10
Ri setenta achi'a' ri xetak chutzijoxic ri ruch'abel ri Dios
Y tok e banatajinek chic c'a ronojel re', ri Ajaf Jesús xerucha' c'a ch'aka' chic achi'a' richin yesamej riq'uin. Rija' xerucha' e setenta achi'a', richin xerutek-el chi caca'.* Mt. 10:1; Mr. 6:7. Xerutek ri pa tak tinamit y pa ch'aka' chic lugar ri xtapon-vi rija'. Y ri Jesús xubij c'a chique ri achi'a' ri xerucha': Can kitzij vi chi ri samaj richin nitzijox ri ruch'abel ri Dios, janíla nim; jac'a ri samajela' man e q'uiy ta. Xa e ca'i-oxi' oc. Romari' tic'utuj c'a chire ri Rajaf ri samaj, chi querutaka-pe más samajela' Jer. 3:15; Mt. 9:37, 38; Jn. 4:35; 2 Ts. 3:1. chiquicojol ri vinek ri nic'atzin richin nicac'axaj ri ruch'abel. Y vacami quixbiyin c'a. Ivetaman c'a ri' chi rix xa achi'el tak carne'l ri yixintek-el Mt. 10:16. chiquicojol ri vinek e achi'el utiva'. Y man c'a tic'uaj§ Mt. 10:9, 10; Mr. 6:8; Lc. 9:3. pekes (morral), ni man c'a tic'uaj mero, y man tic'uaj chuka' jun chic c'ulaj xajab. Ni man chuka' quixpataj pa tak bey richin ye'ik'ejela' na can (ye'ik'ijala' na can) vinek. Xa choj quixbiyin* 2 R. 4:29. c'a acuchi c'o chi yixapon-vi. Y tok yixapon c'a pa jun jay, ri nabey c'o chi niben, ja ri yixk'ejelon Mt. 10:12. (yixk'ijalon). Y nibij c'a chique: Ja ta c'a ri uxlanen richin ri Dios ri xtic'oje' iviq'uin chupan re jay re'. Y vi chiri' chupan ri jay ri', ri vinek riq'uin quicoten yixquic'ul-vi richin nicac'axaj ri ruch'abel ri Dios, ri uxlanen richin ri Dios can xtic'oje-vi quiq'uin. Jac'a vi ri vinek xa man jebel ta yixquic'ul richin nicac'axaj ri ruch'abel ri Dios, ri uxlanen man c'a xtic'oje' ta can quiq'uin. Rix can quixc'oje' c'a ka chupan ri jay ri yixapon-vi y jebel ic'ulic niquiben, titija' y tikumu' ri xtiquisipaj chive. Roma ri samajel can ruc'amon-vi chi nitoj Mt. 10:10, 11; 1 Co. 9:4; 10:27. roma ri samaj ri nuben. Y man c'a tijalala' ri jay ri acuchi yixc'oje-vi. Xa can acuchi yixapon-vi pa nabey, chiri' yixc'oje-vi-ka. Y que chuka' ri' tibana' tok yixapon xabachique tinamit y jebel ic'ulic niban. Can titija' c'a ronojel ri nisipex chive. Que'ic'achojirisala' c'a chuka' ri yava'i' ri ec'o chiri', y tibij c'a chique: Ri k'ij richin chi rix yixoc pa rajavaren o pa ruk'a' ri Dios,§ Lc. 9:2. xa nakaj chic c'o-vi-pe chive. 10 Pero ja vi yixapon pa jun tinamit ri xa man utz ta ic'ulic niban, quixel c'a el ri pa tak bey richin ri tinamit y tibij c'a chique ri vinek: 11 Ri pokolaj richin re tinamit re' ri c'o-el pa kaken, nikatotaj can* Mt. 10:14. (nikaquiraj can) chivech, richin queri' tivetamaj chi man utz ta ri xiben chi man xojic'ul ta jebel. Y tivetamaj can chuka' chi ri k'ij richin chi ri vinek ye'oc pa rajavaren o pa ruk'a' ri Dios nakaj chic c'o-vi-pe, y rix can xsuj c'a chive, xcha'. 12 Y ri Jesús xubij chuka' el chique: Tok ri Dios xtuya-pe ri ruc'ayeval, ri vinek quichin ri tinamit ri man xtiquic'ul ta jebel ri ruch'abel ri Dios ri nibij rix chique, más c'a ri ruc'ayeval ri xtuya' pa quivi' rije' que chuvech ri ruc'ayeval ri xtuya' pa quivi' ri aj-Sodoma. Mt. 10:15.
