1 Kɨni ai, hae pris raiyoh-pən Steven mɨmə, “?Rhawor? ?Nəgkiarien e nəfrakɨsien?”

2 Kɨni Steven rɨni-pən mɨmə, “Tatə mɨnə, mɨne yo mɨnə tɨksɨn, sətərɨg kɨn yo. Kughen yame yerpɨrɨg In rɨmauə tuk kaha kapətawə Ebraham. Aikɨn, Ebraham rɨmɨpəh nɨvən-hanəyen marə apa ye tanə a Haran; mərɨg in ramarə hanə ye tanə apa Mesopotemia. 3 Kɨni Kughen rɨni-pən tukun mɨmə, ‘Takapta ye kafam narmamə mɨnə mɨne rukwanu kafam, mɨvən apa ye kwənmhan kɨrik yame Yo jakhajoun kɨn ik.’(Jen 12:1) 4 Məkneikɨn, Ebraham rəta apa Koldia mɨvən marə apa Haran. Nɨpɨg ramarə aikɨn a, kɨni rɨmni rɨmhə, kɨni Kughen rɨkɨr in muə ye tanə e kɨtawə kɨsarə ikɨn mhauə mɨseriaji-pə ai taktəkun.Jen 11:31—12:5 5 Ebraham rɨmauə aikɨn, mərɨg Kughen rɨpəh hanə nəraiyen nɨmoptanə kɨrik kɨmin. Kafan nɨmoptanə rɨrkək pawk, mərɨg Kughen rɨmɨni ta mə tukrɨpiaməkeikei mɨvəhsi-pən fam nɨmoptanə e kɨmin. Kɨni rɨmə, ‘Nɨmoptanə fam e kafam mɨne kape kwənərəus kafam.’ Mərɨg ye nɨpɨg a, Ebraham, tɨni rɨrkək.Jen 12:7; 15:18; 17:8 6 Nəgkiarien yame Kughen rɨmɨni-pən tukun rɨmɨni mɨmə, ‘Mərɨg kwənərəus kafam mɨnə tukhavən mɨsarə ye tanə pɨsɨn. Iriə yor atuə kɨn əmə kape nəmə ye tanə a. Tuksərɨk mɨtə əriə mhavən mɨseriaji newk fo handred. 7 Mərɨg Yo, jakor narpɨnien kɨmi nəmə kasərɨk mɨtə əriə. Kɨni ai, kwənərəus kafam mɨnə tuksəta ye tanə a, mharerɨg mhauə eikɨn e, mɨsəhuak kɨmi Yo.’(Jen 15:13,14)”

8 Kɨni Steven rɨrpɨn nəgkiarien mɨmə, “Kughen rɨmɨrpen Ebraham mɨmə In tukrarha huvə tuk əriə. Kɨni mɨni-pən tukun mə tukrəsɨg-pən nɨpɨkwarien, ror nɨmtətien kɨn mə iriə narmamə kape Kughen. Ror pən, nɨpɨg Ebraham rɨrəh kwajikovə kafan Aesak, kɨni ye nɨpɨg yame ror eit kɨn, rəsɨg-pən. Kwasɨg ikɨn, Jekob rəsɨg-pən kwajikovə kafan mɨnə, iriə fam twelef yamə mɨne iriə kaha kapətawə.”Jen 17:9-14; 21:4

