12
Ri ejemplo ri xu'ij ri Jesús chiquij ri itzel tak kajoy-ulef
Y ri Jesús riq'uin ejemplos xch'o'n quiq'uin. Raja' quiere' xu'ij chique: Xc'ue' jun achi ri xutic uva pa rulef, xuya' co'c' chirij y xu'on chuka' anche'l jun ch'uti' pila chupa ri ulef chi niyitz' ri uva. Xu'on chuka' jun torre, chi parui' ri' nic'ue-wi ri jun ri nuchajij ri ulef ri'.* Is 5:1-2 C'ajari' xuya' can pa kajic chique jujun achi'a', y raja' xbe naj.
Y cuando xoka ri tiempo chi ri cosecha, ri rajaf ri ulef xutak jun rusamajel quiq'uin ri achi'a' ri je-kajayon ri ulef chi neruc'utuj-pe ri uva, roma riq'uin ri' nitoj-wi ri rukajic ri ulef. Pero cuando xapon ri rusamajel quiq'uin ri achi'a' ri je-kajayon ri ulef, ri achi'a' re' xquitz'om ri rusamajel y xquich'ey, y man jun uva xquiya-e che. Y ri rajaf ri ulef xutak jun chic rusamajel quiq'uin ri achi'a' chi neruc'ama' ri uva ri nuc'utuj raja' chique chi ri ulef. Pero reje' xa che abaj xquic'ul-apo y xquisocola-e rujolon. Can pokon xqui'en y xqui'ij-e che. Pero ri rajaf ri ulef xutak jun chic rusamajel. Y ri samajel re' xcamises coma ri je-kajayon ri ulef. Y je q'uiy chic rusamajel xerutak, pero conojel c'o anchique x-an-e chique. Jec'o xech'ay, y jec'o xecamises.
Y pa ruq'uisbel, ri rajaf ri ulef xe chic ri ralc'ual xc'ue' can riq'uin y raja' yalan nrojo' ri ralc'ual. Pero ri rajaf ri ulef can xutak na ri ralc'ual quiq'uin ri achi'a' ri je-kajayon ri ulef ri', roma raja' xunojij-ka: Ri achi'a' ri' can xquieniman cuando xtiquitzu' chi can ja ri walc'ual xtapon, xcha-ka pa ránima. Pero cuando ri achi'a' xquitzu' chi ja ri ralc'ual ri rajaf ri ulef ri xapon, xqui'ij-ka chiquiwech: Jare' ri ne'oc rajaf ronojel ri ulef ri kakajon cami. Cami kacamisaj, chi quiri' pa kak'a' roj nic'ue-wi can ri ulef, xecha'. Y can quiri' xqui'en. Xquitz'om ri ralc'ual, xquicamisaj, xquilesaj-e pa rulef. Y xbequitorij juc'an chic ulef.
C'ajari' ri Jesús xu'ij: ¿Anchique como xtu'on ri rajaf ri ulef chique ri achi'a' ri'? Ri rajaf ri ulef xtipe y xquierucamisaj ri achi'a' ri' y ri ulef xtuya' chic pa kajic chique ch'aka chic.
10 ¿Y can man jun mej (bey) como chuka' itz'eton ri jun tzij ri tz'iban can chupa ri rutzij ri Dios? Ri tzij ri nu'ij:
C'o jun Abaj ri man xka ta chiquiwech ri achi'a' ri je banoy-jay.
Pero xa ja ri Abaj ri' ri xc'atzin, roma can jari' ri xcuses chi quiri' ri jay man nitzak ta.
11 Can ja ri Ajaf xbano chi xcuses ri Abaj re',
y roj can man jun mej (bey) katz'eton chi nibanataj quiere'.* Sal 118:22-23
Quiri' nu'ij ri rutzij ri Dios.
12 Y ri achi'a' anchok quiq'uin xch'o'n-wi ri Jesús c'o ta xquijo' xquitz'om yan ta, roma xquina'ej chi ri achi'a' je-kajayon ri ulef ri xerunataj chupa ri ejemplo, xa chiquij reje' xch'o'n-wi. Pero man xquitz'om ta e, roma niquixi'j-qui' chiquiwech ri winak ri jec'o riq'uin. Reje' xquiya' can ri Jesús y xebe.
