26
Bu Birriwokmarnburrinj Bu Kabirribun Jesus
Matthew 26:1-5
(Mark 14:1-2; Luke 22:1-2; John 11:45-53)
Kaluk yerrekah bu Jesus burnbom kunmekbe yimihyimi, wanjh benmarneyimeng nuye nawu benbukkabukkani, “Ngudda ngurriburrbun bu malaywibuyika wanjh kunukka kunbarnangarra ngaleng ngarre Passover mulil. Wanjh bu kunmekbe kabolkyime ngaye nawu Bininj Duninjh ngandibidkenhwon kore nawu birriwarre bininj bu ngandibun kore kundulk cross.”
Kaluk nawu birrikihkimuk priests dja nawu dabborrabbolk nawu bindiwohrnani bininj, wanjh birrimirndemornnamerrinj kore kunrurrkkimuk nuye nawu nakimuk duninjh priest ngeyyoy Caiaphas. Kumekbe kore bedda birriwokmarnburrinj bu molkkenh kabirrimang Jesus wanjh kabirribun. Kaluk bedda birriyimerrinj, “Ngad minj karribangmekurduyime bu mulil karrihkarrme dja med rerrih, dja wardi kunukka mak kabirriyiddung nawu birriwern bininj.”
Daluk Ngalbu Bikodjdjuhkeng Jesus Bu Karrowenkenh
Matthew 26:6-13
(Mark 14:3-9; John 12:1-8)
Wanjh Jesus ningihni kore Bethany kaluk kore kurrambalk nuye nawu birringeybom Simon nawu Kulahwarre. Bu kunmekbe, wanjh ngalkudji daluk bimyikang dja kumkang nawu alabaster budjdjurlung kaluk dahkendi nawu namanjmakkaykenh kunkalkkid. Wanjh ngaleng yakbom kore Jesus kukodj nuye kore nungan neykenhdi bu manme ngunihnguni.
Wanjh nawu benbukkabukkani nuye birriyidduy bu birrinang ngalmekbe daluk kore kurduyimeng. Wanjh birridjawam, “Njalekenh ngudda yiwe rowk nawu namanjmakkaykenh kunkalkkid? Nakka wanjh yiweykayi ba yimayi nakimuk kunwardde ba bu yibenkukwoyi nawu birrimarladj bininj.”
10 Wanjh Jesus burrbuni kore baleh bedda birriyimeng, wanjh nungka yimeng, “Njalekenh ngudda ngurrihdung ngahli daluk? Ngaleng kurduyimeng bu kunmak duninjh ngardduk. 11 Ngudda wanjh ngurrbenhdjalkarrme nawu birrimarladj bininj bu djal munguyh, dja ngaye minj kandikarrme munguyh. 12 Dja ngahli daluk yakbom nawu mankalkkidmanjmak kore kuburrk ngardduk bu nganyingkihmarnbun bu bininj ngandikukdudjeng. 13 Wanjh marneyime ngudberre bu woybukkih, kore baleh yarrkka manbu manmak kunwok kabirriweykan kore kubolkwarlahkenh rowk kore kondah kurorre, wanjh ngahli daluk kore baleh kurduyimeng wanjh nakka kabirrimulewan warridj, ba bu bininj birriwarlahkenh wanjh ngaleng kabirriburrbun.”
Judas Bimarnewirrihmerrinj Jesus
Matthew 26:14-16
(Mark 14:10-11; Luke 22:3-6)
14 Nakudji kore nawu twelve benbukkabukkani, nawu ngeyyoy Judas Iscariot, wanjh wam benyikang nawu birrikihkimuk priests bu kabirriwokdikenh. 15 Nungka bendjawam, yimeng, “Njale kandikarremulewan bu Jesus bidnakenwon ngudberre?” Wanjh bedda birrikukwong kunwardde nawu thirty silver coins. 16 Wanjh bu yerrekah, Judas dedjingmey bolkyawani bu baleh kabolkyime kabikukweykan Jesus.
