12
Ri itziel tak aj-samajiel
(Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19)
Y ri Jesús xutzꞌom cꞌa riqꞌuin parábolas (cꞌambꞌal-tzij) xchꞌoꞌ chica ri vinak y xuꞌej chica: Cꞌo cꞌa jun ache ri xutic uva pa rulief, xucꞌajuoj rij, xuꞌon incheꞌl jun chꞌiti pila chupan ri ulief chi niyitzꞌ ri uva chupan, y xuꞌon jeꞌ jun torre. Is. 5:1-2. Cꞌajareꞌ xuyaꞌ can pa kajic chica nicꞌaj aj-samajiel, y jajaꞌ xꞌa naj.
Y antok xalka ri tiempo richin ri cosecha, ri rajaf ri ulief xutak-pa jun rusamajiel quiqꞌuin ri i-kajayuon ri rulief richin chi nalrumaꞌ ri uva kajbꞌal richin ri ulief. Pero ri achiꞌaꞌ ri i-kajayuon ri rulief xa xquitzꞌom y xquichꞌey, y man jun uva xquiya-el cha. Ri rajaf ri ulief xutak chic pa jun rusamajiel quiqꞌuin. Pero ijejeꞌ xa cha abꞌaj xquicꞌul-ve y xquisoc-el rujaluon, y chica-na ri xcajoꞌ xquiꞌan-el cha y quireꞌ xquitak-el. Ri rajaf ri ulief xutak chic pa jun rusamajiel. Y ri samajiel reꞌ xquimisas cuma ri i-kajayuon ri rulief. Y iqꞌuiy chic rusamajiel xaꞌrutak-pa; icꞌo xaꞌchꞌay, y icꞌo xaꞌquimisas.
Y pa ruqꞌuisbꞌal, ri rajaf ri ulief xa joꞌc chic ri rucꞌajuol xcꞌujieꞌ can riqꞌuin y jajaꞌ altíra nrajoꞌ ri rucꞌajuol. Xutak-pa ri rucꞌajuol quiqꞌuin y xuꞌej: Ri achiꞌaꞌ reꞌ can xtiquiꞌan respetar antok xtiquitzꞌat chi ja ri nucꞌajuol ri xtiꞌka quiqꞌuin, xchaꞌ. Pero ri achiꞌaꞌ reꞌ xquiꞌej-ka chiquivach: Jareꞌ ri xtuoc can rajaf nojiel ri ulief ri kakajuon, quixam-pa, kaquimisaj, chi quireꞌ pa kakꞌaꞌ ojreꞌ nicꞌujieꞌ can ri ulief, xaꞌchaꞌ. Y ja xquitzꞌom, xquiquimisaj, y juviera ri ulief ri ticuon uva choch, xbꞌaquicꞌakaꞌ.
¿Chica came xtuꞌon ri rajaf ri ulief ri ticuon uva choch chica ri achiꞌaꞌ reꞌ? Ri rajaf ri ulief xtipa y xcaꞌruquimisaj ri achiꞌaꞌ reꞌ y ri rulief xtuyaꞌ chic pa kajic chica nicꞌaj chic.
10 ¿Man came itzꞌatuon ta ri tzꞌibꞌan can chupan ri ruchꞌabꞌal ri Dios? Ri nuꞌej:
Ri Abꞌaj ri man xka ta chiquivach ri achiꞌaꞌ ri i-bꞌanoy-jay,
xa jareꞌ ri xyoꞌx ri lugar ri más nicꞌatzin chi quireꞌ ri jay man nitzak ta.
11 Ja ri Ajaf ri xbꞌano quireꞌ cha,
y ojreꞌ man jun bꞌay katzꞌatuon chi nibꞌanataj quireꞌ. Sal. 118:22-23.
Quireꞌ nuꞌej ri ruchꞌabꞌal ri Dios.
12 Y ri achiꞌaꞌ choj-iqꞌuin xchꞌo-ve ri Jesús can ta xcajoꞌ xquitzꞌom yan el, ruma xiꞌka pa quiveꞌ (xquiꞌan entender) chi xa chiquij ijejeꞌ xuꞌej ri parábola (cꞌambꞌal-tzij). Pero man xquiꞌan ta, ruma niquixiꞌij-quiꞌ chiquivach ri vinak. Ijejeꞌ xquiyaꞌ can ri Jesús y xaꞌa.
Nicꞌutux cha ri Jesús chirij ri impuestos
(Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26)
