apotibhaaka dhadhi mobakaa (20:31).
Sapadhana pogau bhaa-bhaana apetulatulaaka ande o firimanina Aulataʼala molagina sumai satotuuna o Isa, i weta auwalina i nuncana boku incia sii apetulatulaaka pia-pia giu o giu inda momentela ipewauna Isa. Manga giu inda momentela sumai asusuaka ande o Isa satotuuna o Raja Mopasalaamatina mopadhana ijanjiakana, Incia o Anana Aulataʼala. Wakutuu Yahya apetulatulaaka giu inda momentela sumai, incia uka apetulatulaaka opea ipogauakana Isa tee manga mia i kajadia incia sumai. Sumaimo atinda o kaadhari isusuakana Isa i muuzizati sumai. Minaaka i manga kajadia incia sii, Yahya apetulatulaaka ande dhaangia o mia moparacaeana tee Isa tee amembali murina, maka dhaangia uka mobhalina Incia tee amendeu aparacaeaia. Pasala 13--17 aburia atinda mpuu tuaapa o pomaasiakana Isa tee manga murina i wakutuuna o malo Incia bheatorako, tee tuaapa Incia apasiapuaka tee apekatangka incana manga incia i malo incia sumai. Manga pasala kapadhaa apogauaka tuaapa o Isa atorako tee atoʼadili, tuaapa Incia atoloe i kau salib, amate tee adhadhi pendua, tee tuaapa Incia apatiumba karona i manga murina sapadhana Incia adhadhi pendua. Yahya uka amenturu apake ibarati to agambaraaka Isa tee dhadhi mobakaa idhawuakana mboomo uwe, roti, kainawa, dumba tee gembalana, tee puuna angguru tee bhakena.
I nuncana boku incia sii o Yahya apogauaka soʼalina kadhawu momalape mpuu, siitumo dhadhi malape tee mobakaa, idhawuakana Aulataʼala alaloi Isa. Kadhawu ipogauaka sumai apepuumo atokamata i dunia, tee amembali anamisia manga mia motarimana Isa to amembali dhalana moosena Aulataʼala, tee modhawuna dhadhi.
Antona
Pogau bhaa-bhaana 1:1-18
Yahya mopapebhahona tee manga mia mobhaa-bhaana momembalina murina Isa 1:19-51
Kalaianina Isa i tanga-tangana mia bhari 2:1--12:50
Eo-eo kapadhaana i Yerusalem tee i saripina Yerusalem 13:1--19:42
Dhadhiana Isa pendua tee patiumbaana karona 20:1-31
Kapadhaa: saangu kajadia wakutuuna apatiumba karona i Galilea 21:1-25
1
Firimani Momembalina Maanusia
1:1-18
Firimani adhaangiamo minaaka i auwalina. Firimani sumai apobhawa-bhawa tee Aulataʼala, tee o Firimani sumai satotuuna o Aulataʼala. Minaaka i auwalina o Firimani sumai apobhawa tee Aulataʼala. Bhari-bharia giu apamembalia, tee minaaka i bhari-bharia modhaangiana, inda dhaangia saangu giu uka ipamembalina inda mominaakana i Firimani incia sumai, siitumo o Isa. Dhadhi adhaangia i Incia, tee o dhadhi sumai satotuuna o kainawana maanusia. Kainawa sumai akocahea i nuncana kalalanda tee o kalalanda sumai inda amembali ataloa. 1:6 Mat. 3:1; Mrk. 1:4; Luk. 3:1-2. Dhaangia samia ilambokona Aulataʼala, sarona o Yahya.*1:6 Yahya: I nuncana tulatula incia sii, Yahya satotuuna o mia mopapebhahona manga mia motoba. Dhaangia uka o tulatula mangenge mosarongina Yahya sumai samia nabii. Sampemo uka o Isa karona asarongi Yahya alabhi minaaka i samia nabii (Mat. 11:9). Incia aumba to asakusiiaka kainawa sumai, mamudhaakana minaaka i umbaana bhari-bharia mia amembali aparacaea. Incia mencuana kainawa sumai, maka incia tabeana mosakusiiakana kainawa sumai. Kainawa mobanara, mosuluwina bhari-bharia mia, sii-sii aumba i nuncana dunia.
10 Incia dhaangia i nuncana dunia, tee o dunia sii Incia mopadhaangiaia, maka o miana dunia inda amataua. 11 Incia aumba i lipuna karona, maka o mia i lipuna karona inda atarimaia. 12 Maka to manga mia motarimaia tee moparacaeana sarona, Incia adhawua haku to apamembali manga anana Aulataʼala. 13 Laahiriana manga incia wakutuuna amembali ana-anana Aulataʼala mencuana mboomo laahiriana kananeana maanusia, siitumo minaaka i raa, dagi, tee kapeeluna samia umane, maka o laahiriana incia sumai aminaaka i Aulataʼala.