9 Kɨni Steven rɨrpɨn mɨmə, “Kaha tu mɨnə kapətawə kɨmɨsəməkɨn naorahiriə e Josef, mɨseighan-pən kɨn in kɨmi nəmə Ijip mə tukror atuə kɨn kape nəmə Ijip. Mərɨg Kughen rɨmnarha huvə tukun,Jen 37:11,28; 39:2,21-23 10 kɨni mɨvəh mɨragh in ye narə-ororien kafan. Kɨni mɨvəhsi-pən nɨrkunien kɨmin. Nɨpɨg Josef rərer ye nɨmrɨ yermaru kape nəmə Ijip, yermaru a rorkeikei in, mɨvəhsi-haktə in mɨmə in yamehuə kɨrik. Mə tukramarha huvə tuk nəmə Ijip mɨne nautə kafan.Jen 41:37-44 11 Nɨpɨg a, sweiwei ramuh nəmə Ijip mɨne Kenan. Kaha kapətawə mɨnə, nəriə nəvɨgɨnien rɨmɨrkək, kasərɨg raha.Jen 41:54; 42:1-2 12 Kɨni mərɨg rɨmriə Jekob rərɨg mə nəvɨgɨnien apa Ijip, kɨni rher-pən kɨn kaha kapətawə mɨnə khavən aikɨn, in e nɨrikakunien kapəriə kɨmnhavən Ijip. 13 Kɨni, kwasɨg ikɨn, iriə khavən mɨn, Josef rəsɨk əpu in kɨmi piauni mɨnə. Kɨni yermaru kape nəmə Ijip rəm rɨrkun kwənərəus kape Josef.Jen 45:1-4,16 14 Kɨni Josef rher-pən nəgkiarien kɨmi rɨmni Jekob mɨne kafan mɨnə tɨksɨn tukhauə mɨsarə iriə min. Iriə fam seventi faef.Jen 45:9-11; 46:27 15 Məkneikɨn Jekob rəsok pihiu mɨvən apa Ijip. Kasarə mamhavən, in mɨne kaha kapətawə mɨnə kɨmnhamhə aikɨn.Jen 46:1-7; 49:33 16 Kwasɨg ikɨn, kɨmɨrəh nɨkɨkririə kɨrerɨg khavən apa Sekem, kərəhu-pən əriə ye nəpag kapier yame Ebraham ruɨvəh-ta nɨmrɨn tuk kwənərəus kape kwən a Hamor.”Jen 23:2-20; 33:19; Jos 24:32

17 Kɨni Steven rarar mɨni mɨn mɨmə, “Kɨmɨsarə mamhavən, ruə ye nɨpɨg yame nəgkiarien yame Kughen rɨmɨvəhsi-pən kɨmi Ebraham tukruə mor nəfrakɨsien kɨn. Ye nɨpɨg a, kaha kapətawə mɨnə kɨmnhauə mhapsaah apa Ijip.Eks 1:7-8 18 Kɨmɨsarə mamhavən, yermamə pɨsɨn kɨrik yame reinein Josef ruə rəmhen kɨn yermaru kape nəmə Ijip.Eks 1:7-8 19 In mamor has pən pɨk kɨmi kaha tu mɨnə kapətawə mameikuə irəriə. Mamarkut kɨmi əriə mə tukmə kɨseimək, mɨsapitan kɨn kapəriə kwajikovə mɨnə, pəh khamhə.Eks 1:11-22

20 “Ye nɨpɨg atuatuk a, Moses rɨmnarha. Mor kwən huvə kɨn.*Swatuk pɨsɨn kɨrik tuk nukreikɨnien nəgkiarien ye v. 20, in e, “Moses rɨmnarha, in kwajikovə huvə kɨrik ye nɨmrɨ Kughen.” Rɨmni mɨne nɨsɨni kwerkwaig kɨn ye nəkwai nimə, mawarha huvə tukun mweriaji makuə kɨsisər.Eks 2:2 21 Mərɨg nɨpɨg iriu kwapitan kɨn in mə tukrɨmhə, piakəskəh kape yermaru kape nəmə Ijip rəm in, kɨni mɨrəh mɨvən, mamrhi rəmhen kɨn tɨni atuatuk.Eks 2:3-10 22 Kɨni kɨmnhajoun in kɨn nɨrkunien kape nəmə Ijip. Kɨni in raməgkiar huvə, mamor nar huvə.

