LUPWILILI LWANDIKIGWE HA
WAEBLANIA
ULONGOZI
Lupwilili lwa Waeblania lulo lupwilili lwa kuwabweza wanhu mioyo lulagusa vija Yesu viyauvikize uhokozi bwando wa Lagano da Umwaka. Lupwilili lwa Waeblania lwandikigwa kamba masala. Mulupwilili lwa Waeblania muna ng'humbukila 60 na kugendelela kulawa Mdilagano da Umwaka zilagusa goya vija Yesu viyauvikize uhokozi na sang'hano za Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko wa Kiyahudi. Sama ya kilamso kino, lupwilili luno lulondigwa luwagangamize Wayahudi wamtogole Kilisto. Lupwilili lwa Waeblania lolagusa vija Yesu viyagavikize Malagizo ga Musa giladi wakulu wa nhambiko sambiwalave nhosa kabili. Yesu katendeka nhosa sama ya vilozo vose, m'vipigiti vose. Wanhu wamtogole Kilisto wa mazua gano vivija wodaha kugangamizwa na lupwilili lwa Waeblania kugendelela kumkweleleza Yesu Kilisto, ayo yotutenda tweye tumtogole, na vivija tugendelela kwika nhamanila yetu kumwake (12:2).
Haduhu munhu yovitanga yalihi yandike lupwilili lwa Waeblania, ila wasomi wagelegeza kamba lupwilili luno lwandikigwa na mtumigwa wa Kilisto Paulo, Luka, ama Banaba. Vivija hakitangigwa kipigiti lupwilili luno vilwandikigwe, ila wanhu wayagwe wotogola kamba lwandikigwa hachugu cha milao ya 70 songela viyavumbuke Kilisto. Wambo da Yelusalemu dibanangigwa mmilao ya 70 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto, ila yandike lupwilili luno kodilongelela wambo da Yelusalemu kamba dikala ding'hali hadinabanangigwa. Lupwilili lwa Waeblania lwandikigwa mdiwambo da Loma (13:24) na vodahika kamba luzunguluswa mwa wanhu bwando wamtogole Kilisto.
Gali Mgati ya Ikitabu
1. Yandike lupwilili luno kolagusa kamba Yesu iyo mkulu ng'hani kubanza wahokozi wa Mulungu na wasenga wa Mulungu wa kuulanga (1:1—4:13).
2. Abaho kogendelela kulagusa kamba Yesu iyo mkulu ng'hani kubanza wakulu wa nhambiko awo wosang'hanika muna Ing'anda ya mulungu mdiwambo da Yelusalemu (4:14—7:28).
3. Vivija sang'hano ya Yesu ng'hulu ng'hani kubanza Lagano da Umwaka Mulungu diyaditendile na wanhu zake kubitila Malagizo gayamgwelele Musa (8:1—10:31).
4. Viyeshile kusimulila kamba Yesu iyo mkulu ng'hani kubanza vinhu vose, yandike lupwilili luno kolava ndagizi bwando za kusang'hana (10:32—13:17).
5. Hakimambukizo, komambukiza lupwilili luno na mbuli za kugangamiza wanhu na ndamsa (13:18-25).
1
Mbuli ya Mulungu Kubitila Mwanage
Umwaka Mulungu kalonga na wahenga zetu mianza bwando na mnzila bwando kubitila wahokozi, ila muna gamazua gano ga kimambukizo kalonga na tweye kubitila Mwanage ayo ulumwengu ulumbigwe kubitila heyo, na yasaguligwe kuvihala vinhu vose. Heyo iyo unang'hazi wa yenzi ya Mulungu na kalinga kabisa na vija viyali, yovitenda vinhu vose vigendelele kukala kubitila mbuli zake zili na mhiko. Viyamambukize kuvisegeza vilozo, kakala hanhu ha hishima kumkono wa ukulume wa Mulungu Mkulu.
Ukulu wa Mwana wa Mulungu
Mwana wa Mulungu kawa mkulu ng'hani kubanza wasenga wose wa Mulungu wa kuulanga, kamba vidili twaga Mulungu diyamgwelele vidili kulu ng'hani kubanza matwaga gao. Kwavija Mulungu hamulongele msenga wake yoyose wa kuulanga,
“Gweye iyo Mwanangu,
lelo nigaluka Tataako.”* Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 2:7.
Ama Mulungu hamulongele msenga wake yoyose wa kuulanga kamba,
“Nie nowa Tataake,
na heyo kowa Mwanangu.” Mbuli zino zolawa mkitabu cha 2SAMWELI 7:14; 1VIPIGITI 17:13.
Ila viyamgalile chaudele wake muulumwengu, kalonga,
“Wasenga zangu wose wa kuulanga wamtambikile heyo.” Mbuli zino zolawa mkitabu cha NG'HUMBUKILA YA TOLATI 32:43.
Ila mmbuli ya wasenga zake wa kuulanga, Mulungu kalonga,
“Mulungu kowatuma wasenga zake wa kuulanga kamba beho,
na kamba moto ukwaka.Ӥ Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 104:4.
Ila mmbuli ya Mwana, Mulungu kalonga,
“Undewa wako, gweye Mulungu, wokala milongo yose!
Kowatawala wanhu zako bila uzenzeleganye.
Gweye konogelwa na ganogile na kugehila gehile.
Avo Mulungu, Mulungu wako, kakusagula gweye uwe uchana ya wayago,
mkukubaka mavuta gogala ndeng'ha.”* Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 45:6-7.
10 Na vivija kalonga,
“Haichanduso, gweye Mndewa, kuilumba isi,
na kuulumba ulanga na makono gako mwenyego.
11 Vino vobanangika, ila gweye kosigala.
Volala kamba vivalo.
12 Kovikunza kamba koti,
na vogaluka kamba vivalo.
Ila gweye kowa vivo mazua gose,
na ugima wako wowa bule nziga.” Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 102:25-27.
13 Mulungu hamulongele msenga wake yoyose wa kuulanga mbuli zino,
“Kala kumkono wangu wa ukulume
mbaka vondaniweke wadumuka zako wawe
kamba kigoda cha kwikila magulu gako.” Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 110:1.
14 Avo wasenga wa Mulungu wa kuulanga iwo walihi? Hewo iwo loho womsang'hanikila Mulungu na watumigwa na heyo kuwataza awo wondawabokele ukombola.

*1:5 Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 2:7.

1:5 Mbuli zino zolawa mkitabu cha 2SAMWELI 7:14; 1VIPIGITI 17:13.

1:6 Mbuli zino zolawa mkitabu cha NG'HUMBUKILA YA TOLATI 32:43.

§1:7 Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 104:4.

*1:9 Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 45:6-7.

1:12 Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 102:25-27.

1:13 Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 110:1.