17
Ri aj-Tesalónica yecataj chiquij ri Pablo y ri Silas
Tok ri Pablo y ri Silas ebenak pa quibey, xek'ax pa tinamit Anfípolis y Apolonia, y c'ajari' xbequila' ri tinamit Tesalónica* ri c'o-vi jun qui-sinagoga ri israelitas. Xoc c'a apu ri Pablo chiri' pa sinagoga* quiq'uin roma rija' can quiri' vi nu'on xa achique na tinamit nik'ax-vi. Y chi oxi' sábado ri k'ij richin uxlanen, xquimol-qui' junan richin yetzijon pa ruvi' ruch'abel ri Dios. Ja ch'abel ri' nucusaj richin nuk'alajrisaj chiquivech chi ri Jun ri nitak-pe roma ri Dios chucolic ri rutinamit, can bin na vi pe chi nuk'asaj k'axomal,* chi nicamises, y chi nic'astaj chic pe. Y quire' c'a xu'ij ri Pablo chique: Ri Jesús ri nuc'amon-pe rutzijol yin chive, jari' ri Jun ri takon-pe roma ri Dios chikacolic roj ri roj rutinamit, xcha'. Y chiquicojol ri israelitas ec'o jujun xquinimaj, jac'a chiquicojol ri man israelitas ta ri can niquiya-vi ruk'ij ri Dios, más eq'uiy xquinimaj, y quiri' mismo chiquicojol ri ixoki' c'o quik'ij, man juba' ta oc xquinimaj. Ja conojel re' xekaj-en chi xe'oc (cachbil, cach'il) ri Pablo y ri Silas. Jac'a ri israelitas ri man niquinimaj ta, roma itzel xquina' chique ri Pablo y ri Silas, xequibochi'ij jujun itzel k'orolaj tak momo'a' richin xequimol vinak, hasta xequiyec ri tinamit. Riq'uin oyoval xe'oc pa racho ri achi rubinan Jasón chiquicanoxic ri Pablo y ri Silas, roma nicajo' yequiya' pa quik'a' ri vinak. Pero roma man xequil ta ri Pablo y ri Silas, xa ja ri Jasón y jujun ri quiniman ri Jesucristo ri xequiq'uen-pe chiquivech ri autoridades richin ri tinamit. Riq'uin c'a cuchuk'a' yesiq'uin, y niqui'ij: Ri Pablo y ri Silas xa achique na roch'ulef yek'ax-vi, ronojel niquiyoj can ruchojmil,* y vacami ja xe'uka vave' chupan ri katinamit. Y ja re Jasón re xc'ulu-apu quichin pa racho, y conojel re yetzekle'en quichin ri Pablo y ri Silas, xa niquic'ulula'j ru-ley ri rey César, roma niqui'ij chi c'o chic jun rey* rubinan Jesús, yecha'. Riq'uin ri quiri' xqui'ij-apu, xqui'en chique ri vinak y ri autoridades chi man niquil ta achique niqui'en. Pero tok ri autoridades quic'ulun chic méra chiquik'a' ri Jasón y ri ch'aka' chic richin man yequitz'apij-apu, c'ajari' xequisok'opij-e.
Ri Pablo y ri Silas pa tinamit Berea
10 Chupan mismo ri ak'a' ri', ri quiniman ri Jesucristo xequitak-e* ri Pablo y ri Silas pa tinamit Berea. Chiri' pa Berea, ri Pablo y ri Silas xebe ri pa sinagoga quichin ri israelitas. 11 Ri israelitas ri ec'o chiri', más utz quino'oj que chiquivech ri israelitas ri ec'o pa Tesalónica, roma rije' can xquiya' quixiquin che ruch'abel ri Dios ri xtzijos chique. Ronojel k'ij niquinic'oj rupan ruch'abel ri Dios* richin niquitz'et si kitzij junan nu'ij riq'uin ri niqui'ij ri Pablo y ri Silas. 12 Romari' eq'uiy chique rije' ri xeniman. Ja jun chiquicojol ri man israelitas ta, eq'uiy ixoki' c'o quik'ij xeniman y quiri' mismo achi'a'.* 13 Jac'a ri israelitas ri man xquinimaj ta ri pa tinamit Tesalónica, tok xquic'axaj chi ri Pablo ja jun ri pa tinamit Berea nutzijoj-vi ruch'abel ri Dios, ja jun chiri' xebe-vi richin niquisatzala' quino'oj ri vinak richin yequiyec.* 14 Ri quiniman ri Jesucristo chiri' pa Berea, cha'anin c'a xquitak-e ri Pablo chuchi' ri mar, jac'a ri Silas y ri Timoteo xec'uje' can. 15 Ri xec'amo-e richin ri Pablo, c'a pa jun tinamit rubinan Atenas xbequijacha-vi. Tok xe'el-pe riq'uin, ri Pablo xu'ij-pe chique chi tiqui'ij chique ri Silas y ri Timoteo* chi tequila' cha'anin.
