Tjukurpa Palya Markalu Walkatjunkunytja
Mark
Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku
Nyangatja Godaku tjukurpa wati ini Markalu walkatjunkunytja ini kutjupa Johnnga. Paluṟu-waraṟa walkatjunu tjukurpa Jesunyatjara Matthew-lu, Luke-alu, Johntu walkatjunkunytja kuwaripangka. Palu Markanya tjinguṟu maḻa Jesuku walytjaringu Jesunya ilkaṟikutu maḻaku ankunyangka maḻangka. Munu paluṟu Paulala pulala Paanapatjala-waraṟa para-ngaṟangi ngura tjuṯangka tjukurpa wangkanytjikitja (nyawa Iyantja Tjuṯangku Palyantja 12:25). Munu paluṟu Peterla kuḻu tjunguringkula waṟkaringi munu palula kuliṟa nintiringu tjukurpa tjuṯa Jesunyatjaraku (nyawa Lita Nampa 1 Peterku 5:13). Munu nintiringkunytjatjanungku walkatjunu nyiri nyangangka nganaṉa maḻatja tjuṯangku kuḻu kulintjaku munu kuliṟa Mayatja Jesuku mulamularingkunytjaku.
Nyiri nyangangka paluṟu ngaṉmanytju walkatjunangi Johntu Jesunya baptise-katinytja munu piṟuku walkatjunangi wiṟu tjuṯa Jesulu palyantja witulya puḻkangku, munu paluṟu para-pitjalinkunytja ngura tjuṯangka, munu puṉu kaṯakutjarangka ilunytja, munu ilunytjatjanu wankaringkula pakantja. Uwa, paluṟu tjakultjunangi panya Jesunya rawa alatjiṯu waṟkaripai aṉangu kutjupa kutjupa tjuṯaku munu panya tjananya mukulyangku aṯunymankupai.
Tjukurpa nyanganpa ngarinyi:
1:1-13 Jesunya baptise-katinytja
1:14—9:50 Jesulu tjukurpa tjuṯa wangkanytja munu aṉangu tjuṯa palyaṟunguntja
10:1-52 Jesulu aṉangu tjuṯangka wangkara nintintja
11:1—15:47 Jesunya Jerusalemala nyinanytja munu puṉu kaṯakutjarangka ilunytja
16:1-20 Jesunya ilunytjatjanu wankaringkula pakantja
1
John Baptistalu Jesuku Iwarankunytja
(Matthew-ku 3:1-12; Luke-aku 3:1-9,15-17; Johnku 1:19-28)
Nyangatja Tjukurpa Palya panya Godaku Katja Jesunya Christanyatjara. Palu wati kutjupa ngaṉmanypa wirkanu munu tjukurpa palunyatjara wangkangi palula kuranyu. Panya wati wangkatjarangku Aitjayalu iriti walkatjunu Godalu wangkanytja alatji,
“Ngayuluṉa wati kutjupa wangkatjara ngaṉmanytju wituṟa iyalku palula kuranyu. Panya aṉangu tjuṯangku mayatja puḻka pitjanytja kuwaripangka ngura-waraṟa wiṟulpai, palu puṟunypa wati paluṟu aṉangu tjuṯa ngaṉmanytju wangkara tjukaṟurulku.
Wati nyara paluṟu ilytjingka mirara wangkaku aṉangu tjuṯangka alatji,
‘Mayatjakuya ngaṉmanypa ritiriwa paluṟu pitjala tjukurpa wangkanyangka nyura wangaṉarangku kulintjikitja.
Panya watingku iwara tjukaṟurulpai mayatja puḻka maḻawanu pitjanytjaku, palu puṟunypa nyuranku tjukaṟururingkula paṯanma Mayatjanya pitjanyangka nyura wangaṉarangku kulintjikitja.’ ” * Aitjayaku 40:3
Ka mulapaṯu wati panya paluṟu pitjangu, Johnnga panya, munu paluṟu ilytjingka nyinara Godaku tjukurpa aṉangu tjuṯangka alatji tjakultjunangi, “Kura palyantjatjanuya kuṉṯariwa munuya wantima piṟuku kura palyantja wiyangku, ka Godalu nyuranya kalypangku pungkuwiyangku wantiku, kaṉa nyuranya uṟungka baptise-katiku.” Munu alatji wangkanytjatjanungku Johntu tjananya baptise-katingi tjana kuranguṟu kuṉṯaringkula kura wantinyangka.