Nic'utux che ri Jesús xa utz o man utz ta nitoj ri impuestos
13 Y ri achi'a' ri' jec'o ch'aka chic ri xequitak-pe. Xequitak-pe jujun achi'a' fariseos y chuka' jujun ruwinak ri rey Herodes, chi niquitojtobej ri Jesús y nitzak ta pa quik'a' riq'uin ri tzij ri yeru'ij. 14 C'ajari' reje' xepe y xqui'ij che ri Jesús: Ret ri jat jun Maestro, roj can keta'n chi xe-wi ri ketzij ri nika chawech y jari' ri natzijoj; can nac'ut ri rutzij ri Dios y can ja-wi rubixic na'an che, roma ret man naxi'j ta awi' chech jun winak, más que can yalan ruk'ij. ¿Anchique na'ij chake? ¿Utz como nakatoj ri impuestos ri nu'ij ri rey César, o xa man utz ta? xecha' che.
15 Pero ri Jesús can reta'n-wi chi riq'uin ca'i' quipalaj niquic'utuj quiri'. Romari' raja' xu'ij chique: ¿Anchique roma rix nitaj ik'ij chi yinitojtobej? Tic'ama-pe ri mero chi nintzu' rech, xcha' chique.
16 Y reje' xbequic'ama-pe ri mero chi niquic'ut chech. Y c'ajari' raja' xuc'utuj chique: ¿Anchok rupalaj y anchok rubi' c'o chech la mero? xcha' raja'. Y reje' xqui'ij: Chi ri rey César, xecha'.
17 Y ri Jesús xu'ij chique: Tiya' che ri César ri can richi-wi ri César, y tiya' che ri Dios ri can richi-wi ri Dios, xcha' ri Jesús chique. Y reje' can anchique la xquina' cuando xquic'oxaj ri xu'ij ri Jesús chique.
Ri caminaki' can xquiec'astaj-wi
18 Y jec'o achi'a' saduceos xe'apon riq'uin ri Jesús. Ri achi'a' re' man niquinimaj ta chi ri caminaki' can xquiec'astaj chic pe.* Hch 23:8 Y romari' reje' xqui'ij che ri Jesús: 19 Ret ri jat jun Maestro, roj chuka' c'o ri nakajo' nakac'utuj chawe. Ri Moisés rutz'iban can chake, chi cuando jun achi nuya' can ri raxayil roma nicom-e y man jun ralc'ual nic'ue' can; jun rach'alal ri caminak achi ri' tic'ule' riq'uin ri malca'n-ixok,* Dt 25:5 chi quiri' yec'ue' ralc'ual riq'uin ri malca'n-ixok. Y xa can jec'o ralc'ual yec'ue' riq'uin ri ixok, ri na'ey ala' ntoc ralc'ual ri achi ri caminak chic e. 20 Y reje' xqui'ij: Xec'ue' je wuku' achi'a' cach'alal qui'. Ri na'ey xc'ule'. Pero xcom-e, y man jun ralc'ual xc'ue'. 21 Xpe ri ruca'n achi, ri rach'alal can ri achi ri xcom-e, xc'ule' riq'uin ri malca'n-ixok. Pero chuka' ri achi re' xcom-e y man jun ralc'ual xc'ue'. Ri rox achi can ja' chuka' xuc'ulumaj anche'l ri ca'i' na'ey rach'alal, y ri ixok c'a xc'ue' na can. 22 Can chi je wuku' achi'a' cach'alal qui' quiere' xquic'ulumaj-e. Y man jun chique ri wuku' achi'a' re' xc'ue' ta can ralc'ual. Y pa ruq'uisbel xcom-e chuka' ri ixok. 23 Y ri achi'a' saduceos xqui'ij che ri Jesús: Ret na'ij chi xtapon jun k'ij cuando ri caminaki' xquiec'astaj-pe. Cuando xtapon ri k'ij ri', ¿anchok raxayil xte'oc ri ixok ri'? Roma ri je wuku' achi'a' cach'alal qui' xec'ue' riq'uin, xecha'.
