13
Ri ejemplo pari' ri ija'
1 Chupan c'a ri k'ij ri' ri Jesús ye rachibilan ri rachibila' xel-e pa jay y xbetz'uye' chuchi-ya'.
2 Y ye juis c'a q'uiy vinük ri xquimol-apu-qui' riq'uin. Romari' rija' xoc-apu pa jun canoa y xtz'uye-ka chiri' xutzijoj c'a pe ri rutzij ri Dios cheque ri vinük. Y conojel c'a ri vinük ye pa'ül chuchi-ya' ncac'axaj-apu ri Jesús.
3 Rija' q'uiy c'a ri xbij cheque y ruyon riq'uin ejemplos. Y jun c'a cheque ri ejemplos ri xucusaj, jare': C'o c'a jun achi ri xbe pa jopin ija'.
4 Y tok ri achi c'o chic pa samaj, njopin ija', juba' c'a chin ri ija' pa bey xtzak-vi. Y xepu'u c'a ri ch'ipa' xquic'ux-e ri ija' ri'.
5 Juba' chic c'a chin ri ija' chucojol abüj xtzak-vi y chiri' xa man q'uiy tüj ri ulef c'o. Y chanin c'a xe'el-pe roma man pin tüj ri ulef.
6 Xa ja tok xpu'u ruvüch ri k'ij, xemayamo-ka y xechaki'j-ka. Roma c'a ri xa man nüj tüj benük-ka quixe', romari' xechaki'j-ka chanin.
7 Y juba' chic ija' xtzak-ka chucojol k'ayis c'o quiq'uixal. Y tok xe'el-pe, junan xeq'uiy quiq'uin ri q'uix. Pero roma ri q'uix juis xeq'uiy, ri q'uix xuk'ayisaj ri tico'n.
8 Jac'a ri ch'aka chic ija' xetzak pa jun utzilüj ulef, y ri tico'n jabel xeq'uiy y xevachin chuka' jabel. Roma c'o ija' xquiyala' a treinta quivüch, c'o xquiyala' a sesenta y c'o ri xquiyala' a cien quivüch.
9 Ri c'o c'a ruxiquin, trac'axaj c'a ri xinbij, xbij ri Jesús.
Ri nc'atzin-vi jun ejemplo
10 Y jari' tok ri achibila' xebe-apu riq'uin ri Jesús y xquic'utuj chin: ¿Achique katz tok xach'o chiquivüch ri vinük xe'acusaj ejemplos? xquibij chin.
11 Xpu'u c'a ri Jesús xbij cheque: Man jun bey katz bin ta can jabel pari' tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios, pero chive rix yo'on c'a k'ij que nivetamaj. Jac'a ri vinük ri man nyetaken tüj vichin, riq'uin ejemplos nquich'o-vi quiq'uin, roma chiquivüch rije' man nk'alajrisüs tüj vi.
12 Roma ri c'o c'a ruyacon pa ránima, nuc'ul c'a más y quiri' q'uiy nc'uje' riq'uin. Jac'a ri xa man q'uiy tüj ruyacon, ntelesüs c'a ri ba' ri' chin.
13 Xa roma c'a ri' tok yin nyencusaj ejemplos richin nquich'o quiq'uin. Roma xa man ncajo' tüj nk'ax cheque, stape' (aunque) nquitz'eta' y ncac'axaj.
14 Ja vi c'a re' nbanatüj ri tz'iban can roma ri Isaías, ri jun ri xk'alajrisan ri rutzij ri Dios ojer can. Y quere' c'a ri rutz'iban rija':
Rix xaxe c'a choj nivac'axaj y man nk'ax ta chive ri nivac'axaj.
Rix xaxe ta c'a choj nitz'eta' ri' y man nitz'et tüj jabel ri nitz'eta'.
15 Roma ri cánima ri vinük re' xa xquicovirsaj.
C'ayuf c'a que ntoc pa quixiquin ri ncac'axaj.