Ri xquimacuj ri aj pa tinamit Corazín y ri aj-Betsaida
13 Romari' ninvok'ej quivech ri ec'o pa tinamit Corazín, y ninvok'ej chuka' quivech ri ec'o pa tinamit Betsaida, roma janíla q'uiy milagros xeban chiquivech y man xquinimaj ta ri ruch'abel ri Dios. Roma xa ta ja ri pa tak tinamit Tiro y Sidón xeban-vi re milagros re', ri vinek aj chiri' xtzolej yan ta pe quic'u'x riq'uin ri Dios, y quicusalon ta chic quitziak richin bis, y quiyolon ta chaj chiquij, richin queri' nik'alajin chi yebison roma janíla ri quimac ri e quibanalon. Ez. 3:6; Jon. 3:5; Mt. 11:21. 14 Pero chupan ri k'ij tok xtibanatej ri k'atoj-tzij, ja ri ec'o pa Corazín y ri ec'o pa Betsaida ri más ruc'ayeval xtika' pa quivi', que chiquivech ri aj-Tiro y aj-Sidón. 15 Y ri ec'o pa tinamit Capernaum can niquich'ob chi yebe chila' chicaj riq'uin ri Dios y janíla xtinimirisex quik'ij. Pero xa man que ta ri'. Xa xtikasex quik'ij,§ Gn. 11:4; Dt. 1:28; Ez. 26:20; 32:18; Mt. 11:23. roma xa c'a chupan ri lugar ri richin ri tijoj-pokonal xquebeka-vi.
16 Y achique c'a vinek ri xquixruc'ul jebel richin nrac'axaj ri ruch'abel ri Dios, can ja chuka' yin ri yiruc'ul. Y ri achique c'a chuka' ri xquixetzelan roma ri ruch'abel ri Dios, can ja chuka' yin ri yiretzelaj. Y ri netzelan vichin yin, can ja chuka' ri Dios ri takayon-pe vichin ri nretzelaj,* Mr. 9:37; Jn. 5:23; 13:20; 1 Ts. 4:8. xcha' c'a el ri Jesús chique ri setenta achi'a' ri xerucha'.
Tok xetzolin-pe ri setenta achi'a' ri xetak chutzijoxic ri ruch'abel ri Dios
17 Y tok xetzolin c'a pe re setenta achi'a' re' chire ri samaj ri bin-el chique y xe'oka' riq'uin ri Jesús, janíla yequicot, y xquibij c'a chire: Ajaf, ri itzel tak espíritu can xeniman chuka' chike tok pan abi' rat xojch'on-vi chique.
18 Y ri Jesús xubij chique: Ja', can kitzij ri nibij. Roma yin can xintz'et chi ri Satanás xuna' yan chi xch'acatej, roma can achi'el nuben ri coyopa' ri chicaj, queri' xuben rija' tok xtzak-pe. Jn. 12:31. 19 Yin can nuyo'on na vi uchuk'a' chive richin chi yixch'acon chirij ri ruchuk'a' ri itzel-vinek, y chuka' richin chi stape' xque'ipalibela' ta cumatzi' y alacrán ri yeruya' pan ibey, can man jun xtic'ulvachij Mr. 16:18. pa ruk'a'. 20 Pero rix man quixquicot xaxe roma ri itzel tak espíritu yixquinimaj. Más quixquicot pa tak ivánima roma can tz'ibatel§ Ex. 32:32; Sal. 69:28. ri ibi' chila' chicaj riq'uin ri Dios.
Ri Jesús ri C'ajolaxel can nuya-vi c'a ruk'ij ri Tata'ixel
21 Y chupan c'a ri misma hora ri', ri Lok'olej Espíritu janíla quicoten xuya' pa ránima ri Jesús. Y ri Jesús xubij: Matiox ninya' chave Nata' Dios, rat ri Rajaf ri caj y re ruvach'ulef, roma man xak'alajirisaj ta ri utzilej ach'abel chiquivech ri vinek ri can niquina' chi janíla q'uiy quetaman. Xa ja ri chiquivech ri vinek ri manek más quetaman, xa chiquivech rije' xak'alajirisaj-vi* Mt. 11:25; 1 Co. 1:19; 2 Co. 2:6. re utzilej ach'abel re'. Can que vi c'a ri' Nata' Dios, roma jari' ri arayibel rat, xcha' ri Jesús pa ru-oración.
