Tataroha Diana I Sulie A Jisas Kraes Nge A
Jon
E Uusue
?A tei ni e uusue uusu-uusu ienini?
A Jon Hurula'aa kalena Sepedi na ingeie ngaeta pwaarongoisuli a Jisas ni e uusue Tataroha Diana ienini. E ka'a unu haata'inie ike satana, ta'e ko ere mola i sulie maraana aana mo wala uuri, “pwaarongoisuli a Jisas e tohungei manata diana hunie.” (Leesie Jon 13:23, 19:26, 20:2, 21:7,20,24.) A Jon Hurula'aa ingeie ngaeta hunu aana soihaada'inge, na e uusue no'one e oolu Uusu-uusu a Jon, na Haata'inge.
?E uusue uusu-uusu ienini hunie kira tei?
A Jon e uusu-uusu hunie ta'ena nga iinoni i laona walumalau. Tataroha Diana a Matiu e tohungei diana hunire mo Jiu, na Tataroha Diana a Mak e tohungei diana hunire mo Rom, na Tataroha Diana a Luk e tohungei diana hunire mo Krik, ta'e Tataroha Diana a Jon ienini nge e tohungei diana hunie ta'ena nga iinoni.
?Nga taa e rau-reu maholo e uusue uusu-uusu ienini?
E lio mala a Jon e uusue uusu-uusu ienini ola mala walu aawalai helisi mwana lime i purine hutelana a Jisas (85 A.D.). A Matiu, a Mak, na a Luk kire mani uusu mangoa oto mo Tataroha Diana nge kire uusu'i, na a Jon no'one ko sare sapeie ngaeta mo ola e aamasito'o aani i sulie mauringe na ha'a-uusulinge a Kraes.
?E uusue uusu-uusu ienini huni taa?
A Jon e uusu-uusu i sulie Tataroha Diana a Jisas Kraes Kalena God, aena aana saena hunie mwala ke hiiwalaimoli aana, na hunie kire ke hele aana maurihe huu. (Leesie Jon 20:30-31.) A Jon e haata'inie uri ta'e a Jisas maraana mola e sai da hunie mwala ke saie a God. Oto mala uri nga iini ko sare leesie a God, nge ke leesie mola tolahana a Jisas. A Jisas e ere ni aalahuunge i sulie maraana uuri,
Ineu oto ngaulaa ni meurihe,
(Jon 6:35)
na Ineu oto raa-raa hunie walumalau,
(Jon 8:12)
na Ineu oto a kakalihe diana hunie mo sipu,
na Ineu oto ai grep to'ohuu.
(Jon 15:1)
A Jisas e ere lo'u i sulie maraana uuri, Ineu oto iini e ii'o huu,
(Jon 8:24)
na Ineu oto aahu'ine maurihe,
na Ineu oto tala, na walaimolinge, na maurihe.
(Jon 14:6)
Oto ahutana mo maholo a Jisas e unue mei wala uuri “Ineu oto,” nge ko pe'ikie hunie kie ke lio saie tolahana a God e uri taa.
?Nga taa ni mo pweu ni wala i laona uusu-uusu ienini?
hiiwalaimolinge, manata-diananga, raa-raa, maurihe, walaimolinge, ha'awalaimoli'anga, Jisas Kalena God
?Nga taa ni ngaeta mo eehu'i tatala i laona uusu-uusu ienini?
Jon 3:16, Jon 20:30-31, Na pwau nge e ere diana liutaa i sulie ii'onga i lalo aana a Kraes nge Jon 15.
?Nga taa ni mo eehu'i ne'isaenga i laona uusu-uusu ienini?
A Jisas e uure oto mai i na'ona aehotalana walumalau.
(1:1-18)
A God e dau aakau aana mo ola loosie asunge a Jisas.
(1:19—1:51)
A Jisas e ha'a-uusulie mwala hunge aana mo henue oto hunge.
(2:1—12:50)
A Jisas e ha'a-uusulie mola mo pwaarongoisuli ingeie i na'ona maenga ingeie.
(13:1—17:26)
A Jisas e mae na e mauri eeliho'i lo'u.