Kaya Jerusalemalanguṟu aṉangu winki mulapa palulakutu anu munu ngura ititja uwankaranguṟu kuḻu manta pala Judealanguṟu. Munuya paluṟu wangkanyangka kuliṟa piiwiyaringangi munuyanku walytjangku kura palyantjatjanungku tjakultjunangi. Ka tjananya alatji wangkanyangka Johntu karu Jordanta uṟungka tjarpatjuṟa baptise-katingi.
Ka Johnku panya mantara kamulaku iṉṯunguṟu palyantja, ka paluṟu kaṟilpa karpinu piltangka kukaku miṟinguṟu palyantjitjangka. Munu ilytjingka nyinara paluṟu tjiṉṯilyka tjuṯa ngalkupai tjuratja kuḻu.
Munu paluṟu aṉangu tjuṯangka alatji wangkangi, “Ngayula maḻangka wati kutjupa pitjanyi. Nyara paluṟu mayatja puḻka mulapa nyinanyi ngayula waintaṟa alatjiṯu. Tjinguṟu mayatja mantatja puṟunypa nyinanyangkaṉa palumpa waṟkaripai nyinara palumpa tjinatja pupakatira araltjanama. Palu wiya, nyara paluṟu mayatja puḻka mulapa, kaṉa ngayulu palya wiya munuṉa palula miṟangka ngaṟala puḻkaṟa kuṉṯaringanyi. Ka ngayulu palumpa tjinatja pupakatira araltjankunytjaku wiya ngaṟanyi. Ngayuluṉa nyuranya uṟungka tjarpatjuṟa baptise-katinyi, palu wati nyara paluṟu nyuranya baptise-katiku Kurunpa Miḻmiḻnga nyurala tjarpatjuṟa.”
Jesunya Baptise-katinytja Munu Mamungku Arkantja
(Matthew-ku 3:13—4:11; Luke-aku 3:21-22; 4:1-13)
Ka nyara palula aṟangka Jesunya tjaṟukutu anu Nazarethalanguṟu uṟu panya Galileela itinguṟu, munu karu Jordanta wirkanu, ka Johntu palunya uṟungka tjarpatjuṟa baptise-katingu. 10 Ka uṟunguṟu pakaṟa ilkaṟi ira-nyangu aḻaringkunyangka, ka Kurunpa Miḻmiḻnga tjuḻpu kuukuuku puṟunypa palulakutu ukalingu. 11 Ka ilkaṟinguṟu wangkangu alatji, “Nyuntu ngayuku katja, kaṉa nyuntumpa puḻkaṟa mukuringanyi munuṉa nyuntumpa puḻkaṟa pukuḻarinyiṯu.”
12 Ka nyara palulaṯu Kurunpa Miḻmiḻṯu palunya unngu wangkangu ilytjikutu ankunytjaku. 13 Ka paluṟu tjiṉṯu 40 nyinangi ilytjingka. Ka nyara palula Satantu palunya arkaningi paluṟu kuraringkunytjaku. Ka ngura nyara palula papa inuṟa tjuṯa munu kuka pikaṯi kutjupa kutjupa tjuṯa kuḻu para-ngaṟangi Jesula itingka. Ka angelpa tjuṯangku palunya aṯunytju kanyiningi.
Jesulu Wati Maṉkurpa Aḻṯinytja Palula Tjunguringkunytjaku
(Matthew-ku 4:12-17; Luke-aku 4:14-15)
14 Ka panya Jewku mayatja kutjupa tjuṯangku Johnnga witiṟa tjailangka tjarpatjunu. Ka palula maḻangka Jesunya anu Galileelakutu munu Godaku Tjukurpa Palya tjanala tjakultjunkulinangi aṉangu tjuṯangka. 15 Munu paluṟu wangkangi alatji, “Nyangatja tjiṉṯu panya paluṟu wirkanu Godalu mayatjangku aṉangu tjuṯa walytjanmaṟa kanyintjaku. Ka nyura kuwari kura nyinanytjatjanu piiwiyaringkula aṟuriwa Godalakutu munuya tjukurpa nyanga palyaku nintiringkula mulamulariwa.”
16 Ka nyara palula maḻangka Jesunya uṟu Galileela kantilytja waṟaṟa anangi munu nyangu wati antipina-putju kutjara ini Simonnga pulanya Andrew-nya. Panya paluṟu pula kuṯaṟarangku ngaṟala net uṟungka waṉingi antipina tjuṯa witintjikitjangku. 17 Ka Jesulu wangkangu pulala, “Pitjalaṉi pula ngayula tjunguriwa, kaṉa nyupalinya nintila waṟka kutjupa. Panya nyupali ninti antipina witintjaku, palu kuwariṉa nyupalinya nintini aṉangu tjuṯa ngayulakutu ngalya-katinytjaku tjana ngayunya waṉantjaku.” 18 Ka pula kuwariṯu net wantikatira mapalku palula tjunguringkula anu.
