ƐJƆLƐKPA'N MƆ
MAAKƖ HƐLƐLƖ'N
M'ɔ wɔ nun'n
Nwan sʋanlan dɩɛ y'ɔ le Maakɩ? Ɔ tɩ Zozi Kilisi mmɔfʋɛ'n-mɔ bʋkafʋɛ. Maakɩ, mɔ bɛ fɛlɛ yɩ́ biekun Zʋan'n, ɔ nʋn yɩ́ nin Mali, bɛ tanlanlɩn Zoluzalɛmʋn kulo nɩn asʋ (Junman 12.12). Ɔ tɩ Baanabasɩ anianman kʋn (Kolɔsʋ 4.10). Ɔ nʋn Baanabasɩ nʋn Pɔlʋ yɛ̂ bɛ hɔlɩ Antiɔsʋ kulo nɩn asʋ ɔ (Junman 12.25). Ɛbɛlɛ, asɔnɩn mma'n-mɔ kɔ sʋan Pɔlʋ nʋn Baanabasɩ kɛ bɛ hɔ́ bɔ́ Ɛjɔlɛkpa'n bɛ héle mân mân'n-mɔ. Alimʋa atɩn'n mɔ bɛ 'tu'n, Maakɩ hɔlɩ bie ɔ bʋkalɩ bɛ́. Nan atunnunnvian, ɔ yacili bɛ́ salɩ hɔlɩ Zoluzalɛmʋn (Junman 13.5,13). Ɔ hyɛlɩ kpa, Baanabasɩ falɩ Maakɩ, ɔ nʋn yɩ́ hɔlɩ Sipʋlʋ mân nun (Junman 15.37-39). Ɛhɩ anzin, yɛ nwun yɩ́ Pɔlʋ nʋn Pɩɛlɩ kalata'n-mɔ anun kɛ Maakɩ bʋkalɩ bɛ́ wɔ *Lɔmʋn kulo nɩn asʋ (Filemʋn 24, 2 Timote 4.11, 1 Pɩɛlɩ 5.13).
Ɛjɔlɛkpa ɛhɩ anun, Maakɩ lɛ kele yɛ́ kɛ Zozi tɩ Nyanmɩan Awa. Yɩ́ Ɛjɔlɛkpa m'ɔ hɛlɛlɩ'n tɩ tika tala ɛhɩnlɩn-mɔ dɩɛ'n, nan kʋsʋ ɛjɔlɛ wɔ nun kpa.
Maakɩ 'bɔ yɩ́ Ɛjɔlɛkpa nɩn abʋ'n, ɔ man yɛ nwun yɩ́ kɛ Zʋan Batisi sɔnɩnlɩn Zozi, ɛsɛ Abɔnsanmʋn kʋsʋ sɔlɩ Zozi nɩanlɩn (1.1-13). Maakɩ a hye yɩ́ kalata nɩn anun mgbili mgbili nnyuan. Alimʋa dɩɛ'n, (yɩ́ ti 1.14-8.26), ɔ kan Zozi bagua nun junman'n m'ɔ lili yɩ́ Galile mân nun nɩn anwʋn ɛjɔlɛ. Ɔ man yɛ́ nwun yɩ́ kɛ Zozi kpɩnlɩn fɛlɛlɩ yɩ́ menian'n-mɔ, tunmin'n m'ɔ falɩ tuli wawɛ ɛtɛ'n-mɔ, ɔ manlɩn nwuluwafʋɛ'n-mɔ anwʋn salɩ, ɔ hehelelɩ Nyanmɩan ninnge'n-mɔ tunmin sʋ, ɛsɛ ɔ yɔlɩ asinbɛnwʋn ninnge.
M'ɔ tɔ sʋ nnyuan'n (8.27-16.20), ɔ kan Zozi ewue'n nʋn yɩ́ etinnge nɩn anwʋn ɛjɔlɛ. Mɔ Lɔmʋn nzalafʋ kpain'n m'ɔ bʋbɔlɩ Zozi kʋlʋwa nɩn asʋ'n nwunlin kɛ Zozi a kpɩn a wu yɩ́'n, yɩ́ nwan: “Ɔ tɩ ananhɔlɛ, bian ɛhɩ tɩ Nyanmɩan Awa sakpa!” (15.39). Maakɩ kulo kɛ yɛ́ kʋsʋ yɛ de yɛ di kɛ Zozi tɩ Nyanmɩan Awa sakpa. Ɛjɔlɛkpa nɩn agualɩɛ nun, yɛ nwun yɩ́ kɛ Maakɩ a han Zozi ewuetinnge nɩn anwʋn ɛjɔlɛ sin ko (16.1-8). Yɩ́ ti, b'a hɛlɛ ɛjɔlɛ kaan b'a sa sʋ m'ɔ kele kɛ Zozi a yɩ yɩ́ nwʋn a hele yɩ́ menian'n-mɔ ɛsɛ ɔ'a fʋ ɔ'a hɔ nyanmɩansʋ (16.9-20).
