1 Uwumbɔr aatotoorninkpel nan baa Stiifen, “Baah len pu na, ti gbii ii?”

2 Le Stiifen bui ke, “Ntetiib ni nnaabitiib, ni li pel man. Uwumbɔr u nyuun na nan dan tiyaaja Abraham chee. Waah nan dan u chee na, u nan laa bi Mesopotamia aatiŋ ni, kaa kee buen Harann aatiŋ ni, ke u ti kal nima. 3 Le Uwumbɔr bui u, ‘Nya aado yaab aatiŋ ni, ni saanib chee, ki li cha maah ga mɔk si kitiŋ ki na ponn ni.’*: Lik Mpiin 12.1. 4 Nima pu le u fii Kaldii yaab aatiŋ ni, ki buen Harann aatiŋ ni, ki nan ti bi nima. Waah bi nima na, le ute kpo. Ute aah kpo na, le Uwumbɔr nyan u nima chee, ki di u dan taah bi kitiŋ ki ponn ni dandana wee na. 5 N‑yoonn ngbaan, Uwumbɔr aa nan tii u kitiŋ kibaa do chee na. Waa nan po tii u lisaŋ libaa. U nan puu tipuur tii u ke u ga di kitiŋ kee tii u ni uyaabitiib. N‑yoonn mu Uwumbɔr nan puu tipuur tee tii u na, Abraham aa nan kee kpa ubo. 6 Le Uwumbɔr bui u, ‘Aayaabitiib ga li ye bicham kitiyayaŋ ponn ni. Kitiŋ ngbaan aanib ga di bi ŋa binaagbiib, ki ŋa bi bakaa ŋibin ikui inaa. 7 Kitiŋ ngbaan aanib aah ga di bi ŋa binaagbiib na, le m ga daa bitafal. N‑yoonn ngbaan le aayaabitiib ga nya kitiŋ ngbaan ni, ki dan kitiŋ kee ponn ni, ki nan li dooni mi do chee na.’†: Lik Mpiin 12.7; 15.13-14; 17.8; Nnyam 3.12. 8 Le Uwumbɔr puu tipuur tii Abraham, ki tii u nkaal, ke u ni uyaabitiib mɔmɔk gii ŋichakpan, aan ni mɔk ke bi kii uma Uwumbɔr aah puu tipuur ti na. Le Abraham ma ubijabo, ki yin u ke Aisak, le ki gii uchakpaln, u nan laa ye iwiin iniin aabo la. Le Aisak ma waabo Jakob. Jakob mu ma japɔtiib kipiik ni bilee bi ye tiyaajaninkpiib na. Le bi mɔmɔk gii ŋichakpan.

9 “Le Jakob aajapɔtiib nan kpa lipiipoln binaal Josef pu, ki di u kooh binib pu, u li ye unaagbiija kitiŋ kibaa ponn ni, bi yin ki ke Ijipt. Le Uwumbɔr mu nan bi u chee, 10 ki ter u, ki nyan u waafalaa mɔmɔk ponn ni. N‑yoonn ngbaan Faro nan ye Ijipt aatiŋ aabɔr. Le Uwumbɔr tii Josef nlan, ki cha Faro gee waabɔr. Le Faro di u ŋa kitiŋ ngbaan aayidaan, ni waachiln aayidaan. 11 N‑yoonn ngbaan le nkon lir Ijipt aatiŋ ni, ni Kanaann aatiŋ ni. Binib nan kan falaa sakpen. Tiyaajatiib nan bi Kanaann aatiŋ ni. Baa nan kan tijikaar. 12 Le bite Jakob ŋun ke tijikaar bi Ijipt aatiŋ ni. Nima pu na, u nan cha ujapɔtiib buen nima chee bi ti daa tijikaar. Le bi buen ti daa, ki gir ni, ki ki buen lelee. 13 Baah buen lelee na, le Josef ti di ubaa mɔk bi, le ki di waamaal mu mɔk Ubɔr Faro, 14 le ki tun bi ute Jakob chee, ke bi ti yin ni u ni waamaal mɔmɔk, bi dan u chee Ijipt aatiŋ ni. Bi nan ye binib imonko itaa ni kipiik ni biŋmu la. 15 Le bi mɔmɔk buen u chee Ijipt aatiŋ ni, ki nan bi nima kina ki ti kpo. 16 Baah kpo na, le bi yoor bi ki di dan Sekem aatiŋ ki bi do chee na ni, ki ti di bi sub. Bi nan sub bi nfal mu Abraham nan di ŋimombil daa Hamor yaab chee na ponn ni la.

