RUK
Ruk Khergi Kaman Vhuuŋ
Khe fharav ganɨnga buni khare.
Ruk khergi kaman vhuuŋ khaŋ nzuai, “Zisas ana taagiap Isreriŋ ndiap, vhɨra mba harigi fhaiŋ ŋgui gumgi ndi guma ma. Zisas won ŋaara bakɨme khavɨr za mbuav, ana khaŋ mba gumgi gu mbigi ga nzuai, ‘Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar Fhe Bakɨme buni vhuuiŋ bun bigi sosuagi gumgi ga suan zav na faraserigi.’ ”
Ndu sapta 4. 8 ganɨri. Khueŋ guigi guarara Ruk Zisas kha gumgi gu mbigi vhɨrve simtɨgi vhɨrve ndim, ana guigira mbe kora mbui, buni vhɨrve bun nzuai. Ana guigira mbe kora mbuav, mben kurkurav, tɨvar vhuun mbe muuŋgi. Zisas kha bigi vhɨrve ga mbuim, ana ntɨɨri guigira anan ndikndigi. Maria, ana tegi tugen, gumgi vhɨrve ana ndikndigi. Ndu sapta 1.42 kegɨp ganɨ ŋgɨp 48 thɨgɨri, ndu vhɨra sapta 2 ves 10 ganɨri. Kha gavar vhɨzi ganiven ndu ganɨnga, Zisas taagia Hevenan ndaim, mbe guigira ndikndiga mbatɨga mbui. Ndu 24.52 ganɨri.
Zisas muuŋgi bigi vhɨrve, Ruk nduara kherav, nta bun suaŋgi. Mba bigi neŋgi buni harigi gavar ki fhuvara. Ruk nduara, Zisas kha nuianan kim, anan hɨgi bigi vhɨrve, ana nta neŋgegi. Ruk nduara mba Samaria guma, ana pana gumgi tuavar shogi guman kurigi ne neŋgegi. Ana Zisas ne vhunama sav suaŋgi ne neŋgegi. Ana vhɨra mba tar won ndia tha vugi ne, ana ne vhunama si kameŋ neŋgegi. Ana vhɨra Zisas vhunaa ga segi bigi vhɨrve, ana vhɨra nta neŋgegi. Ruk vhɨra Sakius, ŋkɨɨa ndia ruigi guma, ana vhɨra ana neŋgegi.
Bigi mbari Ruk buni vhɨrver nta suan za mbui. Mba bigi khare. Ruk Fhe Bakɨme phorgɨ suanga tɨva havharɨr za nzuav, ana vhɨra Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar mbui ŋaara nzuai. Ruk vhɨra Fhe Bakɨme gumgi mbui tɨvi mbatɨgi vhɨzi ne nzuai. Ruk vhɨra mba gumgi gu mbigi muuŋgi tɨvi, ana buni vhɨrver nta suan zav mbui. Ruk suaŋgi buni kha gavar vhɨzgi fhuvara. Ruk khergi gava mbera khare, nza kha zɨn ana rɨgi Farasegi Gumgi, ana Zisas taagia Hevenan ndagim, ana farasegi ŋaara gumgi, mbe nduarira kav muuŋgi ŋaari neŋgi gap ma.
1
Khe fhara ganɨnga buni khare.
1-4  ++Guman rum, Tiofirus, ndu kaŋgi, Zisas fhum nza phorga kav, ana nza rɨgar bigi vhɨrve ga muuŋgi. Ana fhum fharav mba bigi ga mbuavra thagim, gumgi vhɨrve, mbe wari wo rɨmgi thugira mba bigi gangi. Mba gumgi mbarira mba buni bun nzua ruigi ŋaara gumgi kav, mba bigi bun nza suaŋgi. Mbe nta bun nza suaŋgim, zumgum gumgi vhɨrve, mbe zam ana mba suaŋgi bigi, mbe zam nta fugap, ana mba nza rɨgar kav suaŋgi bigi bakɨvi, mbe zam nta khergi. Mba bigi gangi gumgi, mbe nta kherav, mbe mba nza suaŋgi bunira, mbe ntara khergi. Gu fhara mba bigi havra thagim, gu tuituigira mba bigi garav, nta mbararagiap, nta nzuav nzav za nta ndɨriveŋ ndigi. Gu vhɨra nta ndigav, gu kha ndɨkndɨga mbui, gu nzerara tuituigira kha bigi khergip ntan ndu ndim mbararga. Gu ne ndɨkndɨgiap, nta khergiap, ndu ndi mbai. Ndu gu khar khergiap ndu ndim mbai bigi, ndu nta gangip kaŋgiri, mbe mba ndu nzuai bigi, nta guigira bigi guarira.