24 Y ri Jesús ja xu'ij chique ri achi'a' ri': ¿Manak como jix-satzinak (jix-sachinak) riq'uin ri xi'ij, roma man ibanon ta entender ri nu'ij chupa rutzij ri Dios? ¿Man iweta'n ta c'a chi ri ruchuk'a' ri Dios yalan nim? 25 Roma cuando ri caminaki' xquiec'astaj-pe, man xquiec'ule' ta chic. Xa xquie'oc anche'l ri ángeles ri jec'o chicaj. 26 Y ri caminaki' can xquiec'astaj-wi, y ren nin-ij chi rix jabel iweta'n ri anchique ri tz'iban can roma ri Moisés, cuando raja' xutzu' ri zarza, ri jun k'ayis c'o ruq'uixal, nic'at, y chiri' xbech'o'n-pe ri Dios che y xu'ij: Ja ren ri ru-Dios ri Abraham, ru-Dios ri Isaac y ru-Dios ri Jacob,* Ex 3:6 xcha' che. 27 Y xa ta reje' je caminak ta chi ronojel tiempo y xa man ta yec'astaj chic pe jun mej (bey), ri Dios man ta qui-Dios reje', roma ri Dios can qui-Dios-wi ri c'o quic'aslen y man quichi ta ri caminaki'. Romari' ren nin-ij chi rix can jix-satzinak (jix-sachinak) riq'uin ri ni'ij, xcha' ri Jesús chique.
Ri Jesús nu'ij anchique mandamiento ri c'o más rakalen
28 Y ja xbe-apo riq'uin ri Jesús jun maestro chi ri ley. Ri maestro ri' xuc'oxaj ri xqui'ij ri achi'a' saduceos che ri Jesús, y xuc'oxaj chuka' ri xu'ij ri Jesús chique ri achi'a' ri'. Y chech raja' can k'alaj-wi chi utz ri xu'ij ri Jesús y c'ajari' xuc'utuj:* Lc 10:25-28 ¿Anchique chique ri mandamientos ri xuya' ri Dios che ri Moisés, ri más c'o rakalen? xcha' che ri Jesús.
29 Y ri Jesús xu'ij che: Ri mandamiento ri c'o más rakalen ja ri nu'ij: Tic'oxaj rix aj-Israel, ri Kajaf xe jun, y ri' ja ri Kajaf Dios. 30 Can tijo' ri Dios ri Iwajaf. Tijo' riq'uin ronojel iwánima. Tijo' chupa ronojel ri ic'aslen, riq'uin ri ino'j (ina'oj) y chuka' riq'uin ronojel ri iwuchuk'a'.* Dt 6:4-5 Jare' ri mandamiento ri c'o más rakalen. 31 Y c'o chuka' jun ruca'n mandamiento ri yalan rakalen y xa can junan riq'uin ri na'ey. Y ri mandamiento re' nu'ij: Can anche'l najo-ka-awi' ret, can quiri' chuka' quie'ajo' conojel winak.* Lv 19:18 Y ja ca'i' mandamientos re' ri c'o más quikalen, xcha' ri Jesús.
32 Y ri maestro chi ri ley xu'ij che ri Jesús: Maestro, xcha' che. Can quiri-wi. Can ketzij ri xa'ij chi xe jun Dios c'o, y man jun chic.* Dt 4:35 33 Nic'atzin chi nakajo' riq'uin ronojel kánima. Nic'atzin chi nakajo' riq'uin ri kano'j (kana'oj), riq'uin ronojel ri kac'aslen y riq'uin chuka' ronojel ri kachuk'a'. Y anche'l chuka' nakajo-ki' roj, can quiri' chuka' quiekajo' conojel winak; y xa can quiri' xtaka'an, ri' c'o más rakalen que chech ri chicop o jun chic ex ri yesuj che ri Dios,* Os 6:6 xcha' ri maestro chi ri ley.
34 Y cuando ri Jesús xuc'oxaj chi can jabel-wi xu'on entender ri jun maestro ri', ri Jesús xu'ij che: Ret can man naj ta chic jatc'o-wi chi jatoc quiq'uin ri ye'an gobernar roma ri Dios, xcha' che. Y ja cuando man jun chic xbano cowil chi c'o ta anchique xuc'utuj-apo che ri Jesús.