Jesus Dja Nawu Benbukkabukkani Birridjarrknguni Manbu Passover Mulil
Matthew 26:17-25
(Mark 14:12-21; Luke 22:7-14,21-23; John 13:21-30)
17 Kaluk bu kunbarnangarrayungkih ngarre mulil manbu Kandidjdjawa Manlodbinjbinj, nawu benbukkabukkani nuye birrimyikang Jesus dja birridjawam, “Baleh yidjare ngarriyingkihmarnbun ba manme yingun manbu Passover mulil?” 18 Wanjh Jesus yimeng, “Ngurriray kore kubolkkimuk wanjh ngurrinan nahni bininj dja ngurrimarneyime, ‘Nawu kanbukkabukkan kayime ngokko wanjh darnkih kamhre kabolkyimerran nuye. Dja ngaye ngadjare Passover mulil ngarridjarrkngun nawu ngabenbukkabukkan ngardduk kaluk kore ngudda ke kurrambalk.’ ” 19 Wanjh nawu benbukkabukkani birridjalkurduyimeng kore Jesus benmarneyimeng bedberre, dja birriyingkihmarnbom kore Passover mulil kabirringun.
20 Kaluk bu balngokdanj, Jesus wanjh neykenhdi kore table, birrihdjarrknguni nawu twelve benbukkabukkani nuye. 21 Wanjh bu kunmekbe birrihnguni manme, Jesus yimeng, “Ngaye woybukkih ngayime ngudberre, nakudji ngudberre ngankukweykan kore birriwarre bininj.” 22 Kuhni benmarnbom nawu benbukkabukkani nuye birrinjilngwarreminj. Wanjh birribebbehmarneyimeng Jesus, “Nawu Yiwohrnan, yiddok ngaye kukweykan ngudda. Ngaye?” 23 Dja Jesus yimeng, “Nawu nganedjarrkbiddjuhmeng kore banikkin, wanjh namekbe nawu ngankukweykan. 24 Kaluk nganmarnekurduyimerran ngaye nawu Bininj Duninjh kore kayingkihbimbuyindi ngardduk. Dja ngaleng kadjalwarre duninjh nuye namekbe bininj bu ngankukweykan ngaye nawu Bininj Duninjh. Dja kunukka kamakniwirrinj nahni bininj bu nungka minj berrkmayi.”
25 Wanjh Judas, nawu bikukweykang Jesus benbidkenwong nawu birriwarre bininj, wanjh bimarneyimeng Jesus, “Nawu kanhbukkabukkan, ngaye ngawid, dja woybukkih.” Wanjh Jesus yimeng, “Yoh, nakka wanjh ngudda.”
Bu Jesus Mulewarrinj Nuye Kunburrk Dja Kunkurlba
Matthew 26:26-30
(Mark 14:22-26; Luke 22:15-20; 1 Corinthians 11:23-25)
26 Kaluk bu kunmekbe bedda birrihnguni manme, Jesus wanjh lodmey manbu kandidjawa dja biyimanjbom God, yerre wanjh lodbakkeng. Wanjh benwong nawu benbukkabukkani nuye dja yimeng, “Ngurrima mahni kandidjawa dja ngurringu. Mahni kunburrk ngardduk.” 27 Wanjh banikkin wali ngalngmey, biyimanjbom God, wanjh benbowong nuye benbukkabukkani, dja yimeng, “Ngurriwern ngurribongu mahni. 28 Mahni ngardduk kunkurlba manbu kamenyime bu kunkerrngehkenh kore God wokkurrmerrinj bu mulewarrinj nungka kadjare kabenmarnebengmidjdan bininj. Mahni kunkurlba ngardduk kayakburren bedberre birridjalwern bininj ba bu God kabengmidjdan bedberre kunwarre. 29 Wanjh kuhni bengdayhke bu ngayime ngudberre, ngaye minj ngayawoyhbongun mahni mandjoleng manrakelbeh, kaluk karriyawoyhdjarrkbongun bu yerrekah kumekbe kore Ngabbard ngardduk kawohrnan rowk.”
