ƐJƆLƐKPA'N MƆ
ZƱAN HƐLƐLƖ'N
M'ɔ wɔ nun'n
Nwan sʋanlan dɩɛ y'ɔ le Zʋan? Anɩn Zʋan nʋn yɩ́ nianman bian Zʋakɩ, bɛ wɔ Zozi mmɔfʋɛ bulu nʋn nnyuan nɩn anun. Anɩn, bɛ nʋn bɛ́ sɩ Zebede, bɛ di asue nun junman bɛ cɩ ejue Galile asue nɩn anun. Ɛhɩ, mɔ Zozi fɛlɛlɩ bɛ́'n, bɛ yacili asue nun junman'n mɔ bɛ di'n bɛ sili yɩ́ sʋ. Ɔ fi ɛbɛlɛ, bɛ kacili Zozi amanngʋn kpa. Ɛjɔlɛkpa'n mɔ Zʋan hɛlɛlɩ nɩn anun, ɔ mmɔ man yɩ́ muonun yɩ́ dunman, nan ɛjɔlɛ m'ɔ kan'n y'ɔ le “sʋanlan'n mɔ Zozi kulo yɩ́'n” (yɩ́ ti 13.23). Ɔ kan sɔ ɔ bɛbɛlɛ yɩ́ nwʋn asɩ. Mɛlɛ mɔ bɛ bʋbɔlɩ Zozi kʋlʋwa nɩn asʋ'n, Zozi falɩ yɩ́ nin Mali ɔ wulalɩ Zʋan asa nun kɛ ɔ nɩ́an yɩ́ sʋ mán yɩ́ (19.25-27).
Ɛjɔlɛkpa ɛhɩ anun, Zʋan lɛ kele yɛ́ kɛ Zozi Kilisi tɩ Sɩɛ Nyanmɩan Bangɔlɔ. Ɔ sʋanlɩn yɩ́ Wa Zozi asɩɛ nɩn asʋ ɛwa kɛ ɔ wú wɔ yɛ́ ɛtɛ'n-mɔ dunman nun maan sʋanlan biala m'ɔ kɔ le yɩ́ kɔ li'n nyan nyanmɩansʋ ngʋan m'ɔ le man ayuelɩɛ'n (3.16).
Zʋan lɛ kele yɛ́ kɛ Zozi kan yɩ́ “dɔɛ” nɩn anwʋn ɛjɔlɛ (2.4; 7.30; 8.20; 12.23,27, 13.1; 16.32; 17.1). “Dɔɛ” sɔ'n y'ɔ le Zozi ewue'n nʋn yɩ́ anunminnyanmʋn ɛyɩɛ tɛmʋn'n. Ɛhɩka ati, Zʋan a hye yɩ́ Ɛjɔlɛkpa nɩn anun nnyuan. Alimʋa dɩɛ nɩn anun, yɛ nwun ninnge mɔ Zozi yɔlɩ asannan nán yɩ́ dɔɛ nɩn a ju'n (yɩ́ ti 1-12). Zʋan lɛ kan Zʋan Batisi adanzɩɛ'n m'ɔ lili yɩ́ Zozi anwʋn'n, ɔ nʋn kɛ ɔ kpɩnlɩn yɔlɩ mɔ Zozi fɛlɛlɩ yɩ́ alimʋa menian'n-mɔ nɩn anwʋn ɛjɔlɛ. Yɛ nwun yɩ́ kɛ Zozi hɔlɩ Zoluzalɛmʋn dɔʋn kpa mɛlɛ mɔ Zufʋ'n-mɔ 'di bɛ́ fɛtɩ'n-mɔ'n. Zozi nʋn menian'n-mɔ jʋjɔlɩ, ɔ hehelelɩ bɛ́ ninnge m'ɔ sʋ ɛbʋɛ. Zozi yɔlɩ asinbɛnwʋn ninnge dɔʋn, nan Zʋan a kpa nun nzɔlɛ nsʋ ala m'ɔ kele yɛ́ kɛ Zozi tɩ Nyanmɩan Awa sakpa.
