20
La autoridad de Jesús
(Mt 21.23-27; Mr 11.27-33)
Jĩcã rʉ̃mʉ templo wiipʉ camasãrẽ na cʉ̃ cabueãnitoye, quetiuparã sacerdote majã, aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, aperã cabʉtoa camasĩrĩ majã cʉ̃ã, na nipetiro Jesutʉ etayuparã. Etari atore bairo qũĩ jẽniñañuparã:
—¿Noa na carotiro mena bairo mʉ átiati ñamicã mʉ caátiatajere?
Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ã:
—Yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ jĩcã wãme yʉ jẽniñagʉ. Cariape yʉ mʉjãã yʉwa: ¿Ni ũcʉ̃ camasãrẽ na cʉ̃ bautiza rotijoyupari Juan ãnacʉ̃rẽ? ¿Dios, o camasã pʉame cʉ̃ na bautiza rotijoyupari? —na ĩñupʉ̃ Jesús.
Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, yasioroaca ãmeo bʉsʉyuparã na majũ cʉ̃rẽ na caĩyʉpeere: “¿Nopẽ bairo cʉ̃ marĩ yʉrãati rita? ‘Dios pʉame cʉ̃ bautiza rotijoricʉmi,’ marĩ caĩata, ‘Toroque, ¿nopẽĩrã cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cariape mʉjãã tʉ̃goeti?’ marĩ ĩbujioʉmi. Tunu bairoa, ‘Camasã pʉame cʉ̃ bautiza rotijoyupa,’ marĩ ĩ masĩẽtĩña. Bairo marĩ caĩata, camasã pʉame ʉ̃tã rupaa mena marĩ wẽpajĩãbujiorãma. Merẽ nipetiro camasã, ‘Juan ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ majũ ãmi,’ ĩ tʉ̃goñamasĩrãma,” ãmeo ĩñuparã.
Bairi atore bairo qũĩñuparã fariseojãã Jesure:
—Jãã masĩẽtĩña Juarẽ cabautiza rotijoricʉre.
Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃:
—Cariape yʉ mʉjãã yʉetiya. Bairi yʉ cʉ̃ã, ‘Noa ũna na carotiro mena tore bairo yʉ átimasĩña,’ mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉetigʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ.
La parábola de los labradores malvados
(Mt 21.33-44; Mr 12.1-11)
Cabero aperã camasã catʉ̃gori majãrẽ ati wãmerẽ ĩcõñarĩ Jesús na quetibʉjʉyupʉ: “Ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wese upaʉ. Cʉ̃ pʉame ʉse wesere qũẽnoñupʉ̃. Bairo ti wesere ote yaparori bero, acoásúpʉ cayoaropʉ. Mai, ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ wesere wasocũñupʉ̃ aperã paari majãrẽ, wapatagʉ. 10 Cabero yua, ʉse cabʉtiri yʉtea caetaro masĩrĩ, cʉ̃ ʉ̃mʉ jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ joyupʉ cʉ̃ ya wesere cʉ̃ cawasoricarã tʉpʉ. Cʉ̃rẽ na cawasorique wapare bori, cʉ̃ joyupʉ, tie wapare cʉ̃ jeatíbojaáto, ĩ. Bairo cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cajomiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame, cʉ̃ caetaro cʉ̃ qũẽñuparã. Bairo cʉ̃ qũẽrĩ, ñe ũnie mácʉ̃ cʉ̃ átitunuo joyuparã. 11 Tunu ti wese upaʉ pʉame apei cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ joyupʉ. Cʉ̃ cʉ̃ãrẽ torea bairo cʉ̃ ásuparã. Roro cʉ̃ átieperi, cʉ̃ qũẽñuparã. Bairo áti yaparori, ñe ũnie mácʉ̃ cʉ̃ átitunuo joyuparã cʉ̃ cʉ̃ãrẽ. 12 Cabero apei, tunu cʉ̃ joyupʉ. Tunu torea bairo cʉ̃ ásuparã ti wesere capaari majã pʉame. Roro cʉ̃ cãmii turi, cʉ̃ acuwiyo joyuparã ti wese camanopʉ.
