5
Ri Jesús kakꞌutun lo chwa jun juyubꞌ
(Lc. 6:20-26)
Ri Jesús, echiriꞌ xeril rukꞌiyal winaq, xaqꞌan chwa ri juyubꞌ y xtzꞌuyiꞌik. Ekꞌu rutijoꞌn xkimol kibꞌ rukꞌ. Jekꞌuwaꞌ ri xujeq ukꞌutik chikiwach:
«Nim kiqꞌij kalaxik ri kaketaꞌmaj lik chirajawaxik ri Ruxlabꞌixel ri Dios chike,
ma rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj kuꞌana ke.
Nim kiqꞌij kalaxik ri kebꞌoqꞌik,
ma ri Dios e kabꞌochiꞌin kikꞌuꞌx.
Nim kiqꞌij kalaxik ri kiꞌanom chꞌutiꞌn che kibꞌ chwach ri Dios,
ma kayaꞌ na chike, ri luwar ubꞌiꞌtisim chi ri Dios.
Nim kiqꞌij kalaxik ri lik kacha kikꞌuꞌx che utzuquxik ri jusukꞌ bꞌinik silabꞌik chwach ri Dios,
ma ri Dios e kayaꞌw waꞌ chike.
Nim kiqꞌij kalaxik ri kakikꞌut ri kꞌaxnaꞌbꞌal kikꞌuꞌx chike jujun chik,
ma ri Dios kukꞌut ri kꞌaxnaꞌbꞌal ukꞌuꞌx chike rike.
Nim kiqꞌij kalaxik ri uꞌanom chom ri kanimaꞌ
chwach ri Dios,* Waꞌ e ri lik xa jumul kiyaꞌom kibꞌ puqꞌabꞌ ri Dios rukꞌ ronoje kikꞌuꞌx.
ma rike kakil na uwach ri Dios.
Nim kiqꞌij kalaxik ri kakitzukuj utzil chomal chikiwach,
ma kabꞌiꞌx chike rike e ralkꞌoꞌal ri Dios.
10 Nim kiqꞌij kalaxik ri keternabꞌex rukꞌ kꞌaxkꞌobꞌik ruma ri kakiꞌan ri jusukꞌ chwach ri Dios,
ma rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj kuꞌana ke.
11 »Nim iqꞌij iwalaxik riꞌix echiriꞌ wuma riꞌin kixternabꞌex rukꞌ kꞌax, kakꞌaq bꞌi iqꞌij y kabꞌiꞌx ronoje ri na utz taj chiwij yey waꞌ xa raqꞌubꞌal. 12 Chixkiꞌkotoq y chixbꞌixonoq, ma lik nim ri rajil ukꞌaxel kikꞌul chilaꞌ chikaj. Makam kꞌu iwanimaꞌ che echiriꞌ kixyaꞌ pa kꞌax, ma jelaꞌ xꞌan chike ri qꞌalajisanelabꞌ ojertan, ri xenabꞌej lo chiwach riꞌix.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ratzꞌam y ri qꞌijsaq
13 »Wara che ruwachulew riꞌix lik kixajawax chike ri tikawex jelaꞌ pachaꞌ ratzꞌam lik kajawaxik. Yey we xsach rutzayul ratzꞌam, ¿suꞌanik tanchi kaꞌan tza che? Riꞌ na jinta chi kꞌana uchak; keꞌkꞌaq kꞌu bꞌi y kaxajaxoꞌx kan uwiꞌ kuma ri tikawex. Mr. 9:50; Lc. 14:34-35
14 »Riꞌix ix qꞌijsaq che ruwachulew. E juna tinamit kꞌo lo chwi juna juyubꞌ na utz taj kewaxik. 15 Yey na utz tane katzij juna aqꞌ y kachꞌuq uwiꞌ rukꞌ juna mulul re pajbꞌal, ma ri kaꞌan che e kayaꞌiꞌ lo chupa rukꞌolibꞌal chikaj chaꞌ jelaꞌ kutzij kiwiꞌ konoje ri e kꞌo pa ri ja. 16 Jekꞌulaꞌ riꞌix, ix qꞌijsaq chikiwach ri tikawex chaꞌ kakil ri chomilaj chak kiꞌano y jelaꞌ e kakiyak uqꞌij ri Qaqaw Dios kꞌo chilaꞌ chikaj.
