Tuteronomi
Kapas akom
I. Iten ei puk: Tutoronomi. Ei kapas a pop seni ruu kapasen Krik: “Tutoros” wewen “aruuan” me “nomos” wewen “allük”. Iei mine wewen ei kapas “Ekewe allük ra aliwin fän aruuan”.
II. Chon makei ei puk: Chomong sousilelap lon Paipel ra tipeeu ngeni pwe Moses a makei.
III. Itelapemongen ei puk: Chechemeni.
IV. Kapas aüchean ei puk: Kot a amanaua o afeiöchü nöün aramas i a echeniir. Iei mine nöün aramas repwe chechemeni än Kot föför ngeniir, repwe echeni o aleasochisi i, pwe repwe manau o feiöch fochofoch.
V. Masouen ei puk Tutoronomi: Lon ei puk a mak ekoch än Moses afalafal ngeni ekewe chon Israel lon ewe fanü Moap ia ra kaüla ie mürin ar saitam lon ewe fanüapö o molotä ngeni ar repwe tolong lon ewe fanü Kanaan, pwe repwe fanüeni. Ikkei ekoch pworaus mi fokun aüchea lon ei puk:
1. Moses a aliwinisefäli pworausen ekewe föför mi amwarar ra fis ngeniir lon ekewe faik ier ra la. A tüngor ngeni ekewe aramas, pwe repwe chechemeni usun än Kot emweniir lon ewe fanüapö, a pwal tüngor ngeniir pwe repwe aleasochis me allükülük ngeni Kot.
2. Moses a aliwinisefäli ekewe engol allük o tichiki wewen ewe aeuin allük, a pwal tüngor ngeniir pwe repwe angang ngeni Kot echök. Mürin a aliwinisefäli ekewe sokopaten allük repwe longolongun manauen chon Israel lupwen ar repwe nom lon ewe fanüen pwon.
3. Moses a achema ngeni ekewe aramas wewen än Kot pwon ngeniir o tüngor ngeniir pwe repwe apöchökülasefäli ar apwönüetä ekewe allük.
4. Josua a angei ewe wis pwe epwe siwili Moses le emweni nöün Kot kewe aramas. Moses a föri echö köl usun än Kot allükülük o afeiöchü chon ekewe ainangen Israel. Mürin a mäla lon ewe fanü Moap ötiuen ewe chanpupu Jortan. Ekewe wokisin mi aüchea me lon ei puk ra mak lon sopun 6.4-6. Ikkei ekewe kapas Jesus a aita ngeni ewe allük mi lap seni meinisin: “Kopwe echeni ewe Samol mi Lapalap om Kot ren unusen lelukom, ren unusen ngünum pwal ren unusen tufichum.”
VI. Tettelin masouen ei puk:
Aeuin än Moses afalafal 1.1–4.49
Aruuen än Moses afalafal 5.1–26.19
1. Ekewe engol allük 5.1–10.22
2. Ekoch allük, pwüüng me kapasen fön 11.1–26.19
Ekewe kapasen öüröür usun ar repwe tolong lon ewe fanü Kanaan 27.1–28.68
Ewe pwon a försefäl 29.1–30.20
Än Moses kapasen kasop 31.1–33.29
Moses a mäla 34.1-12
1
Moses a achemasefäli än Kot pwon ngeni Israel me fäsonun ewe chuk Horep
1.1-8
1 Ikkei ekewe kapas Moses a üreni chon Israel meinisin, lupwen ra nom lon ewe fanüapö ötiuen ewe chanpupu Jortan. Iei ewe lemolun Jortan mi sasape ngeni Suf lefilen Paran me epek me Tofel, Lapan, Haserot me Tisahap me pwal epek. 2 Iwe, ükükün ränin ar sai seni ewe chuk Horep feila ngeni chukuchukutän Etom tori Kates-parnea engol me eu rän. 3 Iwe, lon aeuin ränin ewe engol me aeuin maram lon afaiken ier mürin ar towu seni Isip, Moses a kapas ngeni ekewe aramasen Israel meinisin mine ewe Samol mi Lapalap a allük ngeni fän äsengesiir. 4 Ei a fis mürin an akufu Sihon ewe kingen chon Amor mi nemenem lon Hespon, pwal Ok ewe kingen Pasan mi nemenem lon Astarot me Etrei. ✡Num 21.21-35 5 Iwe, lupwen ekewe aramas ra nom ötiuen ewe chanpupu Jortan lon ewe fanü Moap, Moses a popuetä le awewei ngeniir ei allük. Iwe, a apasa, 6 “Ewe Samol mi Lapalap ach we Kot a kapas ngenikich me fäsonun ewe chuk Horep, ‘A naf fansoun ämi nonom ren ei chuk. 7 Iei oupwe kul o sai. Oupwe sai ngeni fanüen chon Amor mi chukuchukutä, pwal ngeni fanüen chon aruur lon ewe lemolun Jortan. Oupwe sai ngeni ewe fanü mi chukuchukutä me ewe fanü mi maasies, ngeni ewe fanü Nekep me ewe fanü aroset, ewe fanüen chon Kanaan me Lepanon tori ewe chanpupu watte itan Oifrat. 