M'ɔ tɔ sʋ nnyuan nɩn anun, Zʋan lɛ kan ninnge mɔ Zozi yɔlɩ mɛlɛ mɔ yɩ́ dɔɛ'n juli nɩn anwʋn ɛjɔlɛ (yɩ́ ti 13-21). Nɔsʋba mɔ yɩ́ alɩ́ɛ cɩn an, bɛ 'kun Zozi'n, ɔ nʋn yɩ́ menian bulu nʋn nnyuan'n bɛ didili, ɔ manlɩn bɛ́ afʋtu, ɔ yɔlɩ bɛ́ ti asɔnɩn. Ɛsɛ Zʋan lɛ kele yɛ́ kɛ Zozi kpɩnlɩn wuli ɔ tinngelɩ, ɛsɛ ɔ yɩlɩ yɩ́ nwʋn ɔ helelɩ yɩ́ menian'n-mɔ'n. Kalata nɩn agualɩɛ nun, Zʋan lɛ kele yɛ́ kɛ ɔ kpɩnlɩn yɔlɩ mɔ Zozi nʋn yɩ́ menian'n-mɔ yialɩ Galile asue nɩn anʋan'n.
1
Zozi Kilisi tɩ Nyanmɩan Anʋan Ɛjɔlɛ
Abʋbɔ nɩn anun, mɔ Nyanmɩan 'bɔ ninnge kʋalaatin'n, anɩn sʋanlan kʋn wɔ ɛbɛlɛ. Sʋanlan sɔ'n, bɛ fɛlɛ yɩ́ Nyanmɩan Anʋan Ɛjɔlɛ. Ɔ nʋn Nyanmɩan yɛ̂ bɛ tɩ ɔ. Ɔ tɩ Nyanmɩan sakpa. Abʋbɔ nɩn anun, sʋanlan sɔ'n nʋn Nyanmɩan yɛ̂ bɛ tɩ ɔ. Nyanmɩan nanndɩlɩ yɩ́ sʋ y'ɔ bɔlɩ ninnge kʋalaatin ɔ. Like fɩ́ɩ́ nnʋn man ɛbɛlɛ mɔ Nyanmɩan a nnanndɩ man yɩ́ sʋ ɔ'a mmɔ man ɔ. Ngʋan baka'n y'ɔ le yɩ́. Yɛ̂ ngʋan baka sɔ'n y'ɔ tɩ menian'n-mɔ kanlannɩɛ nɩn ɔ. Kanlannɩɛ sɔ'n lɛ ta awosin mân nɩn anun. Awosin'n nwan ɔ 'fɩa kanlannɩɛ nɩn anyɩn. Ɔ mantanlɩn yɩ́ dede a, ɔ'a ngʋala man yɩ́ nyɩn fɩa.
Zʋan Batisi adanzɩɛ m'ɔ lili'n
Ɔ wɔ ɛbɛlɛ dede a, cɩan kʋn Nyanmɩan kɔ yɩ sʋanlan kʋn asɩɛ nɩn asʋ ɛwa kɛ ɔ lí adanzɩɛ. Sʋanlan sɔ'n, bɛ fɛlɛ yɩ́ Zʋan. Zʋan walɩ kanlannɩɛ nɩn anwʋn adanzɩɛ elie maan menian'n-mɔ kʋalaa nanndɩ yɩ́ sʋ bɛ de kanlannɩɛ sɔ'n bɛ di. Nán kɛ yɩ́ y'ɔ tɩ kanlannɩɛ nɩn ɔ, nan ɔ walɩ kanlannɩɛ nɩn anwʋn adanzɩɛ elie.
Kanlannɩɛ kpa sɔ'n m'ɔ man menian'n-mɔ kʋalaa nwun asɩ'n lɛ ba mân nɩn anun. 10 Ɔ walɩ juli asɩɛ nɩn asʋ ɛwa. Yɩ́ yɛ̂ Nyanmɩan man ɔ sesielɩ eyuadɩ nɩn ɔ. Kʋsʋ menian dɔʋn a mmu man yɩ́ like. 11 Ɔ walɩ menian'n mɔ Nyanmɩan falɩ bɛ́ yɔlɩ yɩ́ dɩɛ'n-mɔ afian, bɛ́ kʋsʋ bɛ́ dɔʋn, b'a nne man yɩ́. 12 Nan kʋsʋ mmie-mɔ lelɩ yɩ́. Menian sɔ'n-mɔ kʋalaa mɔ bɛ leli yɩ́ bɛ lili'n, ɔ'a man bɛ́ atɩn maan b'a kaci Nyanmɩan amma. 13 Nyanmɩan mma'n mɔ b'a kaci'n, nán kulo sʋanlan tunmin nun kɛ belenzua nʋn balasua bɛ́ wa mɔ b'a wʋ yɩ́ ɔ. Nan Nyanmɩan muonun yɛ̂ ɔ'a fa ngʋan fʋfɔlɛ sɔ'n ɔ'a man bɛ́ ɔ.