(18:1—21:25)
1
A Jisas Ingeie Mei Wala Ni Meurihe
1 Aana aehotalana walu ola na walumalau ha'ike ue, a mei Wala e pwani ii'o oto, na a mei Wala ngeena oto i saana God, na a mei Wala ngeena ingeie tohungei God oto no'one. 2 Ingeie oto i saana God uure i aehotalana. 3 Ha'aholalana ta'ena nga ola e si lae no'one mola aana. Nga ta'a-ta'a mei ola nge ha'aholalana e lae, e ka'a lae ike aaho'a aana. 4 A mei Wala ngeena oto aahu'ine maurihe, na maurihe ngeena oto raa-raa hunie mo iinoni aana walumalau. 5 A Raa-raa ngeena ko raa i laona rodohono, na rodohono e ka'a a'aila'a ike liutaa aana hunie ke mwa'asie.
6 Oto a God e uusunge'inie nga mwane satana a Jon. 7 Na ingeie ienini, e lae mai huni ha'arongoa mwala aana a Raa-raa ngeena, hunie kire ke mani rongoa tataroha aana, na kire ke hiiwalaimoli aana. 8 A Jon maraana, ingeie a Raa-raa ngeena ha'ike, ta'e e lae mola mai huni ere i sulie a Raa-raa ngeena. 9 A Jon e unue uri a tohungei Raa-raa ko lae oto mai laona walumalau, na ingeie oto kei raangie ahutana iinoni i laona walumalau.
10 A mei Wala ngeena e lae oto mai i laona walumalau, na ha'aholalana walumalau e lae taane oto aana, ta'e walumalau e ka'a manata'inie ike. 11 Ma'alana tohungana mwala ingeie mo Jiu, ta'e kire ka'a takuhie ike. 12 Ta'e ngaeta mo iini kire takuhie taane, na kire hiiwalaimoli oto aana. Oto e asuie uri ikire oto, kire ke ne'ie mo kalena God. 13 Kire ka'a ne'i kalena God ike aana hutanga nge e uure mwaanie hari-huninge ni sape i sulie tolaha ni iinoni, ta'e kire hute haalu oto aana God maraana.
14 A mei Wala ngeena e lae oto mai na e ne'i iinoni. E o'o'o oto i matolameelu na melu leesie oto manikuluha'ana, mei menikulu'anga oto paine aena aana ingeie oto ta'a-ta'a mwela moute'i a God. Ingeie oto ko niie ahutana hahu'ana manata-diananga a God hunikie, na ko unu-unue ahutana walaimolinge a God hunikie.
15 A Jon e ere i sulie a mei Wala ngeena, na e soi oto paine uuri, “Iini nge nou ere-ere rarangana ka'u ienini, nge nou unue uuri ‘Iini kei lae mai sulieu e paine lo'u liutaa aaku, aana ingeie e pwani ii'o oto na ineu nou ka'a hute ue.’ ”
16 Oto aena aana e tohungei honu aana manata-diananga na walaimolinge, nge ko nii-niie mai ngaeta mo niinge diana lo'u hunie ke oolisie niinge diana wau i na'o ngeena. 17 Aana waite a God e niie mo Ha'atolanga hunie a Mosis hunie ke he'i nii'i lo'u hunie mwala, ta'e a Jisas Kraes maraana ko niie mai manata-diananga na walaimolinge hunikie. 18 Nga ta'a-ta'a iini e ka'a leesie ike ue a God. Ta'e ta'a-ta'a mwela moute'i ingeie ko o'o'o pe'ie Aamana, na aana ingeie tohungei God no'one, ingeie oto e haata'i diana aana a God hunikie.
A Jon Loto Maa'i E Unue Uri A Jisas Oto A Ha'a-uuri Nge Kire Haara'inie No'one A Kraes
MATIU 13:1-12; MAK 1:1-18; LUK 1:1-18
19 Oto laladonga i sulie laeliwalanga a Jon e lae uuri. Mo na'ohai mwane ni Jiu i Jerusalem kire uusunge'inie ngaeta mo pris na ngaeta mo iini aana komu a Livae †19 Asunge mo iini aana komu a Livae hunie kire ke pe'ie mo pris oto tarau i laona Nume Maa'i Peine mo Jiu. i saana Jon huni dolosi aana uuri, “?A tei ni i'oe? ?Mwaanie ohe i'oe a Kraes?”†19 Satai Kraes ngeena, ne'isaenga aana uri a Ha'a-uuri, iini nge a God e haiholota'inie uure oto waite uri kei lae mai huni ha'a-uurie mwala ingeie. Leesie ere-luhesilana mo wala wai purine puke.