Ri runak' tak quivüch, quimoyin, roma man ncajo' tüj nyetzu'un.
Rije' man jun ncajo',
man ncajo' tüj ncac'axaj,
man ncajo' tüj nka' pa tak quijolon,
man ncajo' tüj nquitzolij-pe quic'u'x, richin que yin ninchojmirsaj ri quic'aslen.
Quiri' ri xbij ri Dios, ri tz'iban can roma ri Isaías.
16 Jac'a rix vachibila', jabel vi iquicot, roma ri runak' tak ivüch nyetzu'un-vi jabel. Ri ixiquin nye'ac'axan-vi.
17 Roma tivac'axaj na pe' jabel ri ninbij chive vocomi, que ye q'uiy chojmilüj tak vinük y ri achi'a' ri xek'alajrisan ri tzij ri xbix cheque roma ri Dios, ojer can, juis xcajo' xquitz'et ta ri nitz'et rix vocomi, pero man xquitz'et tüj e. Juis chuka' xcajo' xcac'axaj ta ri nivac'axaj rix vocomi, pero man xcac'axaj tüj e chuka'.
Ri Jesús nbij achique ntel-vi chi tzij ri ejemplo pari' ri ija'
18 Y ri Jesús xbij c'a cheque: Tivac'axaj c'a achique nbij ri ejemplo ri nch'o pari' ri achi ri xbe pa jopin ija'.
19 Ri ija' ri xtzak can pa bey, jari' ri tzij ri nch'o pari' tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios. Pero chiquicojol c'a ri vinük ri ncac'axaj ri tzij yec'o ri man ncajo' tüj nquic'ün-ka pa tak cánima. Y romari' tok ri itzel nrelesaj-e ri tzij ri ticon-ka.
20 Ri ija' ri xtzak can chucojol tak abüj, nch'o-vi c'a pari' ri rutzij ri Dios ri nac'axüx roma jun vinük. Ri vinük ri' juis c'a nquicot tok nuc'ul ri rutzij ri Dios pa ránima.
21 Pero roma c'a ri man nuc'ün tüj ka ruxe' jabel ri rutzij ri Dios pa ránima, man nlayuj tüj c'a ri quicot riq'uin, xa jun ca'i-oxi' oc k'ij ri utz c'o riq'uin ri Dios. Y tok nyepu'u c'a pokonül y nyetzelüs roma ri runiman ri rutzij ri Dios, ntzak can chanin.
22 Y ri ija' ri xtzak can chucojol tak k'ayis ri c'o ruq'uixal, nch'o-vi c'a pari' ri rutzij ri Dios ri nac'axüx roma jun vinük. Pero ri vinük ri' roma xa ja ri nrajo' ri tiempo ri nrajo' nbün, njik' c'a ri rutzij ri Dios ri c'o riq'uin. Njik' pa ruk'a' ri beyomül ri cachi'el xa c'o utz nuc'ün-pe nk'alajin y xa man quiri' tüj. Y ri vinük ri' man jun bey c'a nquic'uan jun utzilüj c'aslen y nyeq'uiy chupan ri rutzij ri Dios, y romari' man q'uiy tüj ch'aka chic nyetaken ri rutzij ri Dios.
23 Jac'a ri ija' ri xtzak-ka pa jun utzilüj ulef, nch'o-vi c'a pari' ri rutzij ri Dios ri nac'axüx roma jun vinük, y ri vinük ri' nuc'ün-vi-ka ri rutzij ri Dios y nuc'uan jun utzilüj c'aslen y nq'uiy chupan ri rutzij ri Dios, y romari' ye q'uiy ch'aka chic nyetaken ri rutzij ri Dios. Nuc'ulachij-vi c'a cachi'el nquibün ri ija'. Roma c'o ija' nquiya' c'a treinta quivüch, yec'o nquiya' a sesenta quivüch y yec'o a cien c'a quivüch nquiya'. Quiri' c'a nbün ruc'aslen ri vinük ri nuc'ün-ka ri rutzij ri Dios pa ránima, xbij ri Jesús.