1
Zʋan Batisi junman'n
(Matie 3.1-12, Luku 3.1-18, Zʋan 1.19-28)
1 Ɛjɔlɛkpa'n m'ɔ tʋ de Zozi Kilisi m'ɔ tɩ Nyanmɩan Awa'n y'ɔ le ɛhɩ. 2 Ɛjɔlɛ sɔ'n bɔlɩ yɩ́ bʋ kɛ Nyanmɩan Kpɔmanfʋɛ Ezayi hɛlɛlɩ wɔ yɩ́ kalata nɩn anun'n. Ɔ'a hɛlɛ Zozi anwʋn ɛjɔlɛ'n kɛ Nyanmɩan nwan:
Nɩan, mɩn 'sʋan mɩ́n bɔfʋɛ'n wɔ́ nyunnun
mɩn 'man ɔ di mʋa ɔ sesie wɔ́ atɩn'n.
3 Bɔfʋɛ sɔ'n y'ɔ le sʋanlan'n m'ɔ lɛ tɩan
ɛwâ nɩn anun ɛlɔ kɛ:
Bɛ sésie yɛ́ Mɩn atɩn'n
bɛ mán ɔ tɩ́nngɛ fɔ́ʋ́n!
4 Ɛhɩ, cɩan kʋn, Zʋan kɔ fite ɛwâ nɩn anun ɛlɔ. Ɔ sɔnɩn menian'n-mɔ. Ɔ tu bɛ́ fʋɔ kɛ: “Ɛmɔ nún bɛ́ nwʋn bɛ káci bɛ́ abalabɔ'n bɛ fá bɛ́ nwʋn bɛ mán Nyanmɩan maan n zɔ́nɩn ɛmɔ, nán Nyanmɩan a fa ɛmɔ ɛtɛ nɩn a hye bɛ́.” 5 Mɔ Zʋan hanlɩn sɔ mɔ menian'n-mɔ tɩlɩ yɩ́ ngan'n, Zude mân nɩn anun menian'n-mɔ nʋn Zoluzalɛmʋn kulo nɩn asʋ dɩɛ'n-mɔ, bɛ́ dɔʋn, bɛ kɔ hɔ yɩ́ nwʋn ɛlɔ. Bɛ kɔ han bɛ́ ɛtɛ'n bagua nɩn anun, nán Zʋan a sɔnɩn bɛ́ wɔ asue'n mɔ bɛ fɛlɛ yɩ́ Zuludɩn nɩn anun.
6 Taladɩɛ'n mɔ Zʋan wula'n, sʋamo enyuan yɛ̂ b'a fa b'a nwʋn ɔ. Yɩ́ bɛlɛtɩ'n tɩ naan kpolo. Alɩɛ'n m'ɔ di'n, y'ɔ le tɛtɛbʋabʋa nʋn wɛ. 7 Ɛ 'nwun ɛjɔlɛ'n m'ɔ kan kele menian'n-mɔ'n. Yɩ́ nwan: “Sʋanlan kʋn fi mɩ́n nzin ɔ lɛ ba, ɔ le tunmin tala mɩ́n, mɩn nzɛ nvata man kɛ mɩn kʋtʋ mɩn nyannjɩ yɩ́ ja mgbabʋa'n nyanman'n bɔbɔ mgban ɔ. 8 Mɩ́n dɩɛ, m'an fa nzue m'an sɔnɩn ɛmɔ, nan yɩ́ dɩɛ, ɔ 'ba fa Nyanmɩan Wawɛ'n sɔnɩn ɛmɔ.”
Zʋan 'ba sɔnɩn Zozi
(Matie 3.13-17, Luku 3.21-22)
9 Mɛlɛ sɔ nɩn anun, Zozi fi Nazalɛtɩ, Galile mân nɩn anun, ɔ kɔ a kɔ tʋ Zʋan maan ɔ kɔ sɔnɩn yɩ́ asue Zuludɩn nɩn anun. 10 Mɔ Zozi fi asue nɩn anun ɔ 'fite'n, ɔ 'nɩan an, anɩn anwunno nɩn a buke, Wawɛ Nwannzan-nwannzan'n tɩ kɛ abubule, ɔ fi nyanmɩansʋ ɔ kɔ ju kɔ tanlan yɩ́ sʋ. 11 Ɛbɛlɛ ala, anɩɛ kʋn kɔ te anwunno ɛlɔ kɛ: “Ɛ tɩ mɩ́n ehulo Baa, m'an fa mɩ́n lʋa'n kʋalaa m'an wula wɔ́ nun.”