Khe Erisabet gum Maria Zon Gumgi Ruai Guma gum Zisas tɨr zav mbuim hɨgi bigi neŋgegi buni khare.
Fhe Bakɨme enser Erisabet Zon Gumgi Ruai Guma tɨrga ne bun Sekaraia ga nzuai.
+Fhum Herot Zudia fhain ki ŋgui gari guman pan ki. Mba tugen Fhe Bakɨme rotu gari guma mbe ki. Mba guma zɨ Sekaraia. Sekaraia, ana won tor Abaia shɨga ntɨɨri phorgap, mbe wari tɨgap Fhe Bakɨme rotu gari guma ma. Sekaraian muuŋ, Erisabet, mani vhɨra Aron shɨga guma gu mbik ma. +Mani vhɨra guigira Fhe Bakɨme nɨman, mani guigira mbik gu guman vhuuni ma. Mani zazera Fhe Bakɨme buni mbararav, ana nzuai tɨvi, mani guigira nta zɨn vui. Mani ana nɨman tɨva mbatɨk thueŋ muuŋgi fhuvara. Zakɨra fhuvara! Mani nzerara ana nɨman ki. Mani nzerara kav, mani tara the tegi fhu. Mani khaŋ muuŋgiap, Erisabet, ana khurati. Mani maaŋ muuŋgiap, mani vhɨra fhura kim, mpari vhɨrve vhɨzgi.
8-9  +Mani kav kim, mba Sekaraia phorgav Fhe Bakɨme rotu gari gumgi, ŋgarɨrga tuk hɨgi. Sekaraia, ana ntige Fhe Bakɨme nɨman, ana phenan ŋgarɨrga. Mba tuk hɨgim, mbe won tɨva zɨn vuav, satu suri. Mbe satu surav, Sekaraia hegi. Mbe khaŋ ana nzuai, “Ntige Sekaraian tuk ma. Ana ntigem, Fhe Bakɨme phena vhen ŋgirɨp, Fhe Bakɨme suaŋv ndɨga vhuuŋ hi khan nanan poonga.” 10  +Mbe ne suaŋgiap, mba tuk hɨgim, Sekaraia vov Fhe Bakɨme phena vhen vergap, Fhe Bakɨme nzuav ndɨga vhuuŋ hi khan nana mpooi. Ana khan nanan mpooim, mba Fhe Bakɨme ndikndigap ana zɨ ndi vun fi gumgi gu mbigi, mbe ana rargap Fhe Bakɨme phena bɨna vhen kav, Fhe Bakɨme phorga nzuai.
11 Mbe Fhe Bakɨme phorga nzuav kim, Sekaraia mbu Fhe Bakɨme phena vhen kav khan nana mpoov kim, Fhe Bakɨme enser mbe fhura hav anan hɨgi. Ana hav, ana mba khan nana mpooi kaa gaar guva haren hav mbar thɨgi. 12  +Ana hav thɨgim, Sekaraia ana gangiap, guigira won rɨɨngiap, guigira rivgi.
