Empola Nzima za Yeézu Kristu
nko óokwo zayaandikilwe na
Mariko
Obweébeembezi
Echitabu éechi chikaandikwa na Mariko. Mariko, óogwo obúundi akaba ayétwa Yohana nali Yohana Mariko, akaba ali oómo wa Abakristu ba mbele (Amakúlu ge Entumwa 12:12). Akaba naazeénda na aboólekeelezi nka Paulo (Amakúlu ge Entumwa 13:1-13), Barinaba (Amakúlu ge Entumwa 15:36-41), na Peétero (1 Peétero 5:13).
Aha chitabu éechi, Mariko akaba naabaandikila Abakristu ba Rúumi. Obuchilo óobwo omukáma Nero akaba naatégeka, na hakaba heena ebyaágalalo habwa Abakristu. Mariko akeenda kugumisa Abakristu aha kwiikiliza habwo kubasoomboolela Abakristu nka nikwo nibeendelwa kwaágalazwa nka Kristu óokwo akaágalala no kufwa.
Mariko naamanyisa ebiteékuzo byo kwaandika echitabu éechi aha muchafwa gwa mbele, “Empola Nzima ya Yeézu Kristu, Mutábani wa Múungu.” Naayeénda abasomi boómwe basoombookelwe nka nikwo, Yeézu niwe Masihi, óogwo Múungu akamusiíndika nka nikwo óokwo akalaganaho. Nitusoma amahano méenzi áago akakola Yeézu, akachiza abaantu, akabasohozamo amazimu no kubaganyila abaantu ebiheno byáabo. Áago nigooleka obuhicha bwa Yeézu, nka nikwo akaluga owa Múungu, kwiiza kweésohoza obulami bwoómwe kubakomoolola abaantu kuluga omu magala ge ebiheno.
1
Yohana naaloónza omuháanda habwa Yeézu
(Matayo 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28)
1 Ezi niyo entabuko ye Empola Nzima ya Yeézu Kristu,*1:1 Kristu: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. Mutábani wa Múungu.†1:1 Mutábani wa Múungu: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. 2 Ni nko óokwo eyaandikilwe habwa weényini omu chitabu cho omubáasi Isaya aáti,
“Huliiliza, niinsiindika entumwa yaanze omu méeso gaawe,
óogwo alaakweébeembelela omu kukugololela omuháanda.1:2 Osome Malaki 3:1.
3 Iláka liháango lyo omuuntu ali omu nsi yo obwoóma naayolekeelela omu kwaambaza,
‘Muguloonze omuháanda gwo Omukáma,
mugolole obulabo óobwo alaahiíngula!’1:3 Osome Isaya 40:3.”
4 Entumwa ogwo akaba naayétwa Yohana Omubatiza. Akaba ali omu nsi yo obwoóma naayolekeelela, akaba naayolekeelela abaantu aáti, “Mazima mutamwe ebiheno byáanyu, mubatizwe, Múungu abone kubaganyila!” 5 Abaantu béenzi kuluga omu chikaali cha Yeruzaléemu no omu byaalo byóona bya Yudea bakaba nibamwiízaho Yohana. Abaantu abo baaba nibegaámba ebiheno byáabo, náwe yaaba naababatiza omu munóna gwa Yorodáani.
6 Yohana akaba azweele ebizwáalo bya amooya ge entwaangabuleende, no omusipi gwe enkoba gumunywa éenda yoómwe.‡1:6 Emyéenda éezo Yohana akaba azwaala, zikaba zili nke éezo zo omubáasi Eliya. Osome 2 Abakáma 1:8. Ebyookulya byoómwe bikaba bili empalala na amóochi moochi go omu nsi yo obwoóma.
7 Yohana akaba naayolekeelela naagaámba aáti, “Ti mwáanya mula naayiza omuuntu oóndi ogwo alikuunchíla ha buhicha. Íinye mazima tiinkwiílwe no nóobu kumuheéleza nko omuzáana no nóobu kwíinama no kumusumuululila enkóba za amakuúbaasi goómwe. 8 Íinye niimbabatiza aha améenzi, náho weényini alaábabatiza aha Mwooyo Mutakatíifu.”