14 Nyanmɩan Anʋan Ɛjɔlɛ nɩn a kaci yɩ́ nwʋn kulo sʋanlan, ɔ a a tanlan yɛ́ afian ɛwa. Ɔ'a nwun yɛ́ nwʋn anwunnvoe kpili kpa. Ɛsɛ ɔ'a yɩ Nyanmɩan ɔ'a hele yɛ́ yuein. Y'a nwun yɩ́ anunminnyanmʋn'n, anunminnyanmʋn'n mɔ Sɩɛ Nyanmɩan falɩ manlɩn yɩ́'n. Ɔ sanlɩn kɛ ɔ tɩ yɩ́ Bangɔlɔ. 15 Sʋanlan sɔ nɩn anwʋn ɛjɔlɛ yɛ̂ Zʋan tɩanlɩn nun hanlɩn nɩn ɔ. Yɩ́ nwan: “Sʋanlan ɛhɩ yɛ̂ n ganlɩn kɛ ɔ li mɩ́n nzin ɔ lɛ ba nɩn ɔ. Ɔ tɩ kpili tala mɩ́n. Ɔ sanlɩn kɛ ɔ tɩ asɩ dahuu.” 16 Ɛhɩ, anwunnvoe baka'n m'ɔ tɩ nɩn ati, ɔ'a yeyila yɛ́ sʋ. Ɛsɛ bɔbɔ, ɔ tɛ yeyila yɛ́ sʋ kpili kpa. 17 Afɩ, daba Nyanmɩan nanndɩlɩ yɛ́ nan *Moyizɩ asʋ yɛ̂ ɔ falɩ yɩ́ mala'n manlɩn yɛ́ ɔ. Nan sian dɩɛ, Nyanmɩan nanndɩ Zozi Kilisi asʋ ɔ'a nwun yɛ́ nwʋn anwunnvoe ɔ'a hele yɛ́ ananhɔlɛ atɩn'n. 18 Sʋanlan fɩ́ɩ́ nwunlin man Nyanmɩan lé. Nan Nyanmɩan Bangɔlɔ Zozi m'ɔ tɩ Nyanmɩan'n, m'ɔ mantan Sɩɛ'n, yɩ́ y'ɔ man yɛ nwun yɩ́ ɔ.
Zʋan Batisi 'ba han yɩ́ muonun yɩ́ ɛwalɛ nɩn anwʋn ɛjɔlɛ
(Matie 3.1-12, Maakɩ 1.1-8, Luku 3.1-18)
19 Ɔ 'ba yɔ sɔ'n, anɩn Zʋan lɛ sɔnɩn menian wɔ asue Zuludɩn nɩn anzin ɛlɔ lɩka kʋn. Zoluzalɛmʋn Zufʋ mgbain'n-mɔ kɔ tɩ. Cɩan kʋn, bɛ kɔ sʋan Nyanmɩan *tɛɛyɩfʋɛ mmie-mɔ nʋn *Levifʋɛ kʋsʋ mmie-mɔ, bɛ kɔ a kɔ tʋ Zʋan, bɛ́ nwan: “Zʋan, wɔ́ muonun, nwan sʋanlan dɩɛ y'ɔ le wɔ́?”
20 Mɔ bɛ bisalɩ kosuan sɔ'n, Zʋan kpacɩlɩ nun ɔ hanlɩn yɩ́ ananhɔlɛ yuein helelɩ bɛ́ kɛ: “Nán *Kilisi'n y'ɔ le mɩ́n.”
21 Mɔ Zʋan bualɩ bɛ́ sɔ'n, bɛ́ nwan: “Sɛ nán yɩ́ y'ɔ le wɔ́ a, anɩn nwan sʋanlan dɩɛ kpa y'ɔ le wɔ́? *Eli y'ɔ le wɔ́ anaan?”
