11
Ri Jesús kakꞌutun chwi ri oración
(Mt. 6:5-15; 7:7-11)
Kꞌo jun qꞌij ri Jesús kachꞌaꞌt rukꞌ ri Dios. Y echiriꞌ xukꞌis uꞌanik orar, jun chike rutijoꞌn xubꞌiꞌij che:
—Qajawal, kꞌutu la chiqe suꞌanik kaqaꞌan orar, jelaꞌ pachaꞌ xuꞌan ri Juan kukꞌ rutijoꞌn —xchaꞌ.
Y ri Jesús xubꞌiꞌij chike:
—Echiriꞌ kixchꞌaꞌt rukꞌ ri Dios, utz jewaꞌ kibꞌiꞌij:
Qaqaw Dios, Lal kꞌo la chilaꞌ chikaj,
¡lik chetaꞌmaxoq nim uqꞌij ri bꞌiꞌ la!
Peta la, taqana la paqawiꞌ;
chuꞌana kꞌu ri rajawal kꞌuꞌx la wara che ruwachulew,
jelaꞌ pachaꞌ ri kaꞌan chilaꞌ chikaj.
Yaꞌa ko la waqꞌij ri qawa, ri kajawax chiqe ronoje qꞌij.
Kuyu ko la qamak,
jelaꞌ pachaꞌ riꞌoj kaqakuy kimak konoje ri emakuninaq chiqij.
Y maya ko la luwar chiqe kojtzaq pa mak;
e lik chojkolobꞌej la chwach ritzel winaq
—xchaꞌ.
Ekꞌu ri Jesús xubꞌiꞌij tanchi chike:
«We ta e laꞌ kꞌo junoq chiwe, pa tikꞌil aqꞌabꞌ keꞌek chirocho juna ramigo y jewaꞌ kubꞌiꞌij che: “Wamigo, maꞌan ko riꞌ kanjal oxibꞌ nuwa chawe, ma xkꞌun jun wamigo petinaq naj y na jinta chi nuwa re kantzuqu” kacha che.
»Ekꞌu rire kukꞌul lo uwach kꞌa pa ja, jewaꞌ kubꞌiꞌij lo che: “Minachꞌichꞌaꞌ, ma ri puerta tzꞌapil chik y oj kotzꞌol chi kukꞌ ri walkꞌoꞌal. Na utz ta kꞌu riꞌ kinyaktajik chaꞌ kiꞌnyaꞌa bꞌi chawe” kachaꞌ.
»Kambꞌiꞌij kꞌu riꞌin chiwe: Rachi tobꞌ na kayaktaj ta lo che utoꞌik ri ramigo ruma kamigos kibꞌ, pero kutoꞌo xa ruma ri ramigo lik na xroqꞌotaj ta utzꞌonoxik.
E uwariꞌche kambꞌiꞌij riꞌin chiwe: Janipa ri kajawax chiwe, chitzꞌonoj che ri Dios y kayaꞌiꞌ chiwe; chitzukuj rukꞌ Rire janipa ri kajawax chiwe y kiriqo; chichꞌaꞌbꞌej Rire y kixukajmaj loq. 10 Ma china ri kel uchiꞌ che utzꞌonoxik, kukꞌul na; china ri kꞌo kutzukuj, kuriq na; y china ri kachꞌaw pan che ruchiꞌ ja, kajaqiꞌ na lo che.
11 »¿Kꞌo nebꞌa juna achi chixoꞌl, we rukꞌajol kutzꞌonoj pam, kuya juna abꞌaj che; o we kutzꞌonoj kar, kuya juna kumatz che? 12 ¿O kꞌo nebꞌa juna achi we rukꞌajol kutzꞌonoj saqmolobꞌ che, kuya juna sinaꞌj che? ¡Na jinta junoq! 13 Ekꞌu riꞌix tobꞌ xa ix tikawex na lik ta utz ikꞌuꞌx, na rukꞌ ta kꞌu riꞌ, kiriq uyaꞌik chomilaj taq sipanik chike riwalkꞌoꞌal. ¡Makꞌuwariꞌ ri Qaqaw Dios kꞌo chilaꞌ chikaj kuya ne lo ri Santowilaj Ruxlabꞌixel chike ri ketzꞌonow re!» xcha ri Jesús.