22 Y c'ari' rija' xubij c'a: Ri Nata' Dios can ronojel c'a ruyo'on-pe Mt. 28:18; Jn. 1:18; 3:35; 6:44. pa nuk'a'. Y man jun chic c'a etamayon in achique yin, xaxe ri Nata' ri etamayon. Y man jun chuka' etamayon achique ri Nata', xaxe yin ri Ruc'ajol, y ri vinek achok che xtinvajo' xtink'alajirisaj-vi yin, xtretamaj achique c'a ri Nata'.
23 Y c'ari' ri Jesús xerutzu' ri rutijoxela' y xaxe chique rije' xubij-vi: Jebel ruva-ik'ij Mt. 13:16. rix, roma re yixajin chutz'etic riq'uin ri runak' tak ivech. Y chuka' can jebel ruva-quik'ij ri ch'aka' chic vinek ri yetz'eton ronojel re'. 24 Y can ninbij c'a chive, chi e q'uiy ri achi'a' xek'alajirisan ri ch'abel ri xbix chique roma ri Dios y ri reyes ri xec'oje' ojer can, janíla xcajo' chi xquitz'et§ 1 P. 1:10. ta ri nitz'et rix vacami, y man xquitz'et ta. Xcajo' ta chuka' xcac'axaj ri nivac'axaj rix re vacami, y man xcac'axaj ta chuka', xcha'.
Jun c'ambel-tzij chirij jun utzilej achin aj-Samaria
25 Y c'o c'a jun etamanel chirij ri ley xbeyacatej-pe y xbech'on riq'uin ri Jesús, roma nrajo' nutejtobej ri Jesús. Tijonel, xcha' c'a chire. ¿Achique nic'atzin richin ninben yin richin queri' ninvichinaj ri c'aslen ri man q'uisel ta?* Mt. 19:16; 22:35-39; Mr. 10:17; Lc. 18:18. xcha'.
26 Ri Jesús xubij chire: ¿Achique c'a ri nubij chupan ri ley ri xuya' ri Dios chire ri Moisés? Mt. 22:35. ¿Y achique nik'ax chavech rat?
27 Y ri etamanel xubij chire ri Jesús: Ri ley nubij chi tavajo' ri Dios ri Avajaf. Tavajo' riq'uin ronojel avánima. Tavajo' chupan ri ronojel ri ac'aslen, riq'uin ronojel avuchuk'a', y riq'uin chuka' ri anojibal. Y can achi'el navajo-ka-avi' rat, can que c'a chuka' ri' que'avajo' Lv. 19:18; Dt. 6:5. ri ch'aka' chic.
28 Y jac'ari' tok ri Jesús xubij chire ri etamanel: Can kitzij ri xabij. Vacami c'a, vi xtaben§ Lv. 18:5; Neh. 9:29; Ez. 20:11; Ro. 10:5. ronojel re', xtavichinaj c'a ri c'aslen ri man q'uisel ta, xcha' ri Jesús chire.
29 Pero re etamanel re' can xrajo' chi tik'alajin* Lc. 16:15. chi can c'o-vi ri nrajo' nretamaj. Romari' rija' xuben chi achi'el man k'axinek ta chuvech ri achique c'a ri' ri ch'aka' chic, ri ruc'amon chi yerajo' achi'el nrajo-ka-ri' rija'. Romari' xuc'utuj-apo chire ri Jesús.
30 Y ri Jesús can jac'ari' xutzijoj jun c'ambel-tzij chire ri etamanel: C'o c'a jun achin ri elenek-pe ri pa tinamit Jerusalem y xulan-ka richin nibe-ka c'a pa tinamit Jericó. Pero re achin re' xebe'el-pe elek'oma' chirij ri pa bey, y ri elek'oma' ri' ronojel xquelesaj-el chire. Hasta ri rutziak ri rucusan ri achin xquelesaj can chirij. Ri elek'oma' xebe na vi, pero nabey janíla xquich'ey can. Ri achin xpune' c'a can ri chiri' pa bey achi'el jun caminek. 