26
Iyetijju' qu' net'eku'mi' qa' nilan iye pa' Jesús.
(Marcos 14:1-2; Lucas 22:1-2; Juan 11:45-53)
Ha' Jesús in yili'ij in nifel week ekewe'en, ma' qa yit'ijets he' ƚ'ijatshenhei: —Ekheweli'ƚ hats ƚenikfe'li'ƚets in wetsjuk neƚuts pe' hamitsik'ui qa' namets pa' qiji' ƚe'wis neƚu Pascua,* Pascua ikji', ƚahats'ij pa'aj pe' week judiol in yilan na'aj kots'etax qa yilinij pe' ƚ'athits pe' ƚekuwelii pe' ƚeqejilƚe wetju'ƚ in mexe i'ni' pa'aj pa' sehe' Egipto, qe qa' naqsi'jij pakha' yilan na'aj ajit wita's, hik pakha'aj qa ikik'uifik'i pa' Egipto. ma' qa ha'ne Ƚa's na' Jukhew qa' ne'tnineiji' qe qa' net'enhetii'ji'pha'm pe'qu' cruze'.—* Jn 11:55; 13:1 Hik pakha'aj hekhewe' tenek'enhe'yipji' he' pa'il qa hekhewe' iye tenek'enheiji' ha' witset, qa ewi'ƚ we'neni' pa'aj qa not'axi' wetju'ƚ ke' ƚaqa palacio'oi ha' qiji' ƚatata he' pa'il ƚii Caifás.* Sal 2:2; Mt 26:57; Lc 3:2; Jn 11:47; 18:13,15; Hch 4:6 Ma' qa iyetijju' in yijamtitaxets qu' nanat'inij qu' net'eku'mi' ha' Jesús qa' nilan.* Mt 21:46; Jn 11:53 Hekhewe'en qa yi'tƚi'ijju' iye: —Qa hasu'ujƚe jit'eku'm eku'ni' qu' jintalan enewe' ƚe'sits neƚutsji', hats'inha qa' nite' nat'ayeji' qu' na'nayu'kii ene' jukhew.—
Pe' efu yatsi'yipji' ƚeiƚa' pa' Jesús pa' ewjisii.
(Marcos 14:3-9; Juan 12:1-8)
Ha' Jesús i'nii ha' witset Betania, ke' ƚetsi'ii ha' Simón, hikha' ƚenqii iye leproso. Qa hik hakha'a' qa nekets ke' efu, neka'xets ke' ewi'ƚ qi ƚe'wis ute ƚii alabastro eƚi'ni'ij topo'oj ka' ewjisii inyetax, ma' qa yatsi'yipji' ƚeiƚa' ha' Jesús in mexe i'nijup ha' mesa. He' ƚ'ijatshenhei in yi'wenij qa nayutaxkii, qa yit'ijju': —¿Inhats'ek in yaq'ayinƚekii kakha'an?* Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16 Qe aka' ewjisiyik'i olotstax pe' qek ƚaja'ye'tax ƚ'astai qek ne'tninei, ma' qekha netestiitaxij ne' if'iljetsits.— 10 Ha' Jesús in yepi'ye' ej hekhewe'en aka' yit'ijju', ma' qa yit'ijji'ju': —¿Inhats'ek in pekhel anyejeyi'ƚijkii ene' efu? Aka' ƚeqfenye'jyij qi in ƚe'wis. 11 Qe ene' ham yiwq'axine' nite' yili'ij week ƚahatsiyij qu' nana'li'ƚ ejup. Qa yakha'ƚe qa nite' week ƚahatsiyij qu' ha'ni'ƚ ejup.