13 Y ri achiꞌaꞌ reꞌ xaꞌquitak-pa nicꞌaj achiꞌaꞌ fariseos y nicꞌaj ruvinak ri rey Herodes, ruma nicajoꞌ chi ri Jesús nitzak ta pa quikꞌaꞌ riqꞌuin ri tzij ri ncaꞌruꞌej. 14 Y ri achiꞌaꞌ xaꞌpa riqꞌuin ri Jesús y xquiꞌej cha: Maestro, ojreꞌ kataꞌn chi joꞌc ri ketzij ri naꞌej y nacꞌut ri ruchꞌabꞌal ri Dios y can ja-ve rubꞌixic naꞌan cha, ruma atreꞌ man naxiꞌij ta aviꞌ choch jun vinak mesque altíra rukꞌij. ¿Chica naꞌej chika? ¿Otz nakatoj ri impuestos ri nuꞌej ri rey César, o xa man otz ta? xaꞌchaꞌ cha.
15 Pero ri Jesús can rataꞌn chi xa riqꞌuin caꞌyeꞌ quipalaj niquicꞌutuj quireꞌ cha. Rumareꞌ jajaꞌ xuꞌej chica: ¿Karruma nquiniꞌan tentar? Ticꞌama-pa jun moneda chi nitzꞌat, xchaꞌ chica.
16 Y ijejeꞌ xbꞌaquicꞌama-pa ri moneda chi niquicꞌut choch. Y jajaꞌ xucꞌutuj chica: ¿Choj palaj y choj bꞌeꞌ ri cꞌo choch? xchaꞌ chica. Y ijejeꞌ xquiꞌej cha: Richin ri rey César, xaꞌchaꞌ cha.
17 Y ri Jesús xuꞌej chica: Tiyaꞌ cꞌa cha ri César ri can richin ri César, y tiyaꞌ cha ri Dios ri can richin ri Dios, xchaꞌ ri Jesús chica. Y ijejeꞌ can vor chica xquinaꞌ antok xcaꞌxaj ri xuꞌej ri Jesús chica.
Nicꞌutux chirij antok xcaꞌcꞌastaj-pa ri quiminakiꞌ
(Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40)
18 Y icꞌo achiꞌaꞌ saduceos xaꞌlka riqꞌuin ri Jesús. Ri achiꞌaꞌ reꞌ man niquinimaj ta chi ri quiminakiꞌ can xcaꞌcꞌastaj-pa, Hch. 23:8. y rumareꞌ ijejeꞌ xquicꞌutuj cha ri Jesús: 19 Maestro, ri Moisés rutzꞌibꞌan can chika, xa cꞌo jun ache nicon-el nuyaꞌ can ri raxjayil y xa man jun ralcꞌual nicꞌujieꞌ can, jun ruchakꞌ o runimal ticꞌulieꞌ riqꞌuin ri raxjayil, richin quireꞌ ncaꞌcꞌujieꞌ ralcꞌual ri quiminak chic el. Dt. 25:5-6. 20 Y ijejeꞌ xquiꞌej cꞌa: Xaꞌcꞌujieꞌ i-siete (ivukuꞌ) ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ. Ri naꞌay xcꞌulieꞌ, pero xcon-el y man jun ralcꞌual xcꞌujieꞌ can. 21 Ri rucaꞌn, xcꞌulieꞌ riqꞌuin ri raxjayil, pero xcon-el jeꞌ y man jun ralcꞌual xcꞌujieꞌ can. Ri ruox, can quireꞌ jeꞌ mismo xuꞌon. 22 Y quireꞌ xquiꞌan-el ri i-siete (ivukuꞌ) ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ. Y man jun chiquivach ri i-siete (ivukuꞌ) reꞌ xcꞌujieꞌ ta can ralcꞌual. Y antok i-quiminak chic el ri i-siete (ivukuꞌ) ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ, xcon jeꞌ ri ixok. 23 Y ri achiꞌaꞌ saduceos xquicꞌutuj cha ri Jesús: Antok xtalka ri kꞌij chi xcaꞌcꞌastaj-pa ri quiminakiꞌ, ¿choj axjayil xtuoc ri ixok reꞌ? Ruma ri i-siete (ivukuꞌ) ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ xuoc caxjayil, xaꞌchaꞌ cha.