20 Oto a Jon e ka'a eero ike, ta'e e tola tahanga'inie mola uuri, “Ineu a Kraes ha'ike.”
21 Oto kire ko he'i dolosi lo'u aana uuri, “?Oto i'oe a tei ke'u? ?Wa ohe i'oe a Propet Elaeja?” †21 Mo Jiu kire aamasito'o aana uri a Propet Elaeja e ka'a mae ike, ta'e e hane mauri mola ta'au i Lengi. Kire hiiwalaimoli uri a Propet Elaeja kei ooli mei huni unu tahanga'inie uri ha'amangolana walumalau e kara'ini oto. Asunge a Jon Loto Maa'i e aaopa aana ingeie ko haata'inie Kalena God hunie mwala ni Israel. Aena urine ka'u e unue ingeie a Elaeja ha'ike. Lae-lae a Jisas e unue uri a Jon Loto Maa'i ingeie a Elaeja. (Leesie Matiu 11:14 na Matiu 17:10-13.) Ta'e maholo a Jisas e ere urine, e ka'a ere aaopa ike mwaanie a Jon Loto Maa'i, aana a Jisas ko ere i sulie a Jon Loto Maa'i mala iini nge ko toolea mwala lo'u i saana God aana ko ha'a-oaie walana Propet Malakae aana Malakae 4:5-6.
Oto a Jon ko aalamire mola uuri, “Ineu ha'ike.”
Oto kire ko dolosi lo'u aana uuri, “?Mwaanie ohe i'oe oto propet paine mala a Mosis nge emi ko maa-maa'oohie?”
Oto ko aalamire lo'u uuri, “Ha'ike no'one.”
22 Aena urine kire ko si te'uri hunie, “?Oto i'oe nga iinoni uri taa ka'u? O ke unu diana aana oodoi'emeelu hunie melu ke lai ha'arongoa mo iini kire uusunge'ini'emeelu mei.”
23 Oto a Jon e si aalamire mola aana walana Propet Aesaea uuri, “Ineu ka'u oto iini ko soi-soi peine i laona hanuesala uuri, ‘Omu ke ha'a-oodohie tala loosie laenga mai a Aalaha.’ ” Aesaea 40:3
24 Oto mo iini aana pulitaa ngeena nge ikire mo Parise kire uusunge'inire mai ngeena, 25 kire ko si dolosi aana a Jon uuri, “?Mala uri i'oe a Kraes ha'ike wa a Elaeja wa a propet paine ngeena, na e ue ka'u o ko loo-loto maa'i oto aana mwala?”
26 Oto a Jon ko aalamire uuri, “Ineu, nou to'o aana nanamanga taane huni loto maa'i aana mwala aani wei. Ta'e nga iini omu ka'a lio saie ike uri ingeie a tei, ingeie taane mola i matolakaelu. 27 Ingeie oto iini nge no ko deu aakau aana tala loosie, na ingeie oto e tohungei peine lo'u liutaa aaku, hule aana ineu, na nou ka'a diana ike malisine ne ke asu mala koni-konihe huni luhesie ho'ohaahi'ae ingeie.”
28 Walu erenga ienini kire rau oto wau aana leu a Jon e loto maa'i aana, nge e kara'inie huilume i Betani po'o wau hatarie sato pwaa aana wai i Jodan.†28 Huilume i Betani ienini e aaopa mwaanie huilume i Betani nge Jon 11:1 na Mak 11:1 kire ere i sulie nge e ii'o kara'inie i Jerusalem.
A Jisas Oto Iini Nge Ko Ta'aasie Ooraha'aa Aana Walumalau
29 Oto hai dinge lo'u mola i purine, a Jon e leesie a Jisas ko lae mai saana, oto ko si te'uri, “!Lio ka'u! A mwane ngeena, ingeie oto Kalei Sipu a God, aena aana ingeie ni ko ta'aasie ooraha'aa aana walumalau. 30 Iini nge nou ere-ere i sulie ka'u oto ngeena, aana maholo nou unue uuri, ‘Nga iini kei lae mai sulieu, ta'e ingeie e paine lo'u liutaa aaku aana ingeie e pwani ii'o oto na ineu nou ka'a hute ue.’ 31 Ineu na nou ka'a saie ike no'one hola'ina'o uri ingeie a tei. Ta'e ma'alana e urine nou lae pe'i loo-loto maa'i aana mwala mola aani wei loosie maholo kei hule, hunie uri mwala ni Israel kire ke si lio saie uri ingeie a tei maholo ko hule ngeena.”
