Yesu ezoqa manqei poyat-te ge꞉zømesimat
5
5:1–7:29
Yesu ezoqa kopoav-qape gezømet, te-te gindupindam, yaq manqei poyat-té genøqavíg, vømø̄qom, neka tegi paev ezoqam vømbō-qonav.
Gekha ezoqâm ndigu, khanakhanakh ndøzøgo
(Luk 6:20-23)
Yaq Yesu nømendim manqat ndøngáz, gezø-ein,
5:3 Isa 57:15“Ezoqa ndigu, Mbumbukiam-qa megemege-te, ande khakha-mba ndigu, khanakhanakh mbá giabitigú.*5:3 Ndígu tini-manqaté, ndi꞉zøtezat av nqægo, ekeza mokho-mba, kopømba mbaīn eqeieqei tiyagat, geté Mbumbukiam-qá tøke bezøgó.
Zapa ndǿgo, Mbumbukiam-qa Megeat Matev, tiqa ndígu.
5:4 Isa 61:2-3; Veve 7:17Ezoqa mutøkhop ndiwaniap, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, Mbumbukiam tiqa mokho-te ndø̀khakheinám.5:4 Ndígu tini-manqaté, ndigu ekeza manqa-zapa zapaya ndi-eivumit neka Mbumbukiam-te tiqambuz. Yaq Mbumbukiam gezǿtøké.
5:5 Psa 37:11Ezoqa ekeza iz eqawatav ndigu, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, manqei-qape tiqa ndígu tǿgoát.
5:6 Isa 55:1-2Ezoqa matev eqeieqei-te, ande ifin me ndøzømbe-viti neka ande ibøkha naq me ndøzømbe-papat, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, Mbumbukiam ndø̀zø-etoám, ate vøzǿ-ewēz.
Ezoqa tanakh matev ndøzøgo, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, Mbumbukiam tanakh matev ndø̀mbogoát ti-te.
Ezoqa tiqa mbøni mokho-te, eqeieqei ndigu, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, ndigu Mbumbukiam ndǿ-ometám.
Ezoqa sambi matev ndikhakheinam, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, Mbumbukiam ndigu ekeza nakhei mé꞉zǽb.
10 5:10 1 Pita 3:14Ezoqa ndigu matev eqeieqei zapaya, ngiæzoat matev-te ndiyage, ndigu khanakhanakh mbá giabitigú.
Zapa ndǿgo, Mbumbukiam-qa Megeat Matev, tiqa ndígu.
11 5:11 1 Pita 4:14Unimanqatín. Zo khanakhanakh mbá qanegó, zo ezoqa no zapaya tingenøzotat neka yage tizøngi꞉tat neka khavozam manqat vinivinimba timanqatat, zoqa yaq-te. 12 5:12 2 Chr 36:16; Kel 7:52Até Mbumbukiam-gí manqa vevezam ezoqám-a, ibugukhokhof giyageapam, āv tini-ngiæzotám. Yaq nakémbá, zo gèkhóum neka khanakhanakh mba bezø-asøtøvé. Zapa ndǿgo, yan-te nqo꞉go, zo yaq-fia kandambaqape ndøzømbó-keoge.”
Ngalam neka waev, taqa yaya etæ manqat
(Mak 9:50; Luk 14:34-35)
13 Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Zo manqei-qape ezoqam-qa mokho-te, andé ngalám. Geté ngalam mokhov tømømbo-navøem, yaq nqawa áv kiní-ngalam-mokho-mba-ēz? Nakhoa mbaín. Soqóqousám. Yaq ezoqa segé-tokhonøvemát.
14 5:14 Zion 8:12; 9:5Neka zo nqanek manqei-qape-te, andé wáev. Gèmbo-mataváp. Taon manqei poyat-te to꞉goat, kopømba mbaín tøkhonawat. 15 5:15 Mak 4:21; Luk 8:16; 11:33Neka ezoqa lampa gimagemɨn, yaq ndigu ambá av nqǣgo, ndis mo꞉khafuzimīn. Geté lampa asøzam nonqo-té ginø-wuøemín. Yaq ezoqa ewaqape, khoev mokho-te tu꞉goat, waev sugumú-ndapét. 16 5:16 Ef 5:8-9; 1 Pita 2:12Yaq zo até kopó. Zoqa matev andé waev me betekháev, ezoqam-qa megemege-te. Yaq ndigu zoqa matev eqeieqei tiqeivat, ndigu Mbumbukiam-qá iz ndǿ-eqatát, ndego zoge Zøve, yan-te ngo꞉yage.”
Mozes-qa guguna manqat-qa yaq-te
17 5:17 Lom 3:31Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Zo ndømatàva᷄p av nqægo, no Mozes-qa guguna manqat neka Mbumbukiam-gi manqa vevezam ezoqam-qa manqat nqagim-qa nøgeavūn. Āv taoká. No ambá av nqǣgo, tiqa manqat nqagim-qa nøgeavūn. Geté no nqánek qategeavún: Tiqa manqat tàbete-unimanqatín. 