23 “Kɨni nɨpɨg Moses kafan newk foti, rɨkin raməsɨk mə tukrɨvən məm narɨmnə iman e nəmə Isrel. 24 Rarar mɨvən məm yemə Ijip kɨrik ramor aha-pən kɨmi yemə iman ikɨn kɨrik. Kɨni Moses rɨmavən, masitu ye yemə iman; mɨvəhsi-pən tai norien mhopni yemə Ijip ai.Eks 2:11-15 25 (Moses, rɨkin rɨmoh məta nəmə iman ikɨn tuksəm kharkun mə Kughen rɨmnher-pən kɨn in mə tukrɨpɨk ta əriə ye nəmhəyen yame kamor irəriə; mərɨg iriə kɨsəm, khapəh nharkunien). 26 Kəni rɨkwamer kɨn, Moses ruə məm yemə Isrel mir kɨraru karauh əriu mɨnə. Kɨni in rɨvən mə tukrɨni-əhu əriu mɨmə, ‘!Ah! Kɨmiru piaumiru mɨnə əmə. ?Nakwhawor mawor rahah irəmiru mɨnə?’

27 “Mərɨg əmə kwən e yame ramor hah kɨmi in kɨrik rəsuə ta kɨn Moses mɨni-pən tukun mɨmə, ‘?Rhawor? ?Nakmə takarmaru irəmawə mɨvəhsi-pə narpɨnien kɨmi əmawə uə? 28 ?Nakmə takhopni mɨn yo rəmhen kɨn yame nɨmnhopni yemə Ijip a e niəv uə?’(Eks 2:14) 29 Nɨpɨg Moses rərɨg nəgkiarien a, rɨgɨn, marar map. Map a Ijip mɨvən mamarə apa Midian rəmhen kɨn yepsɨpɨs kɨrik. Kɨni mɨrəh kwajikovə kafan mir aikɨn a.Eks 2:21-22; 18:3-4

30 “Newk foti ruə mɨvən, nɨpɨg kɨrik, Moses rarar mɨvən apa ye tɨpəvsɨk ipakə tuk tukwas kɨrik kamni kɨmə ‘Sinae.’ Mɨvən aikɨn, məm nap ramuək ye kwaji nai kɨrik, kɨni agelo kɨrik kape Kughen rɨtərhav-pə tukun aikɨn. 31 Moses rəm rakur. Kɨni mɨvən ipakə tuk nai a mə tukrəm huvə. Məkneikɨn mərɨg nəgkiarien kape Kughen ramni mɨmə, 32 ‘Yo Kughen kape kafam kaha misɨr kupən: Ebraham, mɨne Aesak, mɨne Jekob.’(Eks 3:6) Moses rɨmnərɨg nəgkiarien a, rətəmnɨmɨn, mɨgɨn pɨk kɨn nɨvag-pənien.

33 “Kɨni Kughen rɨni-pən tuk Moses mɨmə, ‘Moses. Takrəh-si ta sandel kafam, mərɨg in ai kwənmhan e nakamərer ikɨn in ramərhakə. 34 Yo yaknəm ta mə kafak narmamə mɨnə apa Ijip kasərɨg raha pɨk. Kɨni yakamərɨg mə kasasək; kɨni yakamuə mə jakpɨk-ta əriə ye nəmhəyen kapəriə. Yuə. Yakamher-pən kɨn ik takrerɨg mɨvən apa Ijip.’(Eks 3:5, 7, 8, 10)”

35 Kɨni Steven rɨrpɨn mɨmə, “Moses e in e, yermamə e nəmə Isrel kɨmɨsəpəh mɨseinein in mhamə, ‘Ah. ?Nakmə takarmaru irəmawə mɨvəhsi-pə narpɨnien kɨmi əmawə uə?’ Mərɨg Kughen rɨmɨvəh-si haktə in mə tukrarmaru irəriə. Kughen rɨmnher-pə kɨn agelo yame rɨmɨtərhav-pə tuk Moses ye nai yame nap ramuək iran, mə tukrɨvəh-si haktə in mə in tukrarmaru irəriə, mɨvəh mɨragh əriə.Eks 2:14 36 Moses a rɨmnor nɨmtətien mɨnə tɨksɨn nɨpɨg rɨmnamkɨr nəmə Isrel mɨsap-ta Ijip mɨsəviəfugɨn ye tahik a kamni kɨmə Red Si† Red Si nɨpran rɨmə, “Tahik nuwig rɨpsaah aikɨn.”, mamhauə ye tɨpəvsɨk.Eks 7:3; 14:21; Nam 14:33