19 Munuya palulanguṟu tjukutjuku ankula ma-nyangu kuṯaṟara kutjupa Jamesanya pulanya Johnnga wati panya Tjipitiku katja kutjara. Panya pula pauta unngu nyinara net palyaṟunguningi antipinaku ankunytjikitjangku. 20 Ka Jesulu palunya pulanya nyakula aḻṯingu. Ka pula kuwariṯu pakaṟa palula tjunguringkula anu pulampa mama wantikatira palumpa wati waṟkaripai tjuṯa kuḻu.
Wati Mamutjara
(Luke-aku 4:31-37)
21-22 Munuya Jesunya tjana nintintja tjuṯa kuḻu wirkanu ngura kutjupangka tawunu ini Kapaniyamala munuya nyara palula nyinangi tjiṉṯu tjuṯa. Munu palulanguṟu tjiṉṯu panya miḻmiḻṯa Saturday-ngka Jesunya waḻi inmaku tjunguringkupai-kutu anu munu Godaku tjukurpa aṉangu tjuṯangka wangkara nintiningi. Kaya kuliṟa nguwankuringu paluṟu wangkanyangka, munuya kuliningi, “Ai, wati nyangangku muṉkara alatjiṯu wangkapai tjukurpa puḻka mulapa.” Panya paluṟu Godalu nintinnyangka tjanala wangkangi nintingku alatjiṯu, wati panya Moseku tjukurpa nintilpai tjuṯa puṟunypa wiyangku.
23 Ka waḻi inmatja nyara palula wati mamutjara ngalya-tjarpangu munu mirara wangkangu palula alatji, 24 “Jesu Nazarethanya nguraṟa, nyuntu nganaṉanya nyaantjikitja pitjangu? Nganaṉanya iluntankunytjikitjan pitjangu? Ngayulu nyuntumpa ninti. Nyuntun wangkatjara Godalanguṟu pitjanytja miḻmiḻpa alatjiṯu.”
25 Ka Jesulu palula ngapartji wangkangu mamu panya watingka unngu nyinanytjala, “Pilunarira ma-pakala watinguṟu pala.” 26 Ka mamu paluṟu wati panya palunya puḻkaṟa uri-uritjingaṟa mirara pakaṟa anu. 27 Kaya aṉangu tjuṯangku nyakula urulyaraṟa wangkara waṉingi alatji, “Ai, wati nyangatja kutjupa mulapa. Nyangangku mamu wituṉi, ka wangaṉarangku palula kulini. Tjinguṟu nyanga paluṟu tjukurpa puḻka kuwaritja nintingku wangkanyi.” 28 Ka tjukurpa nyanga palunya Jesunyatjara mapalku lipiringu kuwariṯu ngura tjuṯangka nyara uṟu Galileela itingka.
Jesulu Palyaṟunguntja Aṉangu Tjuṯa
(Matthew-ku 8:14-17; Luke-aku 4:38-41)
29 Munuya palulanguṟu Jesunya, Jamesanya Johnnga tjana waḻi inmatjanguṟu pakaṟa anu Simonku pulampa Andrew-ku ngurakutu. 30 Munuya wirkaṟa kulinu Simonku umaṟi pikatjara ngarinyangka waṟuringkula. 31 Ka Jesulu palulakutu ankula palunya maṟa witiṟa pakaltjingaṉu. Ka mapalku alatjiṯu kuwariṯu pika panya waṟu wiyaringu. Ka paluṟu tjananya mai palyaṟa ungu ngalkuntjaku.
32 Ka tjiṉṯu ma-tjarpanyangka aṉangu tjuṯa Jesulakutu pitjangi munuya katingi pikatjara tjuṯa, mamutjara kuḻukuḻu.* Tjaka panya aṉangu Jew tjuṯa Saturday-ngka nyinara pakuwiyaringkupai para-ngaṟapai wiya. Palu tjiṉṯu tjarpanyangka miḻmiḻpa wiyaringkupai aṉangu tjuṯa para-ngaṟanytjaku. 33 Munuya pitjala waḻi tjaangka uṟilta tjunguringu tjuṯa mulapa. 34 Ka Jesulu pikatjara tjuṯa palyaṟunguningi tjana pika kutjupa kutjupa tjuṯatjara pitjanyangka, munu paluṟu mamu tjuṯa painingi aṉangu tjuṯanguṟu pakantjaku. Kaya mamu panya tjuṯa mapalku pakaningi tjanalanguṟu munu tjananya wantikatingi. Palu mamu paluṟu tjana palumpa ninti, ka Jesulu palunya wangkara tjakultjunkunytjaku-tawara mamu panya tjuṯa pilunmanu wangka wiya pilunpa pakantjaku.
