23
Hay Nangipadinngan Josiah hinan Mundayaw hi Adi Makulug an Dios
(II Chron. 34:3-7, 29-33)
Hi Josiah an ali ya impa'ayagnan amin nan a'ap'apud Judah ya ad Jerusalem an kapitulyuda ta immuydan amin ay hiya. Ya initnudna dida ta immuydah nan Timplun Apo Dios, ya nitnudda goh din papadi, ya din propeta, ya ta"on din tatagud Judah, ya ad Jerusalem, ya an amin nan himpangili an ta"on nan nun'awotwot ya din adadangyan. Ya enlot nan alin namahan amin hinan Liblun Nitud'an nan Uldin an na'ah'upan hinan Timplun Apo Dios. Ya unat goh nalpah an binahan nan ali ya timma'dog hinan delloh di ongol an tu'ud an gun tuma'dogan nan a'alih unda umuy hinan Timplu,* Bahaom nan I Ki. 7:15-22. ya inhapatanan Apo Dios ta ihamhamadna ahan an unudon Hiya, ya atona goh an amin nan niyuldin, ya inhapatana goh an ipa'annungnan amin nan mahapul an nitudo' hinan liblu. Ya ta"on nan tatagu ya inhapatanda goh ta ihamaddan mangunud hinan Uldin.
At nan ali ya hennagna da Hilkiah an Nabagtun Padi, ya nan mehnod ay hiya an papadi goh, ya nan mun'adug hinan pantaw di Timplu ta ipitawdan amin din inusaldah nan pundayawan hinan bulul an hi Ba'al, ya nan babain madayaw an hi Asherah, ya nan dayawondan bittuan. Ya imbataandad Jerusalem ta hidih nan lutan neheggon hinan payaw hi Hadog an Kidron di nangipaghoban nan ali ta napu, ya inamungda din dapulna ta inyuydad Bethel. Ya numpakakna din papadin nan bulul an pinilin din nehnodanan alid Judah an nange'nong an nanghob hinan incense an maphod di hunghungnah nan pun'onngan hidih nan babluy ad Judah ya ad Jerusalem. Ya ta"on din papadin Ba'al an nange'nong an nanghob hinan incense an maphod di hunghungnan Ba'al, ya nan algaw, ya nan bulan, ya nan bittuan, ya an amin nan dumilag an wad daya. Ya impa'aana goh hinan tu'ud din bulul Asherah ta imbataandad Jerusalem an inyuydah nan way ginnaw ad Kidron ta hidiy nangapuyanda ta noghob, ya din ulengna an nagimu' ya inyuydan nun'iwa'at hinan lubu' din himpangili. Ya impapa"ina din kuwaltun wah nan Timplun nihinan din linala'in lumihog di ato'atonda ya nan binabain puta, ya hidi goh di pun'ablandah lo'ob an mipalubung ay Asherah.
Ya impa'ayag Josiah ta ma'amungdad Jerusalem an amin nan papadin numpunhituh nan abablubabluy ad Judah, ya nun'ipipa"inan amin nan pun'onngan hidih nan buludna an panghobandah nan incense an maphod di hunghungna an mete"ad Geba ta engganad Beersheba, ya impipa"ina goh nan pun'onngan hinan way pange'wan an umuy hinan Pantaw di Allup an Impiyamman Joshua an gobelnadol ad Jerusalem an wah appit hi iggid hinan ongol an pantaw nan allup di babluy. Ya agguyda inabulut danen papadin muntamuh nan Timplu, mu mabalin an ononda nan tinapay an agguy nabino'bo'an an idat nan i'ibbadan papadi.
10 Ya impipa"in goh nan Alin hi Josiah nan pun'onngan an nangadnan hi Topheth an wah nan Nundotal an Ben Hinnom ta mi'id di pangiyayan nan tataguh nan linala'i ya binabain imbabaluyda ta e'nongdah nan dayawondan hi Molek. Hiyay bulul di holag Ammon (verse 13). 11 Ya impa'aana goh din bulul an kabayun din indawat din numpun'alid Judah hinan algaw an inhinadah nan gettaw di Timplun neheggon hinan kuwaltun nunhituwan Nathan-Melek Hay pohdonan ibaga ya adaw an midat hinan ali. an nabagtun upihyal. Ya nunggohobna nan gumo' an kalesan punluganan di mi'gubat an nidawat hinan bululda an algaw.