18 5:18 Luk 16:17; 21:33No unimanqatín nqazø-manqate. Yan neka manqei-qape bugukhokhof mó꞉navøém. Geté Mbumbukiam-qa guguna manqat mokho-te, peawap-qase o iz-zapa-qase naqanøká gemǿ-navøemák. Ndøgo até gégoát, atema matev ate ndægo vømú-fakhanām, av bugukhokhof ge꞉-ein. 19 5:19 Zems 2:10Yaq nakémbá. Gekha ezoqām ndego, Mbumbukiam-qa guguna manqat-qase tenqawa, até ndøgó-a, manqat khapelavøqase mba tøgoat, neka ezoqa nøme matev av nqægo vǿe-zømesimāt, ndego Mbumbukiam-qa Megeat Matev mokho-te, iz mbain ezoqam mé꞉vewát. Geté gekha ezoqām ndego, Mbumbukiam-qa guguna manqat tembopavat, neka ezoqa nøme matev av nqægo vǿe-zømesimāt, ndego Mbumbukiam-qa Megeat Matev mokho-te, iz kandambaqape mbógoát. 20 No nqazǿ-manqate: Zoqa matev eqeieqei, ndigu Felisi neka Mozes-qa guguna manqat nømendim ezoqam-qa matev eqeieqei løvupøteav tøgoat, yaq zo Mbumbukiam-qa Megeat Matev mokho-te zomǿ-ozák.”
Qaqa-qa yaq-te
(Luk 12:57-59)
21 5:21 Exo 20:13; Deut 5:17Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Zo mø̀zøte-zøtéz, Mozes-qa guguna manqat, nigi atanakha-zapazapa-za qazøfakhan, āv qane-eín nqǽgo, ‘Ezoqa pakhapakha zøkhanèa᷄m. Gekha ezoqām ndego, ezoqa pakhapakha tekhana, ndego manqa ovøyam-té geabenø-itán.’ 22 5:22 1 Zion 3:15Geté no nqazǿ-manqate: Ti-mbá tiuká ndigu, manqa ovøyam-te timøwanim, ndigu pakhapakha sa ndikhanæ. Geté até ndegó-a, gekha ezoqām ndego, ezoqa nøme-te qaqa ndømbogo, manqa ovøyam-té gemǿ-itán. Neka gekha ezoqām ndego, ezoqa nøme-te naqei telouzat, ndego manqa ovøyam kandambaqape-té gemǿ-itán. Neka gekha ezoqām ndego, ezoqa nøme bianav nde꞉vewe, ndego yà beto-feaiwát. Soqaín ndøgo, Mbumbukiam gøinam-te temø-ogiu. 23 5:23 Mak 11:25Yaq nakémbá. Qo Mbumbukiam-te, etoam matev gone nonqo lou-qase-te, etoam matev-qa toqogoat, yaq qo qombō-matøvēm, av nqægo, ezoqa nøme qaqa ndømbôgō qo-te, 24 yaq qo gigiap sègekhæ-iváv ndøgo. Yaq soqotøkhǽ-qaváq, ndego ezoqam namba manqat vozomǿ-khakheinømēm. Yaq tozotumu-khakheinømem, Mbumbukiam-qa khoev-te, até khæ qóveséz, etoam matev voqomǿgō.
25 Gèmbo-mataváp. Qo ezoqa nøme-te moni ndiqambo-løfoke, yaq ndego qo manqa ovøyam-te ndapaqat-qa tegoat, qo manqat vø̀kho-khakheinám, te namba, ate av-té nakhoa-te tøzøte-apet. Soqaín ndøgo, ngenek ezoqam qo manqa ovøyam megeat-qa zenda-te teve, yaq ndego qo polis ezoqam-qa zenda-te vǿvē, ndimbula-te sasa ndǿ-utøqēm. 26 No unimanqatín nqataqa-manqate. Qo ndøgo naqanøká qotøndøkhǽ-fakhaqák, atema fia ate ndægo voqotumúgū.”
Mambe okho matev-qa yaq-te
27 5:27 Exo 20:14; Deut 5:18Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Zo mø̀zøte-zøtéz, Mozes-qa guguna manqat, āv qane-eín nqǽgo, ‘Qo nøkenøkem matev ndøngì꞉wa᷄t.’ 28 Geté no nqazǿ-manqate: Ta-mbá taoká ndøgo. Geté gekha ezoqām ndego, sævam sa tewawam, neka poev vømbówāv, ndego nqova-te, mambe mø̀ndømbogó, nøkenøkem matev vø̄ngiu.
29 5:29 Met 18:9; Mak 9:47Yaq nakémbá, qoqa nakeamo bøi, manqa-zapa-te tø-ituq, gèkhofá. Yaq qó-ogí. Kha kopo sa tøqa-navøem, ndøgo kopømbá. Geté soqain ndǿgo, Mbumbukiam qoqa kha ate ndægo gøinam-te sa tumu-ogi.
30 5:30 Met 18:8; Mak 9:43Yaq qoqa nakeamo zenda, manqa-zapa-te tø-ituq, gèkepáz. Yaq qó-ogí. Kha kopo sa tøqa-navøem, ndøgo kopømbá. Geté soqain ndǿgo, qoqa kha ate ndægo gøinam-te sa tømuwav.”
Sakhei zøuvis-qa yaq-te
(Met 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)
31 5:31 Deut 24:1-4; Mak 10:4Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Mozes-qa guguna manqat mokho-te, manqat nøme āv qane-eín nqǽgo, ‘Gekha ezoqām ndego, zas ivøve-qa tegoat, ndego sakhei zøuvis pepa bepeawám, bembō-etoam.’ 32 5:32 1 Ko 7:10-11Geté no nqazǿ-manqate: Gekha ezoqām ndego, sævam te-ivav, getē ndugu mambe okhoeāv, ndego nøkenøkem ngi꞉wat matev neka mambe matev-té gunǿvé, ndugu. Neka gekha ezoqām ndego, sævam av nguigu tu-okɨ, ndego mambe mé꞉wáv, tu namba, neka nøkenøkem matev vǿngiū.”