Ejemplo pari' ri trigo y ri itzel k'ayis que cachi'el trigo
24 Y ri Jesús xuya' chic c'a jun ejemplo chiquivüch, y xbij c'a: Ri utzilüj ija' ri xberutica' c'a can jun achi pa rulef, junan c'a riq'uin tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios.
25 Pero jun ak'a', tok conojel c'a vinük nyevür, xpu'u c'a ri nretzelan richin ri rajaf ri ulef, xberutica' can ri itzel ija' que cachi'el trigo pari' ri trigo ticon chic can. Y xe xberubana' can ri', xbe.
26 Jac'a tok xebeq'uiy-pe ri tico'n y xebe'el-pe ruvi', c'a jari' xk'alajin ri itzel k'ayis que cachi'el trigo.
27 Y jari' tok ri ye samajela' richin ri rajaf ri ulef xe'apon c'a riq'uin y xquibij chin: Ri ija' ri xatic-ka pan avulef utz vi. Pero vocomi c'o itzel k'ayis que cachi'el trigo chucojol. ¿Ape' c'a xpu'u-vi ri ija' richin ri itzel k'ayis que cachi'el trigo? xquibij.
28 Y ri achi xbij c'a cheque ri rusamajela': Re' rusamaj jun ri nretzelan vichin, ninnuc yin. Y ri ye rusamajela' xquibij c'a chin: ¿Najo' c'a que nkube chuc'ukic? xquibij chin.
29 Pero ri achi xbij c'a cheque ri rusamajela': Ni, man nyixbe tüj chuc'ukic, man xa chuc'ukic ri itzel k'ayis que cachi'el trigo quec'ukutüj chuka' ri trigo.
30 Xa tiya' na c'a k'ij que ri itzel k'ayis que cachi'el trigo junan nq'uiy riq'uin ri trigo, c'a tapon na ri k'atoj. Roma tok napon ri k'ij richin ri k'atoj, yin ninbij c'a cheque ri k'atonela' que nabey tiquimolo' ri itzel k'ayis que cachi'el trigo y quequibana' pa tak manojo richin que nyeporox, y c'ateri' c'a tiquik'ata' ri trigo richin que nyequiyaca' can, xbij ri achi. Quiri' xbij ri Jesús.
Ri ija' ri richin ri mostaza
31 Y ri Jesús xuya' chic c'a jun ejemplo chiquivüch, y xbij c'a: Jun vit ija' richin mostaza ri nyerutica' jun achi pa rulef, junan nbün riq'uin tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios.
32 Roma stape' (aunque) ja ri ija' richin ri mostaza ri más tak cocoj, tok ntel-pe, juis nq'uiy y ja rija' ri más nim ntel chiquivüch ri ch'aka chic ichaj. Ri mostaza xa che' c'a nbün tok nq'uiy. Romari' ri ch'ipa' ri nyebe pa cakik', nye'apon chiri' y nquibün quisoc pa tak ruk'a', xbij ri Jesús.
Ri rutzij ri Dios nbiyin-vi
33 Ri Jesús xuya' chic c'a jun ejemplo chiquivüch, y xbij c'a cheque: Ri levadura ri nyeruc'ama-pe jun ixok y nuya' can chupan oxi' pajbül-c'üj, ntoc chupan c'a ronojel ri qui'en. Quiri' c'a chuka' nbiyin rutzijol ri rutzij ri Dios ri nch'o pari' tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios, xbij ri Jesús.
Ri Jesús xerucusaj-vi ri ejemplos
34 Y ronojel c'a ri xbij ri Jesús cheque ri vinük ri', ronojel riq'uin ejemplos. Man jun c'a ri xbij cheque ri man ta xucusaj ejemplos richin xuya' chiquivüch.