8 Nengeni, üa ngenikemi ewe fanü. Oupwe tolong o fanüeni ewe fanü ngang ewe Samol mi Lapalap üa pwon fän akapel pwe üpwe ngeni ämi kewe lewo Apraham, Isaak me Jakop, pwal ngeni mwirimwirir kana.’ ”
Ewe filin souapwüng
1.9-18
(Eks 18.13-27)
9 Iwe, Moses a üreni ekewe aramas, “Lon ewe fansoun sa nom ren ewe chuk Horep üa ürenikemi, ‘Esap tufich ngeniei ai üpwe akaleäman le mwärelong fän weiresin tümwünümi. 10 Ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot a achomongakemiila pwe ikenai oua chomong usun ekewe fün läng. 11 Amwo ewe Samol mi Lapalap än ämi kewe lewo we Kot epwe alapala iteitemi fän engeröü lap seni iteitemi iei. Iwe, epwe pwal afeiöchükemi usun a fen pwon ngenikemi. 12 Ifa usun, epwe tufich ai üpwe akaleäman le mwärelong fän weiresin tümwünümi me choun ämi anini? 13 Oupwe filätä mwän mi mirit me tipachem me mwokos seni ämi kewe ainang, pwe üpwe seikiretä womi.’ 14 Iwe, ämi oua pälüeni: Ekei kapas ka ürenikem ra mürina pwe aipwe föriir. 15 Iei usun üa angei ekewe mwänirelan ämi ainang mi mirit o mwokos o anomuur womi, pwe ekoch repwe nemenem won ngeröü me pükü, ekoch won lime me engol, nge ekoch repwe meilapen ämi kewe ainang. 16 Iwe, lon ewe fansoun üa allük ngeni nöümi souapwüng, ‘Oupwe aüselinga ekewe fitikoko mi fis lefilen pwimi o apwüngü fän pwüng, ese lifilifil ika ewe fitikoko a fis lefilen pwimi chon Israel, ika lefilen eman chon Israel me eman chon ekis. 17 Ousap lifilifil aramas lon ämi kapwüng. Oupwe aüseling ngeni ekewe mi kis usun chök ngeni ekewe mi lap. Ousap niuokusiti mesen aramas, pun ewe kapwüng än Kot. Nge are ewe fitikoko a kon weires ngenikemi, oupwe uwato rei pwe üpwe apwüngala.’ 18 Iwe, lon ewe fansoun üa allük ngenikemi usun ekei mettoch meinisin pwe oupwe föriir.”
Moses a tinala chon op seni Kates-parnea
1.19-33
(Num 13.1-33)
19 “Iwe, sa sai seni ewe chuk Horep o pwerelong lon unusen ewe fanüapö mi watte o eniwokus, usun oua küna. Sa pwal pwerelong lon fanüen chon Amor mi chukuchukutä, usun ewe Samol mi Lapalap ach we Kot a allük ngenikich. Iwe, lupwen sa tori Kates-parnea, 20 üa ürenikemi, ‘Ämi oua tori ewe fanüen chon Amor mi chukuchukutä, ewe ia ewe Samol mi Lapalap ach we Kot epwe ngenikich. 21 Nengeni, ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot a ngenikemi ewe fanü. Oupwe feitä o fanüeni, usun ewe Samol mi Lapalap än ämi kewe lewo we Kot a ürenikemi. Ousap niuokus, ousap pwal apilükingau.’ 22 Mürin, ämi meinisin oua feito rei o üreniei: Ousipwe tinala mwän me mwach, pwe repwe ouwasacha o operi ewe fanü fän itach. Iwe, repwe asileto pworaus rech usun ewe al sipwe aleni me lapalapen ekewe telinimw sipwe toriir. 23 Ekei kapas ra öch me rei. Iei mine üa filätä engol me ruoman mwän me leimi, eman seni eu me eu ainang. 24 Iwe, ra feila o feitä won ewe fanü mi chukuchukutä, ra pwal tori ewe lemolun Eskol o operi. 25 Iwe, ra angei ekoch uän irän ewe fanü o uwätiu rech. Ra pwal uwato pworaus pwe ewe fanü ewe Samol mi Lapalap ach we Kot epwe ngenikich a mürina.