24 Entonces ri Jesús xuꞌej chica: ¿Man came ix-sachnak ta riqꞌuin ri xiꞌej, ruma man ivataꞌn ta ri nuꞌej ri ruchꞌabꞌal ri Dios? ¿Man ivataꞌn ta jeꞌ ri ru-poder ri Dios? 25 Ruma antok ri quiminakiꞌ xcaꞌcꞌastaj-pa, man xcaꞌcꞌulieꞌ ta chic, ni man xcaꞌyoꞌx ta chi xcaꞌcꞌulieꞌ. Ijejeꞌ xa xcaꞌuoc incheꞌl ri ángeles ri icꞌo chila chicaj. 26 Pero riqꞌuin ri quiminakiꞌ ri xcaꞌcꞌastaj-pa, ¿man itzꞌatuon ta cꞌa ri tzꞌibꞌan can ruma ri Moisés, antok xchꞌo-pa ri Dios cha chupan ri jun kꞌayis cꞌo ruqꞌuixal ri rubꞌinan zarza ri nicꞌat, antok ri Dios xuꞌej: Inreꞌ in Ru-Dios ri Abraham, in Ru-Dios ri Isaac y in Ru-Dios ri Jacob? Ex. 3:6. xcha-pa cha. 27 Ri Dios man Qui-Dios ta ri quiminakiꞌ, xa Qui-Dios ri icꞌas. Rumareꞌ inreꞌ niꞌej chi ixreꞌ can ix-sachnak riqꞌuin ri ntiꞌej, xchaꞌ ri Jesús chica.
Ri mandamiento ri más nem
(Mt. 22:34-40)
28 Y xjiel-apa riqꞌuin ri Jesús jun chiquivach ri achiꞌaꞌ escribas. Ri ache reꞌ xraꞌxaj ri xquiꞌej ri achiꞌaꞌ saduceos cha ri Jesús, y xraꞌxaj jeꞌ ri xuꞌej ri Jesús chica ri achiꞌaꞌ reꞌ. Y choch jajaꞌ can kꞌalaj chi otz ri xuꞌej ri Jesús y mareꞌ xucꞌutuj cha: ¿Chica chiquivach ri mandamientos ri xuyaꞌ ri Dios cha ri Moisés, ri naꞌay? xchaꞌ cha ri Jesús.
29 Y ri Jesús xuꞌej cha: Ri naꞌay mandamiento nuꞌej: Tivaxaj ixreꞌ aj-Israel, ri Kajaf joꞌc Jun, y reꞌ ja ri Kajaf Dios. 30 Can tavajoꞌ ri Avajaf Dios, tavajoꞌ riqꞌuin nojiel avánima, tavajoꞌ riqꞌuin nojiel ri acꞌaslien, tavajoꞌ riqꞌuin nojiel ri anoꞌj y tavajoꞌ jeꞌ riqꞌuin nojiel ri avuchukꞌaꞌ. Dt. 6:4-5. Jareꞌ ri mandamiento ri más nem. 31 Y cꞌo chic jun rucaꞌn mandamiento ri casi junan riqꞌuin ri naꞌay. Y ri mandamiento reꞌ nuꞌej: Can incheꞌl ri navajo-ka-aviꞌ atreꞌ, can quireꞌ jeꞌ mismo tavajoꞌ ri a-prójimo. Lv. 19:18. Ja caꞌyeꞌ mandamientos reꞌ ri cꞌo más quikalien, xchaꞌ ri Jesús.
32 Y ri ache escriba xuꞌej cꞌa cha ri Jesús: Maestro, can quire-ve. Can ketzij ri xaꞌej chi joꞌc jun Dios cꞌo, y man jun chic. Dt. 4:35. 33 Nicꞌatzin chi navajoꞌ riqꞌuin nojiel avánima, navajoꞌ riqꞌuin nojiel ri anoꞌj, navajoꞌ riqꞌuin nojiel ri acꞌaslien y navajoꞌ jeꞌ riqꞌuin nojiel avuchukꞌaꞌ. Y can incheꞌl ri navajo-ka-aviꞌ atreꞌ, can quireꞌ jeꞌ mismo tavajoꞌ ri a-prójimo; nojiel reꞌ cꞌo más rakalien que choch ri chicop o jun chic kax ri ncaꞌyoꞌx choch ri Dios, Os. 6:6. xchaꞌ ri ache escriba.
34 Y antok ri Jesús xraꞌxaj chi jaꞌal xiꞌka paroꞌ (xuꞌon entender) ri jun ache reꞌ, ri Jesús xuꞌej cha: Atreꞌ man naj ta chic atcꞌo-ve chi ncatuoc pa ru-reino ri Dios, xchaꞌ cha. Y jareꞌ antok man jun chic xutzꞌom rucovil chi cꞌo ta ri chica xucꞌutuj cha ri Jesús.