12 Ya impaana goh hadin pun'onngan an wah nan nundotal an atap hinan tungul nan kuwaltun Ahaz an din nun'ipiyamman nan a'alid Judah. Ya impipa"in goh Josiah din duwan pun'onngan an impiyamman Manasseh hinan duwan gettaw nan Timplu. Ya nun'ipagimu'na, ya intapaldah nan Hadog an Kidron. 13 Ya impipa"in goh Josiah din pun'onngan an wah appit di buhu'an nan algaw an neheggon ad Jerusalem, ya niyappit hi agwan nan Duntug an Olibo an din impiyamman nan alid Israel an hi Solomon hinan pundayawandah nan mid ahan hulbinan bulul an hi Ashtoreth an dayawon di iSidon, ya hi Chemosh an dayawon nan iMoab, ya hi Molek an dayawon nan holag Ammon. 14 Ya nun'ipipa"ina goh din batun bulul ya din ayiw an bulul an hi Asherah, ya nunggabunandah nan tungal di tatagun din nun'atoy hinan lutan nipata'doganda.
15 Ya nun'ipipa"ina goh nan pun'onngan an wad Bethel ya nan pundayawan hi bulul an din impiyamman din Alin hi Jeroboam an hina' Nebat an din nangipangpanguluh nan holag Israel ta omod unda numbahol. At nun'ipagimu' Josiah din batu, ya nunggohobna din abung an pundayawan ya din bulul Asherah ta nangamung dimmapul. 16 Ya unat goh nunligguh hi Josiah an muntiggatiggaw ya inamangna an waday do'ol an lubu' hinan patpatatag di duntug, ya nunhonag ta immuyda numbu'a din tungal di natoy ta inyuydan hiya. Ya nun'ipiyuhunah nan pun'onngan hidid Bethel, ya genhobna ta ma'ubahda ti hiyah ne inalin Apo Dios hi ma'at an impa'innilanah din propeta an hiyay nangalin danen na'na'at.§ I Ki. 13:2. 17 Ya inalinay, “Hay ngadan di nilubu' ede?”
Ya inalin nan tataguh nan babluy ay hiyay, “Hiyah ne nilubu'an din propetan Apo Dios hinan tatagun nalpuh nan babluy ad Judah an hiyay nangibaag an amin hinah nan inatmun numpama"ih nan pun'onngan ad Bethel.”
18 At inalinan diday, “Adiyu eh'eholon nan tungalna!” At agguyda eneh'ehal, ya umat goh hinan tungal din propetan din nalpud Samaria.
19 Ya an amin hinan hinohhan babluy ad Israel ya nun'ipipa"in nan Alin hi Josiah an amin din lugal an pundayawan nan tataguh nan adi makulug an madayaw an din inyamman nan a'alin di i'Israel an din dimmalat hi nangipabungot ay Apo Dios. Ya hanan inatnah nan pun'onngan ya umat hi inatna goh hi ad Bethel. 20 Ya nun'ipipatoynan amin din papadin nan adi makulug an dayawondah nan pun'onngan an nuntamuanda, ya genhobna din tungal di tatagun amin hinan numbino'ob'on an pun'onnganda. Ya unat goh nalpah hanan inatna ya numbangngad ad Jerusalem.
Hay Numbehtaan Josiah hinan Namaliwan nan Anghel Apo Dios hinan Tataguh din Penghana
(II Chron. 35:1, 18-19)
21 Ya minandal nan Alin hi Josiah an amin nan tatagun inalinan diday, “Ebehtaanyu nan Namaliwan di Anghel Apo Dios hinan Tataguh din Penghana ta mipabagtu nan Dios tu'u ti hiyah ne inalin nan nitudo' hinan Liblu an Nitud'an nan Uldin.” 22 Ya ma'innila an mi'id ah nangat eten behta an mete"ah din gutud nan numpapto'an din do'ol an numbino'ob'on an huwis ad Israel ta engganah din numpapto'an nan a'alid Israel ya nan a'alid Judah. 23 At heden miyapulu ta waluh tawon* Unu hidin 622 B.C. Ya gapu ta hay Abib (March-April) 14 di bulan ya algaw di nangiyuldin Apo Dios hi ma'at heten behta at mid mapto' ya na'at hede. hi numpapto'an Josiah di nangete"andan nangat enen behtan Apo Dios hidid Jerusalem.
Nan Udumnan Maphod hi Inat Josiah
24 Ya gapu ta penhod nan Alin hi Josiah an ma'unud nan nitudo' an Tugun hinan liblun inah'upan din Nabagtun Padin hi Hilkiah hinan Timplu at numpakaknan amin din munhapud ya nan mangibaag hi ma'at hi nitaguan di tagu, ya inaana goh nan bulul an dayawondan wah nan a'abung nan tatagu, ya nan udumnan bulul, ya an amin di ma'usal hi pundayawan nan tatagud Judah ya ad Jerusalem an kapitulyudah nan adi makulug an madayaw. 25 An amin din nun'ahhun an a'ali ya ta"on nan nangunud ay Josiah ya mi'id ahan ah ohah nipaddung ay hiyah nan nangunudanan Apo Dios ti din'ugna din ina'inat nan nahhun an a'ali, at inhamhamadna ahan an nangunud ay Apo Dios, ya inunudna goh an amin nan Uldin Apo Dios an din indatnan Moses.