30 Kaluk bu birriwayiniyerrkang manbu yiwarrudjkenh, wanjh birriwam kore kunbolk Mandulum Olives.
Jesus Biyingkihmulewam Bu Peter Kabiwaralkukwakwan
Matthew 26:31-35
(Mark 14:27-31; Luke 22:31-34; John 13:36-38)
31 Wanjh Jesus benmarneyimeng nawu benbukkabukkani nuye, “Bu bolkkime kukak ngudda kandikukbawon dja ngurrikelerlobme, dja kunmekbe wanjh kahyime kore djurra, ‘Ngaye ngabun nawu shepherd dja nawu mayh sheep wanjh nakka kabirrikelerlobmerren kore kubolkbubuyika.’ [Zechariah 13:7] 32 Kaluk bu yerrekah God ngandolkkayhwe kore kumidjbeh, wanjh ngayingkihdokme ngudberre kore kunbolk Galilee.”
33 Dja Peter yimeng, “Nakka birriwern kaluk kabirrikelerlobme bu nguddakenh, dja ngaye kunukka minj ngayime.” 34 Kaluk Jesus bimarneyimeng, “Ngayime woybukkih, bu bolkkime kukak bu yerre rooster kakayhme, ngudda kaluk kanwaralkukwakwan bu danjbikkah.” 35 Dja Peter yimeng, “Kunukka minj ngayime bu waralkukwakwan! Dja wardi kunukka ngarrdjarrkdowen!” Mak nawu birriwern benbukkabukkani nuye nakka kunmekbe rerrih birriyimeng.
Jesus Wam Dingihdi Yiwarrudj Nakudjikudji Kore Kunbolk Gethsemane
Matthew 26:36-46
(Mark 14:32-42; Luke 22:39-46)
36 Wanjh Jesus birridjarrkwam nawu benbukkabukkani nuye kore kabolkngeyyo Gethsemane. Dja benmarneyimeng, “Kondah ngurrinin dja ngare kuni, ngarri yiwarrudj.” 37 Nungka benkang Peter dja benebokenh bebeywurd nuye Zebedee, dja nungka dedjingmey bu njilngwarreminj mak kangewarreminj. 38 Wanjh benmarneyimeng, “Ngaye ngawernhkangewarre dja darnkih nganhkangedjalmang. Dja kondah ngurrinin, ngurrilorrhmiyuwn bu ngaye karrihni.”
39 Kaluk bu balwam djarrehkah wurd, kumekbe kukburriwerrinj kumirrk nuye kore kurorre dja yiwarrudj danginj, wanjh yimeng, “Ngabba, bu kuhni kamak, wanjh yuwn kanbowon nahni banikkin bu ngabongun manbu kore ngadjakbekkankenh. Dja bonj, yidjalkurduyimen kore ngudda yidjare, minj kore ngaye ngadjare.”
40 Wanjh Jesus durndi kore nawu benbukkabukkani nuye benkurrmeng dja benngalkeng birrihkodjkeyoy. Wanjh bimarneyimeng nawu Peter, “Ngudda minj karridjarrkwohrnayi bu nakudji hour? 41 Dja ngurrilorrhmiyuwn mak yiwarrudj ngurridin ba kunukka kunngudj ngunwon ngudberre mak nawarre minj ngundjurrkkan dja ngunmarnbun bu ngurriyime kunwarre. Dja kunmalng ngudberre makka kadjare kunmak kayime, dja kunngudj kore kunburrk ngudberre makka manngudjwarre.”
42 Wanjh Jesus yawoyhdurndi yiwarrudj yawoyhdanginj, yimeng, “Ngabba, bu minj baleh mak kunbuyika bu ngabongun manbu banikkin kore ngadjakbekkankenh, wanjh djawan kore yidjare bu kadjalkurduyimerran ngaye.”
43 Wanjh yawoyhdurndi benngalkeng nawu benbukkabukkani nuye birrihyawoyhkeyoy, kaluk birrikodkedulmukni. 44 Wanjh Jesus durndi danjbikkah danginj yiwarrudj, dja kundjalkudjiwi yawoyhyimeng.
45 Wanjh Jesus yawoyhdurndi kore benbukkabukkani nuye birrihkeyoy dja yimeng, “Yiddok ngudda ngurrihdjalkodjkeyo dja ngurrihdjalngehme? Ngurrina! Dja wanjh ngokko kambolkyimerran kamre darnkih, bu bininj ngankukweykan ngaye nawu Bininj Duninjh bu birriwarre bininj ngandikarrme. 46 Wanjh ngurridolkka, dja karrire. Dja ngurrina, nahni nawu bininj kamhre nawu nganmarnekukweykan.”