Abɔnsanmʋn 'ba sɔ Zozi nɩan
(Matie 4.1-11, Luku 4.1-13)
12 Ɛbɛlɛ ala, Wawɛ'n Nwannzan-nwannzan'n kɔ hyʋɩn Zozi kɔ hɔ ɛwâ nɩn anun ɛlɔ. 13 Ɔ lili ɛlɛbulanan. Ɛbɛlɛ, *Satan (mɔ yɛ fɛlɛ yɩ́ Abɔnsanmʋn'n), ɔ kɔ a kɔ sɔ yɩ́ kɔ nɩan. Anɩn Zozi wɔ ebolo naan'n-mɔ afian yɛ̂ nyanmɩansʋ mmɔfʋɛ'n-mɔ yɛ̂ bɛ bʋka yɩ́ ɔ.
Zozi 'ba fɛlɛ Galile mân nɩn anun menian nnan
mɔ bɛ cɩ ejue yɩ́ nwʋn
(Matie 4.12-22, Luku 4.14-15; 5.1-11)
14 Ɛhɩ mɔ bɛ hyɩlɩ Zʋan bɛ tʋlɩ yɩ́ fiadɩ'n, Zozi kɔ sa kɔ hɔ Galile mân nɩn anun ɔ 'kɔ a bɔ Nyanmɩan Ɛjɔlɛkpa'n kele bɛ́ mɔ bɛ wɔ ɛlɔ'n. 15 M'ɔ juli ɛlɔ'n yɩ́ nwan: “Tɛmʋn nɩn a ju, ɔ sanlɩn kɛ Nyanmɩan Belemgbin elie mɛlɛ nɩn a kpunnge. Ɛmɔ lé Ɛjɔlɛkpa'n bɛ li nán ɛmɔ káci bɛ́ abalabɔ'n!”
16 Mɔ Zozi 'sɩn Galile asubula nɩn anʋan ɛbɛlɛ'n, ɔ 'nɩan an, anɩn anianman nnyuan lɛ gua bɛ́ dada. Kʋn li Simʋn yɛ̂ kʋn'n kʋsʋ li Andele. 17 Zozi kɔ han kɔ hele bɛ́ kɛ: “Ɛmɔ bála, bɛ sí mɩ́n sʋ, nán mɩn 'ba man ɛmɔ fɛlɛ menian bɛ man mɩ́n.” 18 Kɛ Zozi anʋan 'tɔ ala, bɛ kɔ yaci bɛ́ dada'n-mɔ ɛbɛlɛ, bɛ kɔ si yɩ́ sʋ.
19 Zozi fi ɛbɛlɛ, ɔ kɔ hɔ yɩ́ nyunnun kaan, ɔ kɔ nwun Zebede amma'n-mɔ: Zʋakɩ nʋn yɩ́ nianman Zʋan. Bɛ gua bɛ́ ɛlɛɛ nɩn anun, bɛ lɛ kpʋnmgba bɛ́ dada'n-mɔ anun. 20 Ɛbɛlɛ ala, Zozi kɔ fɛlɛ bɛ́. Bɛ kɔ yaci bɛ́ sɩ Zebede ɔ nʋn kpafʋ'n-mɔ ɛlɛɛ nɩn anun ɛbɛlɛ, bɛ kɔ si yɩ́ sʋ.
Zozi 'ba fʋan wawɛ ɛtɛ fi sʋanlan kʋn anun
(Luku 4.31-37)
21 Bɛ fi ɛbɛlɛ, Zozi nʋn bɛ́ kɔ hɔ kulo'n mɔ bɛ fɛlɛ yɩ́ Kapɛɛnawɔmʋn nɩn asʋ. Bɛ wɔ ɛbɛlɛ dede mɔ ɛnwʋnmɩan ele cɩan'n juli'n, ɔ nʋn bɛ́ kɔ hɔ Zufʋ'n-mɔ asɔnɩn sua nɩn anun. Ɔ kɔ hehele bagua'n Nyanmɩan Anʋan Ɛjɔlɛ. 22 Tunmin'n m'ɔ fa kekele ninnge'n-mɔ'n sin menian'n-mɔ anwʋn. Ɔ sanlɩn kɛ ɔ ngele man yɩ́ ninnge'n-mɔ kɛ mala nɩn asʋ mgbain'n-mɔ dɩɛ'n, nan ɔ kele yɩ́ ninnge'n-mɔ tunmin sʋ.