Okubatizwa kwa Yeézu
(Matayo 3:13-17; Luka 3:21-22)
9 Obuchilo obwo, Yeézu yéeza kuluga Nazaréeti, omuli Galiláaya. Náwe Yohana yaámubatiza omu munóna gwa Yorodáani. 10 Yeézu nóobu akaba naasabuka omu méenzi, ahonyini abona igulu nilibalaaluka, no Omwooyo Mutakatíifu nigumuhanaántukila nke echiiba no kutuúngama hali weényini. 11 Iláka kuluga omu igulu lyaágaamba líti, “Íiwe níiwe Mutábani waanze engaanzi, óogwo nnyesiimaho neewe bwooli!”
Yeézu naaleengesibwa ni Isitáani
(Matayo 4:1-11; Luka 4:1-13)
12 Ahonyini Omwooyo Mutakatíifu yaámutwáala Yeézu kuzeenda omu nsi yo obwoóma. 13 Yaálama áaho ebilo makúmi aána, naaleengesibwa ni Isitáani.§1:13 Isitáani: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. Akaba ali okwo omu nsi yo obwoóma hamo ne enyameéswa, nábo bamaléeka*1:13 Bamaléeka: Habwo obusoomboozi bwooli, osome echigaambo cha Maléeka omu Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. kuluga ahali Múungu bakaba nibamuheeleza.
Yeézu naatóoza abaheémba boómwe
(Matayo 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11)
14 Ebilo bunaanka bihiingula, Yohana aba yaábohwa omu ibóhelo.†1:14 Yohana aba yaábohwa omu ibóhelo: Akabohwa habwo kuba akamukáama omutégeki Herode Antipasi habwe ebikolwa byoómwe bíbi byo kuswéela muka mweene wáabo. Obuchilo akaba ali omu ibóhelo, Yeézu yaázeenda omu nsi ya Galiláaya, akaba naayolekeelela Empola Nzima za Múungu. 15 Obuchilo naayolekeelela, akaba naagaámba aáti, “Obuchilo óobwo obukagaambwa, bwaáhikile. Káandi, obukáma bwa Múungu‡1:15 Obukáma bwa Múungu: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. bweéliliize. Mbwéenu mutamwe no kulekelela ebiheno byáanyu, no kwiikiliza Empola Nzima.”
16 Echilo chimo, óobu Yeézu yaabeele naahiingula aha ngeégeelo ye enyaanza ya Galiláaya, yaábona Simoni hamo na Andrea mweene wáabo Simoni, bakaba nibatéga eénfwi bwe emitégo, habwo kuba bakaba bali abategi. 17 Yaábagaambila aáti, “Mwiíze, muunkulaatile! Íinye niimbahiindula kuba abategi ba abaantu.”§1:17 Abategi ba abaantu: Ensoonga yaáho ni nka nikwo bahwéele abaantu kuluga omu biheno byáabo no kubakoba hamo omu mbága ya abaantu ba Múungu. 18 Ahonyini, baáleka emitégo yáabo, baámukulaatíla Yeézu.
19 Obuchilo yaabele yeelilaho akazeendo kache hamo na abaheémba boómwe bábili abo, Yeézu yaábona Yakobo no omulumuna Yohana batábani ba Zebedayo, bali omu bwáato, bakaba nibasoboólola emitégo yáabo. 20 Ahonyini, abéeta nka nikwo bamukulaatile, baámusigaho isébo hamo na abakózi boómwe omu bwáato, bamukulaatíla Yeézu.
Yeézu naamanyisa obuzizi bwoómwe
(Luka 4:31-37)
21 Niho Yeézu na abaheémba boómwe abo bana baázeenda omuli Kaperinaumu. Áaho echilo che Endaálikizo*1:21 Endaálikizo: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. chiba chaáhika, bataahamo omu isomelo,†1:21 Isomelo: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. na Yeézu yaábaanza kweégesa. 22 Abaantu bóona abaabeele nibahuliiliza ameégeso goómwe gaábasobeza bwooli. Akaba naayegesa nko omuuntu owo obuzizi, akaba atali nka abeégesa be ebilagilo bya Musa‡1:22 Abeégesa be ebilagilo bya Musa: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. óokwo bakaba nibeegesa.