31 Y c'o c'a jun sacerdote ri petenek chuka' chupan ri bey ri'. Y tok re sacerdote re' xutz'et chi punul ri achin ri chiri' pa bey, ja chic ri jun ruchi-bey xk'ax-vi. Job 6:14, 21; Sal. 38:11; 69:20; Pr. 21:13; Stg. 2:13; 1 Jn. 3:16. 32 Y que chuka' ri' jun achin levita, ri yeto'on quichin ri sacerdotes ri pa rachoch ri Dios, petenek chuka' chupan ri bey ri'. Y tok re levita re' xapon chupan ri lugar ri', xutz'et chuka' ri achin, y can achi'el xuben ri sacerdote can que chuka' ri' xuben rija'. Xe xutz'et ri achin punul pa bey, xa ja chuka' ri jun chic ruchi' ri bey xk'ax-vi. 33 Pero c'o c'a jun achin aj-Samaria ri petenek chuka' chupan ri bey ri', y c'o c'a chi nic'o riq'uin ri achin punul can pa bey, ri achin ch'ayon can coma elek'oma'. Y tok ri aj-Samaria xutz'et ri achin punul pa bey, janíla xujoyovaj ruvech roma ri rubanon. Pr. 27:10; Jer. 38:7; 39:16; Jn. 4:9; 8:48. 34 Romari' re aj-Samaria re' xjel-apo riq'uin ri achin punul pa bey, xutz'et achique rubanon. Y xerak'omala' ri rusocotajic ri achin riq'uin aceite olivo y vino. Rija' xerupisla' c'a chuka' ri socotajic riq'uin tziek. C'ari' ri achin aj-Samaria, chirij ruquiej rija' mismo xuya-vi-pe ri achin socotajinek y xuq'uen-pe c'a pa jun posada. Y xuchajij c'a ri junak'a' ri'. 35 Pa ruca'n k'ij tok ri aj-Samaria nuchop yan chic ri rubey, rija' xrelesaj juba' mero y xuya' can chire ri rajaf ri posada, y xubij chire: Tavilij y tavak'omaj re jun achin re'. Y tok xquitzolin-pe, xtintoj c'a chave ri ch'aka' chic mero ri xtacusaj. 36 Roma c'a ri', ¿chavech rat achique c'a chique ri e oxi' achi'a' ri can achi'el nrajo-ka-ri' rija', can que chuka' ri' xrajo' ri achin ri xka' pa quik'a' elek'oma'? xcha' ri Jesús chire ri etamanel.
37 Y ri etamanel xubij: Ja ri achin ri xjoyovan ruvech, xcha'.
Y ri Jesús xubij c'a chire ri etamanel: Vacami cabiyin c'a y tabana'§ Lc. 6:32; Jn. 13:15; Ro. 12:20; 1 P. 2:21; 1 Jn. 3:16, 18; 4:10, 11. achi'el xuben ri achin aj-Samaria.
Ri Jesús xapon chiquitz'etic ri Marta y ri María
38 Y ri Jesús xuchop chic c'a rubey y xapon pa jun ti tinamit. Y chiri' chupan ri ti tinamit ri' c'o c'a ri ixok rubini'an Marta,* Jn. 11:1. y ja rija' ri xc'ulun-apo richin ri Jesús pa rachoch. 39 Re ixok c'a re' c'o c'a jun rach'alal rubini'an María. Y re María re' xtz'uye' c'a chiraken ka ri Jesús, richin queri' nrac'axaj Dt. 33:3; Hch. 22:3. ri ruch'abel ri Dios ri nutzijoj ri Jesús. 40 Jac'a ri Marta xa man que ta ri' xuben. Rija' xa ch'ujirinek 1 Co. 7:32. c'a chubanic ri rusamaj. Roma c'a ri' ri Marta xapon riq'uin ri Jesús y xubij chire: Ajaf, ¿man c'a natz'et ta chi re María nuyon in ruyo'on can chuvech re samaj? Tabij c'a chire chi quiruto' juba'.
41 Pero ri Ajaf Jesús xubij chire: Marta, rat q'uiy ri nach'ob, y sachinek ac'u'x roma q'uiy ri c'o chi naben. 42 Pero xaxe jun c'a ri más nic'atzin y más utz, y jari' ri xucha' ri María. Y ri xucha' rija', man jun xtelesan chire.