Zʋan nwan: “Nán Eli y'ɔ le mɩ́n.”
Ɛsɛ bɛ kɔ bisa yɩ́ biekun kɛ: “Anɩn Nyanmɩan *Kpɔmanfʋɛ'n y'ɔ le wɔ́ ɔ?”
Zʋan nwan: “Cɛcɛ.”
22 Ɛjɔlɛ ɛhɩ kɔ sin bɛ́ nwʋn, bɛ́ nwan: “A! Anɩn nwan sʋanlan dɩɛ bɔbɔ kpa y'ɔ le wɔ́? Bua yɛ́ bie maan yɛ hɔ́ hán héle bɛ́ mɔ bɛ sʋanlɩn yɛ́'n. Ɛ bu wɔ́ nwʋn kɛ nwan y'ɔ le wɔ́?”
23 Ɛhɩ a, Zʋan nwan: “Sʋanlan'n mɔ Nyanmɩan Kpɔmanfʋɛ *Ezayi lili mʋa hanlɩn yɩ́ nwʋn ɛjɔlɛ kɛ:
Sʋanlan kʋn lɛ tɩan ɛwâ nɩn anun ɛlɔ kɛ:
‘Ɛmɔ sésie yɛ́ Mɩn atɩn'n!’
sʋanlan sɔ'n y'ɔ le mɩ́n.”
24 Bɛ́ mɔ bɛ sʋanlɩn bɛ́ Zʋan anwʋn ɛlɔ'n mmie-mɔ tɩ *Falisifʋɛ. 25 Bɛ́ nwan: “Sɛ nán Kilisi'n y'ɔ le wɔ́, sɛ nán Eli y'ɔ le wɔ́, ɛsɛ sɛ nán Nyanmɩan Kpɔmanfʋɛ'n y'ɔ le wɔ́ a, anɩn nzukɛ ati yɛ̂ ɛ sɔnɩn menian'n-mɔ ɔ?”
26 Mɔ bɛ bisalɩ kosuan sɔ'n, Zʋan nwan: “Mɩ́n dɩɛ, n ne nzue yɛ̂ mɩn fa mɩn sɔnɩn ɔ, nan sʋanlan kʋn wɔ ɛmɔ afian ɛbɛlɛ, ɛmɔ nzɩ man yɩ́. 27 Sʋanlan sɔ'n fi mɩ́n nzin ɔ lɛ ba, mɩn nzɛ nvata man kɛ mɩn nyannjɩ yɩ́ ja mgbabʋa nyanman'n bɔbɔ mgban ɔ.” 28 Ɛjɔlɛ ɛhɩ kʋalaa sɩnlɩn Betanin, asue Zuludɩn nɩn ebue kʋn ɛlɔ, lɩka mɔ anɩn Zʋan sɔnɩn menian'n-mɔ'n.
Nyanmɩan Bʋa Baa'n y'ɔ le Zozi
29 Mɔ bɛ hanlɩn ɛhɩ yuelɩ'n, yɩ́ alɩ́ɛ hɩnlɩn, Zʋan 'tʋ yɩ́ nyɩn an, anɩn Zozi lɛ ba yɩ́ nwʋn ɛbɛlɛ, yɩ́ nwan: “Ɛ 'nwun Nyanmɩan *Bʋa Baa'n, Nyanmɩan 'ba fa yɩ́ yɩ mân nɩn ati tɛɛ ɔ tu yɩ́ ɛtɛ'n kɔ. 30 Yɩ́ dein yɛ̂ n ganlɩn yɩ́ ɛjɔlɛ kɛ: ‘Sʋanlan kʋn li mɩ́n nzin ɔ lɛ ba, ɔ tɩ kpili tala mɩ́n. Ɔ sanlɩn kɛ ɔ tɩ asɩ dahuu.’ 31 Mɩn nzɩ man yɩ́ daba. Nan kɛmɔ ɔ fata kɛ Izalayɛ amma'n-mɔ nwun yɩ́'n, yɩ́ ti yɛ̂ Nyanmɩan a sʋan mɩ́n kɛ m mála n vá nzue n zɔ́nɩn bɛ́ ɔ.”
