1 Timoti
Paulo yona leta bagubagunana ye lau Timoti unai
Buka ta hededehemasalahana
Paulo leta ta ye kuli ye lau Timoti, iya natuna sunuma unai (1 Timoti 1:2) yo Paulo maiyana taupaisowa (Loma 16:21, 1 Kolinito 16:10, Pilipi 2:19). Leta ta yona huyakulina bolimaina wa nuwana 63 ad.** 63 ad: Loma unai Paulo numatutugudu unai se kabigabaei bolimaina 62 ad, na kabo ye lau Kiliti bwanabwanaluwana unai ye paisowa, Taitasi maiyana, ye lau ee bolimai 63 ad duwaduwalina ne unai, na kabo ye bom ye lau Epeso bena Timoti ye kita.
Tausonoga hekadiyo se hedede Paulo Loma unai se kabigabaei 62 ad unai na kabo ye bagunalau Sipaniya. Mulina ne unai kabo ye lau Kiliti bwanabwanaluwana. Yodi nuwatuyena kabo leta ta ye kuli bolimai 65 o 66 unai.
Magai lakilakina Loma unai Paulo se kau bolimai labui (Apostolo 28:16,30-31) na kabo se helauhetala na se kabigabaei. Teina ta bolomaina meta 62 ad unai. Kabo ye lau Kiliti bwanabwanaluwana unai ye paisowa, na kabo ye lau Epeso. Temenai nige ye miya ye loha na kabo Timoti ye laugabaei na ye lau Masedoniya (1 Timoti 1:3) bena ekalesiya Pilipi udiyedi ye kitadi (Pilipi 2:24). Kabotaki kehiwe huyana bolimai 63 ye lau 64 ad unai meta iya Nikopolisi unai (Taitasi 3:12).
Epeso unai, Timoti yona paisowa meta bena tausunuma ye saguidi na lauhekatalupolupo tamowai hekadiyo se hemwalaeidi ekalesiya bodana udiyedi wa ye hekaiyawasidi (1 Timoti 1:3-7). Paulo yona nuwatu bena iya hinage ye lau Epeso, na nige kabina ye kata kabo gonowana ye lau o nige (1 Timoti 3:14-15), unai leta ta ye kuli.
Paulo yona leta ta unai Timoti ye hededehebayao yo ye hededehesibasiba yona paisowa saha. Hinage dubu kabikabidi kadi kao doha saha ye hededehemasalahadi. Yona kabahedehedede lakilakidiyao ede teina:
(1) Lauhekata dudulaina (1 Timoti 1:15, 3:164:5, 4:10,16)
(2) Ekalesiya yodi miyamiya dudulaidi (1 Timoti 2:1-15, 6:17-19)
(3) Yesu wasana wasaduwaiyeina (1 Timoti 4:13, 6:2)
(4) Dubu taukitahetedi yodi miyamiya bena se namwakalili (1 Timoti 3:1-13)
Nuwanuwatu ne, buka ta maudoina unai lausoisoi se bado na udiyedi Paulo ye hedehededeidi.
Buka ta hedehededena lakilakidi
• Lautoki 1:1-2
• Ekalesiya bodadi yodi miyamiya 1:3—3:13
• Sunuma nuwanuwatuna lakilakina 3:14—4:5
• Paulo yona hededehesibasiba Timoti unai 4:6—6:21
1
Lautoki
Yau Paulo. Yaubada taugilihaida yo Yesu Keliso, iya yoda midi tamowaina, siya yodi hedehedede bayabayaona debanaena ya hemala Yesu Keliso yona apostolo.
Leta ta ya kuliyawa Timoti kalimwai. Sunuma ta debanaena kowa meta natugu mamohoina.
Taba Yaubada Tamada yo Yesu Keliso yoda Guiyau yodi kabinamwa, yodi katekamkamna yo yodi nuwadaumwali se lediwa kalimwai.
Taulauhekata lupolupodiyao hedehedededi
Yogu huyalau Masedoniya wa meta ya hededelaowako, na teina ya hededeꞌuyo kalimwai bena taba Epeso unai ku miya na metai tamowai hekadi ku hededehekaiyawasidi tabu lauhekatalupolupo se laulauhekataedi yo tabu huya maudoina se modemode pilipilidai beyabeyadi yo kadi kulutubu dedediyao udiyedi. Ginauli doha teina meta haikawayagala yodi kabatubu, na nige gonowana tamowai se saguidi bena kabo Yaubada yona kabihemauli se hai sunuma debanaena. Na yoda lauhekata ta kaniyona lakilakina ede gadosisi, na gadosisi yona kabalaoma ede nuwa aꞌana yo nuwasibasiba dudulaina** Nuwasibasiba kaniyona ede namwa yo yababa nuwatulobaidi. yo sunuma mamohoina. Tamowai hekadi meta teina miyamiya ta se laugabaediko na se modesuwalalau hedehedede nige kaniyodi udiyedi. Se henuwa bena se hemala Mose yona laugagayo taulauhekataena, iyamo nige kabina se kata saha unai se tolobayao na se hedehedede ne.
