Ikitaabo kyeꞌ
Migani
Indangiriro
Mu kitaabo kyeꞌmigani, Sulumaani ye kayandika mingi. Hali naꞌbandu ábakayandika migerwa, nga mwami Hezekiya (25.1), na Haguri mwene Yake (30), na mwami Lemweri (31).
Imigani iri mu deta ku bwofi-bwofi (ku mugani 10.1–22.16), iri mu boneka mweꞌmiziizi ibiri-ibiri naaho. Iyo migani, iri mu yerekana ngiisi kwaꞌbitegeereza bangatuula ngiisi kyanya. Umwija ali mu gashaanirwa, si umubi yehe, ali mu yikululira umwama.
a) Mu migani miguma, ngiisi muziizi guli mu deta byebyo-byebyo. Nga mu Migani 11.25: «Ikyanya abandu bali mu haana ku shagayo, bali mu genduukirwa. Neꞌkyanya bali mu tabaala abandi, lyo nabo bali mu tabaalwa.»
b) Mu gindi migani, iyo miziizi ibiri iri mu yerekana ulubibi. Nga mu Migani 10.16: «Ngiisi ábakwaniini, bagahembwa ubugumaana. Si banangora-mabi boohe, ibihembo byabo kuli kuhanwa-hanwa naaho.» Mu bigaajo 10–15, hoofi byoshi biri mu yerekana ulubibi.
Imigani mingi, iri mu koleesa igambo «nga». Mu kigaajo kya 25, muli imiziizi ikumi na muguma íri mu tondeera na «nga». Hali ikyanya lirya igambo «nga» liri mu shushaania, kandi iri kuteezania ishoni. Nga mu Migani 11.22: «Ikyanya umukazi abuyahiri, anabe atasobanukiirwi, ali mu ba nga mbete yeꞌnooro íbiisirwi ku mushushu gweꞌngulube.» Lola kandi mu Migani 26.14 «Nga kwoꞌlwivi luli mu yigukira-yigukira ku bihamambiro byalwo, kwo na kwokwo noꞌmwolo, ali mu kizi hinduka-hinduka ha ngingo.»
Muziizi muguma gwiꞌsikamiro, guli mu Migani 3.5-6: «Ukizi langaalira Nahano ku mutima gwawe gwoshi, utanakizi yegamira ku bwenge bwawe. Ngiisi byo ugakizi kola, ukizi múhanuusa, halinde anakizi kugenduusa.»
Íbiri mwo ku bwofi
Imigani yaꞌBahisiraheeri, iri mu deta hiꞌgulu lyaꞌmagambo mingi bweneene. Maguma gali mu yerekwa hano:
Ubwitegeereze, buli mu hamagalana (8.1–9.6).
Akamaro mu kukulikira ubwitegeereze (2.1-22; 3.13-24), noꞌruhombo mu kubulahira (1.20-33).
Sulumaani yenyene ali mu tuyinginga kwo tubukulikire (4.1-27).
Ukusimbaha Rurema (9.10-12).
Ukulangaalira Rurema (3.5-8).
Ukutegeka kwa Rurema (15.3: 16.1).
Ubuhwija (13.14; 14.24).
Ukukola kuguma naꞌbahwija (26.4-11).
Ukuyitonda (10.13; 13.15).
Ukuhanuula noꞌkukengula (3.1-2; 9.7-9).
Akamaro mu kulonga abahanuuzi (11.14).
Ukufiitirwa ku kalimbi (3.11-12).
Ukuli (10.9; 13.6).
Imyama (3.33-35, 10.24-25).
Ishungi (15.11; 16.2).
Ikinyoma (6.12-15; 12.19; 21.6).
Abemeera (3.3-4).
Ulukogo (12.10; 12.25).
Ukuyikangaata (11.2; 12.9; 16.5).
Uburaakari (12.16; 14.29).
Ubuleevi (20.10; 23.19-21).
Ubusambani (5.1-23; 6.20–7.27).
Amadeta (14.3; 15.7).
Ukuyigomba (10.18; 11.13; 16.28).
Ukuhambanwa (17.14; 20.3).
Ukulibuzania (21.7).
Ukuyitana (28.17).
Ukudeta ukuli (12.20; 13.5).
Ukutabaalana (25.14; 28.27).
Ukulibuza abakeni (14.31; 22.22-23).
Umwete (6.6-11; 10.4-5).
Ababusi naꞌbaana baabo (1.8-9; 15.20; 17.21).
Umushosi na mukaage (11.22; 12.4; 14.1; 18.22).
Umukazi mwitegeereza (31.10-31).
