22
La parábola de la fiesta de bodas
(Lc 14.15-24)
Tunu ape wãme camasãrẽ ĩcõñarĩ na quetibʉjʉnemowĩ:
“Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ atore bairo niña: Jĩcãʉ̃ quetiupaʉ rey cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ cawãmojiyaparo bose rʉ̃mʉrẽ qũẽnobojayupʉ. Bairo qũẽnorĩ yua, cʉ̃ capiiatanarẽ cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na piirotijoyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ ʉ̃mʉa narẽ na caquetibʉjʉnetõmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ capiiatana pʉame atígaesuparã. Bairi cabero aperã cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ tunu na piirotijonemoñupʉ̃: ‘Bairo mʉjãã ĩgarã yʉ capiiatanarẽ: “Merẽ marĩ caʉgaparo etaya. Yʉ wecʉare, aperã waibʉtoa caroaro cariicʉna cʉ̃ãrẽ na pajĩãrĩ, na riire yʉ ãsʉ̃ñaioyaparoya. Ñe ũnie rʉsaetiya. Bairi tãmurĩ mʉjãã apá,” na ĩ quetibʉjʉnetõrájá,’ na ĩ joyupʉ quetiupaʉ rey cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ. Cʉ̃ capiimiatana pʉame cʉ̃ yʉeticõãñuparã. Jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ cʉ̃ wesepʉ acoásúpʉ. Apei cʉ̃ caapeye nunirõpʉ acoásúpʉ. Aperã pʉame quetiupaʉ rey ʉ̃mʉarẽ ñerĩ, roro na ásuparã. Jĩcããrãrẽ na pajĩãreyuparã. Bairo quetiupaʉ rey pʉame roro na caáto tʉ̃go yua, asiajãñuñupʉ̃. Cʉ̃ ʉ̃mʉa soldaua pajĩãrĩ majã pʉamerẽ natʉ joyupʉ, na pajĩãrerotijoʉ. Na ya macã cʉ̃ãrẽ joerocacõã rotiyupʉ. Bairo átirotiri bero, atore bairo cʉ̃ ʉ̃mʉa aperãrẽ na ĩñupʉ̃: ‘Yʉ macʉ̃ cʉ̃ cawãmojiyaparo bose rʉ̃mʉrẽ ñe ũnie merẽ rʉsaetiya. Yʉ capiijomiatana pʉame roro na caátie jʉ̃gori na yʉ boetiya. Bairi maarĩpʉ mʉjãã caátó yʉ boya tunu. Maapʉ caãna tocãnacãʉ̃pʉrea mʉjãã cabocaetarãrẽ, “Ʉgarasá quetiupaʉ rey macʉ̃ bose rʉ̃mʉrẽ,” ’ na mʉjãã ĩwã. 10 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ caĩrõrẽã bairo maarĩpʉ ásuparã. Á yua, nipetiro na cabocaetarãrẽ na neñoñuparã, camasã na caĩroarã, na caĩroaena cʉ̃ãrẽ. Bairo na caátoi, quetiupaʉ rey bose rʉ̃mʉ cʉ̃ caqũẽnorĩ arʉare camasã jeto jiracoasuparã yua.
11 “Bairo quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ capiijoatanarẽ na jẽnigʉ, ti arʉapʉ etayupʉ. Eta yua, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃rẽ qũĩñabocayupʉ. Cʉ̃ pʉame jutii, wãmo jiyarica bose rʉ̃mʉ macããjẽ mee jutii jãñañupʉ̃. 12 Bairo tie mee cʉ̃ cajãñarõ ĩñarĩ quetiupaʉ rey atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ yaʉ, wãmo jiyarica bose rʉ̃mʉ macããjẽrẽ mʉ jutii jãnaẽtĩña. Bairi, ¿noa na carotiro mena yʉ ya wiire mʉ jãáti?’ qũĩñupʉ̃. Caʉ̃mʉ pʉame quetiupaʉre dope bairo qũĩ masĩẽsupʉ. 13 Bairi quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ mesarire caĩñarĩcãnʉgõrĩ majãrẽ atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Ãnirẽ cʉ̃ ñeña. Cʉ̃ wãmorĩ, cʉ̃ rʉporire jiyari, jõ macã canaitĩãrõpʉ cʉ̃ rocawiyocõã joya,’ na ĩñupʉ̃. To canaitĩãrõpʉ camasã capããrã otigarãma. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã. 14 Capããrã niñama Dios cʉ̃ capiijorã. Bairo na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, na mena macããna jĩcããrã jeto cʉ̃ yʉyama, cʉ̃ cabeserã pʉame,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús.