23 Omu isomelo omwo, hakaba halimo omuuntu oómo ayaabeele akwaásilwe izimu. Yaáchula ahi iláka, 24 naagaámba aáti, “Íiwe Yeézu Omunyanazaréeti, oyina ntaambala chi íiwe neechwe ka nootuloónda? Weeza kutusiingaalicha? Niinkumanya íiwe, nkokwo íiwe níiwe Omutakatíifu ayaatooziibwe na Múungu.”
25 Yeézu yaálikaama izimu elyo naagaámba aáti, “Oyésize! Oluheendemo ha muuntu ogu!” 26 Izimu lyaamutamo ebisiimbo bwooli ogwo muuntu, lyaátéela empámo no kumulugámo. 27 Abaantu bóona baákamaala bwooli, niho beébuuza báti, “Ni chiíha éechi? Ameégeso aga ni masha, geena obuzizi! Káandi, léeba, ayina obuzizi bwo kukaama amazimu, nágo nigamukoondookela.” 28 Ti mwáanya mula, abaantu kuluga omu chaalo chóona cha Galiláaya baaba baáhuliza empola za Yeézu.
Yeézu naachíza abalwéele béenzi
(Matayo 8:14-17; Luka 4:38-41)
29 Kabaalugile omu isomelo, Yeézu, Simoni na Andrea, bali hamo na Yakobo na Yohana, baázeenda hamo omúka ya Simoni na Andrea. 30 Nóobu baáhikile, Yeézu yaásoomboolelwa nka nikwo nyinazaala wa Simoni ali omu nzu alyaamile aha chitabo, atiilwe omuswiiza. 31 Niho Yeézu kwiililaho áaho alyaamile, yaámukwáata omukóno, yaámuhweela kwiimuka. Akáanya ako nyini ogwo nyinazaala wa Simoni aba yaáchila ogwo muswíiza, yaábaanza kubatóna ebyookulya.
32 Izóoba kályaagwiilemo, obuchilo Endaálikizo yaahwéele, abaantu kuluga omu chaalo echo baamuleétela Yeézu abalwéele béenzi abali aha chihalala, na abaabeele batuungamiilwe amazimu. 33 Abaantu béenzi bwooli bo omu iboma elyo beekobeza aha chisasi che éenzu ya Simoni na Andrea. 34 Náwe Yeézu aba yaábachiza abaantu beenzi abaabeele beena amalwáala bunaanka bunaanka. Káandi, yaabasohozamo amazimu méenzi, náho talagakuúndiile gabone kugaamba ago amazimu, habwo kuba gakaba nigamumanya Yeézu nkokwo niwe Masihi.§1:34 Masihi: Habwo obusoomboozi bwooli, osome echigaambo cha Kristu omu Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
Yeézu naayolekeelela omuli Galiláaya
(Luka 4:42-44)
35 Nyeéncha eémo omulutulutúlu bwooli Yeézu aba yeémuka, yaázeenda ahaantu áaho hakaba hatéena abaantu, yaábaanza kuneémbelela. 36 Simoni na bazeenzíbe kábasaangile ataliho, baázeenda kumuloondela. 37 Obuchilo kábaamubwéene, baámugaambila báti, “Buli muuntu naakuloónda!”
38 Yeézu yaábagalulila aáti, “Tuzeénde omu migoongo ezíindi eza aha butúuzi, mbone kwoólekeelelayo okwo, kuba nnyizile habwe emilimo ezo.” 39 Niho yaázeenda omuli Galiláaya yóona no kwoólekeelela omu masomelo gáabo, no kubeéhamo abaantu amazimu.