32 Ɛhɩ, Zʋan lili Zozi anwʋn adanzɩɛ kɛ: “Mɩɩn kan mɩn kele ɛmɔ kɛ, m'an nwun kɛ Wawɛ Nwannzan-nwannzan'n fi nyanmɩansʋ kɛ abubule ɔ'a ju ɔ'a tanlan yɩ́ sʋ. 33 Mɩ́n bɔbɔ muonun, anɩn mɩn nzɩ man yɩ́ sʋanlan ɛhɔlɛ kʋn'n, nan Nyanmɩan a han a hele mɩ́n kɛ: ‘Sʋanlan'n mɔ ɛ kɔ nwun kɛ mɩ́n Wawɛ Nwannzan-nwannzan'n kɔ ju kɔ tanlan yɩ́ sʋ'n, sʋanlan sɔ'n yɛ̂ ɔ 'fa Wawɛ sɔ'n sɔnɩn menian'n-mɔ ɔ.’ 34 Ɛjɔlɛ sɔ'n mɔ m'an nwun yɩ́ mɩ́n nyɩnsʋ nɩn ati, mɩn di yɩ́ nwʋn adanzɩɛ kɛ ɔ tɩ Nyanmɩan Awa sakpa.”
Zozi 'ba fɛlɛ yɩ́ alimʋa menian'n-mɔ yɩ́ nwʋn
35 Ɛhɩ mɔ alɩ́ɛ hɩnlɩn'n, anɩn Zʋan nʋn yɩ́ menian'n-mɔ anun nnyuan jijin ɛbɛlɛ. 36 M'ɔ nwunlin kɛ Zozi lɛ sɩn'n, yɩ́ nwan: “Ɛ 'nwun Nyanmɩan *Bʋa Baa'n.” 37 Mɔ yɩ́ menian nnyuan'n tɩlɩ ɛjɔlɛ sɔ'n, bɛ yacili yɩ́ ɛbɛlɛ yɛ̂ cuein, bɛ kɔ si Zozi sʋ. 38 Zozi hɔlɩ kaan, ɔ 'tʋ yɩ́ nyɩn yɩ́ nzin an, menian si yɩ́ sʋ. Ɔ kɔ bisa bɛ́ kɛ: “Ɛmɔ lɛ kpʋnndɛ nzu?” Bɛ́ nwan: “*Labi” (yɩ́ bʋ y'ɔ le kɛ ngehelefʋɛ), “yɛ lɛ kpʋnndɛ lɩka mɔ ɛ tɩ'n.”
39 Ɛhɩ a, Zozi nwan: “Ɛmɔ bála a nɩan.”
Ɛbɛlɛ ala, bɛ kɔ si yɩ́ sʋ bɛ nʋn yɩ́ kɔ hɔ lɩka m'ɔ tɩ'n, bɛ nʋn yɩ́ kɔ tanlan ɛbɛlɛ dede sɛnzɛ'n kɔ tɔ. Ɔ 'ba yɔ sɔ'n, mɔ Zʋan menian nnyuan'n 'si Zozi sʋ'n, anɩn b'a bɔ nɔsʋba dɔɛ nnan.
40 Zʋan menian nnyuan sɔ'n, kʋn li Andele. Andele sɔ'n, yɩ́ nianman y'ɔ le Simʋn Pɩɛlɩ. 41 Andele y'ɔ lili mʋa hɔlɩ tʋlɩ yɩ́ nianman bian Simʋn an, yɩ́ nwan: “Mɩ́n nianman Simʋn, y'a nwun *Mesi'n.” (Yɩ́ bʋ y'ɔ le kɛ *Kilisi, Izalayɛ Belemgbin Ngʋandefʋɛ.)