El asunto de los impuestos
(Mr 12.13-17; Lc 20.20-26)
15 Cabero fariseo majã jĩcãrõrẽ bairo ãmeo bʉsʉpẽnirã neñañuparã. “¿Dope bairo rorije cʉ̃ bʉsʉo joroque marĩ ánaati? Bairo roro Jesús cʉ̃ cabʉsʉata, cʉ̃ marĩ bʉsʉjãmasĩgarã,” ĩrã neñañuparã. 16 Bairo bʉsʉpẽni yaparo, na cabuerã, bairi Herodes yarã cʉ̃ãrẽ Jesutʉ na joyupa, atore bairo qũĩ jẽniñagarã:
—Cabuei, jãã masĩña merẽ mʉ caátiãnierẽ. Mʉa, caroaro cariape mʉ quetibʉjʉnucũña. Tunu bairoa cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ caãnirotiricarorea bairo mʉ bueya. Aperã roro na cabaurije, aperã caroaro na cabaurije jʉ̃gori mee na miñabeseya. 17 Bairo cabai ãnirĩ, ¿dope bairo mi tʉ̃goñañati romano majã marĩrẽ na carotirijere? ¿To ñuñati quetiupaʉ emperadore camasã yaye dinerore jeri, jãã cajoata, o to ñuẽtĩñati? —qũĩ jẽniñawã.
18 Jesús pʉame roro na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩwĩ:
—Mʉjãã, caĩtopairã, ¿nopẽĩrã, “Roro qũĩáto,” caĩrãrẽ bairo yʉ mʉjãã ĩ jẽniñañati? 19 Jaʉ, yʉre joñijate moneda tiire, emperadore mʉjãã cajonucũrĩ tii ũnorẽ —na ĩwĩ.
Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, moneda tiire cʉ̃ nuniwã. 20 Bairo na canunirõ, atore bairo na ĩwĩ:
—¿Noa riape to tusayati ti tii moneda tiiacapʉre? Tunu bairoa, ¿noa wãme woaturique to tusayati? —na ĩ jẽniñawĩ Jesús.
21 Bairo cʉ̃ caĩrõ, na pʉame bairo qũĩwã:
—Emperador, quetiupaʉ ya wãme, bairi tunu cʉ̃ riape tusaya ti tii moneda tiiacapʉre —qũĩwã.
Bairo na caĩquetibʉjʉro, atore bairo na ĩwĩ yua Jesús:
—Toroque emperador quetiupaʉre cʉ̃ yaye caãnierẽ, cʉ̃rẽ cʉ̃ tunuojoya. Tunu bairoa Dios yaye caãnierẽ Diore cʉ̃ jonucũña —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ.
22 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃go acʉacoama. Bairo bairã, cʉ̃ witiweyocoámá.
La pregunta sobre la resurrección
(Mr 12.18-27; Lc 20.27-40)
23 Ti rʉ̃mʉa caãno jĩcããrã saduceo majã na caĩrã qũĩñarámá Jesure. Mai, saduceo majã pʉame atore bairo caĩtʉ̃goñarĩ majã niñama: “Camasã cariacoatana, nopẽ bairo catitunu masĩẽnama,” caĩtʉ̃goñarã ãma. Bairi atore bairo qũĩwã Jesure:
24 —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ atore bairo marĩrẽ ĩ woacũñañupĩ tirʉ̃mʉpʉre: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawãmojiyaricʉ cʉ̃ nʉmo mena pũnaa mácʉ̃ã cʉ̃ cariacoapata, cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore cõ cʉ̃ wãmojiyaáto. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ pũnaa caãniparã pʉame cʉ̃ ãnacʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnibujiorãma,” ĩcũñupĩ. Tiere mʉ masĩĩ. Bairi jĩcã wãme ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉpa mai: 25 Ãñuparã jĩcãni, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ jĩcãʉ̃ pũnaa. Bairi cajʉ̃gocʉ pʉame wãmojiya jʉ̃goyupʉ. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ. Bairi cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. 26 Bairi torea bairo cʉ̃ bai cabero macããcʉ̃ cʉ̃ã cõ wãmojiyamii, riacoásúpʉ. Bairo jetoa aperã cʉ̃ bairã cʉ̃ã na buiacore nʉmocʉtimii, pũnaa mána jeto riapeticoásúparã. 27 Cabero na ãnana nʉmo caãnimirĩcõ cʉ̃ã riacoásúpo. 28 Bairo ati yepapʉ nipetirã nʉmo caãnacõ ãnirĩ yua, cariaricarã tunu na cacatiropʉ na caãno, ¿ni majũ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ mena macããcʉ̃ nʉmo cõ ãnicʉti? —qũĩ jẽniñawã saduceo majã Jesure.