13 “Bairo jeto ʉse wese macããna na caáto ĩñamirĩ, atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ ʉse wese upaʉ majũ pʉame: ‘¿Dope yʉ ácʉati yua? Yʉ macʉ̃, yʉ camairẽ cʉ̃ yʉ jogʉ na tʉpʉ. Cʉ̃ roquere cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgobujiorãma, yʉ macʉ̃ cʉ̃ caãnoi,’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. 14 Bairi cabero yua, wese paari majã pʉame ti wese upaʉ macʉ̃ cʉ̃ caatóre ĩñarĩ, ãmeo ĩñuparã: ‘Atíyami ati wese upaʉ macʉ̃. Cʉ̃ã niñami cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cariaro bero ati wesere cacʉ̃goʉsapaʉ. Bairi cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãto. Bairo marĩ caápata, ati wese uparãrẽ bairo marĩ tuagarã,’ ãmeo ĩñuparã na majũ. 15 Bairo caĩrã ãnirĩ na caĩrõrẽã bairo ásuparã. Ti wese tʉ̃nipʉ cʉ̃ neowaátí, cʉ̃ pajĩã rocacõãñuparã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.
Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ: “¿Dope bairo ácʉmi mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati cʉ̃ macʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero ti wese upaʉ pʉame yua? 16 Bairo átigʉmi: Topʉ á, ti wese paari majãrẽ na pajĩã recõãgʉmi. Bairo na átireri bero, aperãrẽ cʉ̃ wesere coteroticũgʉmi,” na ĩñupʉ̃ Jesús.
Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩñuparã Jesure:
—¡Tocãrõã ĩ jãnaña tiere! ¡Ĩẽtĩcõãña! —qũĩñuparã.
17 Bairo na caĩrõ, na ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃:
—¿Nopẽĩrã, ‘Tocãrõã ĩ jãnaña tiere,’ yʉ mʉjãã ĩñati? ¿Torea bairo na ĩ quetibʉjʉ woacũẽsupari Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉre? Atore bairo ĩña:
‘Ʉ̃tã mena cawii qũẽnorĩ majã jĩcã ʉ̃tããrẽ na caboetimiatacʉ̃ãrẽ, tia pʉame caãni majũrĩcã nigaro.
Tia camanicõãta, wii manibujioricaro,’ ĩ quetibʉjʉ woacũñupã Dios ya tutipʉ.
18 Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tia ʉ̃tãã mena cʉ̃ cañarocapeata, rocapecoabujioʉmi. Tunu bairoa tia, jĩcãʉ̃ buipʉ to cañarocapeata, cʉ̃ rocaboo rocacõãbujioro —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.
19 Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉ yaparoro, quetiuparã sacerdote majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame masĩcõãñuparã Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. “Marĩ pʉame tia ʉ̃tããrẽ carocari majãrẽ bairo marĩ ãniña. Bairi marĩrẽã ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairo ĩ tʉ̃goñamasĩrĩ jicoquei Jesure cʉ̃ ñegamiñuparã. Bairo cʉ̃ ñegamirãcʉ̃ã, cʉ̃ ñemasĩẽsuparã, camasãrẽ na uwirã.