*10:1 Mt. 10:1; Mr. 6:7.

10:2 Jer. 3:15; Mt. 9:37, 38; Jn. 4:35; 2 Ts. 3:1.

10:3 Mt. 10:16.

§10:4 Mt. 10:9, 10; Mr. 6:8; Lc. 9:3.

*10:4 2 R. 4:29.

10:5 Mt. 10:12.

10:7 Mt. 10:10, 11; 1 Co. 9:4; 10:27.

§10:9 Lc. 9:2.

*10:11 Mt. 10:14.

10:12 Mt. 10:15.

10:13 Ez. 3:6; Jon. 3:5; Mt. 11:21.

§10:15 Gn. 11:4; Dt. 1:28; Ez. 26:20; 32:18; Mt. 11:23.

*10:16 Mr. 9:37; Jn. 5:23; 13:20; 1 Ts. 4:8.

10:18 Jn. 12:31.

10:19 Mr. 16:18.

§10:20 Ex. 32:32; Sal. 69:28.

*10:21 Mt. 11:25; 1 Co. 1:19; 2 Co. 2:6.

10:22 Mt. 28:18; Jn. 1:18; 3:35; 6:44.

10:23 Mt. 13:16.

§10:24 1 P. 1:10.

*10:25 Mt. 19:16; 22:35-39; Mr. 10:17; Lc. 18:18.

10:26 Mt. 22:35.

10:27 Lv. 19:18; Dt. 6:5.

§10:28 Lv. 18:5; Neh. 9:29; Ez. 20:11; Ro. 10:5.

*10:29 Lc. 16:15.

10:31 Job 6:14, 21; Sal. 38:11; 69:20; Pr. 21:13; Stg. 2:13; 1 Jn. 3:16.

10:33 Pr. 27:10; Jer. 38:7; 39:16; Jn. 4:9; 8:48.

§10:37 Lc. 6:32; Jn. 13:15; Ro. 12:20; 1 P. 2:21; 1 Jn. 3:16, 18; 4:10, 11.

*10:38 Jn. 11:1.

10:39 Dt. 33:3; Hch. 22:3.

10:40 1 Co. 7:32.