32-33 Oto a Jon ko si unu tahanga'inie hunie mwala uuri, “A God e uusunge'inieu mei huni loto maa'i aana mwala aani wei loosie iini nge kei lae ue mai. Aana maholona, ineu nou ka'a sai diana aana ike ue uri ingeie a tei. Ta'e a God e unue hunieu uuri, ‘Iini o ko leesie Li'oa Maa'i ko siho i lengine na ko ii'o oto i lengine, ingeie otona iini kei loto maa'i aana mwala aana Li'oa Maa'i.’ Oto no ko unu tahanga'inie uri ingeie oto mwane nou leesie Li'oa Maa'i e siho mai uure i Lengi oto mala hiroikuu na e ii'o oto i lengine. 34 Nou leesie oto, na no ko unue oto huni'omu uri ingeie oto Kalena God.”
E Ro Pwaarongoisuli Kire Tala'ai Lulu I Sulie A Jisas
35 Oto hai dinge lo'u i sulie, a Jon e uure lo'u weu i leune pe'ie ngaeta ro pwaarongoisuli ingeie. 36 Maholo e leesie a Jisas ko tapaliu oto ko te'uri hunie e ro mwaena, “!Lio ka'u! Kalei Sipu a God, ka'u oto waune.” 37 E ro pwaarongoisuli ngeena e rongoa a Jon ko ere urine, oto kirerue aali'u, kirerue ko lulu i sulie oto a Jisas.
38 A Jisas e aali'u na ko leesie e ro mwane ko lae i sulie. Oto ko dolosi aadarue uuri, “?Nga taa more saeto'o aana?”
Oto kirerue ko aalamie uuri, “?O ko o'o'o i tei, Rabae?” (Mei wala “Rabae” ngeena, ngaeta mei wala aana erenga mo Jiu, lo'onga'inge aana uri “Ha'a-uusuli.”)
39 Oto a Jisas ko te'uri hunirerue, “More ke lae mai na more ke leesie oto maraamore'i.” E ere urine mola hunire ola mala maholo sato e ngara aawala haahuu i ho'owa aana hai dingena.†39 Erenga ni Krik e unue mola uuri, “E hule oto aana aawalai maholoi sato.” Mala uri a Jon ko iidumie mo maholoi sato mala mo Jiu, nge e ne'ie oto 4 kiloko i seulehi eena. Ta'e aana a Jon ko ere luhesie mo wala ni Jiu i laona uusu-uusu ienini, e ka'a lio ike mala ko uusu-uusu mola hunire mo Jiu. Oto kie saie uri a Jon ko iidumie mo maholoi sato mala mo Rom ko iidu-iidu. Oto iidunge ikie e sada no'one mala iidunge mo Rom. Oto kie sai uri kire oodoie a Jisas ola mala 10 kiloko aana aapa i ho'owa. Oto kirerue si lae pe'ie hunie leu nge ko o'o'o aana, na kirerue ko ii'o oto pe'ie aana hai dinge ngeena.
40 Ngaeta mwane aana e ro mwane ngeena, a Andru, aasine a Saemon Pita. 41 Oto a Andru ko tolana lo'ohie oto aasine, a Saemon, na ko ha'arongoa oto uuri, “Mere lio oodoie oto a Mesaea.” (Mei wala “Mesaea” ngeena, ngaeta mei wala aana erenga mo Jiu, lo'onga'inge aana uri “Kraes,” iini nge a God e haiholota'i ni uusunge'inie mai huni ha'a-uurie walumalau.)
42 Oto a Andru e toolea Saemon i saana Jisas. A Jisas e to'omaaie a Saemon, e si te'uri, “I'oe oto a Saemon kalena Jon, ta'e haara'inilemu kei lae oto aana a Sipas.” (Satai ola aana erenga mo Jiu ngeena e sada mola pe'ie satai Pita aana erenga ni Krik, na lo'onga'inge aana uri “a Hau” aana a Jisas e saie uri a Pita kei ne'ie mwane kei uure ma'uta'a diana mala hau e susu.)
A Jisas E Soie A Pilip
Na A Nataniel Huni Lulu I Sulie
43 Oto hai dinge lo'u i sulie, a Jisas e ne'isae huni lae hao i Kalili. E lio oodoie a Pilip, oto ko te'uri hunie, “O ke lae mai lulu i sulieu.” 44 A Pilip ingeie mwane ni Betsaeda, huilume no'one a Andru na Pita. 45 Oto a Pilip e lae haitalea a Nataniel, ko si te'uri hunie, “Melu lio oodoie oto a Kraes nge a Mosis e uusu-uusu i sulie i laona uusu-uusu aana mo Ha'atolanga, na mo propet no'one kire uusu-uusu i sulie. Ingeie oto a Jisas ni Nasaret, kalena a Josep.”