29 Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús:
—Mʉjãã, saduceo majã, Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ, bairi cʉ̃ catutuarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goña mawijiacoaya, bairo ĩrã. 30 Ape ʉmʉrecóore caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ã catiri caetaparã pʉame nʉmo manigarãma. Ángelea majã, ʉmʉrecóo macããna na caãnorẽ bairo nigarãma. 31 Apeyera tunu mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ: ¿Cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu na cacatirore Dios cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩcã tutipʉ mʉjãã ĩñaetinucũñati atiwẽrẽ? Mʉjãã masĩrã: 32 ‘Yʉa, yʉ ãniña Abraham, cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jacob quetiupaʉ caãnacʉ̃,’ ĩñupĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, marĩ masĩña: Dios pʉame cayasirã ãnana ũna quetiupaʉ mee niñami. ¡Cacatirã majũ quetiupaʉ roque niñami! —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús saduceo majãrẽ.
33 Bairo camasã pʉame cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, tʉ̃gocõã maniáma caroaro Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere yua.
El mandamiento más importante
(Mr 12.28-34)
34 Bairo Jesús caroaro cʉ̃ caĩquetibʉjʉro jʉ̃gori, pʉgani cʉ̃ jẽniñanemo masĩẽma saduceo majã pʉame yua. Bairo tiere tʉ̃gorã, fariseo majã pʉame na majũ ãmeo bʉsʉpẽnigarã neñañuparã. 35 Bairo bʉsʉpẽni yaparo yua, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueire Jesutʉ cʉ̃ joyupa. Bairi cʉ̃ pʉame Jesús roro cʉ̃ bʉsʉáto ĩrã na cajoatacʉ, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ:
36 —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ mena macããjẽ, ¿dise pʉame caãnimajũrĩjẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ to ãniñati? —qũĩ jẽniñawĩ.
37 Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús caʉ̃mʉrẽ:
—‘Mʉjãã, Israel macããna, mʉjãã caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã yeripʉ, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã catutuarije nipetirije mena cʉ̃ maiña.’ 38 Atie Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. 39 Atie rocajãñurĩ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ torea bairo jãñurĩ niña tie cʉ̃ã. Bairo ĩña: ‘Mʉjããtʉ macããna cʉ̃ãrẽ mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo na maiña.’ 40 Tie pʉga wãme cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caãnimajũrĩjẽ niña. Moisés ãnacʉ̃ ape wãme cʉ̃ caroticũrĩqũẽ bairi profeta majã na caroticũrĩqũẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. Tie camanicõãta, ape wãme carotirije manibujioro —qũĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cajʉ̃gobueire.
¿De quién desciende el Mesías?
(Mr 12.35-37; Lc 20.41-44)
41-42 Bairo fariseo majã aperã na caneñarõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ:
—¿Dope bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati Mesías, “Dios cʉ̃ cajoʉ,” na caĩrẽ? ¿Noa macʉ̃ cʉ̃ ãnicʉti? —na ĩ jẽniñawĩ.
Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwã:
—David ãnacʉ̃ pãrãmi niñami.
43 Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ jẽniñanemowĩ tunu:
—Bairo cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩ David ãnacʉ̃ pʉame Espíritu Santo cʉ̃rẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori, “Yʉ Quetiupaʉ,” cʉ̃ qũĩñañuparĩ Mesíare? Atore bairo ĩñupĩ David:
44 ‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩwĩ:
“Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai.
Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõnʉcãrõ bero, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,” ’
ĩ woatuyupi David ãnacʉ̃, Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ.
45 Bairo Mesíare, “Yʉ Quetiupaʉ,” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿dope bairo cʉ̃ pãrãmi majũ cʉ̃ ãnibujiocʉti? —na ĩ jẽniñawĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ.
46 Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yʉmasĩẽmi jĩcã wãmeacã ũno. Bairi yua pʉgani cʉ̃ jẽniñanemo masĩẽma.