37 “In e Moses mɨn yame rɨmɨni-pən tuk nəmə Isrel mɨmə, ‘Kughen tukrɨpivəh-si haktə profet kɨrik kapəmiə rəmhen kɨn yame rɨmɨvəh-si haktə yo. Profet a in kɨmiə əmə kɨrik.’(Dut 18:15) 38 Moses əmə e in e rɨmnamarə iriə nəmə Isrel nɨpɨg kɨmɨseriwək kɨrikianə ye tɨpəvsɨk. In rɨmnamarə iriə kaha tu mɨnə kapətawə; ye nɨpɨg a agelo kɨrik kape Kughen rɨmauə məgkiar kɨmin ye tukwas e kamni kɨmə Sinae. Kɨni Kughen rɨmɨvəhsi-pən əmə nəgkiarien mɨragh kɨmin, mə tukruə mɨvəhsi-pə kɨmi ətawə.Eks 19:3

39 “Mərɨg kaha mɨnə kapətawə kɨmnhapəh nɨsorkeikeiyen mə tuksərɨg in. Mhapəh nɨsorkeikeiyen mə tukhakwasɨg kɨn. Ye nərɨgien kapəriə kɨmɨsorkeikei mə tukharerɨg-pən mɨn apa Ijip. 40 Ror pən kɨmɨsəkeikei kɨmi Eron mamhani mahmə, ‘Ah. Takvhirəkɨn kapətawə tɨksɨn kughen, pəh iriə tukhakɨr ətawə. Mərɨg in a Moses e rɨmɨpɨk ta ətawə apa Ijip, mə tukhauə eikɨn e, mərɨg kɨtawə khapəh nharkunien mə in hiə ai taktəkun.’(Eks 32:1) 41 Kɨni ye nɨpɨg a, iriə kɨmnhavhirəkɨn nanmɨ kwaji kau kɨrik rəmhen kɨn kughen kɨrik kapəriə. Mhavən mhauh nar mɨragh mhavaan əru mɨsəhuak-pən kɨmi kau a. Kɨni mɨsor nəvɨgɨnien ehuə kɨrik, rɨkiriə rɨmnagien tuk nar yame iriə kɨmnhavhirəkɨn.Eks 32:2-6 42 Məkneikɨn, Kughen rukreikɨn-pən nɨmeitaan kɨmi əriə, meighan-pən kɨn əriə khavən mɨsəhuak kɨmi kəmhau mɨnə. Rəmhen kɨn yame Nəkwəkwə kape Kughen rɨmɨni ye nəkwəkwə kape profet mɨnə mɨmə,

44 Kɨni Steven rarar mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Nɨpɨg kaha tu mɨnə kapətawə kɨmnɨsarə ye tɨpəvsɨk, kapəriə kɨrik aikɨn nimə tapolen yame kaməhuak kɨmi Kughen ikɨn. Nimə a, Kughen rɨmɨni-pən tuk Moses mə tukrɨvhirəkɨn; kɨni Moses rɨmnor atuatuk ye nɨrkunien yame Kughen rɨmɨvəhsi-pən kɨmin. 45 Kwasɨg ikɨn, nɨpɨg Josua rɨmɨkɨr kaha kapətawə mɨnə mhauə mɨsəkota nəmə Kenan mharəhsi-ta tanə ye kwermɨriə, iriə mharəh nimə tapolen a mhauə iriə min. Nimə tapolen a rɨmnəmɨr meriaji-pə nɨpɨg kape King Deved.Jos 3:14-17 46 Kughen rɨmnorkeikei pɨk King Deved. Kɨni Deved rɨni-pən tuk Kughen mɨmə, ‘Ik Kughen kape kaha tu Jekob. Takaməkeikei mɨpəh yakor nimə kɨrik kafam, pəh Ik takamarə ikɨn.’(2 Saml 7:1-16) 47 Mərɨg nimə ai, King Deved rɨmɨpəh nɨvhirəkɨnien. Mərɨg King Solomon əmə e in rɨmɨvhirəkɨn.1 King 6:1-38 48 Mərɨg Kughen, In yerpɨrɨg pɨk. Rɨpəh narəyen ye nimə yame yermamə əmə ravhirəkɨn. Rəmhen kɨn nəgkiarien kape profet yame rɨmɨni mɨmə,