Ri Pablo pa tinamit Atenas
16 Chupan tak ri k'ij tok ri Pablo eroyo'en ri Silas y ri Timoteo chiri' pa tinamit Atenas, rija' jani na nik'axo ránima* roma nutz'et chi ri tinamit nojnak chique tiox.* 17 Romari' xbe-apu ri pa sinagoga richin yetzijon pa ruvi' ruch'abel ri Dios* quiq'uin ri israelitas y quiq'uin ri vinak eyo'ol ruk'ij ri Dios.* Ja jun ri pa c'ayibel ronojel k'ij quiri' nu'on quiq'uin ri yeril chiri'. 18 Y ec'o c'a jujun vinak ri quijachon-qui' richin niquetemaj aj-roch'ulef no'oj, ri xech'o riq'uin ri Pablo. Ri vinak re' ni'ix epicúreos y estoicos chique. Tok xquic'axaj ri utzulaj ruch'abel ri Jesucristo ri nu'ij achique ruchojmil yecolotaj y xquic'axaj chi ri Pablo nu'ij chi ri anima'i' can yec'astaj-vi,* ec'o chique rije' niqui'ij: ¿Achique cami nrojo' nu'ij ri ma volol re'* chike? yecha', y ch'aka' chic niqui'ij: Ri achi re' achel xa yo'ol quitzijol juley chic dioses, yecha'. 19 Jac'ari' xquic'uaj ri Pablo pan Areópago, ri lugar niquimol-vi-qui' ri uc'uay bey chiquivech ri vinak ri'. Y xqui'ij c'a che: Roj nikajo' niketemaj más ruchojmil ri c'ac'ac' no'oj* ri natzijoj chike. 20 Roma man jun bey kac'axan ri natzijoj rat, y nikajo' nak'alajrisaj ruchojmil chikavech, xecha' che. 21 Quiri' xqui'ij, roma conojel ri aj chiri' pa tinamit Atenas, y ri epetenak juc'an chic ri c'o cacho chiri', man jun chic achok pa ruvi' benak-vi ri cánima, xaxe pa ruvi' ri yequibila' y yequic'axala' c'ac'ac' tak no'oj.