46 Oto a Nataniel ko dolosi aana uuri, “!Ha'ike eena! ?Uri nga mei ola diana uri taa ni kei uure mai mwaanie i Nasaret?”
A Pilip ko aalamie uuri, “Lae mai na o ke leesie oto maraamu.”
47 Maholo a Jisas e leesie a Nataniel ko lae mai takoie, ko si ere oalana uuri, “A mwane ie tohungei mwane ni Israel to'ohuu nge e sa'a hahu'ei eeroa ike nga iini.”
48 Oto a Nataniel e dolosi aana Jisas uuri, “?O manata'inieu ke'u uri taa?”
A Jisas e aalamie uuri, “Nou leesi'o ka'u weu i ae'aena ai fik, na a Pilip e ka'a soi'o ue.”
49 Oto a Nataniel ko si te'uri hunie a Jisas, “!Poro paine, i'oe oto Kalena God! !I'oe oto inemauri nana mo Israel!”
50 Oto a Jisas ko dolosi aana a Nataniel uuri, “?Uri o ko hiiwalaimoli mola aena aana nou unue huni'o uri nou leesi'o i mamalutana ai fik ngeena? O kei leesie taane mo ola paine lo'u liutaa aana leu ienini.” 51 Na ko he'i unue lo'u hunire uuri, “No ko unue oto to'ohuu huni'omu uri omu kei leesie mo ola paine lo'u liutaa, hule aana omu kei leesie i Lengi kei taha na mo ensel a God ko walo-waloliu ta'au na mai aano i seeku a Kale Ni Iinoni.” †51 A Jisas ko haata'inie uri ingeie e paine lo'u liutaa aana Jekob, weuwana mo Jiu oto i na'o, aana nga taa e rau heuta'ai aana weuwada a Jekob ko reu no'one aana a Kraes. Leesie Jenesis 28:10-17.
†1:19 19 Asunge mo iini aana komu a Livae hunie kire ke pe'ie mo pris oto tarau i laona Nume Maa'i Peine mo Jiu.
†1:19 19 Satai Kraes ngeena, ne'isaenga aana uri a Ha'a-uuri, iini nge a God e haiholota'inie uure oto waite uri kei lae mai huni ha'a-uurie mwala ingeie. Leesie ere-luhesilana mo wala wai purine puke.
†1:21 21 Mo Jiu kire aamasito'o aana uri a Propet Elaeja e ka'a mae ike, ta'e e hane mauri mola ta'au i Lengi. Kire hiiwalaimoli uri a Propet Elaeja kei ooli mei huni unu tahanga'inie uri ha'amangolana walumalau e kara'ini oto. Asunge a Jon Loto Maa'i e aaopa aana ingeie ko haata'inie Kalena God hunie mwala ni Israel. Aena urine ka'u e unue ingeie a Elaeja ha'ike. Lae-lae a Jisas e unue uri a Jon Loto Maa'i ingeie a Elaeja. (Leesie Matiu 11:14 na Matiu 17:10-13.) Ta'e maholo a Jisas e ere urine, e ka'a ere aaopa ike mwaanie a Jon Loto Maa'i, aana a Jisas ko ere i sulie a Jon Loto Maa'i mala iini nge ko toolea mwala lo'u i saana God aana ko ha'a-oaie walana Propet Malakae aana Malakae 4:5-6.
†1:28 28 Huilume i Betani ienini e aaopa mwaanie huilume i Betani nge Jon 11:1 na Mak 11:1 kire ere i sulie nge e ii'o kara'inie i Jerusalem.
†1:39 39 Erenga ni Krik e unue mola uuri, “E hule oto aana aawalai maholoi sato.” Mala uri a Jon ko iidumie mo maholoi sato mala mo Jiu, nge e ne'ie oto 4 kiloko i seulehi eena. Ta'e aana a Jon ko ere luhesie mo wala ni Jiu i laona uusu-uusu ienini, e ka'a lio ike mala ko uusu-uusu mola hunire mo Jiu. Oto kie saie uri a Jon ko iidumie mo maholoi sato mala mo Rom ko iidu-iidu. Oto iidunge ikie e sada no'one mala iidunge mo Rom. Oto kie sai uri kire oodoie a Jisas ola mala 10 kiloko aana aapa i ho'owa.
†1:51 51 A Jisas ko haata'inie uri ingeie e paine lo'u liutaa aana Jekob, weuwana mo Jiu oto i na'o, aana nga taa e rau heuta'ai aana weuwada a Jekob ko reu no'one aana a Kraes. Leesie Jenesis 28:10-17.