Kabꞌiꞌx che ri Jesús e uchuqꞌabꞌ ritzel ri kꞌo rukꞌ
(Mt. 12:22-30; Mr. 3:20-27)
14 E xuꞌan waꞌ echiriꞌ ri Jesús karesaj bꞌi jun itzel uxlabꞌixel che jun achi meꞌturisam ruma ri itzel uxlabꞌixel. Ekꞌuchiriꞌ elinaq chubꞌi ri itzel uxlabꞌixel, rachi xujeq kachꞌaꞌtik. Yey taq ri winaq lik xkam kanimaꞌ che waꞌ. 15 Pero e kꞌo jujun chike xkibꞌiꞌij: «Rire kebꞌeresaj bꞌi ri itzel uxlabꞌixel ruma ruchuqꞌabꞌ ri Beelzebú, ri kajawal ri itzel uxlabꞌixel» xechaꞌ.
16 Y e kꞌo chi jujun xa re kakikꞌam upa ri Jesús, kakitzꞌonoj che kuꞌan juna kꞌutubꞌal re chilaꞌ chikaj chaꞌ kaqꞌalajinik we Rire taqom lo ruma ri Dios. 17 Pero ri Jesús retaꞌam saꞌ ri kakichꞌobꞌo; ruma kꞌu riꞌ, xubꞌiꞌij chike:
«We ri taqanelabꞌ re juna tinamit kijachom kipa ruma kechꞌoꞌjin chikiwach, riꞌ na kanajtir ta ri kitaqanik. Yey we ri ejeqelel pa juna ja kijachom kipa ruma kechꞌoꞌjin chikiwach, riꞌ na ketikiꞌ ta chi utz.
18 Jekꞌuriꞌlaꞌ, we ta ri Satanás kukꞌ ri itzel uxlabꞌixel kakijeq kechꞌoꞌjin chikiwach, ¿suꞌanik kꞌu riꞌ katikiꞌ rutaqanik? Kambꞌiꞌij waꞌ ma ralaq kabꞌiꞌij alaq riꞌin kebꞌenuwesaj bꞌi ri itzel uxlabꞌixel ruma ruchuqꞌabꞌ ri Beelzebú.
19 »We ta e riꞌ, ¿china kayaꞌw kichuqꞌabꞌ riꞌ ri e tijoꞌn ralaq chaꞌ kekesaj bꞌi itzelilaj uxlabꞌixel? ¿Rukꞌ nawi ruchuqꞌabꞌ ritzel kakiꞌano? Tzꞌonoj kꞌu alaq riꞌ chike ri e tijoꞌn alaq we e uꞌanom riꞌ. 20 Pero we riꞌin kebꞌenuwesaj bꞌi ri itzel uxlabꞌixel rukꞌ ruchuqꞌabꞌ ri Dios, waꞌ e kꞌutubꞌal re kꞌuninaq chi rutaqanik ri Dios chixoꞌlibꞌal alaq.
21 »We kꞌo juna achi lik kꞌo uchuqꞌabꞌ y lik kꞌo uchapabꞌal puqꞌabꞌ re kuchajij ri rocho, na jinta kꞌu kukꞌulumaj riꞌ rubꞌitaq re. 22 Noꞌj we xkꞌun lo junoq chik más kꞌo uchuqꞌabꞌ chwa ri rajaw ja, riꞌ kuchꞌij uchuqꞌabꞌ, kumaj kꞌu che ri rajaw ja ri chapabꞌal ri lik ukubꞌam ukꞌuꞌx rukꞌ, kukꞌam bꞌi ronoje rubꞌitaq re y kujach chike jujun chik.* Wa jun kꞌambꞌal naꞌoj e keꞌelawi ritzel lik kꞌo uchuqꞌabꞌ, pero ri Jesús más kꞌo uchuqꞌabꞌ chwa ritzel. E uwariꞌche kꞌo puqꞌabꞌ Rire kebꞌeresaj lo ri winaq puqꞌabꞌ ritzel. 23 Kambꞌiꞌij kꞌu che alaq: China ri na uꞌanom ta re wukꞌ riꞌin, riꞌ aj chꞌaꞌoj chwij. Yey china ri na katoꞌbꞌ ta wukꞌ riꞌin che kikꞌamik lo jujun chik, riꞌ e kuwulij wa chak kanꞌano.
