Nan Hapit Apo Dios Esther 3

Hay Nunnomnoman Haman an Mamatoy hinan Hudyu

1 Agguy nadnoy* ya impabagtun nan Alin hi Xerxes di haad Haman an hina' Hammedatha an nalpuh holag Agag† ta hiyay na'abbagbagtuy haadnah nan pumpapto'an nan ali. 2 Ya an amin nan u'upihyal hinan pantaw di allup nan ali ya nunhippida, ya inyungyungdah hinagang Haman an hiyah ne immandal nan alih atonda. Mu hi Mordecai ya agguyna inunud.

3 Ya nan udum an u'upihyal hinan pantaw di allup ya hinanhanandan hiyay dumalat ta adina unudon nan immandal nan ali, 4 ya abigabigat ya gunda alyon ta unudona nan immandal nan ali, mu agguyna damdama inunud. At la'tot ya inalinay dumalat an inalinay, “Ha"in ya Hudyua', at hiyanan adi mabalin an munhippia' ay Haman.”‡

At inalidan Haman hede han inalina ta innilaondah unna abuluton henen ato'aton Mordecai.

5 Ya unat goh tinnig Haman an adi munhippi ya munluung hi Mordecai ay hiya ya ma'abbungot. 6 Ya hidin nanginnilaanan Hudyuh Mordecai ya ninomnomnan adi un ohah Mordecai hi mipapatoy ti mahapul an mapatoy an amin nan Hudyun numpi'hituh nan babluy an hinakup nan pumpapto'an Xerxes.

7 Ya heden miyapulu ta han duwan tawon hi numpapto'an nan Alin hi Xerxes eden hopap di bulan an ma'alih Nisan§ ya immandal Haman an mumbibinnunutda ta panginnilaandah gutud di algaw ya bulan hi pangatanan den ninomnomnah ma'at. At hay nabunut hi gutudna ya nan miyapulu ta han tulun algaw* di ma'alih Adar an miyapulu ta han duwan bulan.†

8 Ya inalin Haman hinan aliy, “Ihnaday udumnan tatagun ni'hituh nan numbino'ob'on an provinciah nan hinakup di pumpapto'am an hinnat'on di ugalida an adi meyengngoh hi ugalin di udumnan tatagu, ya adida goh unudon di uldin hitun babluy tu'u. At hiyanan adi maphod hi un tu'u abuluton di umat hina! 9 Ya abulutom ay ya iyuldinmu ta mipapatoydan amin. Ya atom ay ya itulag'un he"a an idat'uy tuluy gahut ta han napat di libu ya han hiyam di gahut ta han hiyam hi kiluh silver ta mitalepon hinan puntalepnam hi pihhun tun babluy tu'u.”‡

10 Ya inabulut nan ali, at linuh'upna din henghengnan din gunda pummalkah nan miyuldin, ya indatnah nan buhul di Hudyun hi Haman an hina' Hammedatha an nalpuh holag Agag. 11 Ya inalin nan ali ay Haman di, “Okod'ah atom ay danen tatagu, ya intaleponmu nan pihhum.”§

12 Ya hidin miyapulu ta han tulun algaw eden hopap di bulan* ya impa'ayag Haman din puntudtud'on nan ali, at nun'alinan amin nan uldin, ya gunda itudo', ya imbalindah numbino'ob'on an hapit nan tatagu ta midat hi an amin hinan gogobelnadol ya nan u'upihyal hinan babluy. Ya hanan tudo' ya nitudo' di ngadan nan Alin hi Xerxes, ya immalkada nan henghengna. 13 At hennagday mumpangiyuy hinan tudo' hinan numbino'ob'on an babluy. Ya hay nitudo' ya mipapatoy an amin nan Hudyu an ungunga, ya mina'ilog, ya nan nun'ala'ay unu nun'a'in'inna, ya ta"on nan ung'ungungnga. Ya un hin'algaw di apatayanda an nan miyapulu ta han tuluy algaw hinan bulan an Adar.† Ya mahamham an amin nan gina'uda ya banohda. 14 Ya mahapul an mipa'innilan amin hinan abablubabluy nan nitudo' ta way atondan mundadaan enen algaw an a'atana.

15 Dumalat heden immandal nan ali ya nunnaudon din nahnag an immuy nangipa'innilah nan tatagud Susa ya un mahkay mipa'innilan amin hinan abablubabluy. Ya heden gutud ya hiyay numanomnoman nan tatagud Susa.

Ya wan da Haman ya nan ali ya wah didan mun'am'amlong an mun'in'inum.

Esther
<
3
>

*3:1 Ma'innila an naluh di opat an tawon (Esth. 3:7; 2:16-17).

†3:1 Mid mapto' ya hiya ya nan Alin hi Agag an agguy impapatoy nan Alin hi Saul, mu pinatoy Samuel (I Sam. 15:20, 32-33). Nan nabagtun ommodnah din penghana ya hi Amalek (Gen. 36:12), ya nan do'ol an holag Amalek di ni'gubat hinan Hudyuh din nunle'le'dandah nan mapulun hidin immayandad Canaan (Ex. 17:8-16; Deut. 25:17-18; I Sam. 14:47-48), hiyaat un ma'abbungot hi Apo Dios ay didah engganah apogpoganda (Ex. 17:16). Ya hidin dimmatong nan Hudyud Canaan ya immandal Apo Dios ay dida ta ginubatda dida ta ubahonda didan holag Amalek (Deut. 25:19), mu agguy na'at hidin amatagun Joshua. At hidin nun'alian Saul ya impidwan Apo Dios an immandal ta ubahonday holag Amalek, mu wada damdamay agguy natoy (I Chron. 4:42-43). At palpaliwan ta naluh di hi'itangan lemay gahut an tawon an mataguh Haman ya gun ninaynayun damdamay ni'bohholan nan holag Amalek hinan Hudyu.

‡3:4 Adi paniaw hinan Hudyun munhippih nan nabagtun upihyal unu ali (I Sam. 24:8; II Sam. 14:4; I Ki. 1:16), at bo'on heney dalatnah agguy nunhippian Haman. Manu ay agguy nunhippi ti hiya an Hudyu ya binoholnan amin di holag Amalek an umat hinan amabungot Apo Dios ay dida.

§3:7 Unu March-April, 475 B.C. Ya nan bulan an Nisan ya nipaddung hinan bulan an Aviv.

*3:7 Hiyah ne nitudo' hinan verse 13.

†3:7 Unu April-May, 474 B.C. At waday himpulu ta ohan bulan hi pundadaanandah un ma'at.

‡3:9 Intudo' Herodotus an hay uyap di pihhun na'amu'amung hi hintawon hinan Pumpapto'an ad Persia ya lemay gahut ta han himpuluy libu ya han hiyam di gahut ta han himpulu ta tuluh kilu ta mitalepon hinan puntalepnan hi pihhuda. Ya gulat ta nepto' hene at mattig an 2/3 di uyapnan indat Haman! Mid mapto' ya hay pangngalanah ongol an pihhuna ya nan inadangyan nan Hudyun abakona.

§3:11 Gapu ta agguy inabulut nan aliy pihhun indat Haman at implanun Haman ta midat hinan mangipapatoy hinan Hudyu (verse 13).

*3:12 Unu April 17, 474 B.C.

†3:13 Unu March 7, 473 B.C.