De Beebaa o
Muna Hagasengasenga
(Proverbs)
Hanu dagodo o de beebaa nei
De Beebaa o Muna Hagasengasenga ni muna hagasengasenga ma agoago ange gi dagodo mouli o dangada. Mee lagolago e sisi i de beebaa nei, e hagaago mai de hai o dangada alodahi e mouli ai. Muna i taamada e hagamaanadu mai bolo, “De madagu i Tagi Maolunga go taamada o de heiangi” (1.7).
De beebaa nei e sisi ai hogi dagodo o denga dahulinga heohi, ma de maanetonu i de basa aama denga dahulinga danuaa. Denga bido gubu lagolago e hagaago mai dagodo maanadu a de gau heiangi o Israel madagidagi, i de hai o tangada heiangi e hai ai mee alodahi. Hanu mommee e tala de hai o dangada i dahi huaabodu e hai hegau ai i olaadeu magavaa, ma ange gi de gau ange laa, aama delaadeu hai e hai hegau ai i alaadeu business. Hanu e tala dagodo o de hagadubu i magavaa o dangada, ma de golomagi lodo o tangada. E lagolago mommee e basa ai i dagodo o de lodo maolalo, ma de daudonu, ma de abodonu ange de gau hagaau aloha, aama de aloha ange gi oo soa.
Hanu mee i de beebaa nei go Solomon ne siia. E hanu hogi mee i de hagaodi go Agur ma Lemuel ne siia.
Dahi gubu hagamogomogo: “De madagu i Tagi Maolunga go taamada o de heiangi; aagai tangada lodo senga e kino i de heiangi ma agoago heohi” (1.7).
Denga vaevaaenga
De tuhi o de heiangi (1.1—9.18)
Muna hagasengasenga a Solomon (10.1—29.27)
Muna a Agur (30.1-33)
Muna a Lemuel (31.1-9)
Dagodo o de hine e madagu i de Maadua (31.9-31)
1
Taamada o de iloo mee
1 Muna hagasengasenga a Solomon, tama daane a David, de hodooligi o Israel:*1 Ki 4.32
2 gi maua ai e dangada de heiangi ma dahulinga heohi;
ma de tonu ange gi muna o de iloo mee;
3 gai gi maua ai muna hagaheohi ma de iloo mee,
ma de hagamodu heohi, aama de hagahedae ai dangada;
4 e hai gi heiangi de gau llodo ssenga,
ma de gaavange gi de gau mmodo de iloo mee aama de hilihili gi heohi —
5 tangada heiangi gi hagalaangona gi kii ange ai de lagolago ana mee e iloo,
gai mee nei ga dagi ai tangada e donu ange aagena —
6 gi donu ange ai ia gi denga muna heiangi,
aama muna hagasengasenga a de gau heiangi.
7 De madagu i Tagi Maolunga go taamada o de heiangi;
aagai tangada lodo senga e kino i de heiangi ma agoago heohi.*Job 28.28; Psa 111.10; Pro 9.10
Muna bale ange gi denga dama
8 Dagu dama, hagalaangona muna a doo damana e hagaheohi adu ai goe,
gai aude dilia agoago a doo dinana.
9 Muna nei e bei de hau mahamaha i honga doo biho,
aama sseini e dau laa i doo ua.
10 Dagu dama, noo de gau baubau e usuusu adu goe gi haia de baubau,
aude hagallongo ange gi gilaadeu.
11 Noo gilaadeu e hai adu, “Humai madali gimaadeu,
gidaadeu ga tali e daa dahi dangada gi magau,
gidaadeu ga daa gi magau tangada tigi haisala;
12 gidaadeu ga hai gilaadeu gi bei dangada e loiho laa gi de mommee o de gau maakau,
gilaadeu alodahi gi bei dagodo o dangada e loiho laa gi lo te geelonga o de gau maakau;
13 gidaadeu e maua naa denga hagadaagangaa goloa danuaa,
e hhao ai lodo odaadeu hale gi hoohonu i goloa ne hai gi de mahi;
14 humai, dau madali gimaadeu,
gai gidaadeu ga vaevae mee nei i odaadeu magavaa” —
15 dagu dama, aude hano madali gilaadeu,
aude daudali ange i alaadeu hegau;
16 go hiidinga e moolau donu delaadeu hai de baubau,
gai e moolau hogi delaadeu daa dangada ga maakau.
17 E deai haigamaiana de dugu dahi sele
i de mommee a denga manu llele e gidee ai.
18 De gau bee nei e tali donu huu delaadeu maakau,
gilaadeu e daa donu huu gilaadeu gi maakau.
19 Aanei hogi dagodo o dangada alodahi e haia ga lagolago olaadeu mee i de vaivai hai dangada;
goloa bee nei e daa donu huu tangada ga magau.
Muna a de iloo mee e oo ma e tala
20 De heiangi e oo i honga de haiava,
ia e oo i mommee e hagabuni ai dangada;*Pro 8.1-3
21 ma ma te haiava e hagalongaa ai dangada,
ma de basa i lodo haitoga o de aduhale, ga hagadaba:
22 “De gau llodo ssenga, dee hee maa taulooloa doodou llodo e daohi doodou llodo ssenga?
Dee hee maa taulooloa doodou doo i mee,
ma doodou kino i de heiangi?
23 Goodou aanga mai gi agu muna hagaheohi;
tilo, au e hai naa gi iloo e goodou ogu lodo,
ga hai gi tonu ange goodou gi agu muna.
24 Au ne hagahi goodou, gai goodou tee llodo e hagallongo agu muna;
au ne haalo adu dogu lima gi goodou, gai teai se goodou ne anga mai;
25 goodou ne hagangadi mee agu muna hagaheohi alodahi,
gai goodou ne kino donu i agu muna ne hagasee ai goodou,
26 deelaa ai, au e gadagada naa hogi i goodou i doodou masavaa e hai ngadaa ai;
au e doo mee naa hogi i goodou, i doodou maatagu,
27 ma de masavaa o de hai ngadaa e dae mai ai gi goodou,
bei dagodo o de madangi mmahi,
ma de hai ngadaa e humai ai bei dagodo o ssio,
ma tuasala aama tee nnoho paba e tae mai ai gi goodou.
28 Gai gilaadeu e hagahi mai naa au,
aagai au e dee basa ange naa donu;
gilaadeu e hagammahi naa e ssala gi gidee au,
aagai gilaadeu e dee gidee naa donu au.
29 Go hiidinga gilaadeu ne kino i de iloo mee,
gilaadeu tee hai gi maatagu gilaadeu i Tagi Maolunga,
30 gai ne kino i agu muna e bale ange ai gilaadeu,
ma de hagangadi mee dagu hagasee gilaadeu,
31 gilaadeu e gai naa hua o alaadeu hegau,
ma de boobosu i de gai hua o alaadeu hagatau.
32 Gai de daahuli gee o de gau llodo ssenga
e daa gilaadeu ga maakau;
gilaadeu e maakau naa donu,
i delaadeu maanadu bolo gilaadeu e danuaa donu huu;
33 aagai tangada e hagalaangona agu muna e noho baba ma de duadonu,
e dee manavasaa ono lodo i de hai ngadaa.”