Ri kukꞌulumaj junoq echiriꞌ juna itzelilaj uxlabꞌixel katzelej tanchi rukꞌ
(Mt. 12:43-45)
24 »Echiriꞌ juna itzelilaj uxlabꞌixel kel bꞌi rukꞌ juna tikawex, ri kuꞌano e kasutin pa taq luwar katzꞌintzꞌotik re kutzukuj pa kajeqiꞌ wi. Yey we na kuriq taj, kubꞌiꞌij kꞌu chiribꞌil ribꞌ: “Kintzelej pe chupa ri wocho, pa xinel lo wi” kachaꞌ. 25 Ekꞌuchiriꞌ koponik, kuꞌriqa rachi pachaꞌ juna ja mesom upa y yijbꞌital chi utz. 26 Keꞌek kꞌut, kebꞌuꞌkꞌama chi lo wuqubꞌ rach itzel uxlabꞌixel más itzel kiwachlibꞌal chwa rire; y konoje kꞌu riꞌ kebꞌokik y kejeqiꞌ chiriꞌ. Jekꞌuriꞌlaꞌ, rubꞌinik rachi más kayojtaj chwa ri petinaq loq» Wa jun kꞌambꞌal naꞌoj e keꞌelawi we juna tikawex na kuya ta ribꞌ puqꞌabꞌ ri Dios, e ritzel kuꞌan riꞌre che. Ma qonoje ri oj tikawex kꞌo qajaw, tobꞌ e ritzel o e ri Dios. xcha ri Jesús.
Nim kiqꞌij kalaxik ri kekojow re Rutzij Upixabꞌ ri Dios
27 Echiriꞌ kꞌa katajin ri Jesús che ubꞌiꞌxikil waꞌ, kꞌo jun ixoq chikixoꞌl rukꞌiyal winaq lik ko xchꞌawik, jewaꞌ xubꞌiꞌij che:
—Nim uqꞌij ralaxik rixoq xyaꞌw e la chwachulew y xtzꞌumtisan e la —xchaꞌ.
28 Noꞌj ri Jesús xubꞌiꞌij che:
—Más nim kiqꞌij kalaxik ri ketaw re y kekojow re Rutzij Upixabꞌ ri Dios —xchaꞌ.
Ri winaq kakitzꞌonoj che ri Jesús kꞌutubꞌal re ruchuqꞌabꞌ
(Mt. 12:38-42)
29 Echiriꞌ ukꞌiyal winaq katajin kimolotajik rukꞌ ri Jesús, rire xujeq ubꞌiꞌxikil chike:
«Ri tikawex re waqꞌij ora lik itzel kikꞌuꞌx, ma e kakitzꞌonoj kanꞌan juna kꞌutubꞌal re ruchuqꞌabꞌ ri Dios chikiwach. Noꞌj na kayaꞌtaj ta kꞌu waꞌ chike, ma xew kayaꞌtaj ri kꞌutubꞌal xꞌaniꞌ ojertan rukꞌ ri Jonás.* Mt. 12:39-40 30 Ma jelaꞌ pachaꞌ ri Jonás xoluꞌana jun kꞌutubꞌal chikiwach ri aj Nínive, jekꞌuriꞌlaꞌ Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex koluꞌana jun kꞌutubꞌal chikiwach ri tikawex re waqꞌij ora.