Unimanqatin manqat manqate-qa yaq-te
33 5:33 Deut 23:21; Lev 19:12; Num 30:2Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Até nqanék-a, zo mø̀zøte-zøtéz. Mozes-qa guguna manqat, nigi atanakha-zapazapa-za qazøfakhan, āv qane-eín nqǽgo, ‘Manqa mbusa ndøgo, Mbumbukiam-qa bøi-te qoqove, betaqambèpa᷄. Geté vø̀matanám, av Evezøza qoqombøe-ein.’ 34 5:34 Isa 66:1; Zems 5:12; Met 23:22Geté no nqazǿ-manqate: Ta-mbá taoká ndøgo. Geté zoqa manqat, unimanqatin mba begó. Zo Mbumbukiam-te zenda ndø-eqàgi᷄m neka yan-qa iz ndøvèwa᷄m, zoqa manqat bazaføgakh etoam nonqo. Zapa ndǿgo, yan Mbumbukiam-qá qonam nonqó. Ndego ndǿgo teno꞉qomát, manqei-qape ndo꞉kawaevat. 35 5:35 Isa 66:1; Psa 48:2Neka zo manqei-qape-qa iz ndøvèwa᷄m, zoqa manqat bazaføgakh etoam nonqo. Zapa ndǿgo, manqei-qape, Mbumbukiam-qá zenda tokhotapak awam nonqó. Neka zo Zelusalem taon-qa iz ndøvèwa᷄m, zoqa manqat bazaføgakh etoam nonqo. Zapa ndǿgo, Zelusalem, Mbumbukiam-qá taón, ndego Kawa Ezoqam Kandambaqape. 36 Neka ndømanqàte᷄, av nqægo, noqa kawa yà besoqá, noqa manqat unimanqatinteav tøgoat. Zapa ndǿgo, até nqanek matev-qasé-a, qo kopømba mbaín toqogo, qoqa kawa-te izum kopo toqo-enend, tiqapaqez o vøqákisēz. 37 ‘Ya’ tozo-manqatat, yaq ‘ya’ begó. ‘Mbain’ tozo-manqatat, yaq ‘mbain’ begó. Matev nøme tozogoat, zøkeza manqat bazaføgakh etoam nonqo, ndøgo nqova soqaqape-té qando-okhó.”
Yaq-fia tawat-qa yaq-te
(Luk 6:29-30)
38 5:38 Exo 21:24; Lev 24:20; Deut 19:21Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Zo mø̀zøte-zøtéz, Mozes-qa guguna manqat, āv qane-eín nqǽgo, ‘Gekha ezoqām ndego, ezoqa nøme-qa bøi tepusua, até ndegó-a, yaq teqa bøi bèmbo-pusuaném. Neka gekha ezoqām ndego, ezoqam-gi khayam tekhaozo, até ndegó-a, yaq khayam bèmbo-khaozonám.’ 39 Geté no nqazǿ-manqate: Ezoqa manqa-zapa tego qo-te, qo yaq-fia ndø̀ta᷄. Gekha ezoqām ndego, nakeamo tømøi teqatøkub, yaq até yogea tømǿi-a betaqā-tøkub. 40 Neka ezoqa nøme, qo manqa ovøyam-te teve, neka qoqa ndabua-qase ndape-qa vǿgoāt, yaq qo ndego até qoqá ndabua sekeqapé-a, soqombó-etoám. 41 Neka ezoqa tetøpøtaq, teqa gigiap ande av 1 kilomita ndægo toqombo-eqa, yaq qo 2 kilomita qombó-eqá. 42 Ezoqa gigiap-qa teqaviam, o av teqambe-ein nqægo, ‘Gigiap sætøkhǣndāp. Nango ndø̀taqa-etoām.’ Yaq qo sègembo-etoám.”
Ni kuku binigú, nigi qaqa ezoqam-te
(Luk 6:27-28, 32-36)
43 5:43 Lev 19:18Yaq Yesu manqat nøme ge꞉zømas, gezø-ein, “Zo mø̀zøte-zøtéz, ezoqa āv gini-manqaté nqǽgo, ‘Qogi ezoqam-te, kuku betaqagó. Neka qogi qaqa ezoqam, qozǿ-sanqawupát.’ 44 5:44 Exo 23:4-5; Luk 23:34; Kel 7:60; Lom 12:14, 20Geté no nqazǿ-manqate: Zo kuku bezøgó, zogi qaqa ezoqam-te. Neka gèzø-guligulím, ndigu zo yage føgakh-qape ndizø-etoam. 45 Av tøzøtegoat ndægo, yaq zo unimanqatin Mbumbukiam-gí nakheís. Zapa ndǿgo, até zogé Zøvé-a, ndego yan-te ngo꞉yage, teqa matev kopó. Ndego khøuwa waev, ezoqa eqeieqei neka soqøsoqa, sùguzumbu-etoám, neka ndego qæ ndēzø̄-ētōām, ndigu matev eqeieqei ndigu neka ndigu matev soqøsoqa ndigu. 46 Zo kuku ti-te mba tøzøgoat, ndigu zo-te kuku ndøzøgo, yaq zo Mbumbukiam-te gekha yaq-fia zomǿqeivīm? Yaq-fia zomǿ-qeivimák. Gèmbo-mataváp. Até teks moni upøgim ezoqám-a, ndigu Mbumbukiam-qa manqat paeveav ndigu, ndigu kuku ndøzø̂gó, gekha ezoqa nøme-te, ti-te kuku ndøzøgo. 47 Neka gê, zogi zøfuap mba ndozozø-khanakhanakhat, yaq zo matev vini tozógo? Āv taoká. Até bavokho-ák-a, ndigu Mbumbukiam zøtezateav ndigu, ndigu matev kopo ndøgó. 48 5:48 Lev 19:2; Deut 18:13Geté zoge Zøve, ndego yan-te ngo꞉yage, ndaføyamba-qapé. Yaq até zó-a, ndaføyamba-qape āv tøne꞉gó.”

