Luka
Luka Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
Marigi Yesu fɔxɔrabira naanin nan Yesu a taruxun nun a falane sɛbɛ Alaa Nii Sariɲanxin barakani: Matiyu, Maraka, Luka, e nun Yoni. Luka Kitabun yireni ito sɛbɛxi nɛn fɔ ɲɛɛ tonge saxan e nun suulun ɲɔxɔndɔn Yesu te xanbini kore xɔnna ma. Luka mi yi Yesu fɔxɔ ra a dunuɲa yi gidini. A dɛnkɛlɛya Yesu te xanbin nin kore xɔnna ma Xɛra Pɔli waxatini. Dandan tiin nan yi Luka ra, a yi lɔnnixi ki faɲi. A siga nɛn Yesu a xarandiine fɛma Yerusalɛn taani, a yi Yesu a fe birin fɛsɛfɛsɛ alogo a xa dɛntɛgɛ kamalixin sa dunuɲa muxune birin xa. A sɛbɛxi muxuna nde nan ma naxan xili, “Teyofili.” A kari mi kolonxi to, koni a xinla bunna nɛɛn fa fala “Ala Xanu Muxuna.” Han to, a mɔn sɛbɛxi ne nan ma naxanye bata Ala xanu.
Kitabun yireni ito Yesu bari kiin nan singe yɛbama, Mariyamaa diina. Yesu a dunuɲa yi gidini, a xaran wuyaxi ti nɛn a yamaan xa. A mɔn yi kabanako wuyaxi liga. Luka na nan yɛbama Ningila Yesu kui. Dɔnxɛn na, a Yesu a sayaan nan yɛbama e nun a keli fena sayani. Yesu texi ariyanna yi kii naxan yi, na fan yɛbaxi Kitabun yireni ito yi.
Kitabun yireni ito nan muxune malima alogo e xa a famu Yesu findixi Alaa Diin na kii naxan yi. Na feen sɛbɛxi Luka 1.34-35 kui. Ala mi findɛ diin sɔtɔ muxun na alo adamadiine diin sɔtɔn kii naxan yi. Ala Yesu daxi a nga kui nɛn alo a dunuɲa da a fala xuiin xɔn ma kii naxan yi. Ala nan a falaxi a xa da a nga kui, a yi da. Nayi, Yesu Fafe mi toxi dunuɲa yi. Xa a fafe mi toxi dunuɲa yi, a fafe findixi nde ra nayi? Na feen ma, yamaan to a fafe a fe falama, e yi a fala fa fala Ala nan a fafe ra bayo a tan nan Yesu da a nga kui. Na nan Yesu findixi Alaa Diin na.
1
1 N xɔyin Teyofili,*Teyofili: Muxu xinla na a ra naxan bunna nɛɛn, fa fala “Muxun naxan Ala xanuxi.”
Muxu wuyaxi bata sɛbɛnla ti lan feene ma naxanye liga nxu yɛɛ xɔri. 2 E feene yɛbaxi nɛn alo sereya kɛndɛne a fala e xa kii naxan yi, xabu a fɔlɔni, naxanye Alaa falan nalima. 3 Awa, n xɔyin Teyofili, n bata feni itoe xaran, n yi e fɛsɛfɛsɛ ki faɲi xabu a fɔlɔni. N bata n miri a ma, n naxa, “A lan n xa a sɛbɛ ki faɲi, n yi a rasiga i ma.” 4 N ni ito ligaxi nɛn alogo i xa na feene birin ɲɔndin kolon i xaranxi naxanye ma.
Yoni bari feen yi fala
5 Ito birin fɔlɔxi Herode a mangayaan waxatin nin Yudaya yamanani. Saraxaralina nde yi na, a xili Sakari naxan yi kelixi saraxarali Abiya bɔnsɔnni. A ɲaxanla yi xili Elisabɛti. Na fan yi kelixi saraxarali Haruna bɔnsɔnna nin. 6 E firinna birin yi tinxin Ala yɛɛ ra yi, e yi Marigina yamarin nun a sariyan birin suxi. 7 Dii yo mi yi e yii nun, amasɔtɔ gbantan nan yi Elisabɛti ra, e firinna birin bata yi fori han!