13 Ana rɨvim, mba Fhe Bakɨmen enser khaŋ ana nzuai, “Ena, Sekaraia, ndu rɨvɨ thari. Fhe Bakɨme ndu ana nzarigi nzambareŋ, ana ne mbararagi. Ndun muuŋ Erisabet, ana ndu gon ŋguga tegɨrga. Ana mba ŋguga tegɨrim, ndu kha zɨn anan nɨɨŋgiri, Zon. 14 Ndu mbarara! Mba tar hɨgɨrga, ndu guigira ndikndigɨrga. Mba tugar gumgi gu mbigi vhɨrvera mba tara hɨgi ne suaŋv ndikndigɨrga. 15  +Mbe mba tara suaŋv ndikndigɨrga, ne khaŋ muuŋgi, mba tar, ana Fhe Bakɨme nɨman, ana zɨ bakɨme kɨrga. Ana vhɨra wain gum pan ŋanŋani pharan mbɨrga fhu. Ana vhɨra wo niamuuŋ ndav vhera kɨrim, Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaarar anan nɨɨŋgirim, ana Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaara ŋkasŋka phorgɨv kɨrar hɨgɨrga. 16  +Ana hɨgɨp ana zumgum taagip kha Isreriŋ gumgi gu mbigi vhɨrve ana taagip mbe ndigirim, mbe wo zɨn vuav piin ki Fhe Bakɨmen han ŋgɨrga. 17  +Ana vhɨra Iraiza Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaarar panan ŋkasŋkagi ŋkasŋkan farar muuŋgip fharav Fhe Bakɨme nɨman ŋgɨrga. Ana suaŋrim, ndegi taagip ndavi domdorɨv guigira wari won tari vuzvugɨrga. Ana mba bigi rɨɨrɨɨi gumgi, ana mbe suaŋrim, mbe taagip ndavi domdorɨp, mba tɨvir vhuuiŋ kaŋgiap, nta mbui gumgi ganɨv, ndɨkndɨgi vhuuiŋ ndiv, taagip bigi mbarararga.”
18  +Fhe Bakɨmen enser, ana mba bunin Sekaraia ga suaŋgim, Sekaraia anan nzarigi, “Gu ram muuŋgip kaŋgirie, ndu khar na nzuai buni guigira mba tegɨrie? Gu kaŋgi, gu guigira vurgim, nan muun saaŋ vhɨra mpari vhɨrve vhɨzgi.”
19  +Sekaraia mba nzambaran ana mbuim, mba Fhe Bakɨmen enser ana ŋgarkarav khaŋ ana nzuai, “Ndu na kaŋgire? Gu Gabrier ma. Gu zazera Fhe Bakɨme han Hevenan ana nɨman ki enser ma. Gu ana han kim, ana kha kama vhuuen na nɨɨŋgiap, na sarigim, gu mba kama vhuuen ndu suan zav zergi. 20  +Ndu mbarara! Ndu na buneŋ khothɨgi fhu. Ndu ntigem thɨni mpɨrav, buni suanga fhu. Ndu mbara muuŋgip thɨni mpɨrav kɨrim, gu kha ndu suaŋgi buneŋ mba tegɨrga. Ndu thɨni mpɨrav mbara muuŋgip kɨrim, kha kameŋ guigira Fhe Bakɨme sarigi tugara mba tegɨrga. Mba kameŋ mba tegɨrga, ndu taagip thɨni ntarav buni suanga.”
21 Sekaraia mba Fhe Bakɨme phena vhen ana phorga nzuav kim, mba gumgi gu mbigi, mbe Sekaraia rarga kɨrar kavra thav kha ndɨkndɨga mbui, “Khe thagɨna bigɨnara mbuav tuga mpeen kha Fhe Bakɨme phena vhen ki?” 22 Mbe nen anan ndɨkndɨga kim, Sekaraia kɨrar hi. Ana kɨrar hɨga zav, mbe phorgɨ buni suangen mbovaragim, mbe kaŋgi. Ana Fhe Bakɨme phena vhen, Fhe Bakɨme wo bigɨna mben ana khɨvigi. Ana maaŋ muuŋgiap thɨni mpɨrigi. Mbe mba ndɨkndɨga ana mbuim, ana thɨni mparara kav farvera bigin panpana vov mbe phorga nzuai.