El asunto de los impuestos
(Mt 22.15-22; Mr 12.13-17)
20 Bairi Jesutʉ na joyuparã catʉ̃gorutiri majãrẽ. Na pʉame nʉcʉ̃bʉgori majãrẽ bairo Jesure na cabai ĩñorõ boyuparã, rorije cʉ̃ bʉsʉo joroque ĩrã. Bairi roro cʉ̃ caĩata, quetiupaʉ gobernadore cʉ̃ marĩ bʉsʉjãmasĩgarã ĩrã, bairo na joyuparã. 21 Bairi na pʉame cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Jesure:
—Cabuei, jãã masĩña merẽ mʉ caátiãnierẽ. Mʉa, caroaro cariape minucũña. Tunu bairoa caãnorẽ bairo mʉ quetibʉjʉnucũña. Aperã roro na cabaurije, aperã caroaro na cabaurije jʉ̃gori mee na miñabeseya. Mʉa, cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ caãnirotiricarorea bairo mʉ bueya. 22 Bairo cabai ãnirĩ, ¿dope bairo mi tʉ̃goñañati romano majã marĩrẽ na carotirijere? ¿To ñuñati quetiupaʉ emperadore camasã yaye dinerore jeri jãã cajoata, o to ñueticʉti? —qũĩ jẽniñañuparã.
23 Jesús pʉame roro na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃:
24 —Jaʉ, yʉre joñijate moneda tiire —na ĩñupʉ̃.
Bairo na canunirõ, na ĩñupʉ̃:
—¿Noa riapé to tusayati ti tii moneda tiiacapʉre? Tunu bairoa, ¿noa wãme woaturique to tusayati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús.
Bairo cʉ̃ caĩrõ, na pʉame ĩñuparã:
—Emperador, quetiupaʉ ya wãme, bairi tunu, cʉ̃ riapé tusaya ti tii moneda tiiacapʉre —qũĩñuparã.
25 Bairo na caĩquetibʉjʉro, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu:
—Toroque emperador quetiupaʉre cʉ̃ yaye caãnierẽ, cʉ̃rẽ cʉ̃ tunuojoya. Tunu bairoa Dios yaye caãnierẽ Diore cʉ̃ jonucũña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ.
26 Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori yua, nopẽ bairo pʉame qũĩto masĩẽsuparã fariseo majã pʉame camasã watoare. Bairoa bocá bʉsʉeticõãñuparã, Jesús na cʉ̃ cayʉrijere tʉ̃gorã. “¡Nocãrõ cʉ̃ masĩñati!” ĩ, tʉ̃goñacõã jãnasuparã yua.
La pregunta sobre la resurrección
(Mt 22.23-33; Mr 12.18-27)
27 Cabero jĩcããrã, saduceo majã na caĩrã qũĩñarã asúparã Jesure. Mai, saduceo majã pʉame atore bairo caĩtʉ̃goñarĩ majã ãñuparã: “Camasã cariacoatana, nopẽ bairo catitunu masĩẽnama,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairi atore bairo qũĩñuparã Jesure:
28 —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ atore bairo marĩrẽ ĩ woatucũñañupĩ tirʉ̃mʉpʉre: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawãmojiyaricʉ cʉ̃ nʉmo mena pũnaa mácʉ̃ã cʉ̃ cariacoapata, cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore cõ cʉ̃ wãmojiyaáto. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ pũnaa caãniparã pʉame cʉ̃ ãnacʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnibujiorãma,” ĩcũñupĩ. 29 Tiere mʉ masĩĩ. Bairi ape wãmerẽ ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉpa mai: Ãñuparã jĩcãni, jĩcãʉ̃ pũnaa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãnacãʉ̃ majũ. Bairi cajʉ̃gocʉ pʉame wãmojiya jʉ̃goyupʉ. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ. 30 Bairi cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. 31 Tunu bairoa cʉ̃ ãnacʉ̃ bai, apei pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero cʉ̃ cʉ̃ã riacoásúpʉ pũnaa mácʉ̃ã. Bairi, bairo jeto baiyuparã nipetiro na ãnana bairã, aperã cʉ̃ã. Bairo nipetiro cõ mena nʉmo cʉtimirãcʉ̃ã, nipetirã cõ mena pũnaa mána jeto riapeticoasuparã. 32 Cabero na ãnana nʉmo caãnimirĩcõ cʉ̃ã riacoásúpo. 33 Bairo ati yepapʉ nipetirã nʉmo caãnacõ ãnirĩ yua, cariaricarã tunu na cacatiropʉ na caãno, ¿ni nʉmo majũ cõ ãnicʉti? —qũĩ jẽniñañuparã saduceo majã Jesure.