¿Chica choj cꞌajuol ri Cristo?
(Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44)
35 Y ri Jesús chi ncaꞌrutijuoj ri vinak ri quimaluon-quiꞌ riqꞌuin chireꞌ pa templo, xuꞌej cꞌa chica: ¿Karruma ri achiꞌaꞌ escribas niquiꞌej chi ri Cristo xa choj jun rumáma can ri rey David? 36 Ruma ja mismo ri rey David xuꞌej ri xꞌeꞌx cha ruma ri Espíritu Santo:
Ri Ajaf Dios xuꞌej cha ri Vajaf:
Catzꞌuyeꞌ pa nu-derecha, Ri lugar “derecha” nrajoꞌ nuꞌej: Lugar richin favor, confianza, poder y honor.
hasta cꞌa xcaꞌnyaꞌ ri av-enemigos chuxieꞌ avakan. Sal. 110:1.
Quireꞌ xuꞌej. 37 Y xa ri rey David xuꞌej Vajaf cha ri Cristo, ¿karruma niꞌeꞌx chi ri Cristo xa choj jun rumáma can ri rey David? xchaꞌ ri Jesús. Y iqꞌuiy chiquivach ri vinak xka chiquivach ri xcaꞌxaj ri xuꞌej.
Ri Jesús ncaꞌruꞌon acusar ri achiꞌaꞌ escribas
(Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47)
38 Y ri Jesús xuꞌej jeꞌ chica ri vinak antok ncaꞌrutijuoj: Tibꞌanaꞌ cuenta-iviꞌ, man tiꞌan incheꞌl niquiꞌan ri achiꞌaꞌ escribas. Ruma ijejeꞌ can altíra nika chiquivach niquicusaj jucujak tak tziak, chi quireꞌ ncaꞌtzꞌiet chi utzulaj tak achiꞌaꞌ. Y can altíra nika chiquivach chi ncaꞌan saludar ri pacheꞌ niquimol-ve-quiꞌ qꞌuiy vinak. 39 Y can ja ri naꞌay tak chꞌacat nicajoꞌ pa tak sinagogas y pa tak vaꞌen. 40 Ri achiꞌaꞌ reꞌ niquimaj nojiel kax quichin ri malcaꞌn-ixokiꞌ, y chi caꞌnimax chi jaꞌal quicꞌaslien, can ncaꞌlayuj niquiꞌan orar. Pero ijejeꞌ can xtika más ri castigo pa quiveꞌ, xchaꞌ ri Jesús.
Ri ru-ofrenda ri malcaꞌn-ixok
(Lc. 21:1-4)
41 Y ri Jesús tzꞌuyul choch ri pacheꞌ niyoꞌx-ve can ri ofrenda. Jajaꞌ ncaꞌrutzꞌat ri vinak ri niquiyaꞌ can miera chireꞌ. Xaꞌrutzꞌat iqꞌuiy bꞌayomaꞌ ri qꞌuiy miera niquiyaꞌ can. 42 Pero xalka jun malcaꞌn-ixok ri puobra. Jajaꞌ xuyaꞌ can caꞌyeꞌ fichas ri man qꞌuiy ta oc rakalien. 43 Y ri Jesús xaꞌrayuoj ri ru-discípulos y xuꞌej chica: Can ketzij ri niꞌej chiva chi ja ri malcaꞌn-ixok puobra la ri xyoꞌn can más que choch ri xquiyaꞌ can quinojiel ri nicꞌaj chic. 44 Ruma jajaꞌ mesque man qꞌuiy ta ru-miera cꞌo, xuyaꞌ can nojiel ri cꞌo riqꞌuin. Pero ri bꞌayomaꞌ, mesque qꞌuiy miera xquiyaꞌ can, xa ja ri nuꞌon suobra quiqꞌuin, xchaꞌ ri Jesús.

12:1 Is. 5:1-2.

12:11 Sal. 118:22-23.

12:18 Hch. 23:8.

12:19 Dt. 25:5-6.

12:26 Ex. 3:6.

12:30 Dt. 6:4-5.

12:31 Lv. 19:18.

12:32 Dt. 4:35.

12:33 Os. 6:6.

12:36 Ri lugar “derecha” nrajoꞌ nuꞌej: Lugar richin favor, confianza, poder y honor.

12:36 Sal. 110:1.