23 Ɔ 'ba yɔ sɔ'n kʋsʋ, anɩn sʋanlan kʋn wɔ bɛ́ asɔnɩn sua nɩn anun ɛbɛlɛ. Sʋanlan sɔ'n, wawɛ ɛtɛ wɔ yɩ́ nun. Ɔ kɔ tɩan nun kɛ: 24 “Zozi m'ɔ fi Nazalɛtɩ, ɛ 'se yɛ́ sɛ? Ɛ walɩ yɛ́ bʋsʋ ɛbɔ anaan? Mɩn sɩ wɔ́ bɔkɔɔ! Ɛ tɩ Nyanmɩan Sʋanlan Nwannzan-nwannzan!”
25 Mɔ sʋanlan'n hanlɩn sɔ'n, Zozi kɔ tɩan wawɛ ɛtɛ nɩn asʋ sɛlɛ kpa. Yɩ́ nwan: “Muan wɔ́ nʋan'n nán fi sʋanlan ɛhɩ anun fite!”
26 Kɛ Zozi 'kan sɔ ala, wawɛ ɛtɛ'n kɔ kpusu sʋanlan'n sɛlɛ sɛlɛ kpa, ɔ kɔ tɩan, ɔ fi yɩ́ nun kɔ fite. 27 Sian'n, kɛ ɔ yɔlɩ sɔ'n, esulo kɔ han bɛ́ mɔ bɛ wɔ asɔnɩn sua nɩn anun'n kʋalaatin. Bɛ lɛ bisa bisa bɛ́ nwʋn kɛ: “Nan nzu like dɩɛ ahɩ? Tunmin sʋ like ehele fʋfɔlɛ ɔ! M'ɔ kɔ han'n, wawɛ ɛtɛ'n-mɔ di sʋ, ɛsɛ bɛ man yɩ́ anyɩnnzɔ.” 28 Ɔ fi ɛbɛlɛ, Zozi dunman'n kɔ hɔ dede kɔ ju Galile mân'n lɩka kʋalaatin.
Zozi 'ba man nwuluwafʋɛ dɔʋn anwʋn sa
(Matie 8.14-17, Luku 4.38-41)
29 Mɔ Bɛ fi Nyanmɩan sua nɩn anun bɛ fitelɩ'n, ɛbɛlɛ ala, bɛ kɔ hɔ Simʋn nʋn Andele awulo. Mɔ bɛ 'kɔ'n, bɛ nʋn Zʋakɩ nʋn Zʋan yɛ̂ bɛ hɔlɩ ɔ. 30 Bɛ 'ju ɛbɛlɛ a, anɩn Simʋn asebala nɩn a fʋkɛ, ebunnun a hyɩ yɩ́, ɔ la. Ɛbɛlɛ ala, bɛ kɔ bɔ Zozi amannɩɛ. 31 Zozi kɔ hyʋɩn kɔ kpunnge yɩ́, ɔ kɔ sɔ yɩ́ sa nɩn anun ɔ kɔ jasʋ yɩ́. Ɛbɛlɛ ala, ebunnun'n fi yɩ́ nwʋn kɔ tu. Ɔ kɔ jasʋ, ɔ kɔ man bɛ́ like bɛ kɔ li.
32 Bɛ wɔ ɛbɛlɛ dede eyua'n tɔlɩ, mɔ mân nɩn anun 'yɔ fɔʋn'n, menian'n-mɔ kɔ sʋa nwuluwafʋɛ ngacile, nʋn bɛ́ mɔ wawɛ ɛtɛ wɔ bɛ́ nun'n, bɛ kɔ bɛlɛ Zozi. 33 Kulo nɩn asʋ menian'n-mɔ kʋalaa kɔ yia awulo nɩn anʋan nɩn anun. 34 Zozi kɔ man nwuluwafʋɛ dɔʋn anwʋn kɔ sa, ɛsɛ ɔ kɔ fʋan wawɛ ɛtɛ dɔʋn. Ɔ ngɔ man man wawɛ ɛtɛ'n bie fɩ́ɩ́ atɩn, ɔ sanlɩn kɛ wawɛ ɛtɛ'n-mɔ sɩ yɩ́ sʋanlan ɛhɔlɛ kʋn'n.
