LUPWILILI LWANDIKIGWE NA MTUMIGWA WA KILISTO PAULO HA
WALOMA
ULONGOZI
Ilongigwa kamba kitabu cha Waloma chandikigwa na mtumigwa wa Kilisto Paulo hagatigati ya kipigiti cha milao ya 54 na 58 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto. Paulo hatembelele bule wambo da Loma, avo kautuma usenga uno wa ndagizi ha wanhu wamtogole Kilisto wa idiwambo da Loma, awo wali Wayahudi na awo hawali Wayahudi. Kandika lupwilili luno kulawa mdiwambo da Kolinto ako kuyakalile yokala mkipigiti kija. Paulo kandika giladi kamba wanhu wa isi zose wamtamanile na kumtogola Yesu Kilisto (16:26).
Kitabu cha Waloma kicho kitabu kilondigwa ng'hani na wanhu wamtogole Kilisto kila hanhu na kila kipigiti kwavija Paulo kaulongelela goya ukombola bila kifiso kamba tweye todaha kuupata kubitila Yesu Kilisto. Vivija Paulo kaulumba hamoja Usenga Unogile wa Yesu Kilisto na Lagano da Umwaka. Wasomi bwando wakiibamilila wolonga kamba mnhongo uli na mbweto muna ikitabu kino cha Waloma uwo 1:16 awo ulonga, “Siwonela kinyala Usenga Unogile, kwavija uwo mhiko ya Mulungu iwakombola wanhu wose woutogola, tanhu ha Wayahudi, na vivija ha Wamhazi.” Hanhu ha mwanduso mgati ya ikitabu cha Waloma (1—11) holongelela mbuli za gaja gamnogele Mulungu na gaja hagamnogele Mulungu, na hanhu ha ikabili (12—15) holongelela ndagizi bwando za kusang'hana sama ya ugima wa wanhu wamtogole Kilisto.
Gali Mgati ya Ikitabu
1. Paulo kosonga lupwilili lwake kamba viyatendaga mkuitambula mwenyego na kulonga wanhu walihi yowaandikila (1:1-15).
2. Abaho, kandika mbuli za kiunhu na ukombola udahika kubitila Yesu Kilisto (1:16—11:36).
3. Vigamalile gano, Paulo kalava ndagizi bwando za kusang'hana sama ya ugima wa wanhu wamtogole Kilisto (12:1—15:13).
4. Abaho, kamambukiza ikitabu cha Waloma mkulava ndamsa bwando ha wanhu wamtogole Kilisto wa diwambo da Loma (16).
1
1 Lupwilili luno lolawa ha Paulo, mtumigwa wa Yesu Kilisto, yasaguligwe na Mulungu kuwa mtumigwa wa Kilisto na kutumigwa yakaupete Usenga Unogile wa Mulungu, 2 uyekile kilagano umwaka kubitila wahokozi zake Mzinyandiko Zing'alile. 3 Usenga uja umulonga Mwanage, Yesu Kilisto, ayo mmbuli ya kiunhu yakalile yolawa mulukolo lwa Daudi, 4 na vija viyali na ung'azi ulawa ha Mulungu kalagusigwa na mhiko ng'hulu kuwa Mwana wa Mulungu kipigiti viyazusigwe kulawa mkudanganhika. 5 Kubitila heyo, Mulungu kanigwelela ngekewa na utumigwa wa Kilisto giladi niwapetele wanhu wa isi zose giladi watogole na kumtogola heyo, giladi twaga jake diyenzigwe. 6 Vivija na mweye mwa mmwanza wa waja wakemigwe kuwa wanhu wa Yesu Kilisto.
7 Nowandikila mweye wanhu wose wa wambo da Loma, mnogelwe na Mulungu na mkemigwe kuwa wanhu zake mwenyego.
Ngekewa na tindiwalo kulawa ha Mulungu Tata wetu na kulawa ha Mndewa Yesu Kilisto viwe hamoja namwe.
Nhambiko ya Kulava Hewela
8 Tanhu, nomuheweza Mulungu wangu kubitila Yesu Kilisto sama yenu mweye mose, kwavija nhamanila yenu yopetigwa muulumwengu wose. 9 Mulungu, inimsang'hanikila na moyo wangu wose mkuupeta Usenga Unogile wa Mwanage, iyo msindila wangu vija viniwakumbukila mweye mazua gose 10 muna zinhambiko zangu. Kipigiti chose notambika ha Mulungu, vihamnogela, yanidahize kwiza kumwenu sambisambi. 11 Kwavija nosulukila ng'hani niwone, giladi niwagwelele nhunza ya muloho giladi mgangamizwe. 12 Nie nolonda tuigangamize, nhamanila yenu inigangamize nie, na nhamanila yangu iwagangamize mweye.