23  +Sekaraia mbara mbuav mbe phorga Fhe Bakɨme phenan ŋgarav kim, mbe ŋgari tugi vhɨzgim, Sekaraia taagiap wo ŋgun vugi. 24  +Sekaraia taagia vugap kim, anan muuŋ Erisabet ndave rɨgap, wo vhagiap wo phena vhera kim, meeŋthɨgi kɨni vhɨzgi. 25 Erisabet mba meeŋthɨgi kɨnin phena vhera kav khaŋ nzuai, “Fhe Bakɨme kha tɨvar na muuŋgi. Ana na kora muuŋgi. Gu fhum kha tuga mpeen, gu khuratim, kha gumgi gu mbigi na garim, gu nen mberav ki. Ana ntigem na tɨn mba memɨra ndigi. Mbe ntigem memɨran nan nɨɨnga fhu.”
Fhe Bakɨme enser Maria Zisas tɨrga ne bun ana nzuai.
26-27  +Erisabet wo ndava kim, mpora thɨgi kɨni hɨgim, Fhe Bakɨme won enser Gebrier ga sarigi. Fhe Bakɨme Gebrier ga sarav khaŋ ana nzuai, “Ndu Gariri ŋgu bisaneŋ Nasaretan ŋgirɨri. Ndu ŋgirɨv, biptara kama mbe, ana fhum guma the phorga kuigi fhuvara. Mbe guma mbe nzuav ana ndi fagim, ana ki. Mba guma zɨ khare, Zosep. Ana Devitan nzɨk ma. Mbe mba fagi biptara kama zɨ khare, Maria.” 28  +Fhe Bakɨme ma Gabrier ga suaŋgim, ana vera vov Maria garim, ana ki. Ana kim, Gabrier mbaram khaŋ ana nzuai, “Raar vhuuŋ, mbik, Fhe Bakɨme ndu phorga ki. Ana guigira ndu vuzvugiap, ndun ndikndigap, ndɨkndɨga vhuun ndu mbui.”
29 Ana ne nzuaim, Maria mba kameŋ mbararagiap, guigira ŋgava mbatɨga muuŋgiap, kavtuik ana thɨgim, ana kha ndɨkndɨga mbui, “Khe ram muuŋgi kamen na nzuai?”
30 Maria mba ndɨkndɨga mbuim, mba Fhe Bakɨmen enser khaŋ ana nzuai, “Maria, ndu rɨvɨ thari. Fhe Bakɨme ndun tɨva vuzvugiap, ndun ndikndigi. 31  +Ndu mbarara! Ndu ndave rɨgɨp ŋguga the ruagirga. Ndu mba ŋguga ruagip kha zɨn anan tɨgɨri, Zisas. 32  ++Mba tar, ana zumgum guigira zɨ bakɨme kɨrga. Ana za kha bigi kharav vu guarara ki Fhe Bakɨme, ana kha zɨn anan kamɨnga, nan Kam ma. Nza mba zɨn vov piin ki Fhe Bakɨme, ana maaŋ anan muuŋv, ana ndim farim, ana won nzɨga Devita ŋana ndigip ŋgu gari guman pan kɨrga. 33  +Ana won nzɨga ŋana ndigip, kha Isreriŋ gari guman pan kɨrga. Ana mben guman pan kɨv, ana zazera mbara muuŋgip kɨrga, ana vhɨzgirga tuktɨgi fhu.”
34 Ana ne nzuaim, Maria thav mba Fhe Bakɨmen enserar nzarigi, “Mba bigeŋ ram muuŋgip nan hɨgɨrie? Gu mana the tɨgi fhu. Gu sɨɨŋra khar ki. Gu vhɨra guma the phorga kuigi fhu.”
35  +Maria ne nzuaim, mba Fhe Bakɨme enser ana ŋgarkarav khaŋ ana nzuai, “Ndu mbarara! Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar ndun han zirgɨrga. Ndu ganɨnga za kha bigi kharav vu guarara ki Fhe Bakɨme won ŋkasŋka bakɨmen ndu vhararga. Fhe Bakɨme maaŋ muuŋgirga. Ndu mba ruagirga tara ŋaar, Fhe Bakɨme kha zɨn anan kamɨnga, nan Kam ma.