14 Firimani sumai amembali maanusia, kasiimpo amboore i tanga-tangata, tee ingkita padhamo takamata kamuliangina, siitumo kamuliangi itarimana rampaakanamo Incia o Ana Sakaro-karona Amana, mobukeakana rahumati tee kabanara. 15 (Nabii Yahya moumbana to adhawu kasakusii to Incia, pogauna, "Siimo o mia ipogauakaku, 'Incia moumbana iwe sii sapadhana iaku, maka Incia alabhi o kuasana minaaka iaku, roonamo wakutuuna iaku indapo kulaahiri, Incia adhaangiamo.' ") 16 Minaaka i kalabhiana kalapena incana, bhari-bharikita inda tee kapadhaana tatarima rahumati, 17 roonamo Hukumuna Kawasana Opu modhaangiana i nuncana Kitabi Taurati apakawaakea alaloi Nabii Musa, tee o rahumati tee kabanara aumba alaloi Isa Al Masi.1:17 Al Masi dhaangia o sarona minaaka i pogau Ibrani "Mesias." Maʼanana Mesias "Mia iminakina bhaana." Mia sumai o bhaana aminakia to tandana asahamo Kawasana Opu to amembali raja atawa o nabiina atawa o imamuna. 18 Inda dhaangia o mia mokamatana Aulataʼala; soomo o Ana Sakaro-karona, modhaangiana isangoana o Ama mopatokamatana tee mopaumbaakana to maanusia incema o Aulataʼala sumai.
Kasakusiina Nabii Yahya to Karona Samia
1:19-28
(Mat. 3:1-12; Mrk. 1:1-8; Luk. 3:3-6,15-17)
19 Siimo kasakusiina Nabii Yahya wakutuuna manga miana Yahudi minaaka i Yerusalem alamboko pia-pia mia imamu tee miana Lewi1:19miana Lewi: Manga incia o siwulu minaaka i Lewi, anana Israel tee ihususuakana to alaiani Kawasana Opu. Tugasina manga incia ahamba manga imamu wakutuuna aʼibaadati i Baitulla. Kamata Limb. 32:26-29. to aabha i Yahya, "Incema buaka ingkoo?"
20 Incia aʼakuia tee inda apesapu, maka apogau mboosii, "Iaku mencuana Al Masi."
21 Manga incia aabha i Yahya, "Ande mboo itu, incema buaka ingkoo? Nabii Ilyas?"
Lawanina, "Mencuana!"
"Ingkoo o nabii maoge bhemoumba sumai?"
Lawanina, "Mencuana!" 22 Kasiimpo apogaumo manga incia, "Incema buaka ingkoo? Ingkami tabeana tadhawuaka kalawanimami to manga mia momangalambokona. Opea o kalawanimu?"
23 Lawanina Yahya, "Iakumo o mia mokagora-gorana i tana matuu, 'Pekakatea o dhala to Kawasana Opu.'
24 I tanga-tangana manga mia incia sumai dhaangia pia mia uka mominaakana i rombongana Farisi.§1:24 rombongana Farisi: Saangu rombongana agama Yahudi mosadiana mopotaangiakana bhari-bharia parintana Nabii Musa tee uka opea iranganina opu-opuana manga miana Yahudi. Manga incia aparacaea ande bhari-bharia Hukumu Taurati tee adatina opu-opuana tabeana atoose mpuu-mpuu. 25 Manga incia uka aabha i Yahya, "Ande ingkoo mencuana Al Masi, mencuana Nabii Ilyas, tee uka mencuana nabii bhemoumbana sumai, pokia ingkoo upapebhaho mia?" 26 Lawanina Yahya i manga incia, "Iaku kupapebhaho tee uwe. Maka i tanga-tangamiu dhaangia o mia inda imataumiu. 27 Incia aumba sapadhana Iaku, tee iaku samia uka inda kulaenga to kubungkale kabhokena sandalina."
28 Kajadia incia sumai i kampo Bait Ani, i sawetana Umala Yordan, tampana Yahya apapebhaho mia.
Nabii Yahya Asusu Isa
1:29-34
29 Samainawana, Nabii Yahya akamatamo Isa aumba i incia. Kasiimpo Yahya apogau, "Kamatamea o Anana Dumbana Aulataʼala mohapusuna dosana dunia! 30 Inciamo ipogauakaku i piamo itu, 'Sapadhana iaku bheaumba o mia molabhina kuasana minaaka i iaku, roonamo Incia aporikana adhaangia wakutuuna iaku indapo kulaahiri.' 31 Bhaa-bhaana iaku uka inda kumataua incema Incia, maka iaku kuumba kupapebhahoakea tee uwe, mamudhaakana Incia atopaumbaaka to miana Israel." 32 Yahya uka adhawu kasakusii, pogauna, "Iaku padhamo kukamata Rohina Aulataʼala asapo minaaka i sorogaa mboomo manu-manu jarajara asampa i bhawona. 33 Bhaa-bhaana, iaku samia uka inda kumataua, maka o Aulataʼala motumpuaku mamudhaakana kupapebhahoa tee uwe, Incia padhamo apogau tee iaku, 'Ande ukamata Rohina Aulataʼala asapo i mia tee asampa i bhawona, Inciamo bhemopapebhahona mia tee Rohina Aulataʼala Momangkilo.'
