52
Hay Napa"ian ad Jerusalem
(II Ki. 24:18—25:7; II Chron. 36:11-16; Jer. 39:1-10)
1 Hi Zedekiah ya duwampulu ta han ohay tawonah din nun'alianad Judah, at himpulu ta ohay tawon di nun'alianah di*Hay nun'alianad Judah ya hidin 597-586 B.C. an ad Jerusalem di nihinana. Hay ngadan inana ya hi Hamutal an hina' Jeremiah†Bo'on hi Jeremiah an nangitudo' eten liblu. an iLibnah. 2 Mu hi Zedekiah ya umat damdama ay Jehoiakim‡Hay nun'alianad Judah ya hidin 609-598 B.C. an hay pumbaholan ay Apo Dios di gunna inat. 3 At hiyanan bimmungot hi Apo Dios hinan iJudah, ya numpakakna dida. At impiyuyna didah udum an babluy ti nginohoy Zedekiah nan alid Babylon an hi Nebuchadnezzar.§Anaad ta impiyuynah udum an babluy? Bahaom nan footnote di Jer. 27:3.
4 At impangulun Nebuchadnezzar an amin nan titindaluna ta immuyda lini'ub ad Jerusalem hidin miyapuluh algaw eden miyapulun bulan hidin miyahiyam an tawon hi nun'alian Zedekiah hi ad Judah.*Unu hidin January 15, 588 B.C. At nungkampudah pangngel nan allup ad Jerusalem, ya ente"adan nun'ammah pumpattu'andan pumangngel hinan allup ta gubatonda dida. 5 At innaynayundan nunli'ub ad Jerusalem ta engganah din miyapulu ta ohay tawon hi numpapto'an Zedekiah.†Unu 586 B.C.
6 At hidin miyahiyam an algaw hinan miyapat di bulan eden tawon‡Unu hidin July 18, 586 B.C. ya napuhandan amin hi ma'an hi ad Jerusalem, at nidugah di nabtelanda. 7 Ya pina"in nan buhul nan allup ta henggopdad Jerusalem. Mu hi Zedekiah ya nan titindaluna ya limmayawdah nan nahdom an ta"on unda inilan lini'ub nan buhul heden babluyda. An ene'wadah nan pantaw nan allup hi numbattanan nan duwan allup an neheggon hinan galden di ali. Ya inipluydah appit hinan nundotal an babluy ad Jordan. 8 Mu numpudug damdama nan iBabylon dida, ya inah'upanda didah nan nundotal ad Jericho. At tiniliwda, mu limmayawdan amin din titindaluna. 9 At inyuydah awadan nan alid Babylon hi ad Riblah hidid Hamath.§Bahaom nan footnote di Jer. 39:5 ta innilaom di awadan ten babluy. At hi Nebuchadnezzar di nangalih mamoltah Zedekiah. 10 At hidid Riblah di nangipipatayan nan alid Babylon hinan linala'in imbabaluy Zedekiah hi hinagangna. Ya ni'patoyda goh an amin din u'upihyal ad Judah. 11 Ya inukitda din duwan matan Zedekiah ya unda bangkilingan hi gambang, ya inyuydad Babylon. At hidiy nibaludanah engganah natayana.
Hay Numpama"iandah nan Timplu
(II Ki. 25:8-21; II Chron. 36:17-20; Jer. 39:1-10)
12 Hidin miyapuluh algaw hidin miyaleman bulan eden miyapulu ta han hiyam di tawon*Unu hidin August 17, 586 B.C. Mu gapu ta hinan II Ki. 25:8 ya nitudo' di algaw an miyapituh algaw (unu August 14) an bo'on miyapuluh algaw (unu August 17) at mattig an nibahhaw nan ohan nangitudo' hinan nali'up an pepel, at agguy tu'u inilah un nepto' nan nibaag hi II Ki. 25:8 unu Jer. 52:12. Mu adi tu'u alyon an nibahhaw nan Biblia ti bo'on nan nangitudo' hidin hopapnay nangibahhaw ti un nan nitudo' ya anggay. At nepto' damdamay hopap di nitudo'. hi nun'alian Nebuchadnezzar ad Babylon ya immuy ad Jerusalem hi Nebuzaradan an ap'apun di guwalyan nan ali. 13 Ya genhobna nan Timplu, ya nan palasyu, ya an amin din a'abung hi ad Jerusalem. 14 Ya impapa"in Nebuzaradan hinan titindalud Babylon nan allup hinan nunlene'woh hi ad Jerusalem. 15 Ya nun'ibaludna nan na'angang ad Jerusalem an nun'ala'eng hinan numbino'ob'on an tamu, ya nan udum an nun'awotwot, ya ta"on un nan tatagun immuy ay Nebuchadnezzar. 16 At hay inangang Nebuzaradan ya nan nun'awotwot ya anggay ta waday muntamuh nan natamman hi greyp ya nan payaw.