36 “Ena, ndu mbarara, ndun niamuuŋ ntok Erisabet, ana guigira vurgi. Mbe fhum khaŋ ana nzuai, ‘Ana khurati.’ Ndu ntige mbarararga ana ndavar kim, mpora thɨgi kɨni vhɨzgi. 37  +Ndu mbarara! Fhe Bakɨme muungeŋ kakagi bigɨn the ki fhuvara.”
38 Ana nen Maria ga nzuaim, Maria mbaram khaŋ ana nzuai, “Aria, ne nzerara. Gu Guma Bakɨmen ŋaara mbik ma. Ana mbar ndu na suaŋgi tɨvar mbar nan hɨ.” Maria ne suaŋgim, mba Fhe Bakɨme enser ana thav vui.
Maria Erisabet ganɨ za vui.
39 Ana Maria thav vugim, Maria mba tugera wo bigi bevahegap, mbara wo ŋgu thav vhemkora khavgiap, mba Zudia mbɨkshɨman ki ŋgu mben ndai. 40 Ana nda vov ŋgun hɨgap, mbaram Sekaraia phenan vui. Ana vov Sekaraia phena vhen vergap, za Erisabetan kamgia khaŋ ana nzuai, “Raar vhuuŋ, mama Erisabet.” 41  +Maria raar vhuun Erisabet ga ndɨɨim, Erisabet ana mbararavra thagim, mba Erisabet ndava vhen ki tar vhɨra, ana ndava vhen kav fega mbarigi. Mba tar ana ndava vhen kav fega mbarigim, Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar zera zav Erisabet vharigi. 42  +Fhe Bakɨme Ŋina Ŋaar Erisabet vharigim, ana kama bakɨme rugap khaŋ nzuai, “Ndu za kha mbigi rɨgar Fhe Bakɨme ndɨkndɨga vhuun ndu mbui. Ndu vhɨra mba tegɨrga tar, Fhe Bakɨme vhɨra ndɨkndɨga vhuuŋra ana mbui! 43 Gu ram muuŋgi khesharigi mbik, maaŋgiap nan Guma Bakɨmen niamuuŋ nan han zi? 44 Ndu na mbarara! Ndu zav raar vhuun na ndɨɨvra thagim, na ndava vhen ki tar, ana guigira ndikndigap na ndav vhen fega mbarigi. 45  +Ndu, Fhe Bakɨme ndɨkndɨga vhuun ndu mbui. Ndu Fhe Bakɨme enser, ana Fhe Bakɨme ndun muun za suaŋgi bigeŋ guigira mba tegɨrga ne khothɨgi. Ndu ne suaŋv guigira ndikndigɨri.”
Maria muuŋgi ŋgav.
46  ++Erisabet nen Maria ga suaŋgim, Maria khaŋ nzuai,
 
“Na ndava vhee guigira Fhe Bakɨmen ndikndigav ana zɨ ndi vun kuagi.
47 Na ndava vhen ki guma, ana guigira Fhe Bakɨmen ndikndigi.
Fhe Bakɨme, ana taagip na ndiv nan kurkurarga guma ma.
48  +Gu anan ŋaara mbiga khɨn ma. Gu zɨ ki mbik fhuvara. Ana nduara na gangiap nan kora muuŋgi.
Mbe ntige gum zumgum, kha mbigi gu gumgi, mbe khaŋ na suanga, ‘Fhe Bakɨme ndɨkndɨga vhuuŋ na muuŋgi.’
49  +Gu kaŋgi, za kha bigi ga muuŋgiap nta kharav ŋkasŋka vun guarara ki Fhe Bakɨme, ana guigira bigɨna bakɨmen na muuŋgi. Ana zɨ ŋgaravra kɨrga.
50  +Fhe Bakɨme vhɨra mba ana rɨvav ana piin ki gumgi gu mbigi, ana guigira mbe kora mbui.
Ana ntige khar ki ntɨɨri, ana mbe kora mbui, ana vhɨra zumgum hɨrga ntɨɨri, ana vhɨra mbe korar muuŋgirga.
51  +Fhe Bakɨme won farvenin ŋaari bakɨvin muuŋgirga. Ana mba wo zɨri ndim vun kuamkuarga gumgi, ana mbe sasararga, mbe tamtam ŋgegɨrga.