Ri Jesús y Rutzij Upixabꞌ ri Dios
17 »Michꞌobꞌ kꞌu riꞌix we riꞌin in kꞌuninaq re koꞌlnusacha uwach Rutzij Upixabꞌ ri Dios tzꞌibꞌital kan kuma ri Moisés y ri qꞌalajisanelabꞌ. Ma na in kꞌuninaq ta che usachik uwach waꞌ; e in kꞌuninaq re koꞌlnuqꞌalajisaj rusukꞌ. 18 Paqatzij wi kambꞌiꞌij chiwe: Xaloqꞌ kꞌa tikil ruqꞌijol ruwa kaj y ruwachulew, na kesax ta kꞌana juna letra yey na kesax tane tobꞌ xa juna ralko juchꞌ che Rutzij Upixabꞌ ri Dios, ma e kuꞌana na ronoje ri tzꞌibꞌitalik.
19 »Ruma kꞌu waꞌ, china ri kupalajij juna taqanik tobꞌ ne lik chꞌutiꞌn chwach rire yey e tanchi ukꞌutik kuꞌan chikiwach ri tikawex, riꞌ na jinta uwach chupa rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj. China kꞌu ri kukoj Rutzij Upixabꞌ ri Dios yey jelaꞌ kukꞌut chikiwach jujun chik chaꞌ e kakiꞌano, riꞌ lik kꞌo uwach chupa rutaqanik ri Dios.
20 »Paqatzij wi kambꞌiꞌij chiwe: Xew kixok riꞌix chupa wa taqanik petinaq chilaꞌ chikaj, we ribꞌinik isilabꞌik e más jusukꞌ chwa ri kibꞌinik raj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ y ri fariseos. Noꞌj we na je ta laꞌ, riꞌ na taqal ta chiwe.
Ri Jesús kakꞌutun chwi ri oyowal
(Lc. 12:57-59)
21 »Riꞌix itom ri xbꞌiꞌx lo chike ri tikawex ojertan chupa Rutzij Upixabꞌ ri Dios: “Matkamisanik”;* Éx. 20:13 yey china kꞌu ri kakamisanik, riꞌ kaqꞌat tzij puwiꞌ.
22 »Noꞌj riꞌin kambꞌiꞌij chiwe: China ri kape royowal chirij juna ratz-uchaqꞌ, riꞌ kaqꞌat tzij puwiꞌ. China kꞌu ri kukꞌaq bꞌi uqꞌij ri ratz-uchaqꞌ, riꞌ kakꞌam bꞌi chwach ri qꞌatbꞌal tzij re ri tinamit. Yey china ri kubꞌiꞌij che juna ratz-uchaqꞌ: “¡Na jinta kꞌana achak!”, riꞌ katewun puwiꞌ keꞌek pa aqꞌ chi xibꞌalbꞌaꞌ re tijbꞌal kꞌax.
23 »Ruma kꞌu laꞌ, echiriꞌ kakꞌam bꞌi raqasaꞌn chwa raltar yey chiriꞌ kakꞌun chakꞌuꞌx kꞌo juna awatz-achaqꞌ kꞌo royowal chawij, 24 chayaꞌa na kan raqasaꞌn chwa raltar y jat nabꞌe rukꞌ rawatz-achaqꞌ, jaꞌana utzil chomal rukꞌ. Ekꞌuchiriꞌ, utz katpe tanchi chwa raltar y kaya kꞌu riꞌ raqasaꞌn chwach ri Dios.