Jesus Wanjh Birrimey
Matthew 26:47-56
(Mark 14:43-50; Luke 22:47-53; John 18:3-12)
47 Bu Jesus munguyh djahdjalwokdi, Judas kumwam, nawu birrihdjarrkrey twelve nawu Jesus benbukkabukkani. Dja birriwern bininj birrimdjarrkwam kaluk birrimkani mandjawak dja kundulk. Nawu birrikihkimuk priests dja nawu dabborrabbolk nawu birriwohrnanikenh bininj wanjh bindimunkeweng. 48 Ngokko Judas karremarnbom bu kabenbengdayhke, bu yimeng, “Bininj nawu ngabunjhmang wanjh namekbe Jesus nawu ngurrimang.” 49 Kaluk kundjalmekbe rerrih Judas biyikang Jesus dja yimeng, “Nawu kanhbukkabukkan! Kamak by ngarrkebnarren.” Yerre wanjh bibunjhmey. 50 Wanjh Jesus yimeng, “Nawu ngarrdabbolk, wanjh yidjalkurduyimen kore yimwamkenh.” Wanjh birrimekbe nawu birrimyorrmeng birrimwam birridarrkidmey Jesus.
51 Kaluk bu kunmekbe birrimey Jesus nakudji nawu Jesus nuye benbukkabukkani durrkmey nawu mandjawakkimuk, dja biwohkanemdjobkeng nawu bimarnedurrkmirri nawu kabenmarnewohrnan priests. 52 Dja Jesus bimarneyimeng namekbe nawu nuye bibukkabukkang, “Yirrurndiwemen nawu mandjawakkimuk kore yimey. Nawu mandjawakkimuk kabirrimang nakka wanjh mandjawakkimuk kabenbun. 53 Ngudda wardi minj ngurriburrbun bu ngadjareniwirrinj ngadjawayi Ngabbard, wanjh benmunkewemeninj birriwernkenh angels yiman twelve armies. 54 Dja bonj, ngadjare nganmarnekurduyimerran kore Bible kabimbuyindi ngardduk, dja nganyolyolmeng kunkare.”
55 Wanjh Jesus benmarneyimeng birriwern nawu birrimkuniwam, “Ngudda kandikuniyikang mandjawak dja kundulk dorrengh yiman ngaye ngabang yerreh. Bu kunbarnangarrakuyeng rowk ngaye ngahni kore Temple kuberrkkah bu ngabenhbukkani, dja ngudda minj kunmekbe yerreh kandimayi. 56 Dja wanjh kuninjkunu rowk kore baleh kurduyimerranj wanjh kawoybukkenhdan kore prophets birribimbom nawu korroko birrihni.” Kuhni bu Jesus yimeng. Wanjh nawu benbukkabukkani nuye wanjh birrikukbawong dja birrikelerlobmerrinj.
Jesus Danginj Kore Kumirrk Bedberre Nawu Sanhedrin Birrihni
Matthew 26:57-68
(Mark 14:53-65; Luke 22:54-55,63-71; John 18:13-14,19-24)
57 Birrimekbe bininj nawu birridarrkidmey Jesus, wanjh birrikang kore kurrambalk nuye Caiaphas, nawu benmarnewohrnang priests, kore nawu mankarre kabindihbukkan, dja nawu birrikihkimuk bininj wanjh birrimornnamerrinj. 58 Kaluk nawu Peter nakka kumunke bedberre rengehrey wanjh bebmeng kore kuberrkkah kurrambalk nawu kabenmarnewohrnan priest nuye, wanjh kumekbe ngimeng dja yerrkang birrihdjarrkni nawu djamun ba kabennan bu baleh kabirrimarnekurduyime nawu Jesus.