42 Mɔ Andele hanlɩn sɔ yuelɩ'n, ɔ nʋn yɩ́ kɔ hɔ Zozi anwʋn ɛlɔ ɔ kɔ fa yɩ́ kɔ hele yɩ́. Zozi nɩanlɩn yɩ́ a, yɩ́ nwan: “Wɔ́, bɛ fɛlɛ wɔ́ Simʋn. Zʋan awa y'ɔ le wɔ́. Ɔ fi ɛnɛ m'ɔ kɔ'n, bɛ 'ba fɛlɛ wɔ́ Sefasɩ.” (Sefasɩ'n tɩ *ebele anɩɛ, yɩ́ *gɛlɛkɩ nun an, anɩn ɔ li Pɩɛlɩ. Yɩ́ bʋ y'ɔ le kɛ ɛbʋɛ.)
Natanayɛ 'ba nwun kɛ Zozi tɩ Nyanmɩan Awa
43 Ɛhɩ, mɔ alɩ́ɛ hɩnlɩn'n, Zozi nwan ɔ 'kɔ Galile mân nɩn anun ɛlɔ. M'ɔ tuli yɩ́ bʋ mɔ ɔ 'kɔ'n, ɔ kɔ hɔ kɔ tʋ Filipʋ, yɩ́ nwan: “Filipʋ, si mɩ́n sʋ!” 44 Filipʋ nʋn Andele nʋn Pɩɛlɩ, bɛ fi kulo kʋn. Bɛ fɛlɛ kulo sɔ'n Bɛtɩsayida.
45 Mɔ Zozi hanlɩn sɔ yuelɩ'n, Filipʋ kɔ hɔ kɔ tʋ Natanayɛ, yɩ́ nwan: “Sʋanlan'n mɔ *Moyizɩ hanlɩn yɩ́ nwʋn ɛjɔlɛ *Mala Kalata nɩn anun, mɔ ɛsɛ Nyanmɩan mgbɔmanfʋɛ'n-mɔ kʋsʋ hɛlɛlɩ yɩ́ nwʋn ɛjɔlɛ'n, y'a nwun yɩ́. Bɛ fɛlɛ yɩ́ Zozi. Ɔ fi Nazalɛtɩ. Yɩ́ sɩ y'ɔ le Zozɛfʋ.”
46 Ɛjɔlɛ sɔ'n mɔ Filipʋ hanlɩn helelɩ yɩ́'n sinlin yɩ́ nwʋn, yɩ́ nwan: “Nazalɛtɩ kulo ɛhɩ m'ɔ wɔ ɛlɔ'n, asʋ like kpa 'fite sʋ lé?”
Filipʋ nwan: “Bala, ba nɩan.”
47 Mɔ Zozi nwunlin kɛ Natanayɛ lɛ ba yɩ́ nwʋn ɛbɛlɛ'n, yɩ́ nwan: “Ɛmɔ nɩ́an, Izalayɛ sʋanlan bɔkɔɔ y'ɔ le sʋanlan ɛhɩ, ɔ nni man ato fɩ́ɩ́.”
48 Ɛjɔlɛ sɔ'n kɔ sin Natanayɛ anwʋn, yɩ́ nwan: “Nan ɛ sɩ mɩ́n nin?”
Zozi nwan: “Mɔ anɩn ɛ tɩ *figi baka nɩn abʋ, mɔ Filipʋ fɛlɛlɩ man wɔ́'n yɛ̂ n nwunlin wɔ́ ɔ.”
49 Natanayɛ nwan: “*Labi, ɛ tɩ Nyanmɩan Awa, ɛsɛ ɛ tɩ Izalayɛ Belemgbin sakpa.”
50 Zozi nwan: “Kɛmɔ mɩ́n nwan n nwunlin wɔ́ figi baka nɩn abʋ'n, ɔ man a le a li? Ɛ 'ba nwun ninnge dɔʋn mɔ bɛ tala ɛhɩ.” 51 Ɛsɛ yɩ́ nwan: “Mɩɩn kan yɩ́ ananhɔlɛ mɩn kele ɛmɔ kɛ, ɛmɔ 'ba nwun kɛ anwunno nɩn a buke yɛ̂ nyanmɩansʋ mmɔfʋɛ'n-mɔ fi *Mân Baa nɩn anwʋn asɩɛ nɩn asʋ ɛwa, mmie-mɔ lɛ fʋ a, anɩn mmie-mɔ lɛ ju.”