52  +Ana mba ŋgui ganɨnga gumgir pani, ana mben ŋkasŋkagi, ana nta mbevarga, nta ŋgirgɨrga.
Ana mba wo mbevigi gumgi, ana mbe suirav mbe vun fegɨrga, mbe zɨri vun ndarga.
53  +Ana maaŋ muunga, ana mba bigi sosuagi gumgi, ana bigi vhuuiŋra mbe nɨɨŋgirga, mbe bigi tuktɨgɨrga.
Ana mba bigi vhɨrve ki gumgi, ana fhura mbe vharav mbe sararga, mbe fhura ŋgegɨrga.
54-55  +Ana won ŋaara gumgi Isreriŋ, ana mben kurkurarga. Ana mben kurkurav, ana vhɨra fhum Abraham ga suaŋgi kameŋ, ana ne ndɨkndɨk suiravra ki.
Ana vhɨra nzan nzɨgi, ana mba kameŋ zɨn ŋgɨv, ana zumgum mbe hɨrga, ana zazera mben korar muuŋgirga.”
56 Maria kha buni suaŋgiap, ana Erisabet phorga kim, kɨni phuni khegene vhɨzɨ za mbuim, ana taagia wo ŋgun vugi.
Erisabet Zon Gumgi Ruai Guma ruagi.
57 Maria taagia wo ŋgun vugim, Erisabet ki. Ana ka vov, ana mba ndavar ki tara ruarga tuk hɨgim, ana ŋguga ruagi. 58 Erisabet ŋguga ruagim, mba anan fek gu tari gum, anan ŋgu ntɨɨri, mbe Fhe Bakɨme ana kora muuŋgiap guigira tɨvar vhuuŋra ana muuŋgi ne mbararagiap, mbe ne nzuav ana phorgav ndikndiga mbatɨga mbui.
59  +Mba tar hɨgap kim, sɨgarathɨgi raa hɨgim, mba tara ndia gum niamuuŋ, mani phorge regi ntɨɨri, mbe zav an foon za mbui. Mbe ana fooŋgip, ana ndia Sekaraia zɨram anan tɨgɨrga. 60  +Mbe ne nzuaim, anan niamuuŋ kama hegap khaŋ mbe nzuai, “Fhuvara! Nza kha zɨn anan tɨgɨrga, Zon.”
61 Ana ne nzuaim, mbe khaŋ ana nzuai, “Fhuvara mba tara ndegi gum nzɨgi, anan tori mbe the mba zɨ zɨmgi fhuvara.”
62 Mbe nen ana niamuuŋ ga nzuav, farveram ana ndia ga nzuav ana zɨ nzuav anan nzai. 63 Mbe Sekaraian nzaim, Sekaraia mbe nzuaim, mbe kheri bigɨn mueŋ ndigap zav ana nɨɨŋgim, ana mba bigɨnen ana zɨ khergi. Ana mba gaveŋ kherav khaŋ nzuai, “Ana zɨ Zon.” Ana mba zɨ khergim, mba gumgi gu mbigi mba zɨ gangiap, mbe ŋgava mbatɨga muuŋgi. 64 Sekaraia mba zɨ kheravra thav, Sekaraia wom kama furav buni nzuai. Ana ze ana bɨkbɨɨgim, ana mbaram Fhe Bakɨme zɨ ndi vun kuamkuav, anan ndikndigi. 65 Sekaraia wom buni nzuav Fhe Bakɨme zɨ ndi vun kuamkuagim, mba Sekaraia han ki ntɨɨri gum anan ŋgu ntɨɨri, mbe mba bigi gangiap guigira rivgi. Mbe rivim, mba bigɨnan kameŋ za mba Zudia fhain mba mbɨkshɨɨr ki ŋgui ga ruigi. Mba ŋguir ki gumgi, mbe za mba hɨgi bigi, mbe nta neŋgap nta nzuai.