59 Wanjh nawu birrikihkimuk priests dja nawu birriwern kore council bininj, birrikarreyawani kunwok manbu kunwoybukyak kore kabirridjuhbunkenh Jesus wanjh kunukka kabirribun. 60 Birriwern bininj birrimwam wanjh bindihkoweyi bu nungkakenh, dja nawu council minj njale birringalkemeninj bu benedjarrkmulewayi ba birribuyi. Kaluk wanjh benebokenh bininj benewam beneyimeng, 61 “Nahni bininj yimeng, ‘Ngaye ngarurrkbakke manbu Temple God nuye wanjh ngayawoyhrurrkname bu kunkodjke danjbik.’ ”
62 Wanjh nawu kabenmarnewohrnan priests, danginj, dja bimarneyimeng Jesus, “Yiddok ngudda minj yibenbenewokmang? Yiddok benemekbe bininj ngundimulewan bu kunwoybukkenh?” 63 Dja nungka Jesus minj biwokmayinj. Wanjh nawu benmarnewohrnani priests biyawoyhmarneyimeng Jesus, “Ngaye marneyime kore kundulkarre nuye nawu karrarrkid God bu yiyolyolmerrimen kunwoybuk dorrengh ngadberre bu ngudda nawu Christ*, nawu Beywurd nuye God.” 64 Wanjh Jesus yimeng, “Yoh. Makka ngudda ke kunwok. Dja marneyime, kaluk bu yerrekah ngudda kandinan ngaye nawu Bininj Duninjh ngahni kore kukun nuye God nawu Dulkarrekimuk Duninjh, dja wanjh ngamhre kunngol dorrengh kore kaddumbeh.”
65 Kaluk bu kuhni bibekkang nawu benmarnewohrnang priest wanjh madjdjalkmarrinj, dja yimeng, “Nahni bininj yimeng kunwarre kore God! Wanjh minj nabuyika mak karridjare nawu kabirriwiddjung, dja ngudda ngurribekkang rowk kore kunwarre yimeng nuye God. 66 Kaluk baleh ngudda ngurriyime?” Wanjh bedda birriyimeng, “Nakka wanjh dowimen.”
67 Wanjh kumekbe bedda birrikebnunjhmeng dja birrihbuni biddjurddu dorrengh bedberre. Dja nawu birribuyika nakka birriwidjbihkeyi. 68 Mak birrimarneyimeng, “Yimulewarrimen ngadberre bu yimankek ngudda nawu Christ! Mah, wanjh kanmarneyimen kunwok kore Godbeh, kaluk nangale ngunbom!”
Peter Biwaralkukwakwam Jesus
Matthew 26:69-75
(Mark 14:66-72; Luke 22:56-62; John 18:15-18,25-27)
69 Kaluk kunmekbeni bu Peter ningihni kore courtyard, ngalyawk ngalbu durrkmidurrkmirri wanjh kumwam kore nungka, dja bimarneyimeng, “Ngudda ngunehdjarrkdi Jesus nawu Galileebeh.” 70 Dja Peter benmarneyimeng nawu kumekbe birrihdi, “Ngaye minj ngaburrbun nawu ngurrihyolyolme!”
71 Bu kunmekbe bolkbawong kore courtyard wanjh balhdi kore gate, dja ngalbadbuyika ngalyawk binang. Wanjh ngaleng benmarneyimeng nawu bininj kumekbe birrihdi, “Nahni bininj nakka benehdjarrkdi Jesus nawu Nazarethbeh.” 72 Kunyawoyhkudji Peter wokrayekworrinj bu burrkyak, dja yimeng, “Woybukkih ngayime ngudberre, ngaye minj ngaburrbun nahni bininj!”
73 Kaluk bu birribalhni bu minj kunkuyeng, yikahwi bininj nawu kumekbe birrihdi birrimyikang Peter dja birrimarneyimeng, “Woybukkih, ngudda dorrengh ngurrihdjarrkmunkekadjungi Jesus, wanjh ngundiwokbekkang bu yihwokdi yiman nawu Galileebeh kunwok.” 74 Wanjh Peter djalwokrayekworrinj kore God nuye kunngey, bu yimeng, “Ngaye ngakukwakwan namekbe bininj!” Wanjh kundjalmekbe rerrih nawu rooster wanjh kayhmeng. 75 Kumekbe wanjh Peter burrbom kore Jesus bimarneyimeng, “Bu yerre nawu rooster kakayhme wanjh ngudda kanwarlalkukwakwan danjbikkah.” Wanjh Peter bebmeng kuberrk dja wernhnalkbuhnalkbuni kunkimuk.
* 26:63 (Dja kore verse 68). “Christ” karohrok kunngeybuyika “Messiah”.