* Dt 15:11; Jn 12:8 12 Aka' ƚeqfenye'jij ene' efu in yatsi'yipji' aka' ewjisii qa yewjisit ha'ne yaj, qe qa' najilet qu' nets'ewjisit aje'eƚ in mente' hayajkati'yik'ui qu' hawa'm. 13 Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets, pa'qu' na'ne'ƚi'i qu' netfelhitii hatse' eke' ƚe'sits wi'tlijei ha'ne week sehe' epji', qa' netfelhitii iye aka' ƚeqfenye'jyij ene' efu, ma' qa' natjamtaxti'yik'ikii nekhe'en.—* Mt 24:14; Mr 1:1; 13:10
Pa' Judas qa t'ihinij pa' Jesús.
(Marcos 14:10-11; Lucas 22:3-6)
14 Ma' qa hik aka'aj ka' ewi'ƚ he' doce (12) ƚ'ijatshenhei ƚii, Judas Iscariote, qa ikii pa'aj hekhewe' tenek'enhe'yij he' pa'il,* Mt 10:4; Jn 6:71; 12:4; 13:30; Hch 1:16 15 qa yit'ijets: —¿Pa'n uja'x pe'qu' isu'uni'ƚ qu' esƚisi'ƚij hats'inha qu' k'eƚisiƚij ha' Jesús?— Ma' qa he' pa'il qa yijaninij pe' treinta (30) nijketits ƚiyits plata.* Ex 21:32; Zac 11:12-13; Mt 27:3 16 Ma' qa hik aka'aj pa'aj ka' Judas qa wo'oikiiha pa'aj pa'qu' iwemetsaxe' qu' ƚeke'ye' qu' net'ihinij ha' Jesús.
Pa' qi ƚe'wis neƚu ƚenkujiiji' pe' pan nite' yetsji'ƚ pe'qu' levaduraye'.
(Marcos 14:12-25; Lucas 22:7-23; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-26)
17 Ka' yojo neƚuji' kakha' qi ƚe'wis neƚu witkujiiji' ne'ej pan nite' yetsji'ƚ pe'qu' levaduraye', he' ƚ'ijatshenhei ha' Jesús qa nekets qa nifaakan: —¿Pa'n i'ni' pa'qu' isu'un qu' jinaniji' qa' haqsiiƚiji'kii pa'qu' jinteƚuj qu' net'ejuyets ha'ne qi ƚe'wis neƚu Pascua?— 18 Qa yeku'ƚ qa yit'ij: —Ma'aƚiiteje'm na' witset qa' i'weni'ƚi' pa'qu' jukhewe' qa' it'iƚijets: “Ha' Maestro yit'ij: Hats k'esets qu' namets yeqe hora, hik ta'ƚijupi' qu' henekii ne' etsi' qu' ha'ni'ƚiji' ene' yijatshenhei qu' heyeki'ƚji' pa' qi ƚe'wis neƚu Pascua.”—* Jn 7:6,8; 8:20; 13:1; 17:1 19 Ma' qa hekhewe' yukin ƚ'ijatshenhei, qa week yaqsiijkii aka' hats yit'ijets ha' Jesús. Qa yaji'let week ke' ƚaqats t'ejuyets ka' qi ƚe'wis neƚu Pascua. 20 Qa in hats najaleikii, ha' Jesús qa hats i'nijupju' ha' mesa qa week iye he' doce (12) ƚ'ijatshenhei. 21 In mexe tekju', ha' Jesús qa yit'ijji'ju': —Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets, ekheweli'ƚ na'l nakha' ewi'ƚ qu' net'ihinyij hatse'.— 22 Qa hekhewe'en qa qi in yitawje'meten qa week nifaakantax: —Yatsat'axyij, ¿me yakha'?