51 Kɨni Steven rarar mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “!Ah! Kapəmia kapə rɨskai pɨk. Kapəmiə nərɨgien rəpɨgnap rəmhen kɨn nəmə khapəh nɨsəhuakien. Kɨmiə nakhapəh nɨsorkeikeiyen mə taksor nəkwai Kughen. Kɨmiə naksəmhen kɨn kaha kapəmiə mɨnə kupən. Nakasətapɨg əmə kɨn Nanmɨn Rhakə nɨpɨg mɨnə fam.Aes 63:10 52 Profet mɨnə kupən kɨmnhani-ərhav nəgkiarien kape Kughen, mərɨg kaha kapəmiə mɨnə kɨmɨsor has pən kɨmi əriə fam. Mɨshopni mɨn profet mɨnə kupən yamə mɨne kɨmnhani-ərhav kupən mə Yemə Atuatuk kape Kughen natukruə. Kɨni taktəkun ai kɨmiə mɨn nakaseikuə mhakurao-pən ye nɨmetai Yemə Atuatuk a kɨni mhauh In mɨshopni.Mat 23:31 53 Kɨmiə nakwənharkun-ta Loa a kape Kughen yame agelo mɨnə kwənhavəhsi-pə ta, mərɨg kɨmiə nakhapəh nɨsorien nəkwan.”

54 Steven rɨmnəgkiar fam, narmamə kape kaonsel mɨnə kɨmɨsərɨg, niemhaa rhai əriə, kasarkwəruə tukun. 55 Mərɨg Steven, Nanmɨn kape Kughen rukwar iran. Kɨni in marha faktə apa ye neai, məm nɨkhakien kape Kughen; kɨni məm mɨn Yesu ramkwətə ye nɨkarɨn matuk.Sam 110:1 56 Kɨni mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Səmru. Yakaməm napuə rɨmnəkwag, mə Ji Yermamə ramərer ye nɨkar Kughen matuk.”‡ Daniel mɨn rɨmnəm napuə rəkwaag, kɨni məm Ji Yermamə ramərer ye nɨkar Kughen. Ǝm-ru stori ye Daniel 7:13-14. 57 Kɨni namehuə kape kaonsel mɨnə khasisɨgɨn nɨmətɨrgɨriə kɨni mɨsokrən iran. Mɨsarar, iriə fam mɨsaiyu mhauə tukun. 58 Mharaptərəkɨn in, mhaukəkin mhatərhav-pən apa yerkwanu mə tuksarkwhopni In. Kɨni narmamə yamə mɨne kɨmnhani hah Steven kɨmɨsəpəkiək ta kɨn sot kapəriə mɨsəhi-pən kɨmi tamaruə kɨrik nhagɨn e Sol, kɨni ai mɨsəsɨk Steven kɨn kapier apɨg.

59 Kasəsɨk Steven kɨn kapier, raməhuak mamni mɨmə, “Yesu Yermaru, yakamərəhu-pən nanmɨk ye kwermɨm.”§ Yesu rərəhu-pən nanmɨn ye kwermɨ Kughen ye Luk 23:46. 60 Mənɨmkur mokrən ehuə mɨmə, “Yermaru, takpəh narpɨnien tai təvhagə has kapəriə.” Kɨni rɨmɨni fam nəgkiarien a, kɨni mɨmhə.Luk 23:34