26 Mu ta"on un umat hinay na'at ya wagwada damdama nan nidugah an bungot Apo Dios hinan tataguh ad Judah an dumalat din inat nan Alin hi Manasseh hidin hopapna, at ninaynayun di bungotna. 27 Ya inalin Apo Dios di, “Hay ato' hi ad Judah ya umat hidin inat'uh ad Israel. At pakako' ta payo' hinan adagwin lugal nan tataguh ad Judah, ya du'go' ad Jerusalem an nan babluy an din pento"u, ya du'go' goh nan Timplu an hiyah ne lugal hi inali' an pundayawandan Ha"in.” I Ki. 8:29.
Hay Napogpogan di Numpapto'an Josiah
(II Chron. 35:20—36:1)
28 Ya an amin din udumnan ina'inat nan Alin hi Josiah ya nitudo' hinan liblun Nitud'an nan Na'ulgudan di Ina'inat nan A'alid Judah.
29 Ya heden gutud hi nun'alian Josiah ya immuy da Pharaoh Neco Hay nun'alian Neco II ad Egypt ya hidin 610-595 B.C. an alid Egypt ya nan tindalunah dih nan Wangwang an Euphrates ta badanganda nan alih ad Assyria.§ Unu nan Alin hi Ashur-Uballit II (611-608 B.C.). Ya immuy goh nan Alin hi Josiah ya nan tindaluna ta ginubatda daden tindalun di Egypt, mu pinatoy da Pharaoh Neco hi Josiah hi nundadammuandad Megiddo. 30 At innal nan upihyal Josiah din odolna, ya inluganah nan kalesan punlugan di mi'gubat, ya enekakdah ad Megiddo ta imbangngadnan inyuy ad Jerusalem. Ya unat goh nagtud di algawna ya inlubu'da hiyah din lubu' di a'ali. Ya hiniitan nan tatagud Judah hi lana han imbaluy Josiah an hi Jehoahaz ta hiyay nihukat ay amana hi mun'alin mumpapto' ay dida.
Hay Nun'alian Jehoahaz ad Judah
(II Chron. 36:2-4; Jer. 22:10-12)
31 Hi Jehoahaz* Hay ngadanah abung ya Shallum (I Chron. 3:15; Jer. 22:11), mu nahukatan di ngadanah din numbalin hi ali ta hi Jehoahaz. Ya hiyay miyapat an udidian an imbaluy Josiah. ya un duwampulu ta tuluy tawonah din nangete"anan nun'alih ad Judah, ya tuluy bulan di numpapto'anad Jerusalem an kapitulyuda. Hay nun'alianad Judah ya tuluy bulan hidin 609 B.C. Hay ngadan inana ya hi Hamutal Hay pohdonan ibaga ya hi aman nan ahawana ya ay dulnu. an hina' Jeremiah an nalpud Libnah. 32 Ya nan nappuhiy ina'inatnan pahiwona ahan hi Apo Dios an umat hidin ina'inat din a'apunah hopapna. 33 Ya napogpog din pumpapto'ana ti impabalud Pharaoh Neco an alid Egypt hiyad Riblah hidid Hamath ta adi mumpapto' ad Jerusalem. Ya numbayadon nan alid Egypt nan tatagud Judah hi tuluy libu ta han pituy gahut ya han nabongleh kiluh silver, ya tulumpulu ta opat di kilun balitu' hi midat hi buwitda. 34 Ya hay inhukat Pharaoh Neco hi nunhaadona ya hi Eliakim§ Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di mangihina. an ohah nan lala'in imbaluy Josiah ta mun'alih ad Judah ta mihukat ay Josiah an hi amana. Ya hinukatanay ngadana ta hi Jehoiakim.* Hay pohdonan ibaga ya hi Jehovah di mangihina, at ihnay itang hi nun'abhiwanah nan nahhun an ngadana. Ya enekakdah Jehoahaz ta inyuydad Egypt ta hidiy nibaludana, ya hidi goh di natayana.
Hay Aat nan Alin hi Jehoiakim ad Judah
(II Chron. 36:5-8)
35 Ya hay inat Jehoiakim an alih ad Judah ta waday mun'olog hi midat an silver ya balitu' ay Pharaoh Neco ya numbuwitona din tatagud Judah. Ya hay idatdah buwitda ya hay abalinan di hinohha.
36 Ya un duwampulu ta lemay tawon Jehoiakim hidin nangete"anan nun'ali, ya himpulu ta ohay tawon hi numpapto'anad Jerusalem an kapitulyuda. Hay nun'alianad Judah ya hidin 609-598 B.C. Ya hay ngadan inana ya hi Zebidah Hay pohdonan ibaga ya nidat. an hina' Pedaiah an iRumah. 37 Ya nan nappuhiy ina'inat Jehoiakim an pahiwona ahan hi Apo Dios an umat hidin ina'inat din a'apunah hopapna.

