USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA
MATAYO
ULONGOZI
Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Matayo uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi visimulila ugima wa Yesu Kilisto. Vitabu vose vino vine vokemigwa, “Injili,” nhegulo yake “Usenga Unogile.” Vitabu vino vandikigwa na Matayo, Maluko, Luka, na Yohana mkipigiti Yesu viyeshile kudanganhika. Wasomi hawaditangile zua hasa Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Matayo viwandikigwe, ila vodahika kamba Usenga uno Unogile wandikigwa mkipigiti cha milao ya 60 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto. Vivija hanhu hawandikwe Usenga uno Unogile hakutangigwa bule, ila wanhu bwando wozuza kamba wandikigwa muisi ya Islaeli na siku hata mdiwambo da Yelusalemu.
Usenga Uno Unogile wandikigwa na Matayo, yakalile muwila kodi kipigiti Yesu viyakalile hanamkema kuwa mwanahina wake. Vivija kakala yatangigwe mditwaga da Lawi. Matayo kakala imwe wa watumigwa longo dimwe na wabili wa Kilisto, na kakala yawandikile Wayahudi. Tugatanga gano kwavija kandika mbuli kulawa Mdilagano da Umwaka kubanza mianza 60. Matayo kalonda kulagusa kamba Yesu iyo Kilisto, Mkombola yasaguligwe na Mulungu, yakalile yahokoligwe. Vivija Matayo kandika mbuli bwando za Undewa wa Kuulanga. Wayahudi wagiza kamba Kilisto kowa mndewa wa isi yao. Ila Matayo kateganya ng'hani mkuwatenda sambiwatamanile hivo mkuusimulila Undewa wa Kuulanga uli muloho.
Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Matayo uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi ulongelela mbuli bwando kulawa Mdilagano da Umwaka. Avo wogalumba hamwe Malagano gano mabili. Vivija wasomi wona kamba Matayo kageza kuwinza vija vitabu vitano va mwanduso va Musa vandikigwe Mdilagano da Umwaka. Mafundo ga Yesu hakigongo (5—7) golinga na Mulungu viyamgwelele Musa Malagizo hakigongo (Ng'humb. 19:3—23:23).
Gali Mgati ya Ikitabu
1. Matayo kosonga kwandika Usenga Unogile mkulonga mbuli za mvumbuka ya Yesu Kilisto na mwanduso wa sang'hano yake (1—4).
2. Abaho, Matayo kosimulila sang'hano ya Yesu na mafundo gake bwando (5—25).
3. Kimambukizo, Matayo kolongelela nziga ya sang'hano ya Yesu, muifa yake, na mzuso wake (26—28).
1
Wahenga wa Yesu Kilisto
(Luk. 3:23-38)
1 Uno uwo msululu wa wahenga wa Yesu Kilisto, mwana wa Daudi, mwana wa Ablaham.*Hano mwana wa nhegulo yake kulawa mulukolo lwa.
2 Ablaham kamulela Isaka, Isaka kamulela Yakobo, Yakobo kamulela Yuda na ndugu zake. 3 Yuda kamulela Pelesi na Zela, mamaao kakala Tamali, Pelesi kamulela Heziloni, Heziloni kamulela Alamu, 4 Alamu kamulela Aminadabu, Aminadabu kamulela Nashoni, Nashoni kamulela Salimoni, 5 Salimoni kamulela Boazi, mamaake kakala Lahabu, Boazi kamulela Obedi, mamaake kakala Lusi, Obedi kamulela Yese, 6 Yese kamulela Mndewa Daudi.
Daudi kamulela Selemani na mtwanzi yakalile mwehe wa Ulia, 7 Selemani kamulela Lehoboamu, Lehoboamu kamulela Abiya, Abiya kamulela Asafu, 8 Asafu kamulela Yehoshafati, Yehoshafati kamulela Yolamu, Yolamu kamulela Uzia, 9 Uzia kamulela Yotamu, Yotamu kamulela Ahazi, Ahazi kamulela Hezekia, 10 Hezekia kamulela Manase, Manase kamulela Amoni, Amoni kamulela Yosia, 11 Yosia kamulela Yekonia na ndugu zake, kipigiti kija viwahamizigwe kuchola Babeli.
12 Kulawa kipigiti cha kuhamizigwa kuchola Babeli, Yekonia kamulela Shelitieli, Shelitieli kamulela Zelubabeli, 13 Zelubabeli kamulela Abiudi, Abiudi kamulela Eliakimu, Eliakimu kamulela Azoli, 14 Azoli kamulela Sadoki, Sadoki kamulela Akimu, Akimu kamulela Eliudi, 15 Eliudi kamulela Eliazali, Eliazali kamulela Matani, Matani kamulela Yakobo, 16 Yakobo kamulela Usufu, yakalile mbigalo wa Maliamu mamaake Yesu yakemigwe Kilisto. 17 Avo kukala na milelo longo dimwe na mine kulawa Ablaham mbaka Daudi, na milelo longo dimwe na mine kulawa Daudi mbaka kipigiti viwahamizigwe kuchola Babeli, na milelo longo dimwe na mine kulawa uhamizo wa kuchola Babeli mbaka mvumbuka ya Kilisto.
Mvumbuka ya Yesu Kilisto
(Luk. 2:1-7)
18 Vino vivo mvumbuka ya Yesu Kilisto viikalile. Mamaake, yakemigwe Maliamu, kakala mkasano wa Usufu, ila viwakalile hawanakala hamoja, kaiyona kana inda mkubitila mhiko za Loho wa Mulungu. 19 Kwavija Usufu, mkasano wake, kakala munhu yalibule uzenzeleganye, na halondile kumgela kinyala hameso ga wanhu, avo kagelegeza kumuleka kinyele. 20 Ila viyakalile yogelegeza gano, msenga wa Mndewa wa kuulanga kamulawila muna inzozi na kulonga, “Usufu, Mwana wa Daudi,†Hano mwana wa Daudi nhegulo yake kolawa mulukolo lwa Mndewa Daudi. sambiudumbe kumsola Maliamu yawe mtwanzi wako. Kwavija kapata inda mkubitila mhiko za Loho wa Mulungu. 21 Kolela mwana mbigalo, na gweye komkema twaga jake Yesu, kwavija kowakombola wanhu zake kulawa m'vilozo vao.”
22 Gano gose galawilila giladi gavikile gaja gayalongile Mndewa kubitila muhokozi, 23 “Mhambe kopata inda na kolela mwana mbigalo, na twaga jake kokemigwa Imanueli.”‡Mbuli zino zolawa mkitabu cha ISAYA 7:14. Nhegulo yake “Mulungu ka hamoja na tweye.”
24 Usufu viyalamuke kulawa muutulo, katenda kamba msenga wa Mndewa wa kuulanga viyamulagize, avo kamsola mkasano wake Maliamu. 25 Ila hamkwenhukile mbaka viyamulelile mwana mbigalo. Na heyo kamkema twaga jake Yesu.