Zozi 'ba kpanza Galile mân nɩn anun
(Luku 4.42-44)
35 Ɛhɩ anzin, mɔ alɩ́ɛ'n 'kɔ alɩbahɩan'n, anɩn mân nɩn anun tɛ du bɔbɔ, Zozi kɔ jasʋ. Ɔ fi awulo ɛbɛlɛ kɔ fite kɔ hɔ asɔnɩn ɛyɔlɛ ahanmɩan kulo'n tiba ɛlɔ. 36 Mɔ Simʋn nʋn yɩ́ manngʋn'n-mɔ jasʋlɩ'n, bɛ nnwun man Zozi. Bɛ nanndɩ kulo nɩn anun bɛ lɛ kpʋnndɛ yɩ́. 37 Bɛ kpʋnndɛlɩ yɩ́ dede mɔ bɛ nwunlin yɩ́'n, bɛ́ nwan: “Yɛ́ Mɩn, menian'n-mɔ kʋalaa lɛ kpʋnndɛ wɔ́.”
38 Zozi kukuli yɩ́ nʋan sʋ a, yɩ́ nwan: “Ɛmɔ mán yɛ hɔ́ kulo'n-mɔ mɔ bɛ mantan mantan ɛwa'n-mɔ asʋ. Ɔ fata kɛ mɩn kan Nyanmɩan Anʋan Ɛjɔlɛ ɛlɔhan kʋsʋ. Ɛhɩ ati yɛ̂ ɔ man n vi kulo nɩn anun m'an fite ɔ.”
39 Zozi le yɩ́ sɔ dede ɔ kɔ kpanza Galile mân'n lɩka kʋalaatin. Ɔ kɔ hɔ kɔ bɔ Ɛjɔlɛkpa'n kɔ hele menian'n-mɔ wɔ Zufʋ'n-mɔ asɔnɩn sua'n-mɔ anun. Ɛsɛ ɔ kɔ fʋan wawɛ ɛtɛ'n-mɔ.
Zozi 'ba man kokobefʋɛ kʋn anwʋn sa
(Matie 8.1-4, Luku 5.12-16)
40 Ɛlɛhʋn kʋn, kokobefʋɛ kʋn kɔ a kɔ tʋ Zozi ɔ kɔ tu kɔ tɔ yɩ́ ja nun. Ɔ kɔ bʋtʋ yɩ́. Yɩ́ nwan: “Mɩ́n mɩn, mɩn sɩ kɛ sɛ ɛ kulo a, ɛ kʋala kɛ ɛ man mɩ́n nwʋn sa, ɛ tu mɩ́n nwʋn efian'n.”
41 Mɔ Zozi nwunlin yɩ́ sɔ'n, kokobefʋɛ nɩn anwʋn kɔ yɔ yɩ́ koun. Ɛbɛlɛ ala, ɔ kɔ tɩnngɛ yɩ́ sa kɔ han kokobefʋɛ'n, yɩ́ nwan: “Mɩn kulo, man wɔ́ nwʋn tɩ́!”
42 Mɔ Zozi hanlɩn sɔ nɩn ala, kokobe'n fi yɩ́ nwʋn kɔ tu, yɩ́ nwʋn kɔ tɩ. 43 Mɔ bian nɩn anwʋn salɩ yuelɩ'n, Zozi kɔ jʋjɔ aminle sʋ kɔ hele yɩ́ asannan nán ɔ'a man ɔ'a hɔ. 44 Zozi nwan: “Mɔ a nwun yɩ́ ɛwa'n, n'ɛ kan nun ɛjɔlɛ fɩ́ɩ́ kele sʋanlan. Nan kɔ fa wɔ́ nwʋn kele Nyanmɩan tɛɛyɩfʋɛ'n nán yɩ wɔ́ nwʋn efian etue tɛɛ'n mɔ Moyizɩ mala'n kele'n maan bɛ nwún yɩ́ kɛ wɔ́ nwʋn a tɩ.”
45 Nan mɔ bian'n hɔlɩ'n, ɔ'a ngʋala man ɛjɔlɛ nɩn asʋ fɩa. Ɔ kɔ bɔ yɩ́ kpayɛ kɔ hele mân'n kʋalaa. Sian'n, kɛ ɔ yɔlɩ sɔ'n, Zozi kɔ kulo'n-mɔ asʋ a, meninsʋnman'n dunman nun, ɔ ka ahanmɩan, lɩka mɔ sʋanlan nnʋn man'n, ɛbɛlɛ yɛ̂ menian'n-mɔ fi lɩka kʋalaa bɛ ba yɩ́ nwʋn ɔ.