17 Ya innaldan amin nan gambang hinan Timplu an umat hinan o"ongol an tu'ud, ya nan kalesa, ya nan ongol an palyu'. At nunggimu'da, ya inyuydad Babylon. 18 Ya ni'yalada goh nan banga, ya nan punggaud hi dapul, ya nan pamutul hi mitsa, ya nan batya, ya duyu, ya an amin nan ma'usal hinan pangidawatan hi me'nong ay Apo Dios. 19 Ya nun'alan goh da Nebuzaradan nan balitu' ya silver di niyamma an i"itang an malukung, ya din daludun di bala, ya nan batya, ya nan banga, ya nan ipattu'an di hilaw, ya nan duyu, ya malukung an ittuan di me'nong an ma'inum.
20 Ya nan gambang an niyammah nan duwan o"ongol an tu'ud, ya nan kalesan di danum, ya nan ongol an palyu', ya nan himpulu ta duwan buta'al an bakan nipabunana ya naligatdan makilu ti nidugah di damotda. Didanay impiyamman din Alin hi Solomon ta ma'usal hinan Timplu. 21 Ya nan ohan tu'ud ya ba'inti ta han pituy umpi di inadu"oyna, ya himpulu ta han waluy umpi di inongolna. Ya hay bunol den tu'ud ya nalungatan, mu hay inugtul nan gambang ya tuluy pulgada. 22 Ya henen gambang an nitu'un hinan ngamngam nan tu'ud ya pitu ta han godway umpiy inadu"oyna. Ya na'al'altian hi gambang an umat hi bangkeleng an nele'woh, ya nibattabattan di umat hi bungan di pomegranate. Ya umat goh hinah nan miyadwan ongol an tu'ud. 23 At hay uyap nan umat hi bungan di pomegranate an niyal'altih nan nihu"up hi ngamngam nan tu'ud ya hinggahut an amin, mu nahiyam ta onom ya anggay di matangad.
24 Ya imbalud Nebuzaradan hi Seraiah an Nabagtun Padi, ya hi Zephaniah an miyadwan padi, ya nan tulun mungguwalyah nan pantaw di Timplu. 25 Ya iniddumna goh an imbalud di ohan upihyal di tindalud Judah, ya pituh nan gun muntugun hinan ali, ya nan puntudtud'on nan ap'apun di tindalu an hiyana nan muntudo' hi balbalun tindalu. Ya ni'baludna goh di nanom an udum an tatagu. 26 Ya impangulun Nebuzaradan didan amin hi ad Riblah an awadan nan alid Babylon. 27 Ya impapatoy nan ali didad Riblah an babluy Hamath.
At nan iJudah ya niyuydad Babylon, at tinaynanday numbabluyanda.
28 Ya hiyatuy uyap nan iJudah an impiyuy Nebuchadnezzar hi ad Babylon:
Hidin miyapituh tawon hi numpapto'ana†Unu hidin 597 B.C. ya tuluy libu ya han duwampulu ta han tulu di Hudyu,
29 ya hidin miyapulu ta waluy tawon hi numpapto'ana‡Unu hidin 586 B.C. ya inyuyna goh di waluy gahut ta han tulumpulu ta duwa,§Mid mapto' ya un anggay nan linala'iy niddum eten uyap ti itudun II Ki. 24:14, 16 an 18,000.
30 ya hidin nunduwampulu ta tuluy tawon hi numpapto'an Nebuchadnezzar*Unu hidin 581 B.C. Mid mapto' ya inyuy Nebuzaradan ad Babylon ta iballohna nan inat da Ishmael an namatoy ay Gobelnadol Gedaliah (Jer. 40:7-41:15). ya pituy gahut ta han napat ta lema di inyuy nan ap'apun di guwalyana an hi Nebuzaradan.