8 Lɔxɔna nde, Sakari a saraxarali wanla waxatin yi a li Ala xa, 9 e yi a sugandi masɛnsɛnna xɔn alo saraxaraline darixi a ra kii naxan yi, alogo a xa so Marigin Batu Banxini wusulan gandeni. 10 Yamaan yi malanxi tandeni Ala maxandideni wusulanna gan waxatini, 11 nayi, Marigina malekan yi mini kɛnɛnni a xa, a ti wusulan ganden yiifanna ma. 12 Sakari malekan to waxatin naxan yi, a kuisan, a gaxu. 13 Koni malekan yi a fala a xa, a naxa, “Sakari, i nama gaxu! Ala bata i xuiin mɛ, i ya ɲaxanla, Elisabɛti dii xɛmɛn sɔtɔma nɛn i xa, i yi a xili sa Yoni. 14 I sɛwama nɛn, muxu wuyaxi fan yi sɛwa a bari feen na. 15 Amasɔtɔ a findima nɛn muxu gbeen na Marigin yɛtagi. A nama manpaan min, a nama dɔlɔ ma se yo min. A lugoma nɛn Alaa Nii Sariɲanxin na xabu a nga kui waxatin naxan yi. 16 A fama nɛn Isirayila kaan wuyaxi ra e Marigina Ala ma. 17 A sigama Marigina xɛrayaan na nɛn sɛnbɛni alo Nabi Eli† A mato Malaki 3.23-24 kui. a liga kii naxan yi. A yi dii fafane bɔɲɛn nafindi e diine ma. A yi muxu murutɛxine masara, e miriyaan yi liga alo tinxin muxune, alogo a xa yamani tɔn Ala xa ki faɲi.”
18 Sakari yi a fala malekan xa, a naxa, “N na a kolonma di, fa fala ɲɔndi nan ito ra? N tan bata fori, n ma ɲaxanla fan bata fori.”
19 Malekan yi a yabi, a naxa, “Baraka Yibirila nan n tan na, naxan tima Ala yɛtagi. A tan nan n xɛxi i ma feni ito Xibaru Faɲin nalideni i ma. 20 Koni bayo i mi laxi n ma falan na, naxan sa kamalima a waxatini, i findima nɛn bobon na, i mi falan tima han na yi liga.”
21 Na waxatini, yamaan yi Sakari mamɛma. E yi kɔntɔfili bayo a bata yi bu Ala Batu Banxini. 22 Koni a to mini, a mi nɔ falan tiyɛ e xa, e yi a kolon fa fala a bata fe toon ti Ala Batu Banxini. A yi a yiin maliga e xa bayo a mi yi nɔɛ falan tiyɛ.
23 A wali lɔxɔne ɲanxina Ala xa, Sakari yi xɛtɛ a konni. 24 Na dangu xanbini, a ɲaxanla Elisabɛti yi fudikan. Kike suulun, a mi mini tandeni. 25 A yi a fala, a naxa, “Marigina ito nan ligaxi n xa, a bata tin a xa n ma yagin ba n ma n ma muxune tagi.”
Yesu bari feen yi fala
26 Elisabɛti kuiin kike senninna, Ala yi maleka Yibirila rasiga Galile taana nde yi naxan xili “Nasarɛti.” 27 A falan ti sungutun nasɔlɔnxin xa, xɛmɛna nde bata yi a masuxu naxan yi xili Yusufu, Manga Dawuda bɔnsɔnna muxuna nde nan yi na ra. Na sungutun nasɔlɔnxin yi xili nɛn Mariyama. 28 Malekan yi fa a fɛma, a naxa, “Sɛwani i xa Ala fe faɲin nagidixi i tan naxan ma. Marigina i xɔn!”