31 »Echiriꞌ kopon ri qꞌij re qꞌatbꞌal tzij,* Ap. 20:11-15 kayaktaj lo ri reina re pa sur Wa jun ixoq e reina re ri nación Sabá ri kꞌo pa sur che Israel. 1 R. 10:1-4 y kukoj kimak ri tikawex re waqꞌij ora. Ma rojertan lik naj petinaq wi rire chaꞌ koluꞌxikinaj runaꞌoj ri rey Salomón. Noꞌj ri tikawex re waqꞌij ora, kꞌo jun chikixoꞌl más kꞌo uwach chwa ri Salomón, yey na kebꞌok tane il che.
32 »Jekꞌulaꞌ ri winaq aj Nínive re ojertan keyaktaj chupa ri qꞌij re qꞌatbꞌal tzij y kakikoj kimak ri tikawex re waqꞌij ora. Ma rike xkitzelej kitzij chwach ri Dios ruma ri tzijonik xuꞌan ri Jonás chikiwach.* Jon. 3:1-10 Noꞌj ri tikawex re waqꞌij ora, kꞌo jun chikixoꞌl más kꞌo uwach chwa ri Jonás, yey na kebꞌok tane il che.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri candil
(Mt. 6:22-23)
33 »Na jinta junoq echiriꞌ kutzij juna aqꞌ, keꞌrewaj lo chupa juna luwar pa na qꞌalaj ta wi. Na kuchꞌuq tane uwiꞌ rukꞌ juna mulul re pajbꞌal; ri kuꞌan che, e kuya lo chupa rukꞌolibꞌal chikaj chaꞌ jelaꞌ kutzij kiwiꞌ ri kebꞌok bꞌi.
34 »Ri qawach e pachaꞌ candil re ri qacuerpo, ma ruma waꞌ kojtzuꞌnik chaꞌ utz kojbꞌinik. Jekꞌulaꞌ, we ri qawach lik utz uꞌanom, ronoje ri qacuerpo nojinaq che qꞌijsaq y kaqil kꞌu ronoje chi utz. Noꞌj we ri qawach na utz taj, ronoje ri qacuerpo kꞌo pa qꞌequꞌm.§ Pa ri chꞌaꞌtem hebreo we junoq “utz ruwach”, waꞌ keꞌelawi lik utz ukꞌuꞌx y na kaxuꞌyan taj. Yey we “na utz ta ruwach”, waꞌ keꞌelawi lik ko rukꞌuꞌx y lik xuꞌy.
35 »Lik kꞌu chajij ibꞌ alaq; e mabꞌiꞌij alaq: “Oj kꞌo pa qꞌijsaq”, yey na kanaꞌbꞌej ta alaq pa qꞌequꞌm kꞌo wi alaq. 36 Noꞌj we paqatzij wi kꞌo chi alaq pa qꞌijsaq y na jinta chi re ri qꞌequꞌm che alaq, riꞌ ronoje kaqꞌalajin chiwach alaq jelaꞌ pachaꞌ juna candil kutzij ri bꞌe alaq rukꞌ ruwonibꞌal» xchaꞌ.
Ri Jesús kuqꞌalajisaj ri kimak ri fariseos y raj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ
(Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47)
37 Ekꞌuchiriꞌ ri Jesús xukꞌis kakꞌutunik, xsikꞌix ruma jun fariseo chaꞌ keꞌwoꞌqa chirocho. Ri Jesús xeꞌek, xok kꞌu chupa ri ja y xtzꞌuyiꞌ chwa ri mexa. 38 Echiriꞌ xril waꞌ ri fariseo, lik xkam ranimaꞌ che ma na xuchꞌaj ta nabꞌe ruqꞌabꞌ jelaꞌ pachaꞌ kakiꞌan che ri kijosqꞌikil ri fariseos.