— 23 Qa ha' Jesús qa yeku'ƚ, qa yit'ij: —Nakha' ewi'ƚ na' yoqotok'o'oƚ in hilke'eƚijetsju'kii ne' pan, hik nakha' pa' t'ihinyij hatse'. 24 Ha'ne Ƚa's na' Jukhew hats ikƚi'ij, in ƚ'anyejeyek kekhewe' hats we'nika'ajji' in t'ejuyets nakha'an. Qa ¡hiye' ha'nus nakha' t'ihinij hatse' ha'ne Ƚa's na' Jukhew! Les ƚe'wistax nakha' jukhew qek hasu'uj nenekfik'i pa'aj.—* Dn 9:26; Mr 9:12; Lc 24:25-27; Hch 17:2-3; 26:22-23; 1Co 15:3; 1P 1:10 25 Ma' qa ha' Judas hik hakha' t'ihinij, qa nifaakan: —Maestro, ¿me yakha'?— Ha' Jesús qa yeku'ƚ: —Akha' hats ƚit'ij aka'an.— 26 In mexe tekju', ha' Jesús qa t'eku'mi' ka' pan qa yit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Dios, qa netisijju' he' ƚ'ijatshenhei qa yit'ijets: —Ku'mi'ƚiju'ƚ qa' ƚuji'ƚ, hane'en hik ha'ne yese'n.—* Mr 3:7; 14:22-25; Lc 6:13; 22:17-20; 1Co 11:23-25; Mt 10:1; 14:19; 26:56; 16:20; 1Co 10:16; Jn 12:16 27 Ma' qa t'eku'mi' iye ha' tok'o qa in hats yit'ijetspha'm iye ƚe'wisij pa' Dios qa tisijik'i iye he' ƚ'ijatshenhei, qa yit'ijets iye: —E'weeki'iƚij qu' iya'aƚij ha'ne tok'o, 28 qe ha'ne i'nji' hane'en hik enewe' yathits, hik enewe' qu' nata'ƚets pakha' ink'ayik wenit'ij, ma' qa' nawantsiifik'i qe ta'ƚets pekhewe' olots hats'inha qu' netwumhiti'yik'ui pe' ƚewuƚ'ets.* Ex 24:8; Mt 20:28; Mr 1:4; He 9:20 29 Qa hit'iƚij ewets in hats nite' k'iya'ji' iye ni'khap iye uwa ƚ'i', ipƚu'ui qu' namtaxets pa' neƚuji' qu' ji'niyataxji' iye na' ink'ayik uwa ƚ'i' na' tenek'enhe'yi' na' Tata.—* Mt 4:23; Mr 1:15; Hch 20:25
Jesús qa nifel qu' newelkut'ijkii pa' Pedro.
(Marcos 14:26-31; Lucas 22:31-34; Juan 13:36-38)
30 In yili'ijju' kakha' ewi'ƚ in yiji'ik'i, ma' qa ikkii qu' nakiiteje'm ke' utek Olivos.* Mt 21:1; Lc 22:39; Jn 18:1 31 Ma' qa ha' Jesús qa yit'ijji'ju': —Hane'ejija ha'ne naja'xji', week ekheweli'ƚ qu' me'nitoniƚets hatse' qe yakha' qu' nata'ƚ yiwets, qe kekhewe' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei yit'ij: “Hilan hatse' na' kots'etets ƚenilayets, qa ne' kots'etets qa' nak'eskii.”(Zac 13:7)* Mt 11:6; Jn 16:32 32 Qa qu' yi'ƚa'xe'tax iye qa' hathayini'ƚ ek'uyii ha' Galilea.—* Mt 28:7,10,16; Mr 16:7 33 Ma' qa ha' Pedro qa yeku'ƚ, qa yit'ijets: —Yemjeetax qu' week ne'nitontax e'mets hatse' qe akha' qu' nata'ƚ ewets, qa yakha'ƚe qa' nite' ƚ'anuuyi'i qu' he'niton e'mets.