At hay lammung an amin nan iJudah an niyuy ad Babylon ya opat di libu ya han onom di gahut.
Hay Napogpogan di Nibaludan Jehoiachin
(II Ki. 25:27-30)
31 Hidin miyatulumpulu ta pituy tawon hi nibaludan Jehoiachin†Hay nun'alianad Judah ya hidin December 598 hi engganah din March 16, 597 B.C. an alid Judah ya hay ali mahkay ad Babylon ya hi Evil-Merodach‡Hay nun'alianad Babylon ya hidin 562-560 B.C. Hay ohan ngadana ya Amel-Marduk. di nihukat ay amanan hi Nebuchadnezzar.§Hay nun'alianad Babylon ya hidin 605-562 B.C. Ya ma'ulay hi Evil-Merodach ay Jehoiachin, at hidin miyaduwampulu ta lemay algaw hidin miyapulu ta duway bulan hidin hopap di tawon hi nun'aliana*Unu hidin March 20, 561 B.C. Mu nitudo' nan algaw an March 22, 561 B.C. hinan II Ki. 25:27, at nibahhaw nan ohan nangitudo' hinan Hapit Apo Dios (bahaom nan footnote di Jer. 52:12 ta innilaom di udumnan aat nan nibahhawan nan nuntudo' hinan Biblia). ya impibo'tanah Jehoiachin hi baludan. 32 At an aminda nan a'alin nibalud hi ad Babylon ya hi Jehoiachin di hemmo' Evil-Merodach. 33 At indatanah Jehoiachin hi ilubungna ta bo'on mahkay nan lubung di balud di ilubungna. Ya niddum an ne"an hinan panganan di alih abigabigat hi engganah un natoy. 34 Ya waday gun indat nan Alin hi Evil-Merodach ay Jehoiachin hi inggina'unah nan mahapulnah binigat. At umat hinay na'at hi engganah natayana.
*52:1 Hay nun'alianad Judah ya hidin 597-586 B.C.
†52:1 Bo'on hi Jeremiah an nangitudo' eten liblu.
‡52:2 Hay nun'alianad Judah ya hidin 609-598 B.C.
§52:3 Anaad ta impiyuynah udum an babluy? Bahaom nan footnote di Jer. 27:3.
*52:4 Unu hidin January 15, 588 B.C.
†52:5 Unu 586 B.C.
‡52:6 Unu hidin July 18, 586 B.C.
§52:9 Bahaom nan footnote di Jer. 39:5 ta innilaom di awadan ten babluy.
*52:12 Unu hidin August 17, 586 B.C. Mu gapu ta hinan II Ki. 25:8 ya nitudo' di algaw an miyapituh algaw (unu August 14) an bo'on miyapuluh algaw (unu August 17) at mattig an nibahhaw nan ohan nangitudo' hinan nali'up an pepel, at agguy tu'u inilah un nepto' nan nibaag hi II Ki. 25:8 unu Jer. 52:12. Mu adi tu'u alyon an nibahhaw nan Biblia ti bo'on nan nangitudo' hidin hopapnay nangibahhaw ti un nan nitudo' ya anggay. At nepto' damdamay hopap di nitudo'.
†52:28 Unu hidin 597 B.C.
‡52:29 Unu hidin 586 B.C.
§52:29 Mid mapto' ya un anggay nan linala'iy niddum eten uyap ti itudun II Ki. 24:14, 16 an 18,000.
*52:30 Unu hidin 581 B.C. Mid mapto' ya inyuy Nebuzaradan ad Babylon ta iballohna nan inat da Ishmael an namatoy ay Gobelnadol Gedaliah (Jer. 40:7-41:15).
†52:31 Hay nun'alianad Judah ya hidin December 598 hi engganah din March 16, 597 B.C.
‡52:31 Hay nun'alianad Babylon ya hidin 562-560 B.C. Hay ohan ngadana ya Amel-Marduk.
§52:31 Hay nun'alianad Babylon ya hidin 605-562 B.C.
*52:31 Unu hidin March 20, 561 B.C. Mu nitudo' nan algaw an March 22, 561 B.C. hinan II Ki. 25:27, at nibahhaw nan ohan nangitudo' hinan Hapit Apo Dios (bahaom nan footnote di Jer. 52:12 ta innilaom di udumnan aat nan nibahhawan nan nuntudo' hinan Biblia).