13 Ndugu zangu, nolonda m'vitange kamba mianza bwando nilonda kwiza kumwenu, ila nizuiligwa. Nilonda mmwanza wenu niwatende wanhu wamtogole Kilisto, kamba viniwatendile mmwanza wa Wamhazi wayagwe. 14 Kwavija nolondigwa kuwasang'hanikila wanhu wose, Wagiliki na wanhu hawali Wagiliki, wanhu wali na nzewele na walibule nzewele. 15 Avo, vivija nolonda kuupeta Usenga Unogile kumwenu mweye mkala hiko Loma.
Mhiko ya Usenga Unogile
16 Siwonela kinyala Usenga Unogile, kwavija uwo mhiko ya Mulungu iwakombola wanhu wose woutogola, tanhu ha Wayahudi, na vivija ha Wamhazi. 17 Kwavija Usenga Unogile wogubula vija Mulungu viyowatenda wanhu kuwa bule uzenzeleganye kubitila nhamanila songela haichanduso mbaka hakimambukizo, kamba viyandikigwe Mzinyandiko Zing'alile, “Munhu ayo yalibule uzenzeleganye kokala muinhamanila.”*Mbuli zino zolawa mkitabu cha HABAKUKI 2:4.
Kuhonyela Kiunhu
18 Lusango lwa Mulungu lugubuligwa kulawa kuulanga ha wanhu walekile kumtanga Mulungu na ha wanhu wehile, awo woigubika ikweli na wiho wao. 19 Kwavija gaja godahika kutangigwa muna zimbuli za Mulungu wafunuliligwa, kwavija Mulungu kagalagusa kumwao. 20 Songela vuulumbigwe ulumwengu, mbuli za Mulungu ziifisile, nhegulo yake mhiko zake za digunge na uungu wake, zigubuligwa, zimanyika kulawa m'vinhu viyavilumbile. Avo wanhu wabule mbuli ya kuigombela. 21 Womtanga Mulungu, ila hawamuhishimila kamba Mulungu ama kumgwelela hewela, ila ngelegeza zao zigaluka ubozi, na nzonzi zao za ubozi zigeligwa kiziza. 22 Wokiiyona wabala, ila wabule nzewele, 23 na waleka kumtambikila Mulungu yokala digunge na kusonga kuitambikila miwegu ilingile kamba munhu ama ndege ama wang'onyo wali na magulu mane ama nyoka.
24 Avo Mulungu kawaleka wawinze mbuli zihile zisulukilwa na mioyo yao na kuitendela wenyego kwa wenyego mbuli za kinyala mzing'huli zao. 25 Waigalula ikweli ya Mulungu kuwa uvwizi, wavitambikila na kuvisang'hanikila vinhu vilumbigwe na Mulungu, na kuleka kumtambikila Mulungu yavilumbile, yolondigwa kuyenzigwa mazua gose! Amina.
26 Sama ya kilamso kino, Mulungu kawaleka wawinze sulukila zao zigela kinyala. Hata watwanzi zao wazihindula nzila za kuilumba zilumbigwe na Mulungu na kuilumba vija Mulungu havilumbile. 27 Vivija wambigalo na hewo waleka kuilumba na watwanzi na kuisulukila wenyego kwa wenyego. Wambigalo watenda mbuli zigela kinyala na wambigalo wayao na kubokela nhaguso ilumbile na gaja gawatendile.
28 Kwavija wanhu walema kumtanga Mulungu, Mulungu kawaleka mzinzonzi zao zihile, giladi watende mbuli hazilondigwe kutendigwa. 29 Wamema mbuli zose zihile, wiho, sulukila ya vinhu va wanhu, na kunogelwa na gehile. Wamema migongo, ukomaji, ngomba, uvwizi, na kuilondela gehile. Wodeta, 30 wowalonga wanhu vihile, womwihila Mulungu, wamema maligo, magoda, na matopa. Wamema mbuli zihile na hawawahishimila waja wawalelile. 31 Wabozi, vizenzeleganye, wabule noge, na wabule bazi. 32 Wovitanga kamba lagizo da Mulungu dolonga kamba wanhu wotenda mbuli kamba zino wolondigwa wadanganhike. Hata avo, si kamba wazitenda mbuli hizo tu, ila hata kuwatogola wanhu wayagwe wozitenda mbuli hizo.