26 Nge oua ü ngeni ewe allük än ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot, pwe ousap mochen feila lon ewe fanü. ✡Tut 9.23; Ipr 3.16 27 Iwe, oua lal lon imwemi imw mangaku o üra, ‘Pokiten ewe Samol mi Lapalap a oput äm, a emwenikeemiwu seni ewe fanü Isip pwe epwe atokeemilong fän nemenien ekewe chon Amor o arosakeemila. 28 Ia aipwe feila ie? Pwiim ra akükünüela letipem ren ar apasa, pwe ekewe aramas ra watte o mwänemong senikem. Ar kewe telinimw ra pwal pöchökül, nge tittir ra tori läng. Nge ikenan ra pwal küna ekewe mwirimwirin Anak.’ 29 Mürin üa ürenikemi, ‘Ousap niueitiir ika niuokusitiir. 30 Ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot mi akom mwemi epwe püsin fiu fän itemi, usun oua fen küna pwe a fiu fän itemi me lon Isip. 31 Lon ewe fanüapö oua pwal küna usun ewe Samol mi Lapalap a emwenikemi lon ekewe al meinisin tori ei leni, usun eman mwän a eki nöün.’ ✡Föf 13.18 32 Ikkei mwo ai kei kapas, nge ämi ousap lükü ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot, ✡Ipr 3.19 33 ewe a akom mwemi lon ewe al, pwe epwe kütta eu leni ia oupwe aüetä imwemi imw mangaku ie. Iwe, a akom mwemi lon ekkei lepwin, pwe epwe aiti ngenikemi ewe al oupwe fetal won, a pwal akom mwemi lon ewe kuchu lerän.”
Kot a apwüngü chon Israel
1.34-40
(Num 14.20-45)
34 “Iwe, ewe Samol mi Lapalap a rongorong ämi kapas, a song o pwon fän akapel, 35 ‘Esap wor eman me lein ekei mwän seni ei täppin aramas mi ngau epwe küna ewe fanü mi mürina üa pwon fän akapel pwe üpwe ngeni ämi kewe lewo, ✡Ipr 3.18 36 chilon chök Kalep nöün Jefune we mwän, i epwe küna ewe fanü. Iwe, üpwe ngeni i me mwirimwirin kana ewe fanü a fen fetal won, pun a fokun aleasochis ngeniei ren unusen lelukan.’ 37 Iwe, ewe Samol mi Lapalap a pwal song ngeniei pokitemi o üra, ‘Pwal en kosap tolong lon ewe fanü. 38 Nge Josua nöün Jefune we mwän mi angang ngonuk epwe tolong. Kopwe apöchöküla lelukan, pun epwe atolonga chon Israel lon ewe fanü pwe repwe fanüeni.’ 39 Mürin, ewe Samol mi Lapalap a üra, ‘Nöümi semirit oua apasa pwe repwe oola, ir nöümi kewe resap mwo silei met mi öch ika met mi ngau lon ei rän, repwe tolong lon. Iwe, üpwe ngeniir ewe fanü pwe repwe fanüeni. 40 Nge ämi oupwe kul o sai ngeni ewe fanüapö awenewenen ewe Setipar.’ ”
Chon Israel ra kuf me lon Horma
1.41-46
41 “Mürin oua üreniei, ‘Äm aia tipis ngeni ewe Samol mi Lapalap. Iei aipwe feila o maun, usun ewe Samol mi Lapalap äm we Kot a allük ngenikem.’ Iwe, iteiten eman me eman mwän me leimi a rietä an pisekin maun ngeni lukalapan o ekieki pwe epwe mecheres an epwe feitä lon ewe fanü mi chukuchukutä. 42 Nge ewe Samol mi Lapalap a kapas ngeniei, ‘Kopwe üreniir pwe resap feitä o maun, pun ngang üsap nom lefiler. Iwe, repwe kuf ren chon oputeer.’ 43 Iwe, üa ürenikemi ekei kapas, nge ämi ousp mochen aüselinga. Oua chök ü ngeni än ewe Samol mi Lapalap allük o öücho le feitä lon ewe fanü mi chukuchukutä. 44 Mürin, ekewe chon Amor mi nonom lon ewe fanü mi chukuchukutä ra towu o asükemiila, usun achi ra asü aramas, ra pwal akufukemi me lon Etom tori Horma. 45 Mürin, oua liwinsefäl o kechiu fän mesen ewe Samol mi Lapalap. Nge i esap rongorong mweliemi ika aüselingakemi. 46 Iei usun oua nonomotam Kates lon chomong rän.”