— 34 Ha' Jesús qa yit'ijets: —Yijaa'ija aka' hit'ij ewets ha'ne naja'xji' qu' mente' nape' pa'qu' ta'a'aye' qa hats wetshetk'ewi'ƚij qu' mewelku'tyijkii.—* Mt 26:75; Lc 22:34; Jn 13:38 35 Ha' Pedro qa yit'ijets iye: —Ƚunye'jij qu' week jinanaxju', nite' hewelku't ejkii.— Qa week ƚ'anyejeitax aka'an he' ƚ'ijatshenhei.
Jesús qa iyini' pa' najkaket Getsemaní.
(Marcos 14:32-42; Lucas 22:39-46)
36 Ma' qa hats namets ha' Jesús qa he' ƚ'ijatshenhei ha' najkaket ƚii Getsemaní, qa yit'ijji'ju' he' ƚ'ijatshenhei: —Hik ha'ne ni'ekuni'ƚi'ju'kii qa yakha'ƚe qa' mexe ha'nii hakijji' qu' nek'iyin.— 37 Qa t'eqe'mets ha' Pedro qa he' wetsjuk ƚelits ha' Zebedeo. Ma' qa yapeƚek ha' Jesús in yoksi'wen in qi in ika'metkii qa qi iye in itawje'met.* Mt 4:21; 17:1 38 Ma' qa yit'ijets: —Qi in hoksi'wen in naq'aliyuyij pa' yikameta'xkii. Ha'ne a'maneyi'iƚi'. Hasu'uj mama'aƚ yijup.—* Sal 42:5-6; Mt 24:42; Jn 12:27 39 Ma' qa ikfik'i pa' ha'niiji'in, qa wonokok'enju' qa yamitetsju' sehe' ƚotkoyek, qa iyin qa yit'ij: —Tata qu' ƚeke'ye', qa' hasu'uj anamit yiwets wat'ij ha'ne qi ek'imiiji', qa hasu'ujƚe pa'qu' yakha' ye'ƚe qu' hisu'un, akha' yijat'ij pa'qu' isu'un.—* Mt 20:22; Jn 5:30; 6:38; Fil 2:8; He 5:7 40 Ma' qa tepilii iye pa' i'ni' he' ƚ'ijatshenhei qa yi'wen in imaa'ju'ha pa'aj. Ha' Jesús qa yit'ijets ha' Pedro: —¿Me nite' ƚeke' qu' ewi'ƚ horaye' qu'nte' ama'ye' eku'ni'ƚ yijup? 41 Hasu'uj mama' a'ƚju'. Iyini'ƚ hats'inha qa' nite' nanami'iƚ ewets na' witaqjaajinkeye'j. Pe' atawjetsi'ƚ hats qi in yisu'untaxija qu' naqsiijkii aka'an, qa nite'ƚe t'units ne' esenitsi'ƚ.— 42 Qa ewi'ƚij iye in ikfik'i iye pa'aj, qa iyin iye, ma' qa hats wetsjuk'ij, qa yit'ij iye pa'aj: —Tata, qu' nite' ƚeke'ye' qu'nte' anamite' yiwets qa'nte' nek'iya'ye'ji' pa' qi ek'imiiji', qa' aqsiijkii pakha' ƚisu'un.—* Mt 26:39; Mr 14:36; Lc 22:42; Jn 6:38 43 Qa tepiltaxii iye qa yi'wen iye in ima'ju' iye he' ƚ'ijatshenhei, qe nite' ƚekheweliju'ƚ pa' nijati'. 44 Qa ikfik'i iye, qa iyin iye ma' qa hats wetshetk'ewi'ƚij, qa yiyeketij kakha' hats yit'ij. 45 Qa tepilii iye pa' i'ni' he' ƚ'ijatshenhei qa yit'ijets pa'aj: —¿Me menjiit ƚama'aƚju' qa ƚawapiyi'ƚju' iye? Hats yamets ne' hora, qa ha'ne Ƚa's na' Jukhew qa' netesti'yij nekhewe' uƚ'ets jukhew.* Jn 12:27; 13:1 46 Eniyi'ƚpha'mkii qa' jinakkii. Jeƚ qeku'ni'ƚiju'ƚ, hats met nakha' t'ihinyij.—