17 “Tɔ, Uwumbɔr nan puu tipuur tii Abraham. Le n‑yoonn mu u ga ŋa waah puu tipuur ti na peen ni. N‑yoonn ngbaan le Israel yaab too pɔr kpee Ijipt aatiŋ ni. 18 Ni nan yunn pam, le ubɔrkpaan u kaa nan nyi Josef aabɔr na jin nnaan Ijipt aatiŋ ni. 19 Le u nan ŋmanni tiyaajatiib ki ŋani bi bakaa, le ki tuk waanib ke bi di tiyaajatiib aabim mee timoor ni aan bi kpo. 20 N‑yoonn ngbaan le bi ma Moses, u nan ye ubo u ŋan sakpen na la. Le bi kpiin u ute do iŋmal itaa. 21 Waah ŋa iŋmal itaa aabo na, le bi di u bil timoor ni. Le Faro aabisal ti kan u, ki yoor u, ki kpiin u, ki di u ŋa waabo. 22 Le bi mɔk u Ijipt yaab aalan aabɔŋ aabɔŋ. Le u kpaln unii u nyi tibɔr na, ki tun lituln li kpa liyimbil na.

23 “Waah ŋa ŋibin imonko ilee aaja na, u nan ban ke u mann unaabitiib Israel yaab. 24 Le u mann bi, ki kan Ijipt aanii ubaa ŋa Israel aanii ubaa bakaa. Le u buen ti ter Israel yaab aanii ngbaan, ki gbaa Ijipt aanii ngbaan teen ki ku u. 25 U nan dakl ke unaabitiib ga bee ke Uwumbɔr ga cha u nyan bi baadim aaŋaal ni. Le baa bee. 26 Le ni woln le u ti kan Israel yaab bilee bi jaa. U nan ban ke u par bi, le ki bui bi, ‘Njɔtiib, ni ye naabitiib la. Ba ŋa ni ŋani tɔb bakaa?’ 27 Le unii u ŋa uŋeen aatɔ bakaa na nan tur Moses foor bibaa chee, ki bui u, ‘Ŋma ŋa si timi aayidaan ni ubɔjir? 28 Aa ban ke aa ku mi ke saah fe ku Ijipt aaja na pu na la aa?’‡: Lik Nnyam 2.14. 29 Waah len kina na, le Moses san nyan Ijipt aatiŋ ni, ki buen Midiann aatiŋ ni, ki nan ti ye uchaan nima. Le upuu ma mbijabim bilee nima.

30 “Ŋibin imonko ilee aah jer na, le Uwumbɔr aatuun di ubaa mɔk Moses. N‑yoonn ngbaan le Moses nan bi nteersakpiin ni, lijool li bi yin li ke Sainai na chee. Uwumbɔr aatuun ngbaan nan bi mmii ponn ni, busub bu bi ke bu aah gaal mmii le na pu. 31 Moses aah kan ni na, le ni gar u pam. Le u foor mal mmii ngbaan u ti lik. Waah foor mal mu na, le u ŋun Uwumbɔr aaneel len ke, 32 ‘Min le ye aayaajatiib Abraham, ni Aisak, ni Jakob Aawumbɔr.’ Ijawaan chuu Moses, le uwon gbaa. Waa ki kaa u ki lik.§: Lik Nnyam 3.6. 33 Le Uwumbɔr bui u, ‘Saah si nin chee na ye kitiŋ ki bi chain na la. Chuu takl saanaatak ngbaan. 34 M kan maanib Israel yaab aah bi ji falaa sakpen Ijipt aatiŋ yaab aaŋaal ponn ni pu na, ki ŋun baah wii pu na, le m sunn ni ke m nan gaa bi lii. Li pel, m ga tun si Ijipt aatiŋ ni, aa ti nyan bi nima chee.’*: Lik Nnyam 3.1-10.

35 “Tɔ, Moses le ye unii u Israel yaab nan yii u, ki bui u ke, ‘Ŋma ŋa si timi aayidaan ni ubɔjir?’ Uma le Uwumbɔr nan tun waatuun u chee, busub bu bi ke bu aah gaal mmii le na pu, u ti tuk u ke u buen ti nyan ni waanib tinaagbiir ni, ki li joo ni bi. 36 Uma Moses le nyan bi Ijipt aatiŋ ni, ki tun lijinjiir aatun nima chee, ni Limɔɔkal Aanyusakpem†: Limɔɔkaal Aanyusakpem—bi ki yin mu ke Nnyusakpem Mamam la. ni, le ki ti nin tun lijinjiir aatun timoor ni, ŋibin imonko ilee. 37 Uma Moses le tuk Israel yaab,‡: Lik Ikaal 18.15, 18. ‘Uwumbɔr ga tun ni ubɔnabr ubaa ni chee, ke waah tun ni mi pu na. U mu ga li ye ninaabitiib ponn ni ubaa la.’ 38 Uma Moses, ni tiyaajatiib, ni Uwumbɔr aatuun nan bi nteersakpiin ni, Sainai aajool chee, le Uwumbɔr aatuun len u chee tibɔr lijool ngbaan paab, ki tuk u limɔfal aabɔr ke u nan tuk timi.