34 Sii-sii iaku padhamo kukamatea tee iaku uka kudhawu kasakusii ande Incia o Anana Aulataʼala."*1:34 Anana Aulataʼala: Dhaangia uka kaburi mangenge atoburi, "Ipilina Aulataʼala."
Manga Murina Isa Mobhaa-bhaana
1:35-51
35 Samainawana, wakutuuna Yahya tangasaana akabhale-bhale apobhawa tee rua mia murina, 36 akamatamo Isa alalo. Kasiimpo Yahya apogau, "Kamatamea, o Anana Dumbana Aulataʼala!" 37 Arango Yahya apogau mboo sumai, alingkamo ruamiaia murina sumai aose Isa. 38 Isa apoili i talikuna, tee akamata manga incia tangasaana aosea. Pogauna Isa, "Opea ipeelomiu?" Alawanimo manga incia, "Rabi (maʼanana guru), iapai umboore?" 39 Isa alawani, "Maimo tee ukamatea." Manga incia uka alingka tee akamatea o tampana mbooresana. Kasiimpo i eo incia sumai uka manga incia ambooremo tee Isa. Wakutuu incia sumai kera-kera arambi pata mata konowia. 40 Andreas, witinaina Simon Petrus, aose Isa. Andreas sumai sala samia minaaka i rua mia morangona pogauna Yahya uka. 41 Kasiimpo Andreas abholi Isa tee alausaka alingka to apokawaaka Simon o witinaina sumai tee apogau, "Ingkami padhamo tapokawa tee Mesias (maʼanana Al Masi)." 42 Kasiimpo Simon abhawea i Isa. Isa atonto Simon, tee apogau, "Simon anana Yahya, ingkoo bheutosarongi Kefas (maʼanana Petrus)."1:42 Kefas (maʼanana Petrus): Minaaka i oni mokomaʼana 'bhatu' i nuncana pogau Aramaik (kefa) tee pogau Yunani (petra).
43 Samainawana, wakutuuna Isa bhealingka i Galilea, Incia apokawa tee Filipus. Kasiimpo Isa apogau tee incia, "Osemo Iaku!" 44 Filipus asalana minaaka i Bait Saida, asaangu kota tee Andreas tee Petrus. 45 Kasiimpo Filipus apokawaaka Natanael tee apogau, "Ingkami padhamo tapokawa tee Incia mopadhana iburina Nabii Musa i nuncana Kitabi Taurati tee uka iburina manga nabii mosagaanana, siitumo Isa anana Yusuf minaaka i Nazaret." 46 Pogauna Natanael, "Inda mungki saangu giu momalape aumba minaaka i Nazaret!" Lawanina Filipus, "Maimo tee ukamatea." 47 Wakutuuna Isa akamata Natanael aumba, afirimanimo Isa to incia, "Kamatea, mia incia siimo mototuu-totuuna o miana Israel, i karona inda dhaangia o kagau-gau!" 48 Pogauna Natanael, "Guru, tuaapa umatauaku garaaka ingkita indapo tee tapokawa?" Alawanimo o Isa, "Indapo akembako Filipus, Iaku padhamo kukamatako i tambena puuna ara sumai." 49 Lawanina Natanael, "E Guru, Ingkoomo o Anana Aulataʼala, Rajana miana Israel!" 50 Pogauna Isa, "Ingkoo uparacaea pogauku rampaakanamo Iaku padhamo kupogau ande kukamatako i tambena puuna ara garaaka Iaku inda kudhaangia iwe sumai. Ingkoo dhaangiapo uka bheukamata manga giu molabhina kaogena minaaka i giu incia sii." 51 1:51 Bhaa. 28:12.Isa apogau uka, "Satotuuna Iaku kupogau tee ingkomiu, ingkomiu bheukamata laiana atobungkale tee manga malaaʼekatina Aulataʼala asapo pene i aroana Anana Maanusia."1:51Anana Maanusia: Saro incia sii atopake to Al Masi bhaa-bhaana i kitabina Nabii Daniel 7:13-14. Daniel akamata samia mboomo Anana Maanusia aumba i bhawona taʼina ngalu. I nuncana pokamatana Daniel, Aulataʼala adhawuaka Anana Maanusia sumai sagala kuasa to aparintaaka bhari-bharia lipu i dunia sii tee pamarintana inda bheabinasa saʼumurua.

