Mangane Singena
Sulemani a Fe Taruxuna
Kitabun yire firinna naxanye xili “Mangane,” ne Isirayila mangane nan ma fe falama. Mangane Singen Sulemani a mangayaan taruxun nan yɛbama, Dawudaa dii xɛmɛna, e nun manga singen naxanye fa a faxa xanbini.
Dawuda fori waxatin naxan yi, a mi yi fa mangayaan feene nɔɛ, a dii xɛmɛ firin yi keli alogo e xa ti a ɲɔxɔni. Dɔnxɛn na, Sulemani nan findi mangan na. A mangayaan wali kɛndɛn findi Ala Batu Banxin nun manga banxin ti feen nan na. Koni a fe findima sunun nan na dɔnxɛn na bayo, a a dunuɲa raɲanma tinxintareyaan nun suxure batun nin. Ala yi tin Isirayila yamanan xa yitaxun dɔxɔ firin. Yamanan sogeteden kɔmɛn fɔxɔn bɔnsɔnne mi tin Sulemani a dii xɛmɛna mangayaan ma, e yi manga gbɛtɛ dɔxɔ. Na feen xanbi ra, han ɲɛɛ kɛmɛ firin ɲɔxɔn, mangaya firin nan lu Isirayila bɔxɔni e naxanye xili sa Yuda nun Isirayila. Waxatina nde, e lanxi, waxatina nde e yɛngɛni.
Kitabun yireni ito a yitama en na nɛn mangan lan a xa tinxinɲɛ ayi Ala yɛɛ ra yi kii naxan yi. Na tinxinna findixi hɛrin nan na yamaan xa, anu Ala xuiin suxutareyaan nun suxure batun tan yamanan kalama nɛn, a yi gbalon naso a yi. Kitabun yireni ito kui, nabi wuyaxi mangane rakolonma Alaa sariyane ma. Naxan sɛnbɛn gbo e birin xa, na findi Eli nan na.
1
Dawudaa foriyana
Manga Dawuda bata yi fori, a mi yi fa nɔɛ a fatini wolonɲɛ hali dugin felenxi a ma. A walikɛne yi a fala a xa, e naxa, “Sungutun nasɔlɔnxina nde xa fen i tan xa, nxu kanna, mangana. A luma nɛn i fɛma, a yi a yengi dɔxɔ i xɔn, a yi a sa i fɛma. Nayi, i yi i fatini wolon!” E yi e yɛɛ rakoɲin Isirayila yamanan birin yi, e dii tɛmɛ tofaɲina nde to, naxan yi xili Abisagi, Sunami kaana. E fa na ra mangan fɛma. Na sungutunna yi tofan han, a yi mangan dandanma, a yi walima a xa, koni e nun mangan mi kafu mumɛ.
Adoniya yi wa mangayaan xɔn
Nayi, Adoniya, Xagiti a dii xɛmɛn naxan sɔtɔxi Dawuda xa, na yi falan ti fɔlɔ, a naxa, “N tan nan findima mangan na!” A yi wontorona nde nun soo ragine nun muxu tonge suulun fen naxanye yi e gima a yɛɛ ra. Xabu a da han to a fafe munma yi a yɛ gidi na feen ma fa fala ito ligaxi nanfera? Adoniya fan yi tofan han, Abisalomi raburunna nan yi a ra nun. Adoniya nun Seruyaa dii xɛmɛn Yowaba nun saraxaralina Abiyatari yi falan ti, e yi Adoniya mali. Koni, saraxaraliin Sadɔki nun Bɛnaya, Yehoyadaa dii xɛmɛn nun Nabi Natan nun Simeyi nun Reyi nun Dawudaa sofa wɛkilɛxine sese mi yi Adoniya fari.
Adoniya yi yɛxɛɛne nun ɲingene nun ɲinge dii raturaxine ba saraxan na gɛmɛ salaxunxin fɛma En-Rogeli dɛxɔn, a yi a tada nun a xunyɛne birin xili, mangana dii xɛmɛne, e nun Yuda xɛmɛn naxanye birin yi walima mangan xa. 10 Koni, a mi Nabi Natan nun Bɛnaya nun sofa wɛkilɛxine xili, e nun a xunyɛn Sulemani.