Te'nekumhi'yi' qa wetka'x pa' Jesús.
(Marcos 14:43-50; Lucas 22:47-53; Juan 18:2-11)
47 In mexe iyet ha' Jesús qa namets ka' Judas. Hikka' i'ntaxji'teje'm he' doce (12) ƚ'ijatshenhei. Olots he' ƚijts'eyek taqatsjikinetii qa uja'x he' najak he' t'eku'mi'. Ƚ'ukinhei he' tenek'enhe'yij he' pa'il qa he' tenek'enheiji' ha' witset. 48 Ka' Judas in t'ihinij qa hayiits na'l pa'aj pa'qu' niwjutsiqenij, qa yit'ij pa'aj: —Hakha' qu' hetu'je'm, qa' hik hakha'ye', qa' ku'mi'ƚi'.— 49 Qa in hats namets qa aje'eƚ nekets ha' Jesús, qa yit'ijets: —Ƚanam, Maestro.— Ma' qa tu'je'm. 50 Ha' Jesús qa yit'ijets: —Waika', aqsiijkii pakha' ƚanamij met qu' aqsiijkii.— Ma' qa hekhewe' ƚijts'eyek qa nekets ha' Jesús qa t'eku'mi' qa niyejinju'ha.* Mt 20:13; 22:12 51 Ma' qa hakha' ewi'ƚ hekhewe' ƚ'ijatshenhei qa t'eku'metsju' ha' ƚaqa'tsjikinet qa' weqfekin je'm qa yasinii ke' ƚekfi'ik'i ha' ƚeqejkunenek hakha' qiji' ƚatata he' pa'il.* Lc 22:38; Jn 18:10 52 Ha' Jesús qa yit'ij: —Ukinik'iju' iye na' ƚejii na' aqa'tsjikinet. Qe week pe'qu' nawatlanij na'aj witqatsjikinet, qa' hik na'aj iye qu' naq'alij.* Gn 9:6; Ap 13:10 53 ¿Ye' me ƚumti qu' nite' ƚeke'ye' qu' nek'iyinets na' Tata, qa ƚakha' qa' aje'eƚ nenukinju' pe'qu' nat'ani' doce (12) legión Ewi'ƚ legión, ikji' ewi'ƚ tatsai mil (6.000) yamets pe'qu' oq'opheƚinetsiletse'. angelitse'?* 2R 6:17; Dn 7:10; Mt 4:11; Lc 8:30 54 Qa qu' hik aka' ƚunye'je'kii, ¿qa pa'n ƚunye'j qu' nafits kekhewe' we'nika'ajji' in hayiits yit'ij qu' hik aka' ƚunye'je'kii?—* Mt 1:22; 26:24 55 Qa hik aka'aj qa yit'ijji'ju' ha' Jesús hekhewe'en: —¿Inhats'ek in ƚ'aqatsjikineti'yi'ƚyii qa ƚenka'xi'ƚ iye ne' ek'uli'ƚ najak qu' ots'opheƚi'ƚ? ¿Me hik yijunye'j na'aj ejtenhetsax? Week neƚuts yakha' ha'nifi ne' witlijtsitjii he'nq'ijatshenifi qa ham ts'opheƚe'.* Mr 12:35; Lc 21:37; Jn 7:19; 8:2; 18:20 56 Qa hatsƚe week qu' ƚunyejeye'kii hane'ej ekewe'en, qe qa' nasinik'i kekhewe' yika'ajji' ke' profeta'ik'i.— Ma' qa hik aka'aj he' ƚ'ijatshenhei qa week yak'esik'uikii qa ilatkii.* Ro 1:2; 2P 1:20; Mt 10:1; 26:54,56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16