Kabina ta kata Mose yona laugagayo ne meta ye namwa, taba ena ta hepaisowanamwanamwaei na ta nuwatulobai meta laugagayo ne nige laulaududulai tamowaidiyao kabatolehedudulaidi, na yababa tamowaidiyao kabatolehedudulaidi. Siya ede laugagayo tauꞌutuꞌutusidi yo taukawakawayagala tamowaidiyao, tamowai Yaubada nige se nuwatui yo yababa tauginaginaulidi, tamowai yodi laulau nige se namwa yo Yaubada nige se hekasisiyei, tama yo sina taukoihemwaloidi, taukaikaiunu, 10 tauganaganawali yo laulau bikibikidiyao udoiꞌudoi tauginaginaulidi,** Laulau bikibikidiyao udoiꞌudoi tauginaginaulidi ne, tamowaidi ede tau yona hali tau yo sine yona hali sine maidadiyao se kenokesega. tamowai taulokulokunegabaedi,** Tamowai taulokulokunegabaedi meta kabalokulokune udiyedi heyayai tauhaidi taulokulokunegabaedi. taulaulaulupolupo, tauꞌuhaꞌuhalalupolupo, yo kaiteyadi lauhekata dudulaina nige se miyamiyawatanidi. 11 Lauhekata dudulaina ne, iya ede Yaubada saesaekalilina wasana namwanamwana, ye haiyama kaliguwai na ya laulauhekataei ta.
Lautoki Yaubada yona katekamkamna debanaena
12 Yoda Guiyau Yesu Keliso ya lautokiyei matawuwuna yona sunuma ye tole kaliguyena na ye hetologau yona taupaisowa na ye hebayaogau. 13 Beyabeyana yau meta Keliso hesana tauhededeheyababana yo yona tamowai ya hewaiunudi, hinage yau meta tamowai sinasinakalana. Iyamo Yaubada ye katekamkamnaeigau matawuwuna ede saha ya ginaulidi ne udiyedi meta nige yogu nuwatulobai yo nige yogu kawamamohoi hesau. 14 Na yoda Guiyau yona kabinamwa ye inigabaeiyama kewaguyena meta ye lakikalili, yo hinage sunuma yo gadosisi Keliso Yesu kalinawai ne udiyedi ye hemwayaugau.
15 Teina ta meta hedehedede mamohoina, na ye namwa mo taba tamowai maudoidi bena se kawamamohoiyei: Yesu Keliso ye dobima tanoubu ta unai kaniyona ede bena yababa tamowaidi ye gilihaidi. Na luwadiyena yau meta ya yababakalili. 16 Iyamo Yaubada ye katekamkamnaeigau. Yau ya yababakalili, na yona nuwatu ede bena kabo kaliguyena Yesu Keliso yona nayatautaubiga nige yona kabagehe ne ye hemasalaha. Bena ya hemala tamowai maudoidi yodi kabakita, na unai kabo se nuwatulobai meta siya hinage gonowana iya se sunumaei na unai mauli nige kana siga se hai. 17 Huya maudoina nige kana siga bena hekasisi yo hededetausaei se sae yoda wasawasa miyamiyahaina ne unai. Iya nige gonowana ye boita yo nige gonowana ta kita, iya ye bom mo Yaubada. Mamohoi.
Timoti kana hededehebayao
18 Natugu Timoti, teina ta meta yogu hededehesibasiba kalimwai. Hedehedede ta wuwudi ede Yaubada yona hededehemasalaha hesabam tauhededepeloweta hekadi se hedededi kalimyena wa. Yodi hedehedede ne bena ku miyawatanidi na udiyedi ku iyalanamwanamwa. 19 Bena yom sunuma Keliso unai ne ku kabihekahekahini, yo huya maudoina laulau dudulaidi mo ku miyaidi. Tamowai hekadi meta nuwanuwatu ta se subu na unai ede yodi sunuma wa se tolegabaedi. 20 Luwadiyena meta Himiniyasi yo Alekisenda. Ya talamyeidi Satani unai bena ye hekamkamnadi na unai kabo se nuwatulobai na tabu Guiyau se hededeheyababa.

**^ 63 ad: Loma unai Paulo numatutugudu unai se kabigabaei bolimaina 62 ad, na kabo ye lau Kiliti bwanabwanaluwana unai ye paisowa, Taitasi maiyana, ye lau ee bolimai 63 ad duwaduwalina ne unai, na kabo ye bom ye lau Epeso bena Timoti ye kita. Tausonoga hekadiyo se hedede Paulo Loma unai se kabigabaei 62 ad unai na kabo ye bagunalau Sipaniya. Mulina ne unai kabo ye lau Kiliti bwanabwanaluwana. Yodi nuwatuyena kabo leta ta ye kuli bolimai 65 o 66 unai.

**1:5: Nuwasibasiba kaniyona ede namwa yo yababa nuwatulobaidi.

**1:10: Laulau bikibikidiyao udoiꞌudoi tauginaginaulidi ne, tamowaidi ede tau yona hali tau yo sine yona hali sine maidadiyao se kenokesega.

**1:10: Tamowai taulokulokunegabaedi meta kabalokulokune udiyedi heyayai tauhaidi taulokulokunegabaedi.