Natan nun Batiseba yi Dawuda mafan Sulemani a fe ra
11 Nayi, Natan yi a fala Sulemani nga Batiseba xa, a naxa, “I mi a mɛxi ba, a Xagiti a dii xɛmɛna Adoniya bata findi mangan na, hali en kanna Dawuda mi a kolon? 12 Iki, n bata i mafan, tin n xa i kawandi, alogo i xa i yɛtɛ rakisi e nun i ya dii xɛmɛn Sulemani. 13 Siga, i sa so Dawuda konni. I yi a fala a xa, i naxa, ‘N kanna, mangana, i mi yi i kɔlɔ n xa ba, a i ya dii xɛmɛn Sulemani nan findima mangan na i ɲɔxɔni? Nanfera Adoniya bata findi mangan na?’ 14 I mɔn nɛma falan tiyɛ mangan xa waxatin naxan yi, n fan yi so, n ni i ya falan sɛnbɛ so.” 15 Batiseba yi siga mangan konni. Mangan yi saxi a xi banxin kui, bayo a bata yi fori han. Abisagi, Sunami kaan nan yi walima mangan xa. 16 Batiseba yi a xinbi sin mangan yɛtagi. Mangan yi a maxɔdin, a naxa, “I waxi nanse xɔn ma?” 17 A yi a yabi, a naxa, “N kanna, i i kɔlɔ nɛn Alatala yi, i ya Ala, i ya walikɛ ɲaxanla xa, fa fala a n ma dii xɛmɛn Sulemani nan findima mangan na i tan ɲɔxɔni, a dɔxɔma nɛn manga gbɛdɛni. 18 Koni, Adoniya nan fa mangan na. Anu, n kanna, i tan mangan yɛtɛɛn mi na kolon. 19 A bata turane nun ɲinge dii raturaxine nun yɛxɛɛ wuyaxi ba saraxan na, a yi mangana dii xɛmɛne birin xili, e nun saraxaralina Abiyatari nun sofa kuntigin Yowaba, koni a mi i ya walikɛɛn Sulemani tan xilixi. 20 Iki, n kanna, mangana, Isirayila birin yɛɛn fa tixi i tan nan na, alogo i xa a fala naxan findima mangan na i tan, n kanna ɲɔxɔni. 21 Mangana, i na i sa waxatin naxan yi i benbane fɛma, n tan nun n ma dii xɛmɛn Sulemani suxuma nɛn alo fe kalane.”
22 Batiseba mɔn yi fala tiini mangan xa, Nabi Natan yi so. 23 E yi a fala mangan xa, e naxa, “Nabi Natan ni i ra.” Natan yi fa mangan fɛma, a yi a xinbi sin mangan yɛtagi, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma. 24 Natan yi a fala mangan xa, a naxa, “N kanna, i tan nan a falaxi ba, a Adoniya xa findi mangan na i ɲɔxɔni mangayani? 25 Bayo, a sigaxi nɛn to a sa ɲingene nun ɲinge dii raturaxine nun yɛxɛɛ wuyaxi ba saraxan na, a yi mangana dii xɛmɛne birin xili, e nun sofa kuntigine nun saraxaralina Abiyatari. E sa e dɛge, e min a yɛtagi, e naxa, ‘Binyen xa fi Manga Adoniya ma!’ 26 Koni a mi n tan i ya walikɛɛn xilixi, e nun saraxaraliin Sadɔki e nun Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya e nun Sulemani, i ya walikɛna. 27 Mangana, n kanna, i tan nan na ragidixi ba? Nanfera i mi n tan, i ya walikɛɛn nakolonxi na kanna fe ma naxan dɔxɔma i ya mangaya gbɛdɛni i ɲɔxɔni?”
28 Nayi, Manga Dawuda yi a yabi, a naxa, “Batiseba xili n xa.” Batiseba yi fa, a fa a xinbi sin mangan yɛtagi. 29 Mangan yi a kɔlɔ a xa, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi, Alatala naxan n malixi, a yi n ba gbaloni. 30 N nan n kɔlɔ Alatala, Isirayilaa Ala yi naxan na, n naxa, ‘N na i ya dii xɛmɛn Sulemani nan findima mangan na n ɲɔxɔni, a dɔxɔ n ma mangaya gbɛdɛni.’ N na nan ligan to.” 31 Batiseba yi a magodo, a yi a xinbi sin mangan yɛtagi, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma, a yi a fala, a naxa, “Binyen xa fi n kanna Manga Dawuda ma han habadan.”