66  +Mbe nta nzuaim, mba nta mbararagi gumgi gu mbigi vhɨrve mbe mba buni mbararav, wari wo ndavi vherira kha ndɨkndɨga mbui, “Mba tar zumgum ram muuŋgi guma kɨrie?” Mbe kaŋgi, Fhe Bakɨme ana phorga kav anan kurkurigi.
Sekaraia muuŋgi ŋgav.
67  +Mba tara ndia Sekaraia, Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaara sarigim, ana zerav ana vharigim, ana Fhe Bakɨme zumgum muunga bigi, ana nta bun nzuai. Ana nzuav khaŋ nzuai, 68-70  ++“Fhe Bakɨme fhum guarara mba kamen wo kamthooŋ gumgir ŋaari ga suaŋgim, mbe ne bun suaŋgi. Nza Isreriŋ Guma Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuarga. Ana taagip wo gumgi gu mbigi ndir saŋv zɨrga. Ana won ŋaara guma Devit, anan nzɨga mbe taagi nza ndirga guman ŋkasŋka the tegɨrga. Ne ntige khar hɨr za mbui. 71  +Mba kameŋ khaŋ nzuai, ‘Ana taagip nza pana gumgi tɨn nza ndigirga. Ana vhɨra mba panan nza kegi gumgi, ana vhɨra mbe farve tɨn nza ndigirga.’ 72  +Ana maaŋ muuŋv won kora muumbarar nza ndegi khɨvɨv mben kurkurav, ana vhɨra mba fhum nzan nzɨgi ga suaŋgi kaman ŋaareŋ, ana ne ndɨkndɨk suiravra kɨrga. 73  +Ana fhum kha kama ŋaaren nzan nzɨga Abraham ga suaŋgi. ‘Gu ndun Fhe Bakɨme, gu kha vun ki. Gu guigi guarara ndu nzuai, 74  +gu taagip nden pana gumgi fari tɨn nde ndigirga. Nde nan ŋaarar muuŋv mben rɨvɨrga fhuvara.’ 75 Nza anan ŋaarar muuŋv, nza kha tugivigen ana nzuai tɨvir ŋaarira muuŋv, anan nɨman nzerara kha nuianan kɨrga. 76  +Ndu, nan Kam, Fhe Bakɨme zumgum khaŋ ndu suanga, ‘Ndu za kha bigi kharav vun guarara ki Fhe Bakɨmen kamthooŋ guma ma. Ndu khaŋ muunga, ndu fharav ŋgɨp Guma Bakɨme suaŋv tuavar muuŋgirga. 77  +Ndu fharav ŋgɨp Fhe Bakɨme taagip wo gumgi gu mbigi ndirgane bun mbe suanga.’ Mbe ndu buni mbararav, ndavi domdorɨrim, Fhe Bakɨme mbe fhum muuŋgi tɨvi mbatɨgi vhɨzɨrga. 78  +Fhe Bakɨme guigira nza kora muuŋgi. Ana maaŋ muuŋgiap ana vhɨra Hevenan kav, ana shɨrigi ra sararim, ana nza han zirɨrga. 79 Ana zirɨv, kha nuianan nza khar kav tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi gu mbigi, nza mba tɨvi mbatɨgi ga mbuim, nta nza vharigim, nza nta gɨngɨnan ki. Nza mba tɨvi mbatɨgi gɨngɨnan kim, nta nza shogim, nza vhɨzgi ntuu ma. Mba ra zirɨp, nza shɨrarim, nza mba tɨvi mbatɨgi thav, kɨrar hegɨp tuituigi tuavar vhuuŋ ganɨv, mba tuavar vhuun ŋgɨv, ndavi mbɨrav wari kɨrga.”
80  +Sekaraia mba buni suaŋgim, mba tar zumgum vhuuv, Fhe Bakɨme buni mbararav nta khothɨgap, guigira khaŋ tɨgap havhargiap Fhe Bakɨme buni zɨn vui. Ana Fhe Bakɨme buni zɨn vov, gumgi ki fhuv ŋanen kav kav, thav kɨrar hɨgap, mba Fhe Bakɨme ana suaŋgi buni, ana nta bun Isreran ki gumgi gu mbigi ga nzuai.