Jesulu Godala Tjapintja Ngura Pilunta
(Luke-aku 4:42-44)
35 Munu Jesunya mungawinki mulapa manta maṟungka pakaṟa anu waḻinguṟu uṟilkutu mauṉṯalpa kutjungku ngura piḻunta nyinara Mamangka tjapintjikitja. 36 Palu Simontu tjana panya palumpa nintintja kutjupa tjuṯangku kuḻu maḻa kunkuntjanu pakaṟa palunya nguriningi. 37 Munuya nguriṟa nyakula wangkangu palula alatji, “Aṉangu winkingkuntaya ngurini. Kan nyaaku kumpiṟa nyinanyi?”
38 Palu Jesulu wangkangu tjanala, “Nganaṉa uti ngura kutjupa tjuṯakutu kuḻu anama munu nyara palula tjanala kuḻu para-ngaṟala tjukurpa wangkama, panya nyara palumpa tjanampa kuḻuṉa pitjangu.” 39 Munu palulanguṟu paluṟu uṟu nyara Galileela itingka ngura uwankarakutu anu munu tawunu kutjupangka kutjupangka waḻi inmatja tjuṯangka tjarpara Godaku tjukurpa wangkangi aṉangu tjuṯangka, munu mamu tjuṯa painingi aṉangu tjuṯanguṟu.
Jesulu Wati Palyaṟunguntja
(Matthew-ku 8:1-4; Luke-aku 5:12-16)
40 Ka nyara palula aṟangka wati miṟi pikatjara kutjupa pitjangu Jesulakutu, panya pika nyara paluṟu kura puḻka tiṯutjara ngaṟapai wiyaringkupai wiya. Munu paluṟu pitjala Jesula tultjungaṟakatira alatji wangkara ngatjinu, “Mayatja nyuntu mukuringkulampaṉi pika nyangatja palyanma wiṟungku.”
41 Ka Jesulu nyakula ngaḻṯuringu wati panya palumpa munu maṟangku pampuṟa wangkangu, “Uwa, ngayulu mukuringanyi nyuntu palyaringkunytjaku, ka palyariwa.” 42 Ka mapalku pika panya wiyaringkula miṟi winki palyaringu. 43-44 Ka Jesulu palunya wangkara painu, “Aṉangu kutjupa tjuṯangka wangkawiyangku wantima nyuntu nyanga palyaringkunytjatjanungku. Palu timpulakutu ankulanku nintila wati tjukurtjarangka, kanta nyawa miṟi pala palyaringkunytja mununta palyanmara. Ka palula maḻangka wati panya palunya tjuḻpu kutjara uwa Godanya ungkunytjaku, panya iriti Moselu wangkangu miṟi palyaringkunytjatjanungku alatjingantjaku. Kaya nyuntu ungkunyangka nyakula aṉangu tjuṯangku kulilku, ‘Munta-uwa, nyangangku mulapa palyaringkunytjatjanungku unganyi.’ ” Alatji Jesulu wati panya palula wangkangu munu palunya wituṟa iyaṉu ankula palyantjaku.
45 Palu wati panya paluṟu Jesulu panya wangkanytja kulintja wiyangku wantingi munu ankula aṉangu tjuṯangka para-tjakultjunangi Jesulu palunya palyantja. Ka tjukurpa paluṟu lipiringu ngura nyara palula, kaya aṉangu tjuṯa mulapa Jesunya nyakunytjikitja mukuringangi. Ka nyara palulanguṟu Jesulu puṯu kuliningi tawunungka kumpiṟa tjarpara nyinanytjikitjangku munu wantira ma-nyinangi ilytjingka aṉangu tjuṯangku palunya pitjala pakuntjaku-tawara. Palu aṉangu tjaraya palulakutu pitjangi ngura kutjupa kutjupa tjuṯanguṟu.

*1:3 Aitjayaku 40:3

*1:32 Tjaka panya aṉangu Jew tjuṯa Saturday-ngka nyinara pakuwiyaringkupai para-ngaṟapai wiya. Palu tjiṉṯu tjarpanyangka miḻmiḻpa wiyaringkupai aṉangu tjuṯa para-ngaṟanytjaku.