29 Mariyama yi kuisan malekana falana fe ra, a yi a miri a xɔntɔnna bunna ma. 30 Malekan yi a fala a xa, a naxa, “Mariyama, i nama gaxu amasɔtɔ Ala bata maragidi faɲin fi i ma. 31 I fudikanma nɛn, i dii xɛmɛn sɔtɔ, i yi a xili sa Yesu.‡Yesu xinla bunna nɛɛn, fa fala “Marakisi Tiina” Heburu xuini. 32 A binyen sɔtɔma nɛn, a xili bama nɛn a Kore Xɔnna Alaa Dii Xɛmɛna. Marigina Ala a findima nɛn mangan na alo a benba Dawuda yi kii naxan yi. 33 A findima nɛn Yaxuba bɔnsɔnna mangan na habadan. A mangayaan mi ɲanɲɛ mumɛ!”
34 Mariyama yi a fala malekan xa, a naxa, “Sungutun nasɔlɔnxin nan n tan na, ito ligama di nayi?”
35 Malekan yi a yabi, a naxa, “Alaa Nii Sariɲanxin godoma nɛn i ma, Kore Xɔnna Ala sɛnbɛn godoma nɛn i xun ma. Nanara, na dii sariɲanxin xili bama nɛn a Alaa Dii Xɛmɛna. 36 I ngaxakedenna Elisabɛti fan fudikanna nan a ra iki. Hali a to bata fori, e yi a falama naxan ma a gbantana, na kuiin kike senninden na ra iki. 37 Amasɔtɔ Ala nɔɛ feen birin ligɛ nɛn.”
38 Mariyama naxa, “Marigina walikɛɛn nan n tan na, Ala xa na liga n xa alo i bata a fala kii naxan yi.” Malekan yi keli a fɛma.
Mariyama yi siga Elisabɛti fɛma
39 Na xanbi ra, Mariyama yi a yitɔn mafurɛn, a siga taana nde yi Yuda yamanani, geya wuyaxi yi dɛnaxan yi. 40 A siga Sakari konni Elisabɛti xɔntɔndeni. 41 Elisabɛti Mariyama xɔntɔn ti xuiin mɛ waxatin naxan yi, diin yi a ramaxa Elisabɛti kui. Elisabɛti yi lugo Alaa Nii Sariɲanxin na. 42 A yi a fala ti xuini te, a naxa, “Baraka diin nan i tan na ɲaxanle tagi! I diin naxan fan sɔtɔma, baraka diin nan na ra! 43 N binyen sifani ito sɔtɔxi di, n kanna nga xa fa n konni? 44 Amasɔtɔ, n na i xɔntɔn ti xuiin mɛ waxatin naxan yi, diin yi a ramaxa n kui sɛwani. 45 Sɛwani i xa, i tan naxan laxi a ra fa fala Marigina falan kamalima nɛn.”
Mariyamaa bɛtina
46 Mariyama naxa,
“N Marigin tantunma n bɔɲɛni.
47 N sɛwaxi n bɔɲɛni n nakisimana Alaa fe ra.
48 Amasɔtɔ a bata a xaxili lu
n tan a walikɛ magodoxin xɔn ma.
Nanara, fɔlɔ iki ma han habadan,
muxun birin a falama nɛn
a baraka diin nan n tan na.
49 Amasɔtɔ Ala Sɛnbɛmaan bata fe gbeen liga n xa.
A xinla sariɲan.
50 A kininkinin a yɛɛragaxu muxune ma
han mayixɛtɛ mayixɛtɛne.
51 Ala bata a yiini bandun,
a yi waso muxune raxuya ayi
e nun e fe yitɔnxine.
52 Ala bata manga sɛnbɛ kanne ba e manga gbɛdɛne yi.
Naxanye e yɛtɛ magodoxi, a yi ne yite.