35 Richin quiri' nbanatüj na c'a ri rubin can jun ri xtzijon ri rutzij ri Dios ojer can. Ri rusamajel ri Dios quere' c'a ri rutz'iban can pari' ri Jesús:
Yin tok nquich'o nyencusaj c'a ejemplos.
Q'uiy c'a ri ye evatül pa rutz'uquic-pe ri ruch'ulef, nyenk'alajrisaj c'a.
Quiri' nbij ri tz'iban can.
Ri Jesús nbij achique ntel-vi chi tzij ri ejemplo pari' ri trigo y ri itzel k'ayis que cachi'el trigo
36 Y tok ri Jesús xerutük c'a can ri vinük chi tak cacho, rija' xtzolij c'a pa jay ye rachibilan ri rachibila'. Y jari' c'a tok ri rachibila' xejel-apu riq'uin y xquibij c'a: Roj nkajo' c'a que rat nabij ta cheke achique ntel-vi chi tzij ri ejemplo pari' ri trigo y ri itzel k'ayis que cachi'el trigo ri xetic can pa jun ulef. Roma man xk'ax ta cheke.
37 Y ri Jesús xuk'alajrisaj c'a chiquivüch ri ejemplo, y xbij c'a: Ri ticoy richin ri utzilüj ija', ja yin ri xinalüx chi'icojol.
38 Ri ulef ri xban-vi ri ticoj, ja ri ruch'ulef. Ri utzilüj ija' ja ri yec'o pa ruk'a' ri Dios. Y ri itzel k'ayis que cachi'el trigo ja ri ye richin vi ri itzel.
39 Y ri xbeticon can ri itzel k'ayis que cachi'el trigo roma juis nyetzelan, ja ri itzel-vinük. Ri k'atoj, ja ri nbanatüj pa ruq'uisbül chin ri tiempo katz'amon, y ri k'atonela', ja ri ángeles.
40 Cachi'el c'a nban ri itzel k'ayis que cachi'el trigo que nye'elesüs-e y nyeporox pa k'ak', quiri' c'a chuka' nbanatüj pa ruq'uisbül chin ri tiempo katz'amon.
41 Yin ri xinalüx chi'icojol nyentük c'a ri nu-ángeles chiquimolic conojel ri nyebanun itzel y nquibün cheque ch'aka chic que nyetzak. Roma man ninjo' tüj c'a que yec'o ta ri vinük ri' chiquicojol ri yec'o pa nuk'a' yin.
42 Y conojel c'a ri nyemol-e, nyebetorix can chupan ri nimalüj k'ak', y ja chiri' c'a npu'u ri ok'ej cheque y nquijach'ach'ela' quey.
43 Jac'a ri vinük ri choj chic quic'aslen nyeyic'lun-vi na vi c'a cachi'el ri k'ij. Nyek'alajin c'a que yec'o pa ruk'a' ri aj-chicaj Quitata'. Ri c'o c'a ruxiquin, trac'axaj c'a ri xinbij.
Ri xbün jun achi ri xulok' jun ulef ape' mukun jun beyomül
44 Ri beyomül mukun can pa jun ulef y xilitüj roma jun achi, junan c'a riq'uin tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios. Ri achi ri' xumuk chic c'a can ri beyomül ri' y nquicot ránima xtzolij y xutz'om c'a ruc'ayixic ronojel ri c'o riq'uin, y c'ateri' xulok' ri ulef ri ape' mukutunük-vi ri beyomül.
Ri xbün jun achi ri xulok' jun perla ri juis jabel
45 Ri vinük ri nye'oc pa ruk'a' ri Dios, ye junan c'a riq'uin jun lok'onel y c'ayinel quichin vekbül-abüj ri nbix perlas cheque.
46 Tok ri achi ri' nril c'a can jun perla juis jabel y nc'ayix, junanin ntzolij y nuc'ayij ronojel ri c'o riq'uin, c'ateri' c'a nbe chulok'ic ri perla ri'.