25 »We kꞌo junoq kukoj amak y katukꞌam bꞌi pa qꞌatbꞌal tzij, nabꞌe chaꞌana pan utzil chomal rukꞌ pa bꞌe chaꞌ jelaꞌ na katuꞌyaꞌa ta chi puqꞌabꞌ raj qꞌatal tzij. Ma we na xaꞌan ta riꞌ, raj qꞌatal tzij katuya bꞌi puqꞌabꞌ ri ausiliar “Ausiliar”: E pachaꞌ juna policía waqꞌij ora. chaꞌ katuꞌyaꞌa pa cárcel. 26 Paqatzij wi kambꞌiꞌij chawe: Na katel tana lo pa ri cárcel we na xatoj ta kan ronoje ramak.
Ri Jesús kakꞌutun chwi ri makunik chirij ri kꞌulanikil
27 »Riꞌix itom ri xbꞌiꞌx lo ojertan chupa Rutzij Upixabꞌ ri Dios: “Matmakun chirij ri kꞌulanikil.”* Éx. 20:14
28 »Noꞌj riꞌin kambꞌiꞌij chiwe: We kꞌo junoq karil juna ixoq y kurayij uwach re kamakun rukꞌ, riꞌ ya xmakun rukꞌ pa ranimaꞌ.
29 »E uwariꞌche, we e rawach uwikiqꞌabꞌ ri katzaqisan awe pa ri mak, chawesaj y chakꞌaqa bꞌi; ma xa ne kuya riꞌ e kajam jun che rawach, chwa ri katkꞌaq bꞌi rukꞌ ronoje racuerpo chi xibꞌalbꞌaꞌ re tijbꞌal kꞌax. 30 We e raqꞌabꞌ uwikiqꞌabꞌ ri katzaqisan awe pa ri mak, chaqꞌataꞌ y chakꞌaqa bꞌi; ma xa ne kuya riꞌ e kajam jun che raqꞌabꞌ, chwa ri katkꞌaq bꞌi rukꞌ ronoje racuerpo chi xibꞌalbꞌaꞌ re tijbꞌal kꞌax.
Ri Jesús kakꞌutun chwi ri jachbꞌal ibꞌ
(Mt. 19:3-12; Mr. 10:2-12; Lc. 16:18)
31 »Jenewaꞌ xbꞌiꞌx lo ojertan: “We juna achi karaj kujach bꞌi ri rixoqil, xew chuyaꞌa bꞌi ruwujil re jachbꞌal ibꞌ che.”* Dt. 24:1
32 »Noꞌj riꞌin kambꞌiꞌij: We rachi kuya bꞌi ruwujil re jachbꞌal ibꞌ che ri rixoqil tobꞌ rixoq na makuninaq ta chirij ri kꞌulanikil, riꞌ e kumin ri rixoqil pa ri mak. Ma we rixoq jachom bꞌi kukꞌam jun chik achi, kamakun kꞌu riꞌ chirij ri kꞌulanikil. Yey e rachi kakꞌuliꞌ rukꞌ rixoq jachom bꞌi, riꞌ jenelaꞌ kamakun chirij ri kꞌulanikil.* 1 Co. 7:10-11
Ri Jesús kakꞌutun chwi ri chꞌaꞌtem kuꞌan junoq echiriꞌ kꞌo kujikibꞌaꞌ uwach
33 »Riꞌix itom ri xbꞌiꞌx lo chike ri tikawex ojertan: “Matsokon rukꞌ ri kajikibꞌaꞌ uwach; e lik chaꞌana janipa rajikibꞌam uwach chwach ri Dios”* Lv. 19:12 kachaꞌ.
34 »Noꞌj riꞌin kambꞌiꞌij chiwe: Lik makꞌo mijikibꞌaꞌ uwach pubꞌiꞌ junoq. Makꞌo ne mijikibꞌaꞌ uwach pa rubꞌiꞌ ri kaj, ma ri chilaꞌ chikaj e tzꞌulibꞌal pa kataqan wi ri Dios. 35 Makꞌo mijikibꞌaꞌ uwach pubꞌiꞌ ruwa ulew, ma ruwa ulew e utakꞌalibꞌal ri raqan ri Dios. Makꞌo ne mijikibꞌaꞌ uwach pubꞌiꞌ ri tinamit Jerusalem, ma waꞌ e utinamit ri Nimalaj Taqanel Dios. 36 Makꞌo mijikibꞌaꞌ uwach pubꞌiꞌ ruwiꞌ ijolom, ma riꞌix na kiriq tane uꞌanik saq o qꞌeq che riwiꞌ, tobꞌ tane xa jun chi wiꞌaj. 37 E chibꞌiꞌij ri jusukꞌ. We lik qatzij, xew chibꞌiꞌij: “Qatzij.” We na qatzij taj, xew chibꞌiꞌij: “Na qatzij taj.” Ma ri kakojiꞌ uwiꞌ ri kabꞌiꞌxik, waꞌ rukꞌ ritzel winaq petinaq wi.