Yeézu naachíza omubéembe
(Matayo 8:1-4; Luka 5:12-16)
40 Hakaba heena omuuntu oómo ali omubéembe,*1:40 Omubéembe: Ne endwáala yo omubili. Abeena obubéembe tibalakuundiilwe kutulaanila na abazima, no nóobu kuza omu Misa. yaamwiizáho Yeézu. Yaáteela ebizwi ahaansi, yaámuneémbelela aáti, “Koólaayeénda, oyine obuhicha bwo kuunyéza!” 41 Yeézu yaámuganyila, yaáyeleeza omukóno gwoómwe aha mulwéele no kumukolaho, yaámugaambila aáti, “Niinyeénda ochile, oyele!” 42 Ahonyini obubéembe bwaamulugaho ogwo muuntu, náwe aba yaáyela. 43 Mala Yeézu yaámuhana omu kumuchaáhukila no kumwiihaho bwaangu, 44 no kumúlagila aáti, “Lola, otabigaambila muuntu weéna wéena! Choónka, ozeénde oze kweéyoleka ha mugabe.†1:44 Mugabe: Kwiingana ne ebilagilo bya Musa, omugabe niwe akaba acheéngeleza nka nikwo omuuntu achilizwe obubéembe. Osome Amagaambo ga Abaláawi 14:1-32. Habwo obusoomboozi bwooli, osome Abagabe omu Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile. Osohoze echitáambo cho kwéezwa kwaawe nko óokwo ebilagilo bya Musa bilikulagila, obóne kwoóleka abaantu nka nikwo waáyézwa.” 45 Náho, omuuntu ogwo yaalugáho aho, yaábaanza kulaanga empola zo kuchizwa kwoómwe. Habwa ago, Yeézu talahikize káandi kutaaha omu muzihwa gwoóna gwóona aha bweélu.‡1:45 Yeézu talahikize káandi kutaaha omu muzihwa gwoóna gwóona aha bweélu: Abaantu béenzi bakaámukobileho babone kuchizwa ha kuba obuchilo bwoómwe bwo kweemanyisa ha abeébeembezi. Chaamusunika ayikale weénka ahéelu ahaantu ahali bweeseléke, no nóobu bityo abaantu bakaba nibamwiízaho kuluga enkási zóona.
*1:1 1:1 Kristu: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
†1:1 1:1 Mutábani wa Múungu: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
1:2 1:2 Osome Malaki 3:1.
1:3 1:3 Osome Isaya 40:3.
‡1:6 1:6 Emyéenda éezo Yohana akaba azwaala, zikaba zili nke éezo zo omubáasi Eliya. Osome 2 Abakáma 1:8.
§1:13 1:13 Isitáani: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
*1:13 1:13 Bamaléeka: Habwo obusoomboozi bwooli, osome echigaambo cha Maléeka omu Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
†1:14 1:14 Yohana aba yaábohwa omu ibóhelo: Akabohwa habwo kuba akamukáama omutégeki Herode Antipasi habwe ebikolwa byoómwe bíbi byo kuswéela muka mweene wáabo.
‡1:15 1:15 Obukáma bwa Múungu: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
§1:17 1:17 Abategi ba abaantu: Ensoonga yaáho ni nka nikwo bahwéele abaantu kuluga omu biheno byáabo no kubakoba hamo omu mbága ya abaantu ba Múungu.
*1:21 1:21 Endaálikizo: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
†1:21 1:21 Isomelo: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
‡1:22 1:22 Abeégesa be ebilagilo bya Musa: Habwo obusoomboozi bwooli osome Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
§1:34 1:34 Masihi: Habwo obusoomboozi bwooli, osome echigaambo cha Kristu omu Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
*1:40 1:40 Omubéembe: Ne endwáala yo omubili. Abeena obubéembe tibalakuundiilwe kutulaanila na abazima, no nóobu kuza omu Misa.
†1:44 1:44 Mugabe: Kwiingana ne ebilagilo bya Musa, omugabe niwe akaba acheéngeleza nka nikwo omuuntu achilizwe obubéembe. Osome Amagaambo ga Abaláawi 14:1-32. Habwo obusoomboozi bwooli, osome Abagabe omu Obusoomboozi habwa Amagaambo Agagumile.
‡1:45 1:45 Yeézu talahikize káandi kutaaha omu muzihwa gwoóna gwóona aha bweélu: Abaantu béenzi bakaámukobileho babone kuchizwa ha kuba obuchilo bwoómwe bwo kweemanyisa ha abeébeembezi.