Ri nye'oc pa ruk'a' ri Dios junan riq'uin jun ya'l tz'ambül-cür
47 Y ri ya'l tz'ambül-cür tok yo'on-ka pa ya' y nyeberuc'ama-pe ronojel quivüch cür, junan c'a riq'uin tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios.
48 Y tok nojnük chic c'a ri ya'l riq'uin cür, nquic'uaj c'a e c'a chuchi-ya'. Y c'ateri' nyetz'uye' c'a chucha'ic. Ri utzilüj tak cür nyequiya' c'a can pa tak chacüch, jac'a ri cür ri xa man ye utz tüj man nyequiya' tüj pa tak chacüch, xa nyequelesaj c'a can.
49 Quiri' c'a ri nc'ulachitüj pa ruq'uisbül chin ri tiempo katz'amon. Ri ángeles nyepu'u c'a chiquicha'ic ri vinük. Lojc'an nyequiya-vi ri choj chic quic'aslen, y nyequelesaj c'a can ri man ye utz tüj.
50 Y ri vinük ri man ye utz tüj, nyebequitorij c'a can chupan ri nimalüj k'ak', y chiri' c'a npu'u ri ok'ej cheque y nquijach'ach'ela' quey.
Ri achibila' xk'ax-vi cheque ri xbij ri Jesús
51 Y ri Jesús xbij c'a cheque ri rachibila': ¿Xk'ax chive? xbij cheque.
Y ri achibila' xquibij c'a: Ja', Ajaf, xk'ax cheke, xquibij rije'.
52 Rija' xbij chic c'a: Jabel utz vi xk'ax chive, roma xixoc yan pa ruk'a' ri Dios y c'o chic ivetaman pari' ri', y chuka' ivetaman ri ye tz'iban can ojer yan chic ri'. Y romari' rix junan c'a riq'uin jun tata'aj pa jun jay. Tok c'o nc'atzin-vi, c'ateri' c'a nyeberelesala-pe ri rubeyomal. Nyerucusaj c'a ri rubeyomal ri c'o yan chic tiempo ye yacül y nyeberelesala-pe chuka' ri rubeyomal ri xa c'ate ba' ri' nyeruchajin, xbij ri Jesús.
Ri aj-Nazaret man xquitakej tüj ri Jesús
53 Y tok ri Jesús xtane' c'a chubixic ri ejemplos ri', rija' xuya' c'a can ri lugar ri' y xbe ye rachibilan-e ri rachibila'.
54 Jac'a tok xapon pa tinamit ri ape' xq'uiy-vi, rija' xuc'ut c'a ri rutzij ri Dios chiri' pa jay ape' ntzijos-vi ri rutzij ri Dios. Y roma c'a ri tzij ri nyerubij cheque, ri vinük ri' xsatz quic'u'x y xquibij c'a: ¿Achique c'a roma tok ri achi re' juis etamabül c'o riq'uin y ntiquer nyerubün milagros?
55 Xa jare' ri ruc'ajol ri jun achi samajiy-che' (carpintero). Xa jare' ri María rubini'an ri rute' y ri ye ruchak' ja ri Jacobo, ri José, ri Simón y ri Judas.
56 Xa chikacojol c'a roj yec'o-vi ri ye rana'. ¿Ape' ta c'a xretamaj-vi ri retaman y ape' ta c'a petenük-vi ri ruchuk'a' richin nyerubanala' milagros? nquibij chiquivüch.
57 Y romari' ri vinük man ba' tüj xquitakej ri Jesús. Y ri Jesús xbij c'a cheque ri vinük ri': Conojel c'a ri nyek'alajrisan ri tzij ri bin cheque roma ri Dios, man jun quik'ij, pero ri' xaxe chiquivüch ri vinük aj pa rutinamit y chiquivüch ri aj pa racho, xbij cheque.
58 Chupan ri rutinamit, ri Jesús man q'uiy tüj milagros ri xerubanala', roma ri ruvinak man xquitakej tüj.