22 Ri Pablo xpa'e' pa quinic'ajal ri quimolon-qui' chiri' pan Areópago, y xu'ij: Rix ri rix tata'aj rixc'o vave' pan Atenas, yin nintz'et chi rix benak ivánima chiquij ri i-dioses,* richin niya' quik'ij. 23 Roma tok xik'ax ri achique lugar niya-vi quik'ij ri i-dioses,* hasta xintz'et jun altar ri nu'ij: JARE' RU-ALTAR RI DIOS RI MAN KETEMAN TA RUVECH, nicha'. Tivetemaj c'a chi ri niya' ruk'ij rix, y xa man iveteman ta ruvech, jari' ri nintzijoj yin chive. 24 Ja Dios ri' ri banayon ri roch'ulef y ronojel ri c'o chuvech. Rija' Rajaf ri caj y ri roch'ulef,* y romari' mana-ta chupan tak jay ri ebanon coma achi'a' nic'uje-vi,* 25 nis-ta nic'atzin chi nito'ox coma vinak, achel xa ta man ta nitiquer rija'. Roma ja rija' niyo'on kac'aslen* konojel, nuya' ri cak'ik' nikajik'aj, y ronojel ri nic'atzin chike. 26 Rubanon chi riq'uin ri na'ey achi epetenak-vi ri jalajoj botzaj tak vinak ri ec'o.* Ja rija' jachayon ri roch'ulef chiquivech richin niquinojsaj y ja rija' chojmirisayon ri ajani chi tiempo xquec'uje' jun lugar* che ri roch'ulef, y ri ajani chi roch'ulef quik'etbeyan chi botzaj. 27 Quiri' rubanon ri Dios chique, richin quiri' niquicanoj rija'; riq'uin juba' yemakak nequila-pe, y rija' xa man naj ta c'o-vi chike chikajununal.* 28 Quiri' nin-ij chive roma ri roj vinak, roma rija' c'o kac'aslen, nkusilon, y roma rija' tok rojc'o, achel qui'in jujun ivinak ri ni'ij rix poetas chique,* chi roj vinak can roj ralc'ua'l vi rija'. 29 Y roma roj ralc'ua'l ri Dios, man utz ta nikanojij chi ri Dios* xa junan riq'uin ri oro o plata o abaj, masque jabel chi jun tiox banon che, y masque jani na novinak (chubanic, cho'onic) ri banayon richin. 30 Can kitzij vi chi ri Dios erucoch'on-pe ri man queteman ta ri achique utz chi niquiya' ruk'ij. Jac'a ri vacami nu'ij chi conojel vinak tiquijala' quino'oj* y tiquiya' can ri mac. 31 Roma rija' ruch'icon ruvech jun k'ij richin nunic'oj cánima conojel* ch'utik-nima'k pa ruchojmil, y ja ri Jun ri can rucha'on-vi-pe ri nucusaj richin nu'on quiri'. Y richin nik'alajin chiquivech conojel chi kitzij quiri' nibanataj, ri Dios xu'on che ri Jun ri' chi xc'astaj-pe chiquicojol ri anima'i',* xcha' ri Pablo.
32 Jac'a tok xquic'axaj chi ri anima'i' yec'astaj chic pe, ch'aka' xa xetze'en-apu chirij ri Pablo, y ch'aka' chic xqui'ij: C'a xcatkac'axaj chic na jun k'ij* pa ruvi' ri na'ij, xecha'. 33 Jac'ari' tok ri Pablo xel-pe chiquicojol. 34 Ec'o c'a jujun achi'a' xek'ax-apu riq'uin ri Pablo y xquinimaj. Chiquicojol rije' c'o jun achi (nic'ojon, juez) pa quivi' ri vinak chiri' pan Areópago rubinan Dionisio, jun ixok rubinan Dámaris y ch'aka' chic más.
* 17:1 1 Ts. 1:1; 2 Ti. 4:10. * 17:2 Hch. 13:5, 14. * 17:3 Lc. 24:25, 26, 46. * 17:6 Hch. 16:20. * 17:7 Lc. 23:2; Jn. 19:12. * 17:10 Mt. 10:23. * 17:11 Is. 34:16; Lc. 16:29; Jn. 5:39. * 17:12 Hch. 13:50. * 17:13 Lc. 11:52; 1 Ts. 2:15. * 17:15 Hch. 18:5. * 17:16 Sal. 119:158; Mr. 3:5; 2 P. 2:8. * 17:16 Ex. 32:19, 20. * 17:17 Hch. 17:2; 18:4, 19; 19:8, 9. * 17:17 Hch. 17:4. * 17:18 Hch. 4:2. * 17:18 1 Co. 4:10. * 17:19 Mr. 1:27. * 17:22 Jer. 50:38. * 17:23 2 Ts. 2:4. * 17:24 Mt. 11:25. * 17:24 Hch. 7:48. * 17:25 Is. 42:5. * 17:26 Mal. 2:10. * 17:26 Dt. 32:8. * 17:27 Dt. 4:7; Jer. 23:23, 24. * 17:28 Ri poetas jabel queteman niquicanoj utzulaj tak ch'abel richin niquisiloj cánima y quino'oj ch'aka' chic. * 17:29 Is. 40:18; Ro. 1:23. * 17:30 Lc. 24:47. * 17:31 Ro. 2:16; 2 Ti. 4:1. * 17:31 1 Co. 15:20. * 17:32 Hch. 24:25.