1:6 1:6 Mat. 3:1; Mrk. 1:4; Luk. 3:1-2.

*1:6 1:6 Yahya: I nuncana tulatula incia sii, Yahya satotuuna o mia mopapebhahona manga mia motoba. Dhaangia uka o tulatula mangenge mosarongina Yahya sumai samia nabii. Sampemo uka o Isa karona asarongi Yahya alabhi minaaka i samia nabii (Mat. 11:9).

1:17 1:17 Al Masi dhaangia o sarona minaaka i pogau Ibrani "Mesias." Maʼanana Mesias "Mia iminakina bhaana." Mia sumai o bhaana aminakia to tandana asahamo Kawasana Opu to amembali raja atawa o nabiina atawa o imamuna.

1:19 1:19miana Lewi: Manga incia o siwulu minaaka i Lewi, anana Israel tee ihususuakana to alaiani Kawasana Opu. Tugasina manga incia ahamba manga imamu wakutuuna aʼibaadati i Baitulla. Kamata Limb. 32:26-29.

§1:24 1:24 rombongana Farisi: Saangu rombongana agama Yahudi mosadiana mopotaangiakana bhari-bharia parintana Nabii Musa tee uka opea iranganina opu-opuana manga miana Yahudi. Manga incia aparacaea ande bhari-bharia Hukumu Taurati tee adatina opu-opuana tabeana atoose mpuu-mpuu.

*1:34 1:34 Anana Aulataʼala: Dhaangia uka kaburi mangenge atoburi, "Ipilina Aulataʼala."

1:42 1:42 Kefas (maʼanana Petrus): Minaaka i oni mokomaʼana 'bhatu' i nuncana pogau Aramaik (kefa) tee pogau Yunani (petra).

1:51 1:51 Bhaa. 28:12.

1:51 1:51Anana Maanusia: Saro incia sii atopake to Al Masi bhaa-bhaana i kitabina Nabii Daniel 7:13-14. Daniel akamata samia mboomo Anana Maanusia aumba i bhawona taʼina ngalu. I nuncana pokamatana Daniel, Aulataʼala adhawuaka Anana Maanusia sumai sagala kuasa to aparintaaka bhari-bharia lipu i dunia sii tee pamarintana inda bheabinasa saʼumurua.