Ri Jesús kakꞌutun chwi ri rutzil kꞌuꞌxaj
(Lc. 6:27-36)
38 »Riꞌix itom ri xbꞌiꞌx lo ojertan:
We kꞌo junoq kupuchꞌ rawach,
riꞌ taqal che kapuchꞌ ri riꞌre.
We kꞌo junoq kutor bꞌi juna aweꞌ,
riꞌ taqal che kator bꞌi ri riꞌre. Éx. 21:24
39 »Noꞌj riꞌin kambꞌiꞌij chiwe: Miꞌan ukꞌaxel che ri kuꞌan ri na utz taj chiwe. We kꞌo kꞌu junoq kupachꞌ qꞌabꞌ xeꞌ aweꞌ pawikiqꞌabꞌ, chayaꞌa luwar che kupachꞌ ri pa mox. 40 We kꞌo junoq katuchap pa chꞌaꞌoj pa qꞌatbꞌal tzij re kumaj rakoton, asu chayaꞌa ne kan raqꞌuꞌ re pisbꞌal awij che. 41 We kꞌo junoq katumin bꞌi chuxeꞌ eqaꞌn chaꞌ kaweqaj bꞌi jun kilómetro che, asu kebꞌ kilómetro chaweqaj bꞌi che. 42 Chatsipan che ri nibꞌaꞌ we kutzꞌonoj toꞌbꞌal chawe. We kꞌo junoq kachiqꞌiman chawe, maꞌan xuꞌyal che.
43 »Itom kꞌu ri xbꞌiꞌx lo ojertan:
Kꞌax chanaꞌa rawatz-achaqꞌ Lv. 19:18
yey tzel chawila ri tzel kilow awe.
44 »Noꞌj riꞌin kambꞌiꞌij chiwe: Kꞌax chebꞌinaꞌa ri e aj retzelal kꞌuꞌx chiwij. Chitzꞌonoj ri rutzil ukꞌuꞌx ri Dios pakiwi ri kakitzꞌonoj ri na utz taj piwi riꞌix. Chiꞌana ri utz chike ri tzel kebꞌilow iwe. Chiꞌana kꞌu orar pakiwi janipa ri kakikꞌaq bꞌi iqꞌij y ri kixkiternabꞌej rukꞌ kꞌaxkꞌobꞌik 45 chaꞌ jelaꞌ kaqꞌalajinik ix ralkꞌoꞌal ri Qaqaw Dios kꞌo chilaꞌ chikaj. Ma Rire kuꞌan che ri qꞌij kel lo pakiwi ri tikawex kakiꞌan ri utz y pakiwi ri kakiꞌan ri na utz taj, yey kutaq lo ri jabꞌ pakiwi ri jusukꞌ kibꞌinik kisilabꞌik y pakiwi ri na jusukꞌ ta kibꞌinik kisilabꞌik.
46 »Ma we xew kꞌax kebꞌinaꞌ ri kꞌax kenaꞌw iwe, ¿saꞌ kꞌu riꞌ ri rajil ukꞌaxel kikꞌulu? Ma jenelaꞌ kakiꞌan raj tzꞌonol puaq re tojonik. 47 We xew kiya rutzil kiwach ri iwatz-ichaqꞌ riꞌix, ¿saꞌ kꞌu riꞌ ri utz kixtajin che uꞌanik? Ma jenelaꞌ kakiꞌan ri na ketaꞌam ta uwach ri Dios. 48 Chiꞌana kꞌu jusukꞌ che ri ibꞌinik isilabꞌik jelaꞌ pachaꞌ ri usukꞌlikil ri Qaqaw Dios kꞌo chilaꞌ chikaj.

*5:8 Waꞌ e ri lik xa jumul kiyaꞌom kibꞌ puqꞌabꞌ ri Dios rukꞌ ronoje kikꞌuꞌx.

5:13 Mr. 9:50; Lc. 14:34-35

*5:21 Éx. 20:13

5:25 “Ausiliar”: E pachaꞌ juna policía waqꞌij ora.

*5:27 Éx. 20:14

*5:31 Dt. 24:1

*5:32 1 Co. 7:10-11

*5:33 Lv. 19:12