53 A kamɛtɔne ralugo fe faɲin na.
A nafulu kanne yii seene ɲan.
54 Ala layirin naxan xidi en benbane xa,
a mi ɲinanxi na ma.
55 A yi a xaxili lu a hinanna xɔn ma
Iburahima xa e nun a bɔnsɔnna birin
han habadan!”
56 Mariyama yi kike saxan ti Elisabɛti fɛma. Na xanbi ra, a yi xɛtɛ a konni.
Yoni Marafu Tiin bari fena
57 Elisabɛti dii bari waxatin yi a li, a yi dii xɛmɛn sɔtɔ. 58 A dɔxɔ bodene nun a xabilan muxune yi a mɛ a Marigin bata kininkinin a ma, e yi sɛwa e bode xɔn ma.
59 Diin barin lɔxɔ xunna, e fa a ra a banxulandeni, e yi a xili sama nɛn Sakari alo a fafe xinla kii naxan yi. 60 Koni a nga naxa, “Ɛn-ɛn de! A xili sama nɛn Yoni.”
61 E yi a fala a xa, e naxa, “Muxu yo mi i bɔnsɔnni naxan xili na kiini.” 62 Nayi, e yi e yiin maliga a fafe xa, e yi a maxɔdin diin xinla ma.
63 Sakari yi walaxan tongo, a yi a sɛbɛ, a naxa, “A xili nɛn Yoni.” E birin yi kabɛ kati! 64 Na waxatin yɛtɛni, Sakari yi nɔ falan tiyɛ, a Ala tantun fɔlɔ. 65 A dɔxɔ bodene yi gaxu kati! Muxune yi na feene falama Yudaya yamanan birin yi. 66 Naxan birin a mɛ, ne yi e miri, e maxɔdinna ti, e naxa, “Diini ito sa ligama di?” Amasɔtɔ e bata yi a yigbɛ kati, a Marigin sɛnbɛna a xun ma.
Sakari yi waliyiya falane ti
67 Yoni Fafe Sakari yi lugo Alaa Nii Sariɲanxin na, a yi waliyiya falane ti, a naxa,
68 En Marigin tantun, Isirayilaa Ala!
Amasɔtɔ a bata fa,
a yi a yamaan mali,
a yi e xɔrɔya.
69 A bata Marakisi Tiin sɛnbɛmaan namini
a walikɛɛn Dawuda bɔnsɔnni,
70 alo a fala a nabi sariɲanxine xɔn ma kii naxan yi
xabu waxati danguxine.
71 A layirin xidi
a a en xunbama nɛn en yaxune yii,
e nun naxanye birin en naɲaxuxi.
72 A yi kininkinin en benbane ma,
a yi a xaxili lu a layiri sariɲanxin xɔn ma,
73 alo a kɔlɔ en benba Iburahima xa kii naxan yi.
74 A yi en xunba en yaxune ma.
A tin, en yi a batu bɔɲɛ xunbenli.
75 A yi en findi a muxu sariɲanxine
nun tinxin muxune ra a yɛɛ ra yi en siin birin yi.
76 N ma diina, e i xilima nɛn
a Kore Xɔnna Alaa nabina.
I sigama nɛn Marigin yɛɛ ra.
I kirani tɔn a xa.
77 I yi kisi feen yita a yamaan na,
e yulubine yi xafari
78 a kininkinin gbeen barakani.
A tan nan a ligama en lu kɛnɛnni
alo sogen tematɔna.
79 A yi muxune makɛnɛn
naxanye dɔxi dimini sayaan yɛɛ ra.
A yi bɔɲɛ xunbenla kiraan yita en na.
80 Awa, diin yi gboma, a yi sɛnbɛn sɔtɔma e nun xaxinla. A yi lu wulani han a mini waxatin yi a li kɛnɛnni Isirayila muxune xa.