+ 1:1-4 Zo 15.27; FG 1.1; Hi 2.3; 1 Pi 5.1; 1 Zo 1.1 + 1:1-4 FG 1.1; 11.4; 15.18; 15.28 + 1:5 1 Sto 24.10 + 1:6 Stt 17.1; 1 Kin 9.4; FG 23.1; Fi 3.6 + 1:8-9 Kis 30.7-8; 1 Sml 2.28; 1 Sto 24.19; 2 Sto 8.14; 29.11; 31.2 + 1:10 Wkp 16.17; VB 8.3-4 + 1:12 Het 6.22; Dan 10.8; Ru 1.29; FG 10.4 + 1:15 Nam 6.3; Het 13.4; Jer 1.5; Ga 1.15 + 1:16 Mal 4.5-6 + 1:17 Mal 3.1; 4.5-6; Mt 11.14; 17.11-13; Mk 9.12 + 1:18 Stt 18.11 + 1:19 Dan 8.16; 9.21; Mt 18.10; Hi 1.14 + 1:20 Ese 3.26; 24.27; Ru 1.45 + 1:23 1 Sto 9.25 + 1:24 Stt 30.23; Ais 4.1; 54.1; 54.4 + 1:26-27 Mt 1.18; Ru 2.5 + 1:28 Het 6.12; Dan 9.23; 10.19 + 1:31 Ais 7.14; Mt 1.21; Ru 2.21 + 1:32 Sng 132.11; Jer 23.5; Mk 5.7 + 1:32 2 Sml 7.12-16; Ais 9.7 + 1:33 Dan 2.44; 7.14; 7.27; Mai 4.7; Zo 12.34; Hi 1.8 + 1:35 Mt 1.20; 14.33; Zo 1.34; FG 8.37 + 1:37 Stt 18.14; Jer 32.17; Sek 8.6; Mt 19.26; Ro 4.21 + 1:41 Ru 1.15 + 1:42 Lo 28.4; Het 5.24 + 1:45 Ru 1.20 + 1:46 1 Sml 2.1-10; Sng 34.2-3; Hab 3.18 + 1:46 1 Sml 2.1-10 + 1:48 1 Sml 1.11; Sng 138.6; Mal 3.12; Ru 1.25; 11.27 + 1:49 Sng 71.19; 111.9; 126.2-3 + 1:50 Kis 20.6; Sng 103.13-18 + 1:51 2 Sml 22.28; Sng 33.10; 98.1; Ais 40.10; 1 Pi 5.5 + 1:52 1 Sml 2.6; Jop 5.11; 12.19; Sng 113.6; 147.6 + 1:53 1 Sml 2.5; Sng 34.10; 107.9 + 1:54-55 Stt 17.7; 17.19; 18.18; 22.17; Sng 98.3; 132.11; Ais 41.8; Mai 7.20; Ro 11.28; Ga 3.16 + 1:59 Stt 17.12; Wkp 12.3; Ru 2.21 + 1:60 Ru 1.13 + 1:66 Stt 39.2; Sng 80.17; FG 11.21 + 1:67 Jol 2.28 + 1:68-70 Sng 41.13; 72.18; 106.48; Ru 7.16 + 1:68-70 Sng 18.2; Jer 23.5-6; Dan 9.24; FG 3.21; Ro 1.2 + 1:71 Sng 106.10 + 1:72 Stt 17.1; 17.7; Wkp 26.42; Sng 105.8-9; 106.45 + 1:73 Stt 22.16-17; Mai 7.20 + 1:74 Ro 6.18; 6.22; Ef 4.24; 2 T 1.9; Ta 2.12-14; Hi 9.14; 1 Pi 1.15; 2 Pi 1.4 + 1:76 Ais 40.3; Mal 3.1; 4.5; Mt 3.3; 11.10 + 1:77 Jer 31.34; Ais 60.1-2; Mk 1.4; Ru 3.3 + 1:78 Ais 9.2; 49.9; 58.8; Mt 4.16; FG 26.18 + 1:80 Mt 3.1; 11.7; Ru 2.40