39 Ekꞌu ri Qanimajawal jewaꞌ xubꞌiꞌij che:
—Ralaq alaq fariseos lik kok alaq il che ri kachꞌaj alaq chi utz ri rij ri vaso y ri laq pero na kok ta alaq il che uchꞌajik rupa. Jekꞌuriꞌlaꞌ ralaq lik kok alaq il che ri josqꞌinik re ri cuerpo, pero lik nojinaq ri animaꞌ alaq che rayinik y che ri na utz taj.
40 »¡Lik na jinta kꞌana naꞌoj alaq! Ri Jun xꞌanaw re ri kilitaj che ri cuerpo alaq, ¿na e ta nebꞌa ri xꞌanaw re ri animaꞌ alaq? 41 We paqatzij wi kaꞌaj alaq kuꞌan chom ri bꞌinik silabꞌik alaq chwach ri Qaqaw, sipan alaq chike ri nibꞌaꞌibꞌ rukꞌ ri kꞌo ukꞌ alaq.
42 »¡Lik toqꞌoꞌ wach ralaq alaq fariseos! Lik kok alaq il che jujun tzijpixabꞌ, ma kaya alaq che ri Dios ri diezmo re ri arweno, re ri ruda y re ronoje ichaj; noꞌj na kaꞌan ta alaq ri lik usukꞌ y na kꞌax ta kanaꞌ alaq ri Dios. Yey ri lik chirajawaxik wi e kaꞌan alaq ri usukꞌ y kꞌax kanaꞌ alaq ri Dios, junam rukꞌ ri kaya alaq ri diezmo alaq.
43 »¡Lik toqꞌoꞌ wach ralaq alaq fariseos, ri lik kaꞌan nim che ibꞌ alaq! Ma lik kukꞌul kꞌuꞌx alaq ri katzꞌuyiꞌ alaq pa taq sinagogas chupa ri tzꞌulibꞌal ke ri lik kꞌo kiwach y lik kukꞌul kꞌuꞌx alaq ri kayaꞌ rutzil wach alaq pa kilitaj wi alaq.
44 »¡Lik toqꞌoꞌ wach ralaq alaq aj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ y alaq fariseos! Xa kebꞌ palaj alaq, ma e kechꞌulaj alaq ri winaq rukꞌ ri kakꞌut alaq. Pachaꞌ alaq muqubꞌal ke animaꞌ na kilitaj taj; ekꞌu ri winaq kebꞌikꞌow puwiꞌ y na kakinaꞌbꞌej taj rukꞌ waꞌ kakichꞌulaj kibꞌ»** Pa ri tzijpixabꞌ re ojertan kubꞌiꞌij juna tikawex kuchꞌulaj ribꞌ we kuchap juna animaꞌ o katakꞌiꞌ puwi juna muqubꞌal. Nm. 19:16 xchaꞌ.
45 Ekꞌuchiriꞌ, jun chike ri e aj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ jewaꞌ xubꞌiꞌij che ri Jesús:
—Lal tijonel, echiriꞌ kabꞌiꞌij la waꞌ, oj jun riꞌoj kojyaj la —xchaꞌ.
46 Ri Jesús xubꞌiꞌij:
«¡Lik toqꞌoꞌ wach ralaq alaq aj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ! Lik kaꞌan alaq kꞌax chike ri winaq rukꞌ ri taqanik alaq. Ma wa taqanik alaq e pachaꞌ nimaq taq eqaꞌn lik al y lik kꞌayew rukꞌaxik; ketaq kꞌu alaq ri winaq chaꞌ kakeqaj bꞌi yey ralaq na kaꞌaj tane alaq katoꞌbꞌ kꞌana alaq rukꞌ waꞌ.
47 »¡Lik toqꞌoꞌ wach alaq! Ma kayak alaq chomilaj muqubꞌal chike ri qꞌalajisanelabꞌ xekamisax kuma ri mam alaq ojertan. 48 Rukꞌ ri kaꞌan alaq kaqꞌalajisaj alaq junam tzij alaq kukꞌ ri mam alaq. Ma rike na xkikꞌul ta ri e qꞌalajisanelabꞌ y xekikamisaj; jenelaꞌ ralaq na kata ta alaq ri kitzij tzꞌibꞌital kanoq, tobꞌ kayijbꞌaꞌ alaq riꞌ ri kimuqubꞌal.