39 “Le tiyaajatiib aa gee ke bi kii waamɔb. Bi yii u, ki ban ke bi ki labr buen Ijipt aatiŋ ni, 40 le ki bui Moses aanaal Aaronn, ‘Maa ŋiwaa tii timi, ti li dii ŋi. Moses u nyan ni timi Ijipt aatiŋ ni na, taa ki nyi waah bi niwɔb na.’§: Lik Nnyam 32.1. 41 N‑yoonn ngbaan le bi di salmaa mɔɔ unaabo, le ki toor kitork tii u. Baah mɔɔ unaabo ngbaan na, le bi jin njim ki mɔɔni sakpen. 42 Le Uwumbɔr daak bi chee, le ki siir cha bi, le bi dooni ŋiŋmabil ŋi bi kitaapaak na. Uwumbɔr aabɔnabr nan ŋmee tibɔr ngbaan Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni, ke Uwumbɔr len ke,

44 “Tɔ, tiyaajatiib nan joo ngban aabool timoor ni. Uwumbɔr nan joo ubaa mɔk bi libool ngbaan ponn ni la. U nan tuk Moses waah ga ŋa pu ki ŋa libool ngbaan na. Le Moses ŋa li Uwumbɔr aah mɔk u pu na. 45 Tiyaajatiib nan di libool ngbaan tii baabim. Baabim ni baayidaan Josua mu nan yoor libool ngbaan, le ki buen bi ti gaa kitiŋ ki Uwumbɔr jenn binib nima na. Le libool ngbaan nan bi nima, ki ti saa Ubɔr David aayoonn. 46 Uwumbɔr nan gee Ubɔr David. Le David nan ban ke u maa lidichal tii Uwumbɔr, u nan ye uyaaja Jakob Aawumbɔr na. David mu aa nan maa lidichal tii Uwumbɔr. 47 Ujapɔɔn Solomonn le nan maa lidichal tii Uwumbɔr.

48 “Tɔ, Uwumbɔr u kaa kpa ŋeen aatɔ na aa bi binib aah maa ŋidichal ŋi na ponn ni baanja. Uwumbɔr aabɔnabr nan len ke Uwumbɔr len ke,

51 Tɔ, Stiifen nan ki len ke, “Nitafal pɔɔ, naa dii Uwumbɔr aasan nisui ni, kaa pel waaliin. N‑yoonn mɔmɔk ni ban ni yii Uwumbɔr Aafuur Nyaan, ke niyaajatiib aah nan yii mu pu na. 52 Niyaajatiib nan muk Uwumbɔr aabɔnabtiib mɔmɔk, le ki ku binib bi tuk bi ke Uwumbɔr Aatutunyaan ga dan na. U fuu ni, le ni kooh u, ki ku u. 53 Uwumbɔr nan tun ni waatuuntiib bi nan tii nimi waakaal. Le ni yii, kaa kii nkaal ngbaan.”

54 Stiifen aah len kina na, le liŋuul chuu binib ngbaan, le bi ŋmɔ ŋinyin. 55 Le Stiifen u Uwumbɔr Aafuur Nyaan gbii u na, waan lik paacham, le ki kan Uwumbɔr aah wiin chain pu na, le ki kan Yesu si uŋangii wɔb. 56 Le u bui ke, “Lik, m kan kitaapaak chuu piir, ki kan Unibɔn Aabo na si Uwumbɔr aaŋangii wɔb.”

57 Waah len kina na, le bi teen mpɔɔn pu, ki di biŋaal ŋeeb bitafal, le ki kpaan ber bi ti chuu u, 58 ki nyan u kitiŋ ponn ni, ki di buen n‑gbaan, ki ti mae u ŋitakpal. Le biseeraadam ngbaan chuu peer baabɔkul, ki di bil unachipɔɔn ubaa chee, bi yin u ke Sɔɔl. 59 Le bi mae Stiifen ŋitakpal u ti kpo. Baah bi mae u ŋitakpal na, le u mee Tidindaan ke, “Tidindaan Yesu, gaa maawiin,” 60 le ki gbaan utaaŋaayil pu, le ki teen mpɔɔn pu, “Tidindaan, taa teen bi baah ŋa bakaa u na.” Waah len kina na, le u kpo.