Ri Jesús nich'o'n chirij ri niqui'ij ri maestros chi ri ley
35 Y ri Jesús chi yerutijoj ri winak ri quimolon-qui' riq'uin chiri' pa rocho ri Dios, xu'ij chique: ¿Anchique roma ri maestros chi ri ley niqui'ij chi ri Cristo xa choj jun ru-familia can ri rey David? 36 Cuando xa can ja ri rey David x-in ri xk'alajix che roma ri Espíritu Santo. Ri David can xu'ij:
Ri Ajaf Dios xu'ij che ri Wajaf ri Cristo:
Cach'oquie-pe pa nu-derecha,
y xquienya' chuxe' awakan ri itzel yetz'eto awichi.* Sal 110:1
Quiri' xu'ij.
37 Y xa ri rey David cuando xc'ase' chech-ulef can xu'ij Wajaf che ri Cristo, ¿anchique roma ri maestros chi ri ley niqui'ij chi ri Cristo xa choj jun ru-familia can ri rey David? xcha' ri Jesús.
Y can je q'uiy chique ri winak ri can riq'uin-wi ronojel cánima xquic'oxaj ri xu'ij.
Ri Jesús nuk'alajij quimac ri maestros chi ri ley
38 Y ri Jesús xu'ij chuka' chique ri winak cuando yerutijoj: Man tiben anche'l niqui'en ri achi'a' je maestros chi ri ley. Roma reje' yalan nika chiquiwech niquicusaj tukutic tak tziak, chi quiri' yetz'et chi yalan quik'ij. Yalan chuka' nika chiquiwech chi ye'an saludar ri anchi' niquimol-wi-qui' q'uiy winak. 39 Y pa tak sinagogas, ri jay anchi' nitzijos-wi rutzij ri Dios, can ja ri na'ey tak ch'aquet yequicanola', chi quiri' ti'ix chiquij chi yalan quik'ij. Y quiri' chuka' ri yequi'en pa nima'k tak wa'in. 40 Y ri achi'a' re' chuka' niquimaj ronojel ex ri xa quichi ri malca'n tak ixoki', y xe chi quienimex chi reje' je utzilaj tak winak, yelayoj cuando niqui'en orar. Pero reje' can xtika-wi más ri castigo pa quiwi', roma ri quimac can q'uiy, xcha' ri Jesús.
Ri ru-ofrenda ri malca'n-ixok
41 Y ri Jesús ch'ocol chiri' chech apo ri anchi' niyo'x-wi can ri mero chiri' pa rocho ri Dios. Raja' nutzu' chi ri winak niquiya' can mero chiri'. Xerutzu' je q'uiy beyoma' ri yalan mero niquiyala' can. 42 Pero xapon chuka' jun malca'n-ixok ri can k'alaj chi can man beyom ta. Raja' xuya' can ca'i' tak fichas ri man q'uiy ta oc cajil. 43 Y cuando ri Jesús xutzu' ri ixok ri', xuc'ut chiquiwech ri ru-discípulos y xu'ij chique: Can ketzij nin-ij chiwe chi ja ri xuya' can la pobre malca'n-ixok la' ri c'o más rakalen, chech ri mero ri xquiya' can conojel ri ch'aka chic chi ri rocho ri Dios. 44 Roma raja' más que man q'uiy ta oc xuya' can, raja' xuya' can ronojel ri c'o riq'uin. Pero ri ch'aka chic, más que can q'uiy mero niquiya' can, xa ja ri nu'on sobrar quiq'uin, xa jari' niquiya', xcha' ri Jesús.

*12:1 Is 5:1-2

*12:11 Sal 118:22-23

*12:18 Hch 23:8

*12:19 Dt 25:5

*12:26 Ex 3:6

*12:28 Lc 10:25-28

*12:30 Dt 6:4-5

*12:31 Lv 19:18

*12:32 Dt 4:35

*12:33 Os 6:6

*12:36 Sal 110:1