5:3 5:3 Isa 57:15

*5:3 5:3 Ndígu tini-manqaté, ndi꞉zøtezat av nqægo, ekeza mokho-mba, kopømba mbaīn eqeieqei tiyagat, geté Mbumbukiam-qá tøke bezøgó.

5:4 5:4 Isa 61:2-3; Veve 7:17

5:4 5:4 Ndígu tini-manqaté, ndigu ekeza manqa-zapa zapaya ndi-eivumit neka Mbumbukiam-te tiqambuz. Yaq Mbumbukiam gezǿtøké.

5:5 5:5 Psa 37:11

5:6 5:6 Isa 55:1-2

5:10 5:10 1 Pita 3:14

5:11 5:11 1 Pita 4:14

5:12 5:12 2 Chr 36:16; Kel 7:52

5:14 5:14 Zion 8:12; 9:5

5:15 5:15 Mak 4:21; Luk 8:16; 11:33

5:16 5:16 Ef 5:8-9; 1 Pita 2:12

5:17 5:17 Lom 3:31

5:18 5:18 Luk 16:17; 21:33

5:19 5:19 Zems 2:10

5:21 5:21 Exo 20:13; Deut 5:17

5:22 5:22 1 Zion 3:15

5:23 5:23 Mak 11:25

5:27 5:27 Exo 20:14; Deut 5:18

5:29 5:29 Met 18:9; Mak 9:47

5:30 5:30 Met 18:8; Mak 9:43

5:31 5:31 Deut 24:1-4; Mak 10:4

5:32 5:32 1 Ko 7:10-11

5:33 5:33 Deut 23:21; Lev 19:12; Num 30:2

5:34 5:34 Isa 66:1; Zems 5:12; Met 23:22

5:35 5:35 Isa 66:1; Psa 48:2

5:38 5:38 Exo 21:24; Lev 24:20; Deut 19:21

5:43 5:43 Lev 19:18

5:44 5:44 Exo 23:4-5; Luk 23:34; Kel 7:60; Lom 12:14, 20

5:48 5:48 Lev 19:2; Deut 18:13