34 Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃:
—Ati ʉmʉrecóore caãna, carõmia manapʉ cʉtinucũñama. Caʉ̃mʉa cʉ̃ã nʉmo cʉtinucũñama. 35 Aperã Dios mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, ape ʉmʉrecóore tunu catiri, caetaparã pʉame roque nʉmo manigarãma. Tunu bairoa na pũnaa rõmiarẽ na nʉmotietigarãma. 36 Topʉre pʉgani riaetigarãma nipetiro to macããna. Ángelea majã na caãnorẽ bairo nigarãma. Tunu bairoa Dios cʉ̃ cacatiorã ãnirĩ, cʉ̃ pũnarẽ bairo majũ caãna nigarãma. Bairi nʉmo cʉtaje manigaro ti ʉmʉrecóopʉre yua. 37 Bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉwoacũñarĩcã tutipʉ marĩ quetibʉjʉ masĩõña atore bairo: ‘Nipetiro camasã cariacoatana nimirãcʉ̃ã, caticoagarãma.’ Ti tutipʉ yucʉ ʉ̃mirõcʉ̃ã caʉ̃petietiire cʉ̃ caquetibʉjʉricapaʉpʉ atore bairo ĩ woatuyupi Moisés: ‘Yʉa, yʉ ãniña Abraham, cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jacob quetiupaʉ caãnacʉ̃,’ ĩñupĩ. 38 Dios pʉame cayasirã ãnana ũna quetiupaʉ mee niñami. ¡Cacatirã majũ quetiupaʉ roque niñami! Dios, cʉ̃ caĩñajorore na nipetiro cacatirãrẽ bairo caãna niñama —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús saduceo majãrẽ.
39 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, jĩcããrã fariseo majã mena macããna atore bairo qũĩñuparã:
—Cabuei, caroaro majũ mʉ quetibʉjʉya —qũĩñuparã Jesure.
40 Bairi yua, pʉgani cʉ̃ jẽniñanemo masĩẽsuparã.
¿De quién es desciende el Mesías?
(Mt 22.41-46; Mr 12.35-37)
41 Cabero Jesús atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃:
—¿Nopẽĩrã, “Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ, David ãnacʉ̃ pãrãmi nigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉnucũñati? 42 David ãnacʉ̃ pʉame Salmos tutipʉre atore bairo ĩ woatuyupi:
‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩwĩ:
“Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai.
43 Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõnʉcãrõ bero, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,” ’
ĩñupĩ David ãnacʉ̃, Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ.
44 Bairi Dios cʉ̃ cajoʉre, “yʉ Quetiupaʉ” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩrã, “David ãnacʉ̃ pãrãmi ãnigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉnucũñati? —na ĩñupʉ̃ Jesús, na catʉ̃gomasĩparore bairo ĩ.
Jesús acusa a los maestros de la ley
(Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 11.37-54)
45 Cabero capããrã camasã na catʉ̃goãno, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: 46 “Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã na caátiãnierẽ tʉ̃goñamasĩña: Na pʉame jutii cayowerijere jãñajesoyama. Bairo cajãñarã ãnirĩ maapʉ na caáñesẽãta, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgorique mena na cajẽnirõrẽ bonucũñama. Tunu bairoa ñubuerica wiiripʉ na caápáta, caroapaʉri jetore ruiganucũñama. Tunu bose rʉ̃mʉ caãno narẽ na capiiata, caroapaʉre ruiri ʉgaganucũñama. 47 Tunu bairoa cawapearã rõmirĩ ya wiirire ẽmanucũñama. Tunu yoaro Diore cʉ̃ jẽniñubuetonucũñama. Na pʉame roque aperã netõjãñurõ popiye tãmʉogarãma.”