Sulemani a mangayaan yi ragidi
Taruxune Singen 29.21-25
32 Manga Dawuda yi yamarine fi e ma, a naxa, “Ɛ saraxaraliin Sadɔki nun Nabi Natan nun Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya xili.” E yi fa mangan yɛtagi. 33 Mangan yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ n ma muxune tongo, ɛ yi n ma dii xɛmɛn Sulemani rate sofanla fari, ɛ siga a ra Gihon tigini. 34 Mɛnni, saraxaraliin Sadɔki nun Nabi Natan yi turen susan a xunna ma alogo a xa findi mangan na Isirayila xun na. Ɛ yi xɔtaan fe, ɛ yi a fala, ɛ naxa, ‘Binyen xa fi Manga Sulemani ma.’ 35 Ɛ te a fɔxɔ ra, a xa fa dɔxɔ n ma mangaya gbɛdɛni, a lu n ɲɔxɔni. N bata yamarin fi fa fala a xa findi mangan na Isirayila nun Yuda xun na.” 36 Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya yi mangan yabi, a naxa, “Amina! A xa liga alo n kanna, mangana Ala, Alatala a falaxi kii naxan yi! 37 Amasɔtɔ Alatala bata lu n kanna, mangan xɔn, a xa lu Sulemani xɔn, a yi a mangayaan nadangu n kanna Dawudaa mangayaan na.”
38 Nayi, saraxaraliin Sadɔki yi siga Nabi Natan fɔxɔ ra, Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya nun Keretine nun Pɛlɛtine yi Sulemani rate Manga Dawudaa sofanla fari, e yi siga a ra Gihon tigini. 39 Saraxaraliin Sadɔki yi ture sa fenna tongo bubu sariɲanxini, a yi a susan Sulemani xunna ma. E yi xɔtaan fe, yamaan birin yi a fala, e naxa, “Binyen xa fi Manga Sulemani ma.” 40 Yamaan birin yi bira a fɔxɔ ra, e xulenna fema, e lu sɛwani, bɔxɔn yi xuruxurunma e sɔnxɔ sɔnxɔn yi.
Sulemani yi yafɛ Adoniya ma
41 Adoniya nun a muxu xilixin naxanye birin bata yi yelin e dɛgɛ, ne yi e sɔnxɔ xuiin mɛ, Yowaba yi xɔtaan xui mɛ, a yi maxɔdinna ti, a naxa, “Nanse sɔnxɔ taani?”
42 A mɔn yi fala tiini saraxaralina Abiyatari a dii xɛmɛn Yonatan yi fa, Adoniya yi a fala a xa, a naxa, “I mafa, bayo xɛmɛ kɛndɛn nan i ra, i faxi xibaru faɲine nan na.” 43 Yonatan yi Adoniya yabi, a naxa, “Ɛn-ɛn de! Manga Dawuda bata Sulemani findi mangan na. 44 A yi saraxaraliin Sadɔki rasiga a fɔxɔ ra e nun Nabi Natan e nun Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya nun Keretine nun Pɛlɛtine, e yi a dɔxɔ mangana sofanla fari. 45 Saraxaraliin Sadɔki nun Nabi Natan bata a xunna masusan, e a findi mangan na Gihon tigini. Na xanbi ra, birin yi te mɛnni sɛwani, taan yi yimaxa. Ɛ na sɔnxɔ sɔnxɔ xuiin nan mɛxi. 46 Sulemani yɛtɛɛn bata dɔxɔ manga gbɛdɛni. 47 Mangana walikɛne bata fa dubadeni nxu kanna Manga Dawuda xa, e naxa, ‘I ya Ala xa Sulemani xinla gbo ayi dangu i xinla ra, a yi a mangayaan dangu i gbeen na!’ Mangan bata yi a xinbi sin a sadeni. 48 Mangan mɔn yi a fala, a naxa, ‘N bata barikan bira Alatala xa, Isirayilaa Ala, naxan n ɲɔxɔ yibiran fixi n ma, a yi tin n yɛɛn yi a to.’ ” 49 Adoniyaa muxu xilixine birin yi gaxu na falane fe ra, e birin yi keli, e yi siga e danna. 50 Adoniya yi gaxu Sulemani yɛɛ ra, a fan yi keli, a siga, a sa saraxa ganden fenne suxu.
51 E fa a fala Sulemani xa, e naxa, “Adoniya bata gaxu Manga Sulemani yɛɛ ra, a sa saraxa ganden fenne suxu, a naxa, ‘Manga Sulemani xa a kɔlɔ n xa to fa fala a mi n tan, a walikɛɛn faxama silanfanna ra.’ ”* Silanfanna: Sofane yɛngɛso dɛgɛmana. 52 Sulemani yi a fala, a naxa, “Xa a yɛtɛ findi muxu kɛndɛn na, hali a xunsɛxɛ keden mi birɛ bɔxɔni, koni xa fe ɲaxina nde to a feni, a faxama nɛn.” 53 Manga Sulemani yi muxune rasiga a ragododeni saraxa ganden fari. Adoniya yi fa a xinbi sin Manga Sulemani yɛtagi, Sulemani yi a fala a xa, a naxa, “Siga i konni.”

*1:51: Silanfanna: Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.