*23:3 Bahaom nan I Ki. 7:15-22.

23:10 Hiyay bulul di holag Ammon (verse 13).

23:11 Hay pohdonan ibaga ya adaw an midat hinan ali.

§23:16 I Ki. 13:2.

*23:23 Unu hidin 622 B.C. Ya gapu ta hay Abib (March-April) 14 di bulan ya algaw di nangiyuldin Apo Dios hi ma'at heten behta at mid mapto' ya na'at hede.

23:27 I Ki. 8:29.

23:29 Hay nun'alian Neco II ad Egypt ya hidin 610-595 B.C.

§23:29 Unu nan Alin hi Ashur-Uballit II (611-608 B.C.).

*23:31 Hay ngadanah abung ya Shallum (I Chron. 3:15; Jer. 22:11), mu nahukatan di ngadanah din numbalin hi ali ta hi Jehoahaz. Ya hiyay miyapat an udidian an imbaluy Josiah.

23:31 Hay nun'alianad Judah ya tuluy bulan hidin 609 B.C.

23:31 Hay pohdonan ibaga ya hi aman nan ahawana ya ay dulnu.

§23:34 Hay pohdonan ibaga ya hi Apo Dios di mangihina.

*23:34 Hay pohdonan ibaga ya hi Jehovah di mangihina, at ihnay itang hi nun'abhiwanah nan nahhun an ngadana.

23:36 Hay nun'alianad Judah ya hidin 609-598 B.C.

23:36 Hay pohdonan ibaga ya nidat.