Jesús qa wetka'xii pe' ƚetsi' pa' qiji' ƚatata pe' pa'il.
(Marcos 14:53-65; Lucas 22:54-55,63-71; Juan 18:12-14,19-24)
57 Hekhewe' t'eku'mi' ha' Jesús qa yeka'xii ke' ƚetsi' ha' Caifás, hikha' qiji' ƚatata he' pa'il, qe hik hakha' not'axi' wetju'ƚ hekhewe' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa he' tenek'enheiji' ha' witset.* Mt 26:3; Jn 11:49 58 Ha' Pedro qa yijayanpha'mkii pa'aj qa toxƚi'imii, yamƚi'ijiiji'ha pa'aj ha' jofji'ju' ke' ƚetsi' ha' pa'il ƚatata. Qa uiteje'm qa i'nijupju' pa'aj hekhewe' witeqjeƚinenheyipji' ke' witlijtsitjii qe qa' niweenijha week pa'qu' ƚeqfenyejeyi'ij.* Jn 7:32; 18:15 59 Hekhewe' tenek'enhe'yij he' pa'il qa week pekhewe' Junta Suprema Junta Suprema ikji' tenek'enhe'yij qa yejeƚ iye pa' sehe' Israel, pe' jukhew yamets 71. wo'oikii pa'qu' witwotk'onhet'eƚe qu' net'ejuyiju'ƚ ha' Jesús, hats'inha qu' ƚeke'ye' qu' natlanhetii.* Mt 5:22; Hch 6:11 60 Qa nite'ƚe yi'wen, yemjeetax in olotstax pe' jukhew in wotk'onƚetaxiikii pa'qu' ƚunye'je' ha' Jesús. Qa i'nk'aƚe pa'aj qa na'l pe' wetsjuk jukhew qu' nowotk'onijkii iye.* Dt 19:15; Sal 27:12; 35:11; Hch 6:13 61 Enewe'en qa yit'iju' pa'aj: —Ha'ne jukhew hik ha'ne yit'ijets: “Yakha' ƚeke' qu' hiwuƚ'enhetijkii ene' qi witlijtsitjii, qa' wetshetk'ewi'ƚ neƚuts qu' heniihinpha'm iye.”—* Mt 27:40; Jn 2:19; Hch 6:14 62 Ma' qa ha' pa'il ƚatata qa ts'ap'a, qa yit'ijets ha' Jesús: —¿Me nite' ƚ'inku'ƚ? ¿Pa'n qu' it'ij qu' eku'ƚik'i aka' wenit'ij ewets?— 63 Qa ha' Jesús qa nite'ƚe inku'ƚ. Qa ha' pa'il ƚatata qa yit'ijets iye pa'aj: —Aka' ƚiiji' pa' nite' wa'm Dios qu' hit'ij ewets yape enfeli'ƚ ye'mha, ¿me hik akha'ija pa' Cristo, Ƚaa'sija pa' Dios?—* Lc 22:67-71; Is 53:7; Mt 5:33; 14:7; 23:16; 27:12,14; Jn 19:9; Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Lv 5:1; 1S 14:24,26; Mt 16:16 64 Ha' Jesús qa yeku'ƚ: —I'woyaxijik'iha ka' ƚit'ij in hik yakha'. Qa hit'iƚij ewets iye ekheweli'ƚ in ƚi'weni'ƚ hatse' ha'ne Ƚa's na' Jukhew qu' na'ni'ju' na' yiya'yik'i nakha' Ham Ƚet'unhenye'ji'iju'ƚ in T'un, qa qu' nenekijju' iye ne' wasil ha'ne wa'sji'.