1
Akalimbi keꞌmigani
1 Iyi migani, iri yeꞌmwa Sulumaani mugala Dahudi, mwami waꞌBahisiraheeri.
2 Iyi migani, iri mu leetera abandu ubwitegeereze, halinde babe noꞌbulyo bwoꞌkukizi yihangirira. Ku njira yayo, bagakizi sobanukirwa bwija. 3 Iyi migani igakizi yigiriza abandu ngiisi kwo bagaaba noꞌbwitegeereze, noꞌbwitonde, halinde balonge ukukizi gira íbikwaniini, mu kati koꞌkuli. 4 Iyi migani igakizi tabaala ibizeeze, bakizi ba noꞌbwitegeereze. Kiri neꞌmisore bagaaba noꞌbumenyi, halinde banasobanukirwe. 5 Iyi migani, abitegeereza bakizi giyuvwa, gira ibayushuule mwoꞌbundi. Ngiisi ábali noꞌbwenge, igabaheereza ubulyo bwoꞌkukizi yitegeka. 6 Kwokwo, lyaꞌbandu bakizi longa ukusobaanura imigani, neꞌmigeeza yayo. Ikyanya abitegeereza bagakizi deta ku migani, kiri neꞌsakuuzo, abandu bagakizi bisobanukirwa.
7 Ku kyanya umundu asimbahiri Nahano, lyoꞌbumenyi buli mu múyija mwo. Si abahwija boohe, bali mu shomba ubwitegeereze, naꞌmigirizo.
Ukuyerekeza imisore
8 E mugala wani, nie yisho, ngola ngakuyigiriza. Ukizi ndegaga amatwiri. Kiri neꞌkyanya nyoko agakizi kuyigiriza, utakizi mújajaaka. 9 Ikyanya bagakuyigiriza, amagambo gagaaba nga twaso kwiꞌtwe lyawe, ganabe nga mugufu gwoꞌkulimbiisa igosi lyawe. 10 E mugala wani, iri abanabyaha bangagira mbu bakuhubiise, utakolwe mbu ubayibiike kwo! 11 Hali ikyanya bangadeta: «Uyije tugendi tegeera umundu, gira tukamúyite! Kundu ali muzira buhube, tugendi múteera naaho. 12 Tugabamirangusa, bakiri bagumaana, nga kwokulya Nakuzimu ali mu gira. Babe nga balya ábatibukira mu kirimbi-rimbi. 13 Tugabanyaga ibindu bingi byeꞌkishingo. Iyo minyago, tunayiji gilunda mu nyumba ziitu. 14 Aahago! Utuyibiike kwo, maashi! Na ngiisi byo tugakizi nyaga, tugakizi bigabaana.» 15 E mugala wani, abandu mwene yabo, mutagendanwe. Si ufunye ukugulu kwawe, kutakizi genda kubakulikiiri. 16 Yabo bandu, si bayeshuhiiri ukukola amabi! Bali mu vwaruka kwo bagendi yitana. 17 Aaho! Ikyanya tuli mu tega umubashu ha bweruula, noꞌtunyuni twoshi tugubwini, si iri yugwo mutego gwafwa ubusha! 18 Kwokwo, kwo yabo banabyaha bali mu yitega boonyene, halinde imiko yabo inayoneke. 19 Ku yukwo, ngiisi ábafitiirwi kwo banyage ibya beene, kwokwo kwo nabo bagayiji yitwa.
Tutakizi gayiriza ubwitegeereze
20 Umwitegeereza ali mu teerera umulaga mu njira za namuhirye, gunayuvwikane haꞌbandu bakumaniri. 21 Ee! Ali mu yiberekaania áhali ibigugu byaꞌbandu. Izu lyage liri mu yuvwikana na mu marembo goꞌtwaya, ti: 22 «E bizeeze, mugayama muli nga baana baanuke, halinde mangoki? Mugakizi honyolezania, halinde lusiku luhi? Kaꞌbahwija bagagenderera naaho ukugayiriza ubwitegeereze? 23 Iri mwangayemiiri ukuyerekezibwa, nangamùyoniiri mwoꞌmutima gwani, na ngizi mùmenyeesa neꞌmitono yani. 24 Ikyanya nꞌgamùhamagala, si mukalahira ukunyuvwa! Na kundu nꞌgamùtega ukuboko, ndaaye úkandwaza. 25 Ikyanya nꞌgamùhanuula, mutanandega amatwiri. Na kundu nꞌgamùyerekeza, mutakanyemeera. 26 Kwokwo, ikyanya mugalongaga uruhombo, ngakizi mùshekeereza naaho, ti honyo! 27 Ikyanya mugalonga ubuhanya, bunamùyifuke kwo nga kihuhuuta, neꞌkyoba kinamùyizingire kwo, mugahanyagala, munabe mukoli ziizirwi noꞌlushunguti noꞌmwizingeerwe. 28 Ku yikyo kyanya, mugakizi mbamagala, ndaganamùyitaba. Na kundu mugakizi ndooza, haliko mutagambona. 29 Si mwâli kizi shomba ubwitegeereze, mutanasiima kwo mukizi simbaha Nahano! 30 Ikyanya nꞌgamùyerekeza, mutananyemeera. Neꞌkyanya nâli kizi mùhanuula, mutanandwaza. 31 Na bwo mwâli kizi yifunda mu mabi, leero mwayikululira umwama. Bwo mwâli kizi shungikira abandi amagambi, buno mwenyene mwe mugakizi galongaga. 32 Ikyanya abahwija batali mu yuvwa, bali mu yitwa. Na bwo batali mu yitonda, bali mu shereezibwa. 33 Haliko, ngiisi úgakizi ndega amatwiri, yehe, agatuula mu kati koꞌmutuula. Agaaba atuuziri mu butoge, ndaanabyo íbigakizi múkanga.»