49 »E uwariꞌche ri Dios, ri lik kꞌo saqil naꞌoj rukꞌ, jewaꞌ kubꞌiꞌij: “Kebꞌenutaq bꞌi e qꞌalajisanelabꞌ y e taqoꞌn chikiwach wa tikawex. Y chike kꞌu waꞌ wa aj chak weꞌin, kꞌo ri kekikamisaj y kꞌo ri kekiternabꞌej rukꞌ kꞌax” kacha ri Dios. 50 Ekꞌu uwariꞌche, ri alaq tikawex re waqꞌij ora, pawiꞌ alaq kꞌo wi ri kikikꞌel ri qꞌalajisanelabꞌ ekamisam chwi lo ri jeqebꞌal re ruwachulew, 51 chwi lo rukamik ri Abel* Gn. 4:8 kꞌa chwa rukamik ri Zacarías, ri xkamisax chuxoꞌl raltar y ri Rocho Dios.* 2 Cr. 24:19-21 Paqatzij wi kambꞌiꞌij che alaq, ri Dios kuqꞌat tzij pawiꞌ alaq ruma ri kikamik rike.
52 »¡Toqꞌoꞌ wach ralaq alaq aj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ! Ma alaq latzꞌanel chike ri kakaj kaketaꞌmaj ri Qꞌijsaq. Ewam alaq rusukꞌ Rutzij Upixabꞌ ri Dios, jekꞌulaꞌ na kok ta alaq pa ri Qꞌijsaq yey na kaya tane alaq luwar chike ri winaq kebꞌokik» xchaꞌ.
53 Echiriꞌ ri Jesús katajin che ubꞌiꞌxikil waꞌ chike, raj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ y ri fariseos lik xpe koyowal chirij y xkijeqo kakichapalaꞌ rukꞌ ukꞌiyal tzꞌonobꞌal. 54 Lik xkitij riꞌ che chaꞌ rire kubꞌiꞌij ri na usukꞌ taj y rukꞌ waꞌ kakikoj umak.

*11:22 Wa jun kꞌambꞌal naꞌoj e keꞌelawi ritzel lik kꞌo uchuqꞌabꞌ, pero ri Jesús más kꞌo uchuqꞌabꞌ chwa ritzel. E uwariꞌche kꞌo puqꞌabꞌ Rire kebꞌeresaj lo ri winaq puqꞌabꞌ ritzel.

11:26 Wa jun kꞌambꞌal naꞌoj e keꞌelawi we juna tikawex na kuya ta ribꞌ puqꞌabꞌ ri Dios, e ritzel kuꞌan riꞌre che. Ma qonoje ri oj tikawex kꞌo qajaw, tobꞌ e ritzel o e ri Dios.

*11:29 Mt. 12:39-40

*11:31 Ap. 20:11-15

11:31 Wa jun ixoq e reina re ri nación Sabá ri kꞌo pa sur che Israel. 1 R. 10:1-4

*11:32 Jon. 3:1-10

§11:34 Pa ri chꞌaꞌtem hebreo we junoq “utz ruwach”, waꞌ keꞌelawi lik utz ukꞌuꞌx y na kaxuꞌyan taj. Yey we “na utz ta ruwach”, waꞌ keꞌelawi lik ko rukꞌuꞌx y lik xuꞌy.

**11:44 Pa ri tzijpixabꞌ re ojertan kubꞌiꞌij juna tikawex kuchꞌulaj ribꞌ we kuchap juna animaꞌ o katakꞌiꞌ puwi juna muqubꞌal. Nm. 19:16

*11:51 Gn. 4:8

*11:51 2 Cr. 24:19-21