—(Sal 110:1)* Dn 7:13; Mt 16:27; 24:30; Ap 1:7 65 Ma' qa ha' pa'il ƚatata qa yiwjaf'itik'i pa' ƚ'uihitjiiƚe, qa yit'ij: —Eke' yit'ij ha'ne jukhew qi in uƚ'etsik'i ƚe'lijeyets pa' Dios. ¿Ƚekpa' qu' hami'ik'ui qu' nenfel iye pakhape' iye ƚunye'je'kii hane'en? Ekheweli'ƚ ƚepi'ye'eƚik'i ke' yit'ij in uƚ'etsik'i.* Mr 3:29; Jn 10:33; Nm 14:6; Mr 14:63; Hch 14:14 66 ¿Pa'n ƚumti'iƚ qu' ƚenifenye'je' hane'en?— Qa yeku'ƚ pekhewe'en: —Ewi'ƚƚe in weju'ƚij qu' nawa'm.—* Lv 24:16; Jn 19:7 67 Ma' qa tek'iije'mkii ƚeju's qa yi'wiƚtenji'ijje'm iye. Qa pekhewep qa yeqsilanje'm ƚeju's,* Mt 27:30; Mr 10:34; Lc 22:63-65; Jn 18:22 68 qa yitjiijets: —Akha', in hik akha' pa' Cristo ¿ƚekte'ek pa' nalan?—* Mr 14:65; Lc 22:64
Pedro qa welkut'ijkii.
(Marcos 14:66-72; Lucas 22:56-62; Juan 18:15-18,25-27)
69 Ha' Pedro i'niju' hakha' joofji'ju' ke' wititsi'ii. Ma' qa nekets pa'aj ke' ewi'ƚ witqejkunenki', qa yit'ijets: —Qete'e' hik akha' iye hekhewe' ƚijts'eyekji'ijkii ha' Jesús Galilea ƚeiƚe'.— 70 Qa hakha'ƚe'en qa welkut'ijkii qa week yepiikinij hekhewe'en in yit'ij: —Axe'm, nite' tsikfe'lets kakha' ƚit'ij.— 71 Ma' qa ikii pa'aj qa i'ntaxi' pa'aj ha' ƚeji'ii, qa hik hakha'a' qa yi'weni' iye pekhep iye, pekhe'en qa yit'ijji'ju' pekhewep iye: —Hik ha'ne ha' ƚijts'eji'ijkii ha' Jesús Nazaret ƚeiƚe'.—* Mr 14:67; Hch 6:14 72 Ma' qa ewi'ƚij iye in welkut'ijkii, qa hats les in yatinhettaxik'i in welkut'ijkii: —Axe'm, yakha' nite' tsikfe'lets hakha' jukhew.—* Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Mt 5:33; 14:7; 23:16 73 Qa sujƚe iye pa'aj pekhewe' i'ni' pakha'an qa nekets iye ha' Pedro qa yit'ijets iye pa'aj: —Yijaa'ija in hik akhap iye hekhewe' ƚijts'eyekkii. Hik anyejei qe iyetju'.— 74 Ma' qa yapeƚek ha' Pedro in uƚ'axik'i ƚ'anye'j qa weniwjutsiqentaxijha iye in yit'ij: —Qu'nte' yijaayi'ija aka' hit'ij qa les ƚe'wis qek nastanithen pa' Dios. ¡Nite' tsikfe'lets hakha' jukhew!— Ma' qa hik pakha'aj qa ip pa' ta'a'a'. 75 Qa ha' Pedro qa yijamti'ik'i pa'aj in hayiits yit'ijets ha' Jesús: —Qu' mente' nape' pa'qu' ta'a'aye' qa hats wetshetk'ewi'ƚij qu' newelku'tyijkii.— Ma' qa ikfik'i pa'aj ha' Pedro qa qi in ip pa'aj.* Mt 26:34; Jn 13:38; Hch 3:13-14

*26:2 Pascua ikji', ƚahats'ij pa'aj pe' week judiol in yilan na'aj kots'etax qa yilinij pe' ƚ'athits pe' ƚekuwelii pe' ƚeqejilƚe wetju'ƚ in mexe i'ni' pa'aj pa' sehe' Egipto, qe qa' naqsi'jij pakha' yilan na'aj ajit wita's, hik pakha'aj qa ikik'uifik'i pa' Egipto.

*26:2 Jn 11:55; 13:1

*26:3 Sal 2:2; Mt 26:57; Lc 3:2; Jn 11:47; 18:13,15; Hch 4:6

*26:4 Mt 21:46; Jn 11:53

*26:8 Mt 10:1; 26:56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16

*26:11 Dt 15:11; Jn 12:8

*26:13 Mt 24:14; Mr 1:1; 13:10

*26:14 Mt 10:4; Jn 6:71; 12:4; 13:30; Hch 1:16

*26:15 Ex 21:32; Zac 11:12-13; Mt 27:3

*26:18 Jn 7:6,8; 8:20; 13:1; 17:1

*26:24 Dn 9:26; Mr 9:12; Lc 24:25-27; Hch 17:2-3; 26:22-23; 1Co 15:3; 1P 1:10

*26:26 Mr 3:7; 14:22-25; Lc 6:13; 22:17-20; 1Co 11:23-25; Mt 10:1; 14:19; 26:56; 16:20; 1Co 10:16; Jn 12:16

*26:28 Ex 24:8; Mt 20:28; Mr 1:4; He 9:20

*26:29 Mt 4:23; Mr 1:15; Hch 20:25

*26:30 Mt 21:1; Lc 22:39; Jn 18:1

*26:31 Mt 11:6; Jn 16:32

*26:32 Mt 28:7,10,16; Mr 16:7

*26:34 Mt 26:75; Lc 22:34; Jn 13:38

*26:37 Mt 4:21; 17:1

*26:38 Sal 42:5-6; Mt 24:42; Jn 12:27

*26:39 Mt 20:22; Jn 5:30; 6:38; Fil 2:8; He 5:7

*26:42 Mt 26:39; Mr 14:36; Lc 22:42; Jn 6:38

*26:45 Jn 12:27; 13:1

*26:50 Mt 20:13; 22:12

*26:51 Lc 22:38; Jn 18:10

*26:52 Gn 9:6; Ap 13:10

26:53 Ewi'ƚ legión, ikji' ewi'ƚ tatsai mil (6.000) yamets pe'qu' oq'opheƚinetsiletse'.

*26:53 2R 6:17; Dn 7:10; Mt 4:11; Lc 8:30

*26:54 Mt 1:22; 26:24

*26:55 Mr 12:35; Lc 21:37; Jn 7:19; 8:2; 18:20

*26:56 Ro 1:2; 2P 1:20; Mt 10:1; 26:54,56; Mr 3:7; 16:20; Lc 6:13; Jn 12:16

*26:57 Mt 26:3; Jn 11:49

*26:58 Jn 7:32; 18:15

26:59 Junta Suprema ikji' tenek'enhe'yij qa yejeƚ iye pa' sehe' Israel, pe' jukhew yamets 71.

*26:59 Mt 5:22; Hch 6:11

*26:60 Dt 19:15; Sal 27:12; 35:11; Hch 6:13

*26:61 Mt 27:40; Jn 2:19; Hch 6:14

*26:63 Lc 22:67-71; Is 53:7; Mt 5:33; 14:7; 23:16; 27:12,14; Jn 19:9; Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Lv 5:1; 1S 14:24,26; Mt 16:16

*26:64 Dn 7:13; Mt 16:27; 24:30; Ap 1:7

*26:65 Mr 3:29; Jn 10:33; Nm 14:6; Mr 14:63; Hch 14:14

*26:66 Lv 24:16; Jn 19:7

*26:67 Mt 27:30; Mr 10:34; Lc 22:63-65; Jn 18:22

*26:68 Mr 14:65; Lc 22:64

*26:71 Mr 14:67; Hch 6:14

*26:72 Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21; Mt 5:33; 14:7